52003PC0578

Voorstel voor een BESLUIT VAN DE RAAD betreffende de ondertekening van de Samenwerkingsovereenkomst betreffende een civiel globaal navigatiesatellietsysteem (Civil Global Navigation Satellite System) (GNSS) - GALILEO tussen de Europese Gemeenschap en haar lidstaten en de Volksrepubliek China

(door de Commissie ingediend)

TOELICHTING

In januari 1998 heeft de Commissie een Mededeling gepresenteerd getiteld 'Ontwikkeling van een Trans-Europees netwerk voor positiebepaling en navigatie: een Europese strategie voor GNSS (Global Navigation Satellite Systems) [1].' Hierin werd een strategie uiteengezet voor het ontwikkelen van een geïntegreerd netwerk van navigatiehulpmiddelen, waarbij zo goed mogelijk gebruik wordt gemaakt van satellietnavigatie om te komen tot een optimale dienst voor heel Europa, inclusief de noordelijkste luchtstreken, tegen een aanvaardbare prijs.

[1] COM(1998)29 definitivo van 21 januari 1998.

In haar Mededeling getiteld "Voor een omvattend partnerschap met China", die door de Europese Ministerraad is bekrachtigd op 29 juni 1998, merkte de Commissie op dat de handelsdialoog tussen de EU en China verder kon worden versterkt door de sluiting van specifieke bilaterale overeenkomsten op gebieden van bijzonder belang.

Op 10 februari 1999 heeft de Commissie een Mededeling aangenomen getiteld 'GALILEO - Een rol voor Europa bij de ontwikkeling van een nieuwe generatie van satellietnavigatiediensten [2].' Hierin wordt een strategie uiteengezet voor het ontwikkelen van GALILEO, een globale Europese component van GNSS-2, in vier fasen: definitie, ontwikkeling en validatie, stationering en de operationele fase. GALILEO zal onafhankelijk zijn maar volledig interoperabel met het Amerikaanse GPS-systeem en open staan voor samenwerking met andere derde landen.

[2] COM(1999)54 definitivo van 10 februari 1999.

Op 19 juli 1999 heeft de Raad een resolutie aangenomen waarin hij zich verheugt over de Commissiemededeling en de Commissie verzoekt mogelijkheden voor samenwerking te verkennen.

Op 5 april 2001 heeft de Raad een resolutie aangenomen [3] waarin hij de voortzetting aanmoedigt, onder zijn politieke leiding, van de contacten met niet-lidstaten die aan de ontwikkeling van GALILEO willen bijdragen. Voorts moet volgens de Raad de WRC 2003 actief worden voorbereid om de resultaten van de WRC 2000 te consolideren door een passende gemeenschappelijke aanpak van het GALILEO-spectrum.

[3] Raadsresolutie betreffende GALILEO, PB/C/157 van 30 mei 2001.

Op 24 september 2002 heeft de Commissie een Mededeling aangenomen betreffende GALILEO [4], waarin zij verzocht om richtsnoeren betreffende plannen voor onderhandelingen met de Volksrepubliek China.

[4] COM(2002)518 definitivo van 24 september 2002.

Op 6 december 2002 heeft de Raad conclusies aangenomen [5], waarin hij de Commissie verzocht, naar behorend rekening houdend met beveiligingsoverwegingen, een voorstel in te dienen voor onderhandelingsrichtsnoeren met China.

[5] Doc. nr. 15628/02 van 13 december 2002.

Bij formele onderhandelingen op 16 mei en 18 september 2003 hebben de vertegenwoordigers van de Commissie en de Volksrepubliek China overeenstemming bereikt over de inhoud en de overeenkomst geparafeerd. Het Speciaal Comité van de Raad is geraadpleegd in overeenstemming met de onderhandelingsrichtsnoeren.

Voorgesteld besluit

De Commissie beveelt de Raad aan, op basis van artikelen 133 en 170, juncto de eerste zin van de eerste alinea van artikel 300, lid 2 van het Verdrag betreffende de Europese Unie, tot ondertekening te machtigen van de Samenwerkingsovereenkomst betreffende een civiel globaal navigatiesatellietsysteem (Civil Global Navigations Satellite System) (GNSS) - GALILEO tussen de Europese Gemeenschap en haar lidstaten en de Volksrepubliek China.

Voorstel voor een BESLUIT VAN DE RAAD betreffende de ondertekening van de Samenwerkingsovereenkomst betreffende een civiel globaal navigatiesatellietsysteem (Civil Global Navigation Satellite System) (GNSS) - GALILEO tussen de Europese Gemeenschap en haar lidstaten en de Volksrepubliek China

DE RAAD VAN DE EUROPESE UNIE,

Gelet op het Verdrag tot oprichting van de Europese Gemeenschap, en met name op artikelen 133 en 170, juncto de eerste zin van de eerste alinea van artikel 300, lid 2,

Gezien het voorstel van de Commissie,

Overwegende hetgeen volgt:

(1) De Commissie heeft namens de Gemeenschap onderhandeld over een overeenkomst met de Volksrepubliek China.

(2) Behoudens de mogelijke sluiting ervan op een latere datum moet de op 18 september 2003 geparafeerde overeenkomst worden ondertekend,

BESLUIT:

Enig artikel

Onder voorbehoud van een mogelijke sluiting op een latere datum wordt de voorzitter van de Raad hierbij gemachtigd de persoon aan te wijzen die de bevoegdheid heeft namens de Europese Gemeenschap de Samenwerkingsovereenkomst tussen de Europese Gemeenschap en de Volksrepubliek China betreffende een civiel globaal navigatiesatellietsysteem (Civil Global Navigation Satellite System) (GNSS) - GALILEO te ondertekenen.

De tekst van de overeenkomst is bij dit besluit gevoegd.

Gedaan te Brussel,

Voor de Raad

De Voorzitter

BIJLAGE

Samenwerkingsovereenkomst betreffende een civiel globaal navigatiesatellietsysteem (Civil Global Navigations Satellite System) (GNSS) - GALILEO tussen de Europese Gemeenschap en haar lidstaten, en de Volksrepubliek China

De Volksrepubliek China, hierna eveneens "China" genoemd, enerzijds,

en

de Europese Gemeenschap, hierna de "Gemeenschap" genoemd,

en

de partijen bij het Verdrag tot oprichting van de Europese Gemeenschap, hierna "de lidstaten van de Gemeenschap" genoemd, anderzijds,

Gezien de gemeenschappelijke belangen bij de ontwikkeling van een globaal navigatiesatellietsysteem voor civiel gebruik,

Erkennende het belang van GALILEO als een bijdrage tot de navigatie- en informatie-infrastructuur in Europa en China,

Erkennende de vergevorderde toestand van de satellietnavigatieactiviteiten van China, met name het Beidou-programma,

Gezien de toenemende ontwikkeling van GNSS-toepassingen in China, Europa en andere gebieden in de wereld,

Wensende de samenwerking te versterken tussen China en de Gemeenschap,

Zijn overeengekomen als volgt:

Artikel 1

Doel van de overeenkomst

Het doel van de overeenkomst is het stimuleren, vergemakkelijken en versterken van de samenwerking tussen de partijen binnen de grenzen van Europese en Chinese bijdragen aan een civiel globaal navigatiesatellietsysteem (Global Navigation Satellite System) (GNSS) - GALILEO-programma.

Artikel 2

Definities

Voor de toepassing van deze overeenkomst:

a. betekent "augmentatie" regionale of lokale mechanismen zoals het Europese "European Geostationary Navigation Overlay System" (EGNOS), of het Chinese "Wide Area Differential Satellite Navigation System" (CWADSNS). Zij bieden aan de gebruikers van satellietgebaseerde navigatie- en tijdsynchronisatiesignalen extra inputinformatie bovenop de informatie die afkomstig is van de voornaamste in gebruik zijnde constellatie(s), en bijkomende afstand/pseudoafstandinput of correcties aan, of verbeteringen van, bestaande pseudoafstandinput aan. Deze mechanismen stellen de gebruikers in staat een verbeterde prestatie te verkrijgen.

b. betekent "Beidou" een satellietnavigatiesysteem inclusief een augmentatiesysteem, ontworpen, ontwikkeld en geëxploiteerd door de Volksrepubliek China.

c. zijn lokale elementen van GALILEO lokale mechanismen die aan de gebruikers van satellietgebaseerde navigatie- en tijdsynchronisatiesignalen van GALILEO extra inputinformatie aanbieden bovenop de informatie die afkomstig is van de voornaamste in gebruik zijnde constellatie. Lokale elementen kunnen worden ingezet voor bijkomende prestatie rondom luchthavens, zeehavens en in stedelijke of andere omgevingen die in geografisch opzicht een uitdaging vormen. GALILEO zal generieke modellen voor lokale elementen aanbieden.

d. betekent "GALILEO" een autonoom civiel Europees globaal satellietnavigatie- en tijdsynchronisatiesysteem onder civiele leiding, voor de aanbieding van GNSS-diensten die zijn ontworpen en ontwikkeld door de Gemeenschap en haar lidstaten. De exploitatie van GALILEO kan aan een private partij worden overgedragen. GALILEO overweegt een of meer diensten voor open, commerciële en aan de beveiliging van levens gerelateerde doeleinden.

e. betekent "apparatuur voor globale navigatie, plaatsbepaling en tijdsynchronisatie" alle civiele eindgebruikersapparatuur bestemd om satellietgebaseerde navigatie- of tijdsynchronisatiesignalen uit te zenden, te ontvangen of te verwerken om een dienst aan te bieden, of om te werken met een regionale augmentatie.

f. betekent "regulerende maatregel" elke wet, regeling, regel, procedure, beslissing, administratieve handeling of soortgelijke handeling door een partij.

g. betekent "interoperabiliteit" op gebruikersniveau een situatie waarin een tweesystemenontvanger signalen kan gebruiken van twee systemen samen hetgeen een gelijke of betere prestatie oplevert dan wanneer slechts één systeem wordt gebruikt.

i. heeft "intellectuele eigendom" de betekenis die het heeft in artikel 2 van het Verdrag tot oprichting van de Wereldorganisatie voor intellectuele eigendom, gedaan te Stockholm op 14 juli 1967.

j. betekent "aansprakelijkheid" het feit dat een persoon of juridische entiteit in rechte aangesproken kan worden tot de vergoeding van aan een andere persoon of juridische entiteit berokkende schade in overeenstemming met specifieke rechtsbeginselen en -regels. Deze verplichting kan voorgeschreven zijn in een overeenkomst (contractuele aansprakelijkheid) of in een rechtsnorm (niet-contractuele aansprakelijkheid).

Artikel 3

Beginselen van de samenwerking

De partijen zijn overeengekomen de volgende beginselen toe te passen op onder deze overeenkomst vallende samenwerkingsactiviteiten:

a) wederzijds voordeel op basis van een algemeen evenwicht van rechten en verplichtingen inclusief bijdragen,

b) partnerschap in het GALILEO-programma in overeenstemming met de procedures en regels waaraan het beheer van GALILEO is onderworpen,

c) wederkerige gelegenheden om samenwerkingsactiviteiten uit te voeren in Europese en Chinese GNSS-projecten,

d) opportune uitwisseling van informatie die van invloed kan zijn op de samenwerkingsactiviteiten,

e) passende bescherming van de intellectuele eigendomsrechten,

Artikel 4

Bereik van de samenwerkingsactiviteiten

1. De sectoren voor samenwerkingsactiviteiten op het gebied van satellietnavigatie en -tijdsynchronisatie zijn: wetenschappelijk onderzoek, industriële fabricage, opleiding, toepassing, dienst- en marktontwikkeling, handel, radiospectrumkwesties, integriteitskwesties, normalisering en certificering en beveiliging. De partijen kunnen de lijst in lid 1 aanpassen bij beslissing van het op grond van artikel 14 van deze overeenkomst opgerichte gezamenlijk stuurcomité.

2. Het uitbreiden van de samenwerking, indien door de partijen gevraagd, tot de Public Regulated Service (publieke signaal) van GALILEO, systeembeveiligingselementen (definitie, beheer, gebruik) en kritieke controle-elementen van het globale segment van GALILEO alsook de uitwisseling van geheime GALILEO-informatie is onderworpen aan een passende afzonderlijke overeenkomst die tussen de Europese Unie en China moet worden gesloten.

3. Deze overeenkomst is niet van invloed op de toepassing van Verordening (EG) nr. 876/2002 van de Raad van 21 mei 2002 tot oprichting van de gemeenschappelijke onderneming GALILEO en de institutionele structuur die wordt opgericht bij deze verordening of elke andere verordening of regel tot oprichting van een opvolgingsentiteit voor de gemeenschappelijke onderneming GALILEO. Deze overeenkomst is evenmin van invloed op toepasselijke wet- en regelgeving en beleid ter uitvoering van non-proliferatieverbintenissen en exportcontrole betreffende artikelen voor tweeërlei gebruik en nationale binnenlandse maatregelen betreffende beveiliging en controles van immateriële overdrachten van technologie.

Artikel 5

Vormen van samenwerkingsactiviteiten

1. Behoudens hun toepasselijke wet- en regelgeving bevorderen de partijen zoveel mogelijk de samenwerkingsactiviteiten op grond van deze overeenkomst met het oog op het bieden van vergelijkbare gelegenheden voor deelname aan hun activiteiten in de onder artikel 4 opgenomen sectoren.

2. De partijen komen overeen samenwerkingsactiviteiten uit te voeren als volgt:

Artikel 6

Wetenschappelijk onderzoek

De partijen bevorderen gezamenlijke onderzoeksactiviteiten op het gebied van GNSS via Europese en Chinese onderzoeksprogramma's inclusief het Kaderprogramma voor onderzoek en ontwikkeling van de Europese Gemeenschap, en de onderzoeksprogramma's van het Europees Ruimte-Agentschap, en het ministerie van Wetenschap en Technologie van China.

De gezamenlijke onderzoeksactiviteiten moeten bijdragen aan het plannen van de toekomstige ontwikkelingen van een GNSS voor civiel gebruik.

De opleidingsactiviteiten worden gecoördineerd via het in Peking gevestigde Chinees-Europees Centrum voor technische opleiding en samenwerking in het kader van GNSS.

Artikel 7

Radiospectrum

1. Voortbouwend op vroegere successen in het kader van de Internationale Telecommunicatie-unie komen de partijen overeen de samenwerking en wederzijdse steun in verband met radiospectrumkwesties voort te zetten.

2. In deze context wisselen de partijen informatie uit over frequentieaanvragen en bevorderen zij adequate frequentietoewijzingen voor GALILEO en Beidou teneinde de beschikbaarheid van hun diensten te verzekeren ten voordele van de gebruikers wereldwijd en met name in China en in de Gemeenschap.

3. Bovendien erkennen de partijen het belang om het radionavigatiespectrum te beschermen tegen verstoring en interferentie. Met dit doel wijzen zij bronnen van interferentie aan en streven zij wederzijds aanvaardbare oplossingen na om dergelijke interferentie te bestrijden.

4. De partijen komen overeen het comité in het kader van artikel 14 met de taak te belasten de passende mechanismen te definiëren teneinde effectieve contacten en samenwerking in deze sector te verzekeren.

Artikel 8

Industriële samenwerking

1. De partijen stimuleren en steunen de samenwerking tussen de industrieën van de twee partijen, inclusief door middel van joint ventures, met het doel het opzetten van het GALILEO-systeem alsook het bevorderen van het gebruik en de ontwikkeling van GALILEO-toepassingen en -diensten.

2. De partijen richten een gezamenlijke adviesgroep inzake industriële samenwerking op in het kader van het op grond van artikel 14 opgerichte stuurcomité teneinde de samenwerking inzake satellietfabricage, lanceerdiensten, de bouw van grondstations en toepassingsproducten te onderzoeken en begeleiden.

3. Ter vergemakkelijking van industriële samenwerking beschermen de partijen de intellectuele eigendom in overeenstemming met de relevante internationale normen.

4. Uitvoer door China naar derde landen van gevoelige artikelen in verband met het GALILEO-programma moet worden voorgelegd voor voorafgaande goedkeuring door de bevoegde beveiligingsinstantie van GALILEO, indien de instantie de lidstaten van de EU heeft aanbevolen deze artikelen te onderwerpen aan een uitvoervergunning.

5. De partijen stimuleren versterkte banden tussen het ministerie van Wetenschap en Technologie van China, het Chinese Nationale ruimtevaartbestuur en het Europees Ruimte-Agentschap om bij te dragen aan de doelstellingen van deze overeenkomst.

Artikel 9

Handels- en marktontwikkeling

1. De partijen stimuleren handel en investeringen in Europese en Chinese satellietnavigatie-infrastructuur, -apparatuur, lokale elementen van GALILEO en toepassingen.

2. Met dit doel maken de partijen het publiek bewust van de satellietnavigatietechnologie van GALILEO, wijzen zij potentiële barrières aan voor de groei in GNSS-toepassingen en nemen zij passende maatregelen om deze groei te bevorderen.

3. Om de gebruikersbehoeften vast te stellen en er effectief op te reageren overwegen de Gemeenschap en China de oprichting van een gezamenlijk GNSS-gebruikersforum.

4. Deze overeenkomst heeft geen invloed op de rechten en verplichtingen van de partijen in het kader van de Wereldhandelsorganisatie, relevante uitvoercontroleregels, Verordening 1334/2000 van de EU en de latere wijzigingen ervan, het gemeenschappelijk optreden GBVB 401/2000 en andere relevante internationale instrumenten zoals de Haagse Internationale gedragscode tegen de proliferatie van ballistische raketten en andere relevante wetgeving van de lidstaten van de EU en Chinese wetgeving.

Artikel 10

Normen, certificering en regulerende maatregelen

1. De partijen erkennen de waarde van het coördineren van de benaderingen in internationale normalisatie- en certificeringsforums betreffende globale satellietnavigatiediensten. Met name steunen de partijen gezamenlijk de ontwikkeling van GALILEO-normen en bevorderen zij de toepassing ervan wereldwijd.

Eén doelstelling van de coördinatie is het bevorderen van breed en innovatief gebruik van de GALILEO-diensten voor open, commerciële en aan de beveiliging van levens gerelateerde doeleinden als wereldwijde navigatie- en tijdsynchronisatienorm. De partijen komen overeen gunstige omstandigheden te creëren voor de ontwikkeling van GALILEO-toepassingen.

2. Bijgevolg werken de partijen, ter bevordering en implementatie van de doelstellingen van deze overeenkomst, in voorkomende gevallen samen inzake alle aan satellietnavigatie gerelateerde kwesties die rijzen in de Internationale Burgerluchtvaartorganisatie, de Internationale Maritieme Organisatie en de Internationale Telecommunicatie-unie.

3. Op bilateraal niveau verzekeren de partijen dat maatregelen betreffende technische normen, certificering en vergunningseisen en -procedures geen onnodige handelsbelemmeringen vormen. Binnenlandse eisen zijn gebaseerd op objectieve, niet-discriminerende, vooraf vastgestelde transparante criteria.

4. Op expertenniveau zijn de partijen voornemens via het op grond van artikel 14 opgerichte comité samenwerking en uitwisselingen te organiseren inzake normen in verband met codes, navigatie, grondontvangerapparatuur en navigatietoepassingsbeveiliging. Bovendien bevorderen de partijen de deelname van Chinese vertegenwoordigers aan Europese normalisatieorganisaties.

Artikel 11

Ontwikkeling van globale en regionale GNSS-systemen

1. Interoperabiliteit van de globale en regionale satellietnavigatiesystemen verhoogt de kwaliteit van de voor de gebruikers beschikbare diensten. De partijen werken samen om systeemarchitecturen te definiëren en implementeren die een optimale waarborg van de integriteit van GALILEO en de continuïteit van de diensten van GALILEO mogelijk maken.

2. Op regionaal niveau werken de partijen samen aan de bouw van een regionaal augmentatiesysteem op basis van het GALILEO-systeem in China. Het is de bedoeling dat een dergelijk regionaal systeem regionale integriteitsdiensten gaat aanbieden die bovenop de diensten komen die door het GALILEO-systeem globaal worden aangeboden.

Op lokaal niveau vergemakkelijken de partijen de ontwikkeling van lokale elementen van GALILEO.

Artikel 12

Beveiliging

1. De partijen zijn overtuigd van de noodzaak om globale navigatiesatellietsystemen te beschermen tegen misbruik, interferentie, verstoring en vijandige handelingen.

2. De partijen doen alle haalbare stappen om de continuïteit en beveiliging van de satellietnavigatiediensten en de gerelateerde infrastructuur op hun grondgebied te verzekeren.

3. De partijen erkennen dat samenwerking om de beveiliging van het GALILEO-systeem en de GALILEO-diensten te verzekeren een belangrijke gemeenschappelijke doelstelling is.

4. Derhalve creëren de partijen een passend overlegkanaal om GNSS- beveiligingskwesties te behandelen. Dit kanaal wordt gebruikt om de continuïteit van de GNSS-diensten te verzekeren.

De praktische regelingen en procedures moeten door de bevoegde beveiligingsinstanties van beide partijen worden vastgesteld.

Artikel 13

Aansprakelijkheid en kostendekking

De partijen werken in voorkomende gevallen samen om een aansprakelijkheidsregeling en kostendekkingsregelingen vast te stellen en uit te voeren teneinde de aanbieding van civiele GNSS-dienten te vergemakkelijken.

Artikel 14

Samenwerkingsmechanismen

1. De coördinatie en vergemakkelijking van samenwerkingsactiviteiten op grond van deze overeenkomst wordt namens China door het ministerie van Wetenschap en Technologie en, namens de Gemeenschap, door de Europese Commissie geëffectueerd.

2. In overeenstemming met de doelstelling in artikel 1 richten deze twee entiteiten een GNSS-stuurcomité op, hierna het "comité" genoemd, voor het beheer van deze overeenkomst. Dit comité bestaat uit officiële vertegenwoordigers van elke partij en stelt zijn eigen reglement van orde vast.

Het stuurcomité heeft onder meer tot taak:

a) bevorderen, doen van aanbevelingen inzake en toezicht houden op de verschillende samenwerkingsactiviteiten als vermeld in de artikelen 4 tot 12 van deze overeenkomst;

b) adviseren van de partijen over manieren om de samenwerking te versterken en te verbeteren overeenkomstig de in deze overeenkomst neergelegde beginselen;

c) evalueren van de efficiënte werking en uitvoering van deze overeenkomst;

3. Het comité vergadert in principe jaarlijks. De vergaderingen vinden afwisselend in de Gemeenschap en in China plaats. Op verzoek van één van beide partijen kunnen buitengewone vergaderingen worden georganiseerd.

De door of namens het comité gemaakte kosten worden gedragen door de partij waaraan de leden gerelateerd zijn. Andere kosten dan reis- en verblijfskosten die rechtstreeks gerelateerd zijn aan de vergaderingen van het comité worden gedragen door de partij die als gastheer optreedt. Het comité kan gezamenlijke technische werkgroepen betreffende specifieke onderwerpen oprichten daar waar de partijen dit aangewezen achten.

4. De partijen verwelkomen de deelname van een relevante Chinese entiteit aan de gemeenschappelijke onderneming (GO) overeenkomstig de procedure in Verordening 876/2002/EG van de Raad van 21 mei 2002.

Artikel 15

Uitwisseling van informatie

1. De partijen stellen administratieve regelingen en informatiepunten in teneinde te voorzien in dit overleg en de effectieve uitvoering van de bepalingen van deze overeenkomst.

2. Het in Peking gevestigde Chinees-Europees Centrum voor opleiding en technische samenwerking in het kader van GNSS draagt bij aan het opstellen en verspreiden van informatie over satellietnavigatieactiviteiten onder vertegenwoordigers van de industrie, wetenschappers, journalisten en het publiek in China en de Gemeenschap.

3. De partijen stimuleren verdere uitwisselingen van informatie betreffende satellietnavigatie onder de instellingen en ondernemingen van de twee partijen.

Artikel 16

Financiering

1. China verleent een financiële bijdrage in het GALILEO-programma via de gemeenschappelijke onderneming GALILEO. Het bedrag en de regelingen in verband met de bijdrage zijn onderworpen aan een afzonderlijke overeenkomst en zijn in overeenstemming met de institutionele regelingen van Verordening (EG) nr. 876/2002 van de Raad of elke latere verordening.

2. Wanneer specifieke samenwerkingsprogramma's van de ene partij voorzien in financiële steun aan deelnemers van de andere partij, zijn dergelijke subsidies, financiële of andere bijdragen van de ene partij aan de deelnemers van de andere partij ter ondersteuning van deze activiteiten vrijgesteld van belasting en douanerechten overeenkomstig de wetten en voorschriften van toepassing op het grondgebied van elke partij.

Artikel 17

Overleg en oplossing van geschillen

1. De partijen voeren, op verzoek van een van hen, onmiddellijk overleg over elk punt van discussie dat voortkomt uit de interpretatie of toepassing van deze overeenkomst. Alle geschillen betreffende de interpretatie of toepassing van deze overeenkomst worden in der minne geschikt tussen de partijen.

2. Lid 1 belet de partijen niet een beroep te doen op geschillenregeling in het kader van de WTO-Overeenkomst.

Artikel 18

Inwerkingtreding en opzegging

1. Deze overeenkomst treedt, na ondertekening ervan door de partijen, in werking op de datum waarop de partijen elkaar ervan in kennis hebben gesteld dat hun respectieve interne procedures nodig voor de inwerkingtreding van de overeenkomst zijn voltooid.

2. De opzegging van deze overeenkomst heeft geen invloed op de geldigheid of duur van in het kader van de overeenkomst getroffen regelingen of op specifieke rechten en verplichtingen die op het gebied van intellectuele eigendomsrechten zijn ontstaan.

3. Deze overeenkomst kan worden gewijzigd wanneer de partijen daarover schriftelijk onderlinge overeenstemming bereiken. Elke wijziging treedt in werking op de dag dat de partijen diplomatieke nota's uitwisselen waarin zij elkaar ervan op de hoogte stellen dat hun respectieve voor de inwerkingtreding benodigde interne procedures zijn voltooid.

4. Deze overeenkomst blijft van kracht gedurende een periode van vijf jaar vanaf de datum van inwerkingtreding ervan. Daarna wordt zij automatisch voor verdere periodes van telkens vijf jaar verlengd. Elke partij kan, doordat zij de andere partij daarvan drie maanden van tevoren schriftelijk in kennis stelt, deze overeenkomst opzeggen.

Deze overeenkomst is opgesteld in twee exemplaren in de Deense, Nederlandse, Engelse, Finse, Franse, Duitse, Griekse, Italiaanse, Portugese, Spaanse, Zweedse en Chinese taal.

Engels en Chinees zijn de authentieke talen.