Polen

1) REFERENTIES

Advies van de Commissie [COM(97) 2002 def. - Niet verschenen in het Publicatieblad]Verslag van de Commissie [COM(98) 701 def. - Niet verschenen in het Publicatieblad]Verslag van de Commissie [COM(1999) 509 def. - Niet verschenen in het Publicatieblad]Verslag van de Commissie [COM(2000) 709 def. - Niet verschenen in het Publicatieblad]Verslag van de Commissie [COM(2001) 700 def. - SEC(2001) 1752 - Niet verschenen in het Publicatieblad]Verslag van de Commissie [COM(2002) 700 def. - SEC(2002) 1408 - Niet verschenen in het Publicatieblad]Verslag van de Commissie [COM(2003) 675 def. - SEC(2003) 1206 - Niet verschenen in het Publicatieblad]Verdrag betreffende de toetreding tot de Europese Unie [Publicatieblad L 236 van 23.9.2003]

2) SAMENVATTING

In haar advies van juli 1997 stelde de Europese Commissie dat Polen op middellange termijn in staat moest zijn zich aan het grootste deel van de energiewetgeving van de EU aan te passen. Kwesties zoals de herziening van monopolies, ook op het gebied van in- en uitvoer, de toegang tot netten, de invoerbelemmeringen voor olieproducten, de energietarieven, de voorzorgsmaatregelen voor noodsituaties met inbegrip van het verplicht aanhouden van olievoorraden, de staatssteun in de steenkoolsector en de ontwikkeling van energie-efficiëntie en kwaliteitsnormen voor brandstof dienden echter nauwlettend te worden gevolgd.

In het verslag van november 1998 werd beklemtoond dat er op bovengenoemde gebieden nog heel wat werk viel te verrichten, ook al was de situatie in positieve zin geëvolueerd.

In het verslag van oktober 1999 werd opgemerkt dat er een zekere vooruitgang in de sector was geboekt, maar dat verdere herstructureringen noodzakelijk waren, vooral in de gassector. Er waren bijkomende inspanningen nodig op verschillende gebieden, zoals bijvoorbeeld de voorbereiding van de interne energiemarkt met inbegrip van de aanpassing van monopolies. Er werden geen grote moeilijkheden verwacht in verband met de naleving van de Euratom-bepalingen, hoewel aandacht moest worden besteed aan het beheer van de verbruikte splijtstof van de nucleaire onderzoeksreactor in Swierk.

In haar verslag van november 2000 merkte de Commissie op dat de mate van aanpassing aan het acquis op dit gebied en van voorbereiding op de toetreding tot de EU aanzienlijk varieerden naar gelang de sector. Ondanks de vooruitgang op het gebied van de herstructurering en privatisering van bepaalde subsectoren en de algemene uitwerking van het beleid op dit gebied, waren er nog grote vorderingen te maken. In het verslag werd onderstreept dat grote aandacht moest gaan naar gebieden als de voorbereiding van de interne energiemarkt, de continuïteit van de energievoorziening, de strategische voorraden en de omvorming van de gas- en aardoliesector. De bestuursstructuren waren reeds goed vastgelegd. Het kwam er nu op aan een grotere aandacht te geven aan de uitwerking en follow-up van het beleid.

In haar verslag van november 2001 was de Commissie van mening dat bij de omzetting van het acquis sinds het laatste verslag vooruitgang was geboekt en dat Polen continue voortgang bleef maken bij de algemene formulering van zijn politiek. De aanpassing aan het acquis was goed gevorderd op het gebied van de veiligheid van de energievoorziening en Polen had overeenkomsten gesloten met derde landen om bedoelde voorziening minder kwetsbaar te maken. Er was ook vooruitgang op het gebied van de voorbereiding op de interne markt, met name wat de herstructurering en privatisering van de elektriciteitssector betreft. Er moesten echter nog aanvullende maatregelen worden genomen om zich in dat verband volledig aan te passen aan het acquis. Er bleven nog steeds belangrijke problemen over, zoals de prijsverstoring en de toegang tot de energienetten. De herstructurering op het gebied van de brandstoffen (met name het gebruik van steenkool) was goed gevorderd, maar de schuldgraad van de sector loopt op. Wat de energie-efficiëntie betreft, had Polen vorderingen gemaakt bij de aanpassing van zijn wetgeving aan het acquis en moest de aandacht nu meer gaan naar de tenuitvoerlegging van de betreffende maatregelen.

In het verslag van oktober 2002 werd opgemerkt dat Polen sinds het laatste verslag vooruitgang was blijven boeken bij de omzetting en tenuitvoerlegging van het acquis. Het proces van herstructurering en privatisering was echter vertraagd ten opzichte van de voorgaande jaren. Wat het energiebeleid in het algemeen betreft, had de ministerraad in 2002 een halfjaarbalans opgemaakt van het gevoerde energiebeleid.

In het verslag van 2003 wordt geconcludeerd dat Polen de meeste van zijn uit de toetredingsonderhandelingen voortvloeide verbintenissen en verplichtingen in de energiesector nakomt. Het land moet nog geleidelijk zijn olievoorraden opbouwen overeenkomstig het bij de onderhandelingen afgesproken tijdschema en moet de vereiste doeltreffende administratieve structuren versterken.

Het toetredingsverdrag is ondertekend op 16 april 2003 en de toetreding vond plaats op 1 mei 2004.

ACQUIS COMMUNAUTAIRE

De fundamentele elementen van het communautair acquis op energiegebied zijn de bepalingen van het Verdrag en het afgeleid recht, met name inzake mededinging en staatssteun, de interne markt voor energie - meer bepaald richtlijnen op het gebied van elektriciteit, transparante prijzen, de doorvoer van gas en elektriciteit, vergunningen voor koolwaterstoffen, de aanpak van noodsituaties en, in het bijzonder, de verplichtingen inzake minimumvoorraden (esdeenfr), enz. - kernenergie, energie-efficiëntie en milieuvoorschriften.

Op kernenergiegebied heeft het communautair acquis zich ontwikkeld tot een breed kader van juridische en politieke instrumenten, met inbegrip van internationale overeenkomsten. Op dit ogenblik worden vraagstukken aangepakt op het gebied van veiligheid en gezondheid (met name bescherming tegen straling), de veiligheid van kerncentrales, het beheer van radioactieve afvalstoffen, de investeringen, de bevordering van het onderzoek, de totstandbrenging van een gemeenschappelijke markt voor kernenergie, de splijtstofvoorziening, de veiligheidscontrole en de internationale betrekkingen.

In het Witboek (Voorbereiding van de geassocieerde landen in Midden- en Oost-Europa op integratie in de interne markt van de Unie) wordt in het hoofdstuk over energie onderstreept dat het noodzakelijk is de hoofdbeginselen met betrekking tot de interne markt en de daarmee samenhangende bepalingen inzake het concurrentierecht van de Europese Gemeenschap integraal toe te passen. Wat de nucleaire sector betreft, worden in het witboek de problemen van de splijtstofvoorziening, de veiligheidscontrole en de overdracht van nucleaire afvalstoffen aangestipt.

EVALUATIE

Polen heeft qua aanpassing aan het acquis een gemiddeld niveau bereikt en moet nog vorderingen maken op het gebied van de aanpassing van zijn wetgeving en de oprichting van geschikte structuren om de tenuitvoerlegging te waarborgen. Sinds het laatste verslag heeft Polen vooruitgang geboekt op de gebieden die als belangrijk waren aangemerkt, met name de voorbereiding op de interne energiemarkt en de veiligheid van de energievoorziening, met inbegrip van het aanleggen van afdoende olievoorraden.

De Poolse regering heeft in februari 2000 het belangrijke document "Uitgangspunten van het staatsenergiebeleid voor de periode 2000-2020" aangenomen, wat een belangrijke stap voorwaarts vormt. In dit document worden de grote doelstellingen voor de voorbereiding van de sector op de toetreding aangegeven.

Op het gebied van de continuïteit van de energievoorziening heeft de aanpassing aan het acquis heeft een bevredigend niveau bereikt en Polen beschikt nu over een olievoorraad die iets meer bedraagt dan twee derde van de door het acquis vereiste hoeveelheid. Bovendien heeft Polen een overeenkomst gesloten met Zweden om de veiligheid van de elektriciteitsvoorziening in het noorden van het land te verbeteren. De aanpassing aan het acquis moet nu worden afgerond. De wet tot wijziging van de wet betreffende de nationale olievoorraden is in 2002 in werking getreden. Polen benadert gestaag het verplichte einddoel van een olievoorraad die goed is voor 90 dagen verbruik.

Wat de interne markt en het concurrentievermogen (in de gas- en elektriciteitssector) betreft, is in april 2001 een programma voor de invoering van een elektriciteitsmarkt in Polen aangenomen. In dit programma worden de taken omschreven die vóór einde 2002 moeten zijn uitgevoerd om een goed functionerende markt voor elektriciteit in Polen tot stand te brengen. In 2002 hangt de mate van opening van de Poolse elektriciteitsmarkt nog steeds af van de langetermijncontracten tussen de Poolse elektriciteitsmaatschappij en de elektriciteitsproducenten. In 2002 is een nieuw programma aangenomen voor de herstructurering en privatisering van de gassector. De sector moet echter nog meer worden geherstructureerd. In mei 2001 heeft de Poolse regering daartoe een strategie vastgelegd. Het is met name belangrijk dat de markt op basis van objectieve, transparante en niet-discriminerende criteria wordt opengesteld. In 2003 is de met het acquis conforme kaderwet inzake energie vastgesteld en zijn de uitvoeringsbepalingen voor de elektriciteitssector aangenomen. In de gassector is minder vooruitgang geboekt; de uitvoeringswetgeving, met name de uitwerking van een code voor het netwerk, moet bijvoorbeeld nog worden vastgelegd.

Er moet de nodige aandacht worden geschonken aan het proces van opheffing van de prijsdistorsies en aan het probleem van de langetermijncontracten in de elektriciteitssector. Het Agentschap voor de regulering van energie, de reguleringsinstantie die toezicht moet houden op de gas- en elektriciteitsmarkten, is opgericht, maar moet nog worden versterkt, in het bijzonder met het oog op de uitvoering van zijn taken in de gassector.

Op het gebied van de vaste brandstoffen is de herstructurering van de steenkoolexploitatie, die gepland was voor de periode 1998 tot 2002, gestaag ten uitvoer gelegd en de Commissie is van mening dat er aanmerkelijk resultaten zijn bereikt. In de loop van de periode waarop dit verslag betrekking heeft zijn talrijke mijnen gesloten, is de winningscapaciteit afgebouwd en is een begin gemaakt met de privatisering van de eerste twee rendabele en goede prestaties leverende mijnen. Er blijven echter nog problemen. De snelle verhoging van de schuldgraad van de sector is beangstigend en de productiviteit ligt nog steeds onder de internationale nomen. De privatisering moet op intensievere wijze worden voorbereid, de daartoe vereiste middelen moeten worden vrijgemaakt en er moet meer aandacht gaan naar de toekomstige rol van steenkool in het energiebeleid van het land. Momenteel loopt er een nieuw herstructureringsplan 2003-2006 voor de sector van de vaste brandstoffen.

De oliesector is in november 1999 de cruciale fase van het privatiseringsproces ingegaan: in die maand werden op de Warschause en Londense effectenbeurs de aandelen geïntroduceerd van de nieuwe Poolse oliemaatschappij 'Polski Koncern Naftowy' (PKN), die de grootste Poolse oliegroep is. In november 2001 bevond de privatisering van deze groep zich in een derde fase. De privatisering van de tweede Poolse oliemaatschappij, Rafineria Gdanska SA (RG SA), is momenteel aan de gang. Het privatiseringsproces moet worden voortgezet.

Inzake de energie-efficiëntie is de aanpassing aan het acquis voortgezet, maar het tenuitvoerleggingsniveau ligt te laag en moet worden ondersteund door de vaststelling van een coherent nationaal beleid. Polen heeft een centrum opgericht ter bevordering van de energie-efficiëntie, maar ook de andere instanties op dit gebied moeten worden versterkt. Het Poolse energie-efficiëntieniveau blijft zeer laag in vergelijking met dat van de Europese Unie. Polen moet zorgen voor de volledige omzetting van het acquis betreffende de bevordering van hernieuwbare energiebronnen en voor de omzetting van het recente acquis, dit overeenkomstig het in de richtlijnen vastgelegde tijdschema. De maatregelen met het oog op de verbetering van de energie-efficiëntie worden ten uitvoer gelegd op basis van het regeringsdocument "Uitgangspunten van het staatsenergiebeleid voor de periode 2000-2020".

De aanpassing van de Poolse wetgeving aan het acquis op kernenergiegebied is goed gevorderd. Polen heeft geen kerncentrales, maar beschikt over vijf onderzoeksreactoren. Een daarvan is nog steeds in bedrijf voor de evacuatie van radioactieve afvalstoffen. Er moet een moderne opslagfaciliteit worden opgericht. De procedure voor de selectie van de desbetreffende locatie is opgestart. Polen maakt dus werk van de nucleaire veiligheid, wat een zeer belangrijk aspect is van het toetredingsproces. Daarom heeft de Raad van de Europese Unie in juni 2001 akte genomen van een verslag over de nucleaire veiligheid in de context van de uitbreiding. In dit verslag wordt alle kandidaat-lidstaten aanbevolen hun programma's betreffende het veilig beheer van verbruikte splijtstof en de veiligheid van hun onderzoeksreactoren voort te zetten. Het Nationaal Agentschap voor atoomenergie is bevoegd voor de nucleaire installaties in Polen. Het land moet waken over de naleving van de Euratom-eisen en -procedures, met name wat de tenuitvoerlegging van de veiligheidscontrole betreft. In november 2000 heeft Polen daartoe een herziene atoomenergiewet vastgesteld, die in januari 2002 van kracht wordt. Er moet worden opgemerkt dat Polen een overeenkomst en een aanvullend protocol heeft gesloten met de Internationale Organisatie voor Atoomenergie (IAEA) en het Energiecharter heeft geratificeerd. In 2002 heeft de regering verschillende verordeningen aangenomen voor de omzetting van het acquis communautaire op het gebied van de voorschriften voor het energetisch rendement van huishoudtoestellen en verwarmingsketels. Polen moet verder gaan met de versterking van de capaciteit van de regelgevingsinstanties op nucleair gebied en met de bouw van de installatie voor de behandeling van radioactieve afvalstoffen.

Polen neemt deel aan het communautair programma ter bevordering van de energie-efficiëntie (SAVE II (esdeenfr)) (1).

(1) Besluit nr. 4/98 van de Associatieraad, associatie tussen de Europese Gemeenschappen en hun lidstaten, enerzijds, en de Republiek Polen, anderzijds, van 3 november 1998 tot vaststelling van de voorwaarden voor de deelname van Polen aan het meerjaren-programma ter bevordering van de energie-efficiëntie in de Gemeenschap (SAVE II).

Laatste wijziging: 02.03.2004