Handvest van de grondrechten van de Europese Unie

SAMENVATTING VAN:

WAT IS HET DOEL VAN HET HANDVEST?

Het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie (het Handvest) beschermt de grondrechten die de mensen in de Europese Unie (EU) genieten. Het is een modern en alomvattend instrument van het EU-recht voor de bescherming en bevordering van de rechten en vrijheden van personen in het licht van veranderingen in de maatschappij, sociale vooruitgang en wetenschappelijke en technologische ontwikkelingen.

KERNPUNTEN

Inhoud

Het Handvest bevestigt, met inachtneming van de bevoegdheden en taken van de EU en van het subsidiariteitsbeginsel, de rechten die voortvloeien uit de constitutionele tradities en de internationale verplichtingen die de lidstaten van de EU gemeen hebben. Hiertoe behoren het Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden, de door de EU en de Raad van Europa aangenomen sociale handvesten en de jurisprudentie van het Hof van Justitie van de Europese Unie en van het Europees Hof voor de rechten van de mens. Het Handvest geeft meer bekendheid aan de grondrechten en verduidelijkt ze, waardoor het de rechtszekerheid in de EU versterkt.

Het Handvest omvat een preambule en 54 artikelen, verdeeld over zeven hoofdstukken.

Hoofdstuk I: waardigheid (menselijke waardigheid, het recht op leven, het recht op menselijke integriteit, het verbod van folteringen en van onmenselijke of vernederende behandelingen of bestraffingen, het verbod van slavernij en dwangarbeid).
Hoofdstuk II: vrijheden (het recht op vrijheid en veiligheid, de eerbiediging van het privéleven en het familie- en gezinsleven, de bescherming van persoonsgegevens, het recht te huwen en recht een gezin te stichten, de vrijheid van gedachte, geweten en godsdienst, de vrijheid van meningsuiting en van informatie, de vrijheid van vergadering en vereniging, de vrijheid van kunsten en wetenschappen, het recht op onderwijs, de vrijheid van beroep en recht om te werken, de vrijheid van ondernemerschap, het recht op eigendom, het recht op asiel, bescherming bij verwijdering, uitzetting en uitlevering).
Hoofdstuk III: gelijkheid (gelijkheid voor de wet, non-discriminatie, verscheidenheid van cultuur, godsdienst en taal, de gelijkheid van vrouwen en mannen, de rechten van het kind, de rechten van ouderen, de integratie van personen met een handicap).
Hoofdstuk IV: solidariteit (het recht op informatie en raadpleging van de werknemers binnen de onderneming, het recht op collectieve onderhandelingen en op collectieve actie, het recht op toegang tot arbeidsbemiddeling, rechtvaardige en billijke arbeidsomstandigheden en -voorwaarden, het verbod van kinderarbeid en de bescherming van jongeren op het werk, het beroeps- en gezinsleven, sociale zekerheid en sociale bijstand, de gezondheidszorg, de toegang tot diensten van algemeen economisch belang, milieubescherming, consumentenbescherming).
Hoofdstuk V: burgerschap (actief en passief kiesrecht bij de verkiezingen voor het Europees Parlement en bij de gemeenteraadsverkiezingen, recht op behoorlijk bestuur, recht op inzage in documenten, Europees Ombudsman, recht van petitie, vrijheid van verkeer en van verblijf, diplomatieke en consulaire bescherming).
Hoofdstuk VI: rechtspleging (recht op een doeltreffende voorziening in rechte en op een onpartijdig gerecht, vermoeden van onschuld en rechten van de verdediging, legaliteitsbeginsel en evenredigheidsbeginsel inzake delicten en straffen, recht om niet tweemaal in een strafrechtelijke procedure voor hetzelfde delict te worden berecht of gestraft).
Hoofdstuk VII: algemene bepalingen.

Toepassingsgebied

Het Handvest is van toepassing op de instellingen, organen, instanties en agentschappen van de EU bij al hun handelingen. Het breidt de hun door de Verdragen toegekende bevoegdheden en taken niet uit. Het Handvest geldt ook voor de lidstaten wanneer zij EU-wetgeving uitvoeren.

Het Handvest is van toepassing in combinatie met nationale en internationale systemen voor de bescherming van de grondrechten, waaronder het Europees Verdrag voor de rechten van de mens.

Jaarverslagen

Sinds 2010 publiceert de Europese Commissie jaarlijks een jaarverslag waarin de vooruitgang van de toepassing van het Handvest wordt gevolgd. Overeenkomstig de strategie ter versterking van de toepassing van het Handvest in de EU (zie samenvatting) ligt sinds 2021 in het verslag over het Handvest elk jaar de nadruk op een ander thematisch gebied van strategisch belang dat onder het EU-recht valt.

ACHTERGROND

In 1999 concludeerde Europese Raad dat de fundamentele rechten die op EU-niveau van toepassing zijn, moesten worden geconsolideerd in een handvest voor betere zichtbaarheid.
Het Handvest werd in december 2000 in Nice formeel afgekondigd door het Europees Parlement, de Raad van de Europese Unie en de Commissie.
Het Handvest werd juridisch bindend met de inwerkingtreding van het Verdrag van Lissabon (zie samenvatting) in december 2009 en heeft nu dezelfde juridische waarde als de EU-Verdragen.

Zie voor meer informatie:

EU-Handvest van de grondrechten (Europese Commissie)
Grondrechten (Europese e-justitie).

BELANGRIJKSTE DOCUMENT

Handvest van de grondrechten van de Europese Unie (PB C 202 van 7.6.2016, blz. 389–405).

Laatste bijwerking 14.01.2022

Top