Organisatie van de arbeidstijd (basisrichtlijn)

1) DOELSTELLING

Aanpassen van minimumvoorschriften betreffende een aantal aspecten van de organisatie van de arbeidstijd die verband houden met de gezondheid en de veiligheid van de werknemers.

2) COMMUNAUTAIRE MAATREGEL

Richtlijn 93/104/EG van de Raad van 23 november 1993 betreffende een aantal aspecten van de organisatie van de arbeidstijd.

Gewijzigd bij Richtlijn 2000/34/EG van 22 juni 2000 van het Europees Parlement en de Raad.

3) INHOUD

Toepassingsterrein: in eerste instantie alle bedrijfstakken behalve vervoer, werkzaamheden op zee en werkzaamheden van artsen in opleiding. Sinds de wijziging van juni 2000 geldt voor de werknemers in deze drie categorieën een aantal bepalingen betreffende de rusttijd, pauzes, arbeidstijd, jaarlijkse vakantie en nachtarbeid. Een aantal artikelen van de oorspronkelijke richtlijn zijn niet op deze categorieën van toepassing, maar er zijn ad hoc-maatregelen genomen, zoals de vaststelling van een maximumaantal arbeidsuren of, bij wijze van alternatief, een minimumaantal rusturen voor werknemers aan boord van zeevissersvaartuigen.

Definitie van de termen "arbeidstijd", "rusttijd", "nachtarbeidsperiode": elke periode van ten minste 7 uur, zoals vastgesteld door de nationale wetgeving, die in elk geval de tijdspanne van 24 uur tot 5 uur omvat; "nachtarbeider": elke werknemer die tijdens de nachtarbeidsperiode ten minste 3 uur van zijn dagelijkse arbeid of een deel van zijn jaarlijkse arbeid verricht (dit deel wordt door de lidstaten vastgesteld); "ploegenarbeid": elke soort arbeidsorganisatie in ploegenverband waarbij de werknemers achtereenvolgens en volgens een zeker patroon hetzelfde werk uitvoeren op andere tijden binnen een bepaalde reeks dagen of weken.

Richtlijn 2000/34/EG tot wijziging van Richtlijn 93/104/EG neemt de termen "passende rusttijd" en "mobiele werknemer" op: een werknemer die als lid van het rijdend, varend of vliegend personeel in dienst is van een bedrijf dat diensten verricht voor het vervoer van passagiers of goederen over de weg, in de lucht of in de binnenvaart; "offshorewerkzaamheden": werkzaamheden die hoofdzakelijk op of vanaf offshore-installaties worden verricht.

De lidstaten nemen de maatregelen die nodig zijn opdat de werknemer in aanmerking komt voor:

• de dagelijkse minimumrusttijd van elf aaneengesloten uren per tijdspanne van 24 uur;
• de minimumtijdspanne van gemiddeld één rustdag, zonder onderbreking volgend op de dagelijkse rusttijd in de loop van elke periode van 7 dagen;
• voor een dagelijkse arbeidsverrichting van meer dan 6 uur, een pauze waarvan de voorwaarden zijn vastgelegd in collectieve arbeidsovereenkomsten, in tussen de sociale partners gesloten akkoorden of door de nationale wetgeving;
• een jaarlijkse vakantie met doorbetaling van loon van ten minste 4 weken, zulks overeenkomstig de voorwaarden voor het verkrijgen en toekennen ervan die zijn vervat in de nationale wetgevingen en/of praktijken;
• een wekelijkse arbeidsduur die tot 48 uur gemiddeld is beperkt, inclusief het overwerk voor elke periode van 7 dagen.

De normale arbeidstijd voor nachtarbeiders bedraagt in een tijdspanne van 24 uur gemiddeld niet meer dan acht uur. De werknemers hebben recht op een gratis medische keuring alvorens zij met nachtarbeid aanvangen; deze keuring wordt nadien regelmatig herhaald. Wanneer zij gezondheidsproblemen hebben die verband houden met de nachtarbeid, moeten zij, telkens wanneer dat mogelijk is, naar dagarbeid worden overgeplaatst. Werkgevers die regelmatig nachtarbeiders inschakelen, stellen de autoriteiten die bevoegd zijn op het gebied van gezondheid en veiligheid, daarvan op de hoogte.

Nachtarbeiders genieten ten aanzien van hun gezondheid en veiligheid een mate van bescherming die op de aard van hun werk is afgestemd. De beschermings- en preventiediensten en -middelen moeten gelijkwaardig zijn aan die voor andere werknemers, en moeten steeds ter beschikking staan.

Werkgevers die het werk volgens een bepaald patroon organiseren, moeten met het algemene beginsel van de aanpassing van het werk aan de mens rekening houden, met name om steeds terugkerend en eentonig werk te verlichten.

De lidstaten mogen referentieperiodes toepassen:

• die ten hoogste 14 dagen bedragen voor de wekelijkse rusttijd;
• die ten hoogste 4 maanden bedragen voor de maximale wekelijkse arbeidsduur;
• en voor de duur van de nachtarbeid.

Afwijkingen mogen worden toegekend:

• met inachtneming van de algemene beginselen van de bescherming, de veiligheid en de gezondheid van de werknemers, wanneer de duur van het werk niet wordt gemeten en/of vooraf vastgesteld door de werknemer zelf;
• voor werkzaamheden waarbij de arbeidsplaats en de woonplaats van de werknemer ver van elkaar verwijderd zijn;
• voor bewakings-, surveillance- en wachtdiensten die verband houden met de noodzakelijke bescherming van goederen en personen;
• voor werkzaamheden waarbij de continuïteit van de dienst of de productie moet worden gewaarborgd, met name in geval van verzorging in ziekenhuizen, de landbouw en pers. En informatiediensten;
• in geval van te verwachten toename van het werk, met name in de sectoren landbouw, toerisme, de posterijen en spoorwegpersoneel.
• op voorwaarde dat ter compensatie gelijkwaardige rusttijden worden geboden:- volgens de in de richtlijn genoemde criteria, bij voorbeeld bij werkzaamheden waarbij continuïteit van de dienst of de productie noodzakelijk is;- door middel van collectieve arbeidsovereenkomsten of tussen de sociale partners gesloten akkoorden.

Voor artsen in opleiding is, met ingang van 1 augustus 2004, een overgangsperiode van vijf jaar vastgesteld. Gedurende de eerste drie jaar van deze periode mag de wekelijkse arbeidstijd niet meer bedragen dan gemiddeld 58 uur. Gedurende de volgende twee jaar mag de maximale wekelijkse arbeidstijd niet meer bedragen dan gemiddeld 56 uur. Aan sommige lidstaten kan een zesde overgangsjaar worden toegestaan. In het laatste geval mag de arbeidstijd niet meer bedragen dan gemiddeld 52 uur per week. Aan het einde van deze overgangsperiode bedraagt de arbeidstijd 48 uur per week.

Laatste wijziging: 14.03.2005