OPTIES VOOR HET TOEKOMSTIGE FINANCIËLE KADER 3

Hoe kan de EU-begroting het beheer
van de buitengrenzen van de EU beter ondersteunen?

De EU-leiders hebben om sterker beschermde buitengrenzen gevraagd als voorwaarde om de binnengrenzen op te heffen. In 2016 is de Europese grens- en kustwacht opgericht op basis van een voorstel van de Europese Commissie. Tegen 2020 zal de Europese grens- en kustwacht over 1 015 personeelsleden, waaronder wachten op het terrein, en over ten minste 1 500 nationale functionarissen in stand-by in de snel inzetbare pool beschikken. Het jaarlijkse budget van 292 miljoen EUR zou tegen die tijd moeten groeien tot 335 miljoen EUR. De EU verstrekt ook financiële steun om het nationale beheer van Europa’s buitengrenzen door 96 000 nationale grenswachters en noodhulp via het Fonds voor interne veiligheid (Grenzen) mee te financieren. Alles samen belopen deze activiteiten circa 4 miljard EUR over een periode van zeven jaar, ofwel 0,4 % van de totale EU-begroting.

De verdere ontwikkeling van de Europese grens- en kustwacht zal afhangen van wat er beslist wordt over het toekomstige financieel kader. Afhankelijk van het niveau van de ambities zijn verschillende scenario’s denkbaar:

Maximale benutting van de Europese grens- en kustwacht in zijn huidige vorm, zou ondersteuning betekenen van de continue ontwikkeling van het informatie-uitwisselingskader (Eurosur) en van de investeringen van de lidstaten in grensbeheercapaciteit. Het zou tevens garanderen dat de Europese grens- en kustwacht kan beschikken over de uitrusting die zij nodig heeft. Hiervoor is een budget nodig van ongeveer 8 miljard EUR over een periode van zeven jaar, wat overeenkomt met ongeveer 0,8 % van het huidige meerjarig financieel kader.

Een upgrading van de Europese grens- en kustwacht zou het mogelijk maken een volledig geïntegreerd EU-grensbeheersysteem te ondersteunen. Dit zou plaatsvinden op grond van een herzien wettelijk kader met een verruimd mandaat, waarin de bestaande instrumenten voor risicobeoordeling en situatiebeelden worden samengebracht en versterkt; de operationele capaciteit van het agentschap wordt uitgebreid met een korps van Europese grenswachters van ten minste 3 000 EU-personeelsleden; financiële steun en opleiding wordt verstrekt ter versterking van de nationale grenswachtcomponent in kwetsbare lidstaten; er worden grotere en meer operationele pools van deskundigen samengesteld; de eigen uitrusting wordt uitgebreid. Dit zou gepaard gaan met een veel grotere rol van de EU op het gebied van terugkeer, en lagere interventiedrempels voor het agentschap om ernstige knelpunten in de controles aan de buitengrenzen die tot een crisis zouden kunnen leiden, te helpen voorkomen. Voor dit scenario is een budget nodig van ongeveer 20 à 25 miljard EUR over een periode van zeven jaar, wat overeenkomt met ongeveer 1,8 à 2,3 % van het huidige meerjarig financieel kader.

Een volwaardig EU-grensbeheersysteem met een korps van 100 000 EU-functionarissen en aanzienlijke EU-uitrustingspool, vergelijkbaar met het Amerikaanse of het Canadese systeem. Hiervoor zou ongeveer 150 miljard EUR over een periode van zeven jaar nodig zijn, rekening houdend met alle nationale uitgaven voor bescherming van de grenzen. Dit zou overeenkomen met ongeveer 14 % van het huidige meerjarig financieel kader of met één jaarbegroting van de EU. Om een voorbeeld te geven: het US Customs and Border Protection Agency alleen beschikt over een jaarbudget van 13,56 miljard USD en telt ruim 62 000 medewerkers. Het Canada Border Services Agency heeft een jaarbudget van ongeveer 2 miljard CAN$ en telt ruim 14 000 medewerkers.

OPTIES VOOR HET TOEKOMSTIGE FINANCIËLE KADER

De beste manier om een echte Europese defensie-unie
te ondersteunen?

Het Europees Defensiefonds is in juni 2017 gelanceerd en wordt stapsgewijze opgebouwd. Met een beperkt initieel budget van 90 miljoen EUR voor defensieonderzoek en 500 miljoen EUR voor industriële ontwikkeling voor de periode 2017-2020 (samen vertegenwoordigt dit ongeveer 0,05 % van het huidige financiële kader) zal in de eerste fase slechts aan een beperkt aantal gezamenlijke onderzoeks- en ontwikkelingsprojecten steun kunnen worden verleend.

Wat voor soort defensiefonds willen we voor de toekomst? Een echte Europese defensie-unie zou een aanzienlijke budgettaire investering vergen.

Gelet op de schaal van de huidige nationale budgetten voor defensieonderzoek – Frankrijk en Duitsland besteden er elk afzonderlijk jaarlijks ruim 1 miljard EUR per jaar aan – en op de hoge ontwikkelingskosten van geavanceerde defensietechnologieën, o.a. voor cyberdefensie, zou het onderzoekgedeelte van het Fonds naar schatting over een budget van minstens 3,5 miljard EUR over de periode moeten beschikken om gewicht in de schaal te leggen.

Evenzo zou ten minste ongeveer 7 miljard EUR nodig zijn tussen 2021 en 2027 om een deel van de kosten van de industriële ontwikkeling op defensiegebied mee te financieren. Deze hefboom zou aanzienlijke totale investeringen voor de ontwikkeling van defensievermogens van ten minste 35 miljard EUR in de komende zeven jaar ontsluiten. Dit zou overeenstemmen met 14 % van de nationale uitgaven aan defensievermogens. Het zou een grote stap zijn in de richting van het door de lidstaten in het Europees Defensieagentschap overeengekomen doel om 35 % van hun uitrustingsuitgaven te besteden voor samenwerkingsprojecten.

Het Europees Defensiefonds heeft het potentieel om een belangrijke impuls te geven aan de strategische autonomie van de EU en aan de concurrentiekracht van de Europese defensie-industrie. Echter, vanwege de uit de Verdragen voortvloeiende beperkingen kan de EU-begroting niet alle gebieden van het optreden op het gebied van veiligheid en defensie bestrijken. Een afzonderlijke financieringsmechanisme van ongeveer 10 miljard EUR voor de periode 2021-2027 zou het vermogen van de EU om operaties die gevolgen hebben op defensiegebied financieel te ondersteunen, aanzienlijk vergroten. Dit is te vergelijken met maximaal 3,5 miljard EUR in de huidige periode.

OPTIES VOOR HET TOEKOMSTIGE FINANCIËLE KADER

Wat is de beste manier om de mobiliteit van jongeren
te ondersteunen?

Dankzij Erasmus+ hebben de afgelopen 30 jaar 9 miljoen jongeren de mogelijkheid gehad in een ander land te studeren, een opleiding te volgen, les te geven of vrijwilligerswerk te verrichten, waardoor ze meer kans maken om een baan te vinden. Het huidige Erasmus+-programma 2014-2020 heeft een budget van 14,7 miljard EUR (ongeveer 1,3 % van het totale huidige meerjarig financieel kader), waarmee amper 4 % van de jongeren in Europa leermobiliteitmogelijkheden kunnen genieten.

Er is een brede consensus dat mobiliteit en uitwisselingen moeten worden bevorderd, onder meer door een aanzienlijk versterkt, inclusief en uitgebreid Erasmus+-programma. Naargelang het ambitieniveau zijn verschillende scenario’s mogelijk:

Het aantal jongeren in de EU dat deelneemt aan Erasmus+ verdubbelen tot 7,5 %: dit vereist een investering van 30 miljard EUR in het volgende meerjarig financieel kader (over een periode van zeven jaar).

Eén op de drie jongeren de kans bieden om een leerervaring in het buitenland op te doen in het kader van Erasmus+: dit vergt een budget in de orde van grootte van 90 miljard EUR voor de periode 2021-2027.

OPTIES VOOR HET TOEKOMSTIGE FINANCIËLE KADER

Wat is de beste manier om de digitale transformatie van Europa
aan te drijven?

De EU-steun voor de Europese data-infrastructuur, connectiviteit en digitale vaardigheden bedraagt ongeveer 35 miljard EUR over de periode van zeven jaar. Dit bedrag wordt verstrekt via het Europees Fonds voor regionale ontwikkeling (17 miljard EUR), het kaderprogramma voor onderzoek en innovatie (13 miljard EUR), het Europees Sociaal Fonds (2,3 miljard EUR), de financieringsfaciliteit voor Europese verbindingen (1 miljard EUR) en het programma Creatief Europa (1 miljard EUR).

Het huidige investeringsniveau op peil houden of zelfs verlagen zou negatieve gevolgen kunnen hebben voor de concurrentiepositie van de EU in belangrijke industrie- en dienstensectoren, zoals industriële productie en machines, financiële diensten, gezondheidszorg, vervoer, energie en de automobielsector. Door een tekort aan investeringen in digitale vaardigheden zou de kloof tussen de vraag en de beschikbare deskundigheid nog groter worden, terwijl de traditionele taken zullen worden geautomatiseerd. Dit zou leiden tot minder gunstige vooruitzichten op het gebied van werkgelegenheid en groei, ondermaatse openbare dienstverlening en een grotere kwetsbaarheid voor cyberbedreigingen.

De bedragen die momenteel worden geïnvesteerd in de digitale economie verdubbelen tot ongeveer 70 miljard EUR over de periode 2021-2027 zou voor een sterke vooruitgang zorgen wat betreft slimme groei op gebieden zoals hoogwaardige data-infrastructuur, connectiviteit en cyberbeveiliging. Hierdoor zouden nieuwe, betrouwbare en veilige diensten op het gebied van e-gezondheid, e-overheid of mobiliteit kunnen worden uitgerold. Tevens zou Europa een leidende rol kunnen spelen op het gebied van supercomputers, het internet van de volgende generatie, kunstmatige intelligentie, robotica en big data. Dit zou leiden tot een sterkere concurrentiepositie van de industrie en het bedrijfsleven in Europa in de gedigitaliseerde economie. Daarnaast zou dit ook aanzienlijke gevolgen hebben voor het dichten van de vaardigheidskloof in de hele Unie.

OPTIES VOOR HET TOEKOMSTIGE FINANCIËLE KADER

Wat is de beste manier om het concurrentievermogen te vergroten
door middel van onderzoek en innovatie?

Geavanceerde economieën zoals Europa onderscheiden zich met een hogere productiviteit en een groter concurrentievermogen door onderzoek en innovatie. Daarom moet de toekomstige EU-begroting de EU in staat stellen om te investeren in de stuwende krachten achter innovatie die ervoor zorgen dat het Europese bedrijfsleven kan groeien en floreren. Momenteel besteedt de Unie bijna 80 miljard EUR aan Horizon 2020, het kaderprogramma voor onderzoek en innovatie, over de periode 2014-2020. Over welk onderzoeksbudget moet de Unie in de toekomst beschikken?

Het huidige investeringsniveau op peil houden of zelfs verlagen biedt geen oplossing voor de onderfinanciering. Dit zou doorwerken op de nationale en particuliere investeringen, en afbreuk doen aan de inspanningen met het oog op de in de Europa 2020-strategie vastgestelde doelstelling om 3 % van het bruto binnenlands product te investeren in onderzoek en ontwikkeling. De Unie zou verder achterop raken ten opzichte van de wereldleiders. De steun voor onderzoek op andere EU-beleidsterreinen zou worden verminderd.

Het budget van het kaderprogramma verhogen met 50 % tot 120 miljard EUR zou naar schatting 420 000 extra banen en ongeveer 0,33 % extra bruto binnenlands product opleveren tegen 2040. Hierdoor zou de stijgende tendens van de recente EU-budgetten voor onderzoek en innovatie worden voortgezet en een aanvaardbaar deel van kwalitatief hoogstaande voorstellen worden gefinancierd. Het zou de Unie wereldwijd aantrekkelijker maken voor toonaangevende onderzoekers en tekortkomingen op het gebied van innovatie en schaalvergrotingsmogelijkheden kunnen verhelpen. Er zou ondersteuning kunnen worden verleend om vooruitgang te boeken op prioritaire gebieden zoals de digitale agenda, energie, klimaat en gezondheid.

Het budget van het kaderprogramma verdubbelen tot 160 miljard EUR zou naar schatting 650 000 extra banen en ongeveer 0,46 % extra bruto binnenlands product opleveren tegen 2040. Hierdoor zou de EU kunnen uitgroeien tot wereldleider op het gebied van grootschalige initiatieven en de weg effenen voor de volledige ontplooiing op de markt van oplossingen met betrekking tot onder meer batterijen, besmettelijke ziekten, slimme en schone gebouwen en voertuigen, decarbonisatietechnologieën, circulaire economie, oplossingen voor plastic afval en geconnecteerde/zelfrijdende auto’s.

OPTIES VOOR HET TOEKOMSTIGE FINANCIËLE KADER

Op welke manier kan de EU-begroting de basis vormen voor een echte
Economische en Monetaire unie?

In december 2017 heeft de Commissie haar visie uiteengezet op de manier waarop de eurozone en de Unie als geheel kunnen worden versterkt door middel van de EU-begroting –vandaag en in de toekomst. Er werden vier specifieke functies voorgesteld: structurele hervormingen op nationaal niveau ondersteunen; convergentie vergemakkelijken voor de lidstaten die op weg naar toetreding tot de eurozone zijn; voorzien in een achtervangmechanisme voor de bankenunie; en een stabilisatiefunctie ontwikkelen, die verschillende fondsen en financiële instrumenten op het niveau van de EU en de eurozone samenbrengt om bij grote asymmetrische schokken het investeringsniveau op peil te houden. Deze functies vereisen een nieuwe denkwijze die het kader van de huidige EU-begroting overstijgt. Dit kan bijvoorbeeld door middel van synergieën met de Europese Investeringsbank en het toekomstig Europees Monetair Fonds. Onze begroting na 2020 zal hierin echter ook een rol moeten spelen:

Van het instrument voor hervormingen en de convergentiefaciliteit zullen krachtige ondersteuning en stimulansen moeten uitgaan voor een uitgebreide reeks hervormingen in de lidstaten. Een begrotingsonderdeel van minstens 25 miljard EUR over een periode van zeven jaar zou kritische massa hebben en ervoor zorgen dat de financiering niet wordt geconcentreerd op slechts enkele lidstaten.

De stabilisatiefunctie moet geleidelijk aan tot stand worden gebracht op basis van back-to-backleningen die worden gegarandeerd door de EU-begroting, leningen van het Europees Monetair Fonds, een vrijwillig verzekeringsmechanisme op basis van nationale bijdragen en een subsidiecomponent uit de Europese begroting. Er hoeven niet noodzakelijk hoge bedragen te worden vrijgemaakt uit de EU-begroting, maar de middelen moeten wel significant genoeg zijn om bijvoorbeeld de rentelast van de leningen te verlichten en stimulansen te bieden om de steunregeling naar behoren uit te voeren.

OPTIES VOOR HET TOEKOMSTIGE FINANCIËLE KADER

Hoe hoog moet het ambitieniveau liggen voor
een doeltreffend cohesiebeleid?

Het cohesiebeleid is een concrete uiting van solidariteit met de economisch minder ontwikkelde delen van onze Unie. Het heeft tot doel economische, sociale en territoriale cohesie te bevorderen. Momenteel komen alle EU-lidstaten in aanmerking voor steun uit de Europese structuur- en investeringsfondsen. Moet dit zo blijven of moet het beleid worden beperkt tot minder ontwikkelde regio’s en/of lidstaten? Hoe hoog moet het ambitieniveau liggen als alle lidstaten subsidiabel blijven?

Indien alle lidstaten en alle regio’s in aanmerking blijven komen voor steun uit het Europees Fonds voor regionale ontwikkeling, het Europees Sociaal Fonds en het Cohesiefonds, zouden er efficiëntiewinsten kunnen worden behaald door de steunintensiteiten te moduleren en de steun doelgerichter toe te kennen. Indien het huidige uitgavenniveau van ongeveer 370 miljard EUR 4 , wat overeenkomt met bijna 35 % van het meerjarig financieel kader, wordt gehandhaafd, zou het mogelijk zijn om in alle regio’s sterk te blijven focussen op investeringen op gebieden zoals innovatie, industriële transformatie, omschakeling naar schone energie, klimaatactie en betere mogelijkheden op de arbeidsmarkt.

Indien meer ontwikkelde en overgangsregio’s geen steun meer ontvangen uit het Europees Fonds voor regionale ontwikkeling en het Europees Sociaal Fonds, dan zou dit neerkomen op ongeveer 95 miljard EUR minder over die periode, ofwel ruim een kwart van de huidige toewijzingen uit die fondsen. Dit komt overeen met ongeveer 8,7 % van het huidige meerjarig financieel kader. In dit scenario zou geen steun meer worden verstrekt aan regio’s in Oostenrijk, België, Denemarken, Finland, het vasteland van Frankrijk, Duitsland, Ierland, Nederland, Zweden en vele regio’s in Italië en Spanje.

Indien de steun nog verder wordt beperkt tot de cohesielanden, zouden ook de investeringen ten behoeve van minder ontwikkelde regio’s in Frankrijk, Italië en Spanje moeten worden stopgezet. Dit zou neerkomen op een vermindering met ongeveer 124 miljard EUR over de periode, ofwel ongeveer 33 % van de huidige toewijzingen. Dit komt overeen met ongeveer 11 % van het huidige meerjarig financieel kader.

In de scenario’s 2 en 3 zouden de nationale, regionale en lokale autoriteiten overeenkomstig het subsidiariteitsbeginsel de steun voor economische sociale en territoriale uitdagingen moeten overnemen.

OPTIES VOOR HET TOEKOMSTIGE FINANCIËLE KADER

Hoe hoog moet het ambitieniveau liggen voor een
doeltreffend gemeenschappelijk landbouwbeleid?

In het kader voor 2014-2020 wordt voor het gemeenschappelijke landbouwbeleid circa 400 miljard EUR uitgetrokken voor de financiering van marktmaatregelen en rechtstreekse betalingen aan landbouwers en van plattelandsontwikkelingsprogramma’s, alsook voor de bevordering van een duurzame landbouw en vitale plattelandseconomieën. Ongeveer 70 % van dit bedrag is bestemd voor rechtstreekse betalingen. Met de plattelandsontwikkelingsprogramma’s worden investeringen, opleiding en een hulpbronnenefficiëntere landbouwproductie ondersteund; het gaat voor de hele periode momenteel om een bedrag van ongeveer 100 miljard EUR. Deze programma’s worden gecofinancierd door de lidstaten. Via het gemeenschappelijk landbouwbeleid helpt de Unie structurele problemen in plattelandsgebieden aan te pakken, zoals een gebrek aan aantrekkelijke mogelijkheden op de arbeidsmarkt of een tekort aan gekwalificeerde arbeidskrachten. Deze inspanningen hebben voornamelijk tot doel nieuwe waardeketens tot stand te brengen op het gebied van onder meer schone energie en bio-energie, en plattelandsgebieden te helpen profiteren van hun landschapswaarde.

Er wordt bekeken hoe rechtstreekse betalingen optimaal kunnen worden gebruikt. Een vaak gehoorde suggestie is om de rechtstreekse betalingen te verminderen en beter af te stemmen op de doelstellingen van het beleid. Momenteel gaat 80 % van de rechtstreekse betalingen naar 20 % van de landbouwers. Er wordt ook besproken hoe de verschillen tussen de lidstaten op het gebied van landbouwsteun verkleind kunnen worden. De hervorming van het systeem van rechtstreekse betalingen kan de gelegenheid bieden om de betalingen af te stemmen op de beoogde resultaten, zoals levensvatbare landbouwproductie in minder winstgevende of bergachtige regio’s, bijzondere aandacht voor kleine en middelgrote landbouwbedrijven, investeringen in duurzame en hulpbronnenefficiënte productiesystemen en betere coördinatie met de plattelandsontwikkelingsmaatregelen.

Handhaving van het uitgavenniveau voor het gemeenschappelijk landbouwbeleid van ongeveer 400 miljard EUR 5 , ofwel ongeveer 37 % van het huidige meerjarig financieel kader, over de periode, zou het door middel van betere afstemming mogelijk maken om de steun voor met name kleine en middelgrote landbouwbedrijven te verhogen, met positieve afgeleide effecten voor plattelandsgebieden. 

De steun voor het gemeenschappelijk landbouwbeleid verlagen met 30 % zou neerkomen op ongeveer 120 miljard EUR over de periode van het volgende meerjarig financieel kader, of circa 11 % van het huidige meerjarig financieel kader. In dit scenario zou het gemiddelde landbouwinkomen in een aantal lidstaten met meer dan 10 % kunnen dalen en zouden specifieke sectoren worden geconfronteerd met mogelijk nog drastischere inkomensverliezen.

De steun voor het gemeenschappelijk landbouwbeleid verlagen met 15 % zou neerkomen op ongeveer 60 miljard EUR over de periode van het volgende meerjarig financieel kader, of circa 5,5 % van het huidige meerjarig financieel kader. In dit scenario zou de verlaging van het gemiddelde landbouwinkomen beperkter zijn, maar afhankelijk van de gemaakte keuzes zouden bepaalde sectoren nog steeds aanzienlijke gevolgen kunnen ondervinden.

Deze scenario’s kunnen niet afzonderlijk worden bekeken. Een verlaging van de rechtstreekse betalingen moet gepaard gaan met een betere afstemming van de andere begrotingsmiddelen, bijvoorbeeld door meer nadruk te leggen op kleine en middelgrote landbouwbedrijven en een betere coördinatie met de plattelandsontwikkelingsmaatregelen.

OPTIES VOOR HET TOEKOMSTIGE FINANCIËLE KADER

Wat is de beste manier om onze belangen in het
buitenland te behartigen?

In de toekomst zal de Unie over instrumenten moeten beschikken waarmee werk kan worden gemaakt van de bestaande en nieuwe ambities en uitdagingen. In het kader voor 2014-2020 wordt circa 66 miljard EUR uitgetrokken voor extern optreden. Dit bedrag komt overeen met 6 % van het huidige meerjarig financieel kader. Het Europees Ontwikkelingsfonds, dat momenteel buiten de begroting van de Unie valt, is bovendien het voornaamste instrument om ontwikkelingshulp te verstrekken aan landen in Afrika, het Caribisch gebied en de Stille Oceaan en de landen en gebieden overzee. De totale financiële middelen van het elfde Europees Ontwikkelingsfonds bedragen ongeveer 31 miljard EUR voor de periode 2014-2020.

In de toekomst:

Het huidige financieringsvolume voor externe instrumenten vergroten tot meer dan 100 miljard EUR over de periode zou de EU in staat stellen de bestaande en nieuwe ambities waar te maken, gaande van internationale samenwerking, migratiebeheer, investeringen, governance, mensenrechten en de rechtsstaat tot de bevordering van de duurzameontwikkelingsdoelstellingen, humanitaire hulp, crisisrespons en conflictpreventie. Daarbij moet bijzondere aandacht worden besteed aan de ondersteuning van de EU-strategie voor de Westelijke Balkan en de inspanningen van de EU op het gebied van stabilisatie in haar nabuurschap en in Afrika.

Een aanzienlijke vereenvoudiging en stroomlijning van de externe instrumenten zou de effectiviteit en de doeltreffendheid van het budget voor externe betrekkingen verder kunnen vergroten. Hierbij kan worden gedacht aan de integratie van het Europees Ontwikkelingsfonds in het meerjarig financieel kader, op voorwaarde dat dit wordt weerspiegeld in het algemene uitgavenplafond en dat de bestaande flexibiliteit wordt behouden.

Het budget voor externe betrekkingen moet ook worden gezien in het licht van de gezamenlijke toezegging van de EU en de lidstaten om tegen 2030 0,7 % van het bruto nationaal inkomen uit te trekken voor officiële ontwikkelingshulp. Dit zou een extra inspanning vergen in het volgende meerjarig financieel kader ten belope van 40 miljard EUR over zeven jaar, zonder deelname van het VK. Hierbij wordt ervan uitgegaan dat de EU vasthoudt aan het huidige aandeel van 20 % voor officiële ontwikkelingshulp. 

OPTIES VOOR HET TOEKOMSTIGE FINANCIËLE KADER

Hoe kunnen we met financieringsinstrumenten meer doen
met minder middelen?

In de discussienota van de Commissie over de toekomst van de EU-financiën werd het belang onderstreept van garanties en financieringsinstrumenten om "meer te doen met minder middelen". Zo wordt verwacht dat het Europees Fonds voor strategische investeringen meer dan 500 miljard EUR zal aantrekken, wat de Europese economie een sterke impuls zou geven. Het huidige landschap van EU-marktconforme instrumenten is echter te zeer versplinterd, met bijna 40 financieringsinstrumenten en drie begrotingsgaranties en garantiefondsen die centraal worden beheerd, goed voor ongeveer 4 % van het huidige meerjarig financieel kader. Alleen al voor kleine en middelgrote ondernemingen zijn er zeven financieringsinstrumenten in centraal beheer en honderden in gedeeld beheer. Er is duidelijk ruimte voor rationalisering en meer efficiëntie.

De doeltreffendheid en de impact van de instrumenten die gericht zijn op de ondersteuning van investeringen in de EU zouden bijvoorbeeld kunnen worden verbeterd door deze te integreren in één instrument voor investeringssteun. Dit zou het Europees Fonds voor strategische investeringen verder versterken en het investeringsniveau, de economische groei en de werkgelegenheid in de EU positief beïnvloeden.

Een ruimer gebruik van financieringsinstrumenten en begrotingsgaranties zou ertoe kunnen leiden dat meer dan dubbel zoveel investeringen – tot 2 biljoen EUR – worden aangetrokken tijdens de looptijd van het volgende meerjarig financieel kader.

OPTIES VOOR HET TOEKOMSTIGE FINANCIËLE KADER

Hoe kunnen we vrijgemaakte middelen optimaal benutten?

Middelen die zijn vastgelegd in de EU-begroting, maar uiteindelijk niet worden besteed bij de tenuitvoerlegging van EU-programma’s, worden momenteel geannuleerd. Deze middelen hebben een negatieve uitwerking op de jaarlijkse berekening van de bruto nationale bijdragen van de lidstaten vergeleken met de volledige uitvoering van de begrotingsvastleggingen.

In plaats van deze bedragen te annuleren, zouden ze kunnen worden gebruikt als een EU-reserve. Deze reserve zou kunnen worden gebruikt om gemeenschappelijke prioriteiten te verwezenlijken en gemeenschappelijke uitdagingen het hoofd te bieden. Op dit moment wordt ervan uitgegaan dat dit mechanisme over een periode van zeven jaar ongeveer 21 tot 28 miljard EUR beschikbaar zou maken. Dergelijke bedragen konden in 2015 bijvoorbeeld zijn gebruikt om het Europees Fonds voor strategische investeringen te financieren en het tekort aan investeringen als gevolg van de financiële crisis aan te pakken. Dit zou mogelijk zijn geweest zonder te snijden in waardevolle programma’s zoals Horizon 2020 of de financieringsfaciliteit voor Europese verbindingen. De reserve zou in 2016 ook kunnen zijn gebruikt om de oprichting van de Faciliteit voor vluchtelingen in Turkije te ondersteunen, waarvoor destijds alle flexibiliteit in de EU-begroting én afzonderlijke bijdragen van de lidstaten nodig waren. Er zouden ook snel meer middelen kunnen zijn vrijgemaakt om de migratiecrisis aan te pakken.

In deze snel veranderende wereld zullen zich steeds vaker onvoorspelbare gebeurtenissen voordoen. De EU-reserve zou het mogelijk maken om snel en doortastend te reageren op dergelijke ontwikkelingen. Over tien jaar zijn wij het volgende financieel kader nog steeds aan het uitvoeren. Deze stabiliteit op lange termijn is een troef, maar ook een beperking. Een EU-reserve zou een krachtig en flexibel nieuw instrument zijn waarmee we onvoorziene gebeurtenissen het hoofd kunnen bieden en op noodsituaties, bijvoorbeeld op het gebied van veiligheid en migratie, kunnen reageren.

OPTIES VOOR HET TOEKOMSTIGE FINANCIËLE KADER

Moeten we meer voorwaarden verbinden aan EU-financiering?

Het potentieel van de EU-begroting kan pas ten volle worden benut indien het economische, regelgevende en administratieve klimaat in de lidstaten dit ondersteunt.

Daarom moeten alle lidstaten en begunstigden binnen het huidig meerjarig financieel kader aantonen dat het regelgevingskader voor financieel beheer solide is, dat de relevante EU-regelgeving correct wordt toegepast en dat de nodige administratieve en institutionele capaciteit voorhanden is om van EU-financiering een succesverhaal te maken. Bovendien kunnen de beleidsvoorwaarden de samenwerking tussen de lidstaten bevorderen op terreinen waar schaalvoordelen of externe effecten significant zijn. Binnen het huidig meerjarig financieel kader zijn ook nieuwe bepalingen ingevoerd om situaties te vermijden waarin de doeltreffendheid van de EU-financiering wordt ondermijnd door een ongezond economisch en begrotingsbeleid.

Het nieuw meerjarig financieel kader biedt de kans om na te gaan of deze beginselen de basis hebben gelegd voor goede resultaten. Het is ook een gelegenheid om te bedenken hoe een sterkere koppeling tot stand kan worden gebracht tussen de EU-financiering en de eerbiediging van de fundamentele waarden van de EU.

Een dergelijk mechanisme zou echter transparant, evenredig en juridisch waterdicht moeten zijn. Aangezien dit mechanisme in principe van toepassing zou kunnen zijn op alle relevante beleidsterreinen waar uitgaven uit de EU-begroting aan te pas komen, zouden de financiële voorwaarden nauwkeurig en evenredig moeten zijn en zou er een voldoende nauw verband moeten bestaan tussen de opgelegde voorwaarden en het doel van de financiering. In dit debat moet ook rekening worden gehouden met de gevolgen van eventuele schendingen van de fundamentele waarden of de rechtsstaat op nationaal niveau voor individuele begunstigden van EU-financiering, zoals Erasmusstudenten, onderzoekers of organisaties uit het maatschappelijk middenveld, die niet verantwoordelijk zijn voor dergelijke schendingen 6 . 

OPTIES VOOR HET TOEKOMSTIGE FINANCIËLE KADER

Wat zouden nieuwe eigen middelen kunnen opleveren
voor de EU-begroting?

Het emissiehandelssysteem: Het Europese emissiehandelssysteem is de hoeksteen van het klimaatbeleid van de EU. Een aantal emissierechten wordt door de lidstaten geveild en aangekocht door bedrijven om hun broeikasgasemissies te dekken. Een deel van de opbrengst van de veiling van emissierechten zou ter beschikking kunnen worden gesteld van de EU-begroting. Geraamd wordt dat een deel van de opbrengsten van het emissiehandelssysteem over een periode van zeven jaar tussen 7 en 105 miljard EUR aan inkomsten zou kunnen genereren, afhankelijk van de marktprijzen voor emissierechten.

Op btw gebaseerde eigen middelen: De btw is een verbruiksbelasting die wordt geheven op alle goederen en diensten die in de EU worden verkocht. Voor de op deze belasting gebaseerde eigen middelen worden vandaag zeer ingewikkelde statistische berekeningen gebruikt. Hervormde eigen middelen kunnen worden gebaseerd op een vereenvoudigde btw-grondslag. De inkomsten uit de huidige, op btw gebaseerde eigen middelen bedragen momenteel ongeveer 105 à 140 miljard EUR over een periode van zeven jaar en zouden kunnen worden aangepast door het afroepingspercentage te kalibreren naargelang de vereiste niveaus.

Gemeenschappelijke geconsolideerde heffingsgrondslag voor de vennootschapsbelasting: Grote ondernemingen vinden veel voordeel bij de eengemaakte markt. De gemeenschappelijke geconsolideerde heffingsgrondslag voor de vennootschapsbelasting is een geheel van gemeenschappelijke regels voor de berekening van de belastbare winsten van ondernemingen in de Unie. Een bijdrage op basis van een geharmoniseerde heffingsgrondslag voor de vennootschapsbelasting, eventueel met een digitale component, zou zorgen voor een betere koppeling tussen de voordelen van de eengemaakte markt en de financiering van de Unie. Iedere lidstaat zou voor zijn aandeel in de winst nog steeds een eigen nationaal belastingtarief kunnen bepalen. Afhankelijk van het gekozen model en het toegepaste afroepingspercentage, zou een belasting die gekoppeld is aan de gemeenschappelijke geconsolideerde heffingsgrondslag voor de vennootschapsbelasting, over een periode van zeven jaar tussen 21 en 140 miljard EUR kunnen opleveren, exclusief de verwachte ontvangsten door een afname van de belastingontduiking.

De term muntloon wordt gebruikt voor de inkomsten die centrale banken en regeringen genereren met de uitgifte van geld. Aangezien de monetaire inkomsten van de Europese Centrale Bank uit de uitgifte van de euro rechtstreeks gekoppeld zijn aan de Economische en Monetaire Unie, kunnen deze worden overwogen als mogelijke nieuwe eigen middelen. Een bedrag dat gelijk is aan een aandeel van de nettowinsten die voortvloeien uit aandelen van de nationale centrale banken in monetaire inkomsten van de eurozone die worden uitbetaald aan de nationale schatkisten, zouden als een vorm van nationale bijdrage kunnen worden afgedragen aan de EU-begroting. Een soortgelijke redenering is toegepast ten aanzien van de inkomsten die door de Europese Centrale Bank en de nationale centrale banken worden gegenereerd uit de totale Griekse staatsobligaties toen de ministers van de Eurogroep het in 2012 eens werden over een overdracht aan Griekenland van het equivalent van de inkomsten die door de holding van het Eurosysteem (de Europese Centrale Bank en de nationale centrale banken) uit Griekse staatsobligaties worden gegenereerd. Afhankelijk van het gebruikte percentage worden de inkomsten uit het muntloon geraamd op 10,5 miljard EUR (10 %) tot 56 miljard EUR (50 %) over de komende zeven jaar.

WAT MAKEN VERTRAGINGEN UIT?

De lancering van de programma's van de Europese structuur- en investeringsfondsen voor 2014-2020 liep aanzienlijke vertraging op. De wetgeving voor de sectorale programma’s was pas klaar in december 2013 nadat in de eerste helft van het jaar een akkoord was bereikt over het meerjarig financieel kader. Dit zorgde voor vertraging bij de vaststelling van de gedetailleerde bepalingen die nodig zijn om ervoor te zorgen dat de programma’s op het terrein werken, maar ook bij de daaropvolgende onderhandelingen over de partnerschapsovereenkomsten met de lidstaten.

Hierdoor werden investeringen en steun voor hoognodige projecten en hervormingen uitgesteld. Dit kwam bovenop een sterke daling van de vastleggingskredieten aan het begin van de lopende periode.

Ontwikkeling van de vastleggingsmaxima tussen 2000 en 2020 (in lopende prijzen)

Vertragingen hebben reële gevolgen voor de mensen.

De rechtshandelingen voor het Fonds voor asiel, migratie en integratie en het Fonds voor interne veiligheid werden pas in 2014 vastgesteld. Hierdoor kon de aanwijzing van autoriteiten en de goedkeuring van de programma's pas in 2015 gebeuren. Door die vertraging konden de lidstaten de projecten niet op tijd opstarten. Dit had gevolgen voor de opvangcapaciteit in de lidstaten en het beheer van de grenzen. Door de vertragingen ondervond de Griekse overheid problemen om EU-financiering te gebruiken bij de voorbereiding op de crisis in 2015. De opvangplaatsen waren niet klaar. De vluchtelingen werden in slechte omstandigheden opgevangen terwijl de eilanden tussen juni en september 2015 werden overspoeld door mensen die bescherming nodig hadden. Tegelijkertijd beschikten andere lidstaten, waaronder Zweden en Oostenrijk, niet over EU-financiering om mensen op te vangen die langs de Balkanroute binnenkwamen. De EU moest noodhulp gebruiken om deze lidstaten in deze moeilijke tijden te ondersteunen.

Een aantal internationale acties in het kader van het Erasmus+-programma kon in 2014 niet worden verwezenlijkt als gevolg van de late goedkeuring van het laatste financieel kader. Hierdoor konden ongeveer 25 à 30 000 uitwisselingen tussen studenten en leerkrachten uit onze lidstaten en onze partnerlanden in 2014 niet plaatsvinden. Indien dergelijke vertragingen zouden optreden voor het hele programma, zouden maar liefst 1 000 000 jongeren in 2021 niet op Erasmus+-uitwisseling kunnen gaan.

Vertragingen bij de tenuitvoerlegging van het volgende kaderprogramma voor onderzoek zouden leiden tot een verlies van ongeveer 5 000 banen per maand (ongeveer 3-4 % van alle onderzoeksbanen in de EU) en nog eens 7 000 banen in de rest van de economie. In diezelfde periode zouden ook meer dan 200 onderzoekspublicaties verloren gaan, waaronder ongeveer 100 artikelen met een grote impact.

Door vertragingen bij de selectie van de projecten in de eerste fase van de tenuitvoerlegging van de cohesieprogramma’s zouden meer dan 100 000 projecten niet tijdig kunnen beginnen. Tot de getroffen terreinen behoren bedrijfsondersteuning, energie-efficiëntie, gezondheidszorg, onderwijs en sociale inclusie.

Ook een aantal grootschalige infrastructuurprojecten zou grote gevolgen ondervinden in geval van vertragingen. Ruimtevaartprogramma's, zoals Galileo of Copernicus, hebben lange investeringscycli. Zij hebben daarom behoefte aan voorspelbaarheid voor de aanbestedingen. In 2019 zal een lopende aanbestedingsprocedure voor een aantal Galileo-satellieten worden afgerond en deze kan pas helemaal worden uitgevoerd wanneer de nieuwe juridische en budgettaire voorschriften volledig van kracht zijn.

Een ander project dat negatieve gevolgen zou ondervinden indien het akkoord over een nieuw financieel kader met vertraging wordt gesloten, is Rail Baltica. Dit project omvat de bouw van een cruciale spoorwegaansluiting met de Baltische staten en zou uiterlijk in 2025/2027 moeten worden voltooid. In het kader van dit project moet een grote aanbestedingsprocedure worden gelanceerd voor de bouwwerkzaamheden in 2021. Dit is van essentieel belang voor de verwezenlijking van een project dat zal helpen om vijf miljoen inwoners van de Baltische staten met de rest van Europa te verbinden. Tegelijk zal de hogesnelheidslijn vrachtvervoer mogelijk maken van Finland tot Duitsland, de Benelux en de Adriatische Zee.

De Brenner-basistunnel zou volgens de planning in 2027 worden voltooid; de technische werkzaamheden moeten van start gaan binnen het volgende MFK. Dit project is van cruciaal belang, omdat de helft van het vrachtvervoer over de weg – er rijden 2,2 miljoen vrachtwagens over de Brennersnelweg – hierdoor over het spoor zou kunnen verlopen. Dit zou de vervuiling in de waardevolle valleien tussen München-Innsbruck en Verona terugdringen.

Andere projecten die tegen het einde van het volgende meerjarig financieel kader zouden moeten worden voltooid, zijn de Fehmarnbelt tussen Denemarken en Duitsland, de spoorwegverbinding Evora-Merida die Lissabon en Madrid uiteindelijk met elkaar zal verbinden, en de basistunnel Lyon-Turijn die de netten voor hogesnelheidstreinen van Frankrijk en Italië met elkaar zal verbinden.

Dergelijke projecten kunnen het zich niet veroorloven dat hun planning of aanbestedingsprocedures vertraging oplopen, eenvoudigweg omdat het volgende meerjarig financieel kader te laat wordt goedgekeurd.