Associatieovereenkomst met Oekraïne

SAMENVATTING VAN:

Besluit (EU) 2017/1247 en Besluit (EU) 2017/1248 betreffende de sluiting, namens de EU, van de associatieovereenkomst met Oekraïne

WAT IS HET DOEL VAN DE BESLUITEN EN DE OVEREENKOMST?

Met de besluiten (EU) 2017/1247 en (EU) 2017/1248 van de Raad is de associatieovereenkomst met Oekraïne gesloten en kon deze in werking treden.
De overeenkomst betekent een nieuwe fase in de contractuele betrekkingen tussen de Europese Unie (EU) en Oekraïne, gericht op politieke associatie en economische integratie door:
- het bevorderen van een geleidelijke toenadering (een goede relatie) tussen de partijen op basis van gemeenschappelijke waarden;
- het versterken van de politieke dialoog en samenwerking op het gebied van justitie, vrijheid en veiligheid;
- het bevorderen van vrede en stabiliteit;
- het scheppen van de voorwaarden voor verbeterde economische en handelsbetrekkingen, wat moet leiden tot de geleidelijke toegang van Oekraïne tot delen van de interne markt van de EU;
- het scheppen van de voorwaarden voor steeds nauwere samenwerking op andere terreinen van wederzijds belang.
De overeenkomst vervangt de Partnerschaps- en samenwerkingsovereenkomst tussen de EU en Oekraïne als de rechtsgrondslag en het rechtskader voor de betrekkingen tussen de EU en Oekraïne.

KERNPUNTEN

De overeenkomst bevat een preambule waarin de redenen voor de overeenkomst en de doelstellingen ervan zijn uiteengezet. Na de preambule volgen zeven titels.

Algemene beginselen

De beginselen die essentiële onderdelen vormen van de overeenkomst tussen de partijen, zijn:

eerbiediging van democratische beginselen, de rechtsstaat, behoorlijk bestuur, mensenrechten en fundamentele vrijheden;
het bevorderen van respect voor de beginselen van soevereiniteit en territoriale integriteit, onschendbaarheid van grenzen en onafhankelijkheid, en het tegengaan van de verspreiding van massavernietigingswapens.

De EU en Oekraïne komen tevens overeen dat de beginselen van een vrije markteconomie ten grondslag liggen aan hun relatie. Bovendien erkennen ze dat de volgende zaken centraal staan in het intensiveren van hun betrekkingen:

de rechtsstaat en behoorlijk bestuur;
de bestrijding van corruptie en verschillende vormen van grensoverschrijdende georganiseerde misdaad en terrorisme;
de bevordering van duurzame ontwikkeling; en
effectief multilateralisme.

Geïntensiveerde politieke dialoog en samenwerking

De politieke dialoog wordt verder ontwikkeld om te komen tot een geleidelijke convergentie tussen de EU en Oekraïne op het gebied van het gemeenschappelijk buitenlands en veiligheidsbeleid en het gemeenschappelijk veiligheids- en defensiebeleid. Er wordt onder andere naar gestreefd om:

de samenwerking en de dialoog inzake internationale veiligheid en crisisbeheer te versterken om mondiale en regionale uitdagingen en de voornaamste dreigingen aan te pakken;
een resultaatgerichte en praktische samenwerking tot stand te brengen om te komen tot vrede, veiligheid en stabiliteit op het Europese continent.

Justitie, vrijheid en veiligheid

Tot de prioriteiten op dit gebied behoren:

de consolidering van de rechtsstaat en versterking van instellingen op alle niveaus bij de overheid in het algemeen; en
bij politie en justitie in het bijzonder.

Het doel is om het justitiële apparaat te versterken, de efficiëntie ervan te verbeteren, de onafhankelijkheid en onpartijdigheid ervan te waarborgen en corruptie te bestrijden. De eerbiediging van mensenrechten en fundamentele vrijheden is een leidraad in de samenwerking tussen de partijen op het gebied van justitie, vrijheid en veiligheid.

De partijen verbinden zich ook om:

hun dialoog en samenwerking te versterken op het gebied van migratie, asiel en grensbeheer; en
georganiseerde misdaad en het witwassen van geld te bestrijden.

De titel vermeldt tevens uitdrukkelijk dat de partijen aandringen op meer contacten van mens tot mens en dat zij het belang erkennen van het invoeren, te zijner tijd, van visumvrij reizen naar de EU voor de burgers van de Oekraïne, mits aan alle voorwaarden voor een goed beheerde en veilige mobiliteit wordt voldaan.

Handel en aanverwante zaken

Het doel van de partijen is om een diepe en brede vrijhandelszone (DCFTA) te creëren. Ze zetten zich in voor de ontwikkeling van een nieuw economisch klimaat dat in het bijzonder gunstig is voor handel en investeringen, en de concurrentie bevordert, allemaal factoren die essentieel zijn voor economische herstructurering en modernisering. De DCFTA omvat de geleidelijke afschaffing van douanetarieven en quota, die — in overeenstemming met het bredere proces van aanpassing van de Oekraïense wetgeving aan de wetten, normen en praktijken van de EU (acquis) — zal bijdragen aan verdere economische integratie met de interne markt van de EU.

Economische en sectorale samenwerking

Deze titel heeft betrekking op samenwerking op allerlei gebieden en in allerlei sectoren, op basis van geleidelijke aanpassing aan de wetten en praktijken van de EU en, waar relevant, aan internationale normen en standaarden. De betrokken sectoren zijn o.a.:

energie;
macro-economische samenwerking;
het beheer van overheidsfinanciën;
belastingen;
milieu;
het industrie- en ondernemingsbeleid;
samenwerking op het gebied van werkgelegenheid, sociaal beleid en gelijke kansen;
samenwerking in het maatschappelijk middenveld;
grensoverschrijdende en regionale samenwerking.

Financiële samenwerking

De EU en EU-lidstaten hebben vanaf de jaren negentig van de vorige eeuw financiële steun aan Oekraïne geboden. Oekraïne kan gebruikmaken van voortgezette financiële steun via de relevante financieringsmechanismen en -instrumenten van de EU om de doelstellingen van de associatieovereenkomst te behalen. Voor de periode 2021-2027 is het voormalige Europees nabuurschapsinstrument vervangen door het instrument voor nabuurschapsbeleid, ontwikkeling en internationale samenwerking — Europa in de wereld.

Institutionele, algemene en slotbepalingen

In de laatste titel wordt behandeld hoe de betrekkingen tussen de EU en Oekraïne worden beheerd. De institutionele structuur is als volgt:

De top tussen de EU en Oekraïne. Deze maakt de politieke dialoog op het hoogste niveau tussen regeringsleiders mogelijk.
Associatieraad. Dit is een dialoog op ministerieel niveau waar bindende besluiten kunnen worden genomen.
Associatiecomité. Dit staat de Associatieraad bij in de voorbereiding van de taken van de raad; het comité kan ook subcomités vormen om sectorale samenwerking te implementeren.
Parlementair Associatiecomité. Dit is een forum waar leden van het Europees Parlement en van het parlement van Oekraïne bijeenkomen en overleg plegen.
Platform voor het maatschappelijk middenveld. Dit bevordert regelmatige vergaderingen van het maatschappelijk middenveld en doet aanbevelingen aan de Associatieraad.

Tijdelijke handelsliberalisering

Op 25 mei 2023 hebben het Europees Parlement en de Raad van de Europese Unie, in het licht van de niet-uitgelokte en ongerechtvaardigde aanvalsoorlog van Rusland tegen Oekraïne, Verordening (EU) 2023/1077 vastgesteld, waarbij tijdelijke handelsliberaliseringsmaatregelen worden ingevoerd, bovenop de handelsconcessies die van toepassing zijn krachtens de associatieovereenkomst, en waarbij de bestaande handelsbeschermingsmaatregelen voor een periode van één jaar worden opgeschort. Deze maatregelen werden op 6 juni 2023 van kracht. Deze verordening vernieuwt de oude Verordening (EU) 2022/870.

Alle tarieven onder Titel IV van de associatieovereenkomst met Oekraïne tot oprichting van de DCFTA die nog niet geliberaliseerd waren, worden voor één jaar opgeschort. De opschorting heeft betrekking op:

groenten en fruit die onder het invoerprijssysteem vallen en landbouwproducten en verwerkte landbouwproducten die onder tariefcontingenten vallen;
de inning van antidumpingrechten op invoer van oorsprong uit Oekraïne; en
de toepassing van de gemeenschappelijke invoerregeling voor invoer van oorsprong uit Oekraïne.

DATUM VAN INWERKINGTREDING

De overeenkomst is op 1 september 2017 in werking getreden.

ACHTERGROND

Sommige belangrijke delen van de overeenkomst werden voorlopig toegepast vanaf 1 november 2014:

de eerbiediging van mensenrechten, fundamentele vrijheden en de rechtsstaat;
de politieke dialoog en hervormingen;
justitie, vrijheid en veiligheid;
economische en sectorale samenwerking (waaronder energie, milieu, klimaatactie, vervoer, landbouw, plattelandsontwikkeling, consumentenbescherming en visserij) en financiële samenwerking, met inbegrip van fraudebestrijding.

De DCFTA is voorlopig van toepassing vanaf 1 januari 2016.

Zie voor meer informatie:

Betrekkingen tussen de EU en Oekraïne — Informatieblad (Europese Dienst voor extern optreden)
Oekraïne (Europese Commissie).

BELANGRIJKSTE DOCUMENTEN

Associatieovereenkomst tussen de Europese Unie en de Europese Gemeenschap voor Atoomenergie en hun lidstaten, enerzijds, en Oekraïne, anderzijds (PB L 161 van 29.5.2014, blz. 3-2137)

Opeenvolgende wijzigingen van de associatieovereenkomst zijn in het oorspronkelijke document opgenomen. Deze geconsolideerde versie is enkel van documentaire waarde.

Besluit (EU) 2017/1247 van de Raad van 11 juli 2017 betreffende de sluiting namens de Europese Unie van de Associatieovereenkomst tussen de Europese Unie en de Europese Gemeenschap voor Atoomenergie en hun lidstaten, enerzijds, en Oekraïne, anderzijds, met uitzondering van de bepalingen betreffende de behandeling van onderdanen van derde landen die legaal werken op het grondgebied van de andere partij (PB L 181 van 12.7.2017, blz. 1-3)

Besluit (EU) 2017/1248 van de Raad van 11 juli 2017 betreffende de sluiting namens de Europese Unie van de Associatieovereenkomst tussen de Europese Unie en de Europese Gemeenschap voor Atoomenergie en hun lidstaten, enerzijds, en Oekraïne, anderzijds, wat betreft de bepalingen betreffende de behandeling van onderdanen van derde landen die legaal werken op het grondgebied van de andere partij (PB L 181 van 12.7.2017, blz. 4-5)

GERELATEERDE DOCUMENTEN

Verordening (EU) 2023/1077 van het Europees Parlement en de Raad van 31 mei 2023 inzake tijdelijke handelsliberaliseringsmaatregelen bovenop de handelsconcessies die op Oekraïense producten van toepassing zijn krachtens de Associatieovereenkomst tussen de Europese Unie en de Europese Gemeenschap voor Atoomenergie en hun lidstaten, enerzijds, en Oekraïne, anderzijds (PB L 144 van 5.6.2023, blz. 1-6)

Verordening (EU) 2022/870 van het Europees Parlement en de Raad van 30 mei 2022 inzake tijdelijke handelsliberaliseringsmaatregelen bovenop de handelsconcessies die op Oekraïense producten van toepassing zijn krachtens de Associatieovereenkomst tussen de Europese Unie en de Europese Gemeenschap voor Atoomenergie en hun lidstaten, enerzijds, en Oekraïne, anderzijds (PB L 152 van 3.6.2022, blz. 103-108)

Informatie over de inwerkingtreding van de associatieovereenkomst tussen de Europese Unie en de Europese Gemeenschap voor Atoomenergie en hun lidstaten, enerzijds, en Oekraïne, anderzijds (PB L 193 van 25.7.2017, blz. 1)

Kennisgeving betreffende de voorlopige toepassing van de Associatieovereenkomst tussen de Europese Unie en de Europese Gemeenschap voor Atoomenergie en hun lidstaten, enerzijds, en Oekraïne, anderzijds (PB L 321 van 5.12.2015, blz. 1)

Verordening (EU) 2015/478 van het Europees Parlement en de Raad van 11 maart 2015 betreffende de gemeenschappelijke regeling voor de invoer (PB L 83 van 27.3.2015, blz. 16-33)

Slotakte tussen de Europese Unie en de Europese Gemeenschap voor Atoomenergie en hun lidstaten, enerzijds, en Oekraïne, anderzijds, wat de associatieovereenkomst betreft (PB L 278 van 20.9.2014, blz. 4-5)

Besluit 2014/668/EU van de Raad van 23 juni 2014 inzake de ondertekening, namens de Europese Unie, en de voorlopige toepassing van de Associatieovereenkomst tussen de Europese Unie en de Europese Gemeenschap voor Atoomenergie en hun lidstaten, enerzijds, en Oekraïne, anderzijds, wat titel III (met uitzondering van de bepalingen betreffende de behandeling van onderdanen van derde landen die legaal werken op het grondgebied van de andere partij) en de titels IV, V, VI en VII, alsmede de desbetreffende bijlagen en protocollen daarvan betreft (PB L 278 van 20.9.2014, blz. 1-3)

Zie de geconsolideerde versie.

Besluit 2014/295/EU van de Raad van 17 maart 2014 inzake de ondertekening namens de Europese Unie en de voorlopige toepassing van de Associatieovereenkomst tussen de Europese Unie en de Europese Gemeenschap voor Atoomenergie en hun lidstaten, enerzijds, en Oekraïne, anderzijds, betreffende de preambule, artikel 1 en de titels I, II en VII daarvan (PB L 161 van 29.5.2014, blz. 1-2)

Laatste bijwerking 09.06.2023