Actieplan voor vaardigheden en mobiliteit

De Europese arbeidsmarkt kan slechts correct functioneren als de Europese burgers vrij zijn om te veranderen van baan, beroep, land of regio. Het is aan de Commissie ervoor te zorgen dat het vrije verkeer van werknemers tussen de lidstaten, zoals vastgelegd in de Verdragen, gegarandeerd is en in de praktijk werkt. Maatregelen ter bevordering van de vaardigheidsontwikkeling en ter bestrijding van tekorten aan vaardigheden en knelpunten op de arbeidsmarkt die remmend werken op de economie van de Europese Unie, zijn onlosmakelijk verbonden met arbeidsmobiliteit. Dit actieplan had tot doel ervoor te zorgen dat de Europese arbeidsmarkten tegen 2005 voor iedereen open en toegankelijk waren.

BESLUIT

Mededeling van 13 februari 2002 van de Commissie aan de Raad, het Europees Parlement, het Economisch en Sociaal Comité en het Comité van de Regio's - Actieplan van de Commissie voor vaardigheden en mobiliteit [COM(2002) 72 def - Niet verschenen in het Publicatieblad].

SAMENVATTING

Het actieplan komt tegemoet aan de noodzakelijke versterking van de arbeidsmobiliteit (m.a.w. het veranderen van baan) van werknemers uit armere regio's naar rijkere regio's van de Europese Unie. In 2000 had slechts 0,1 % van de Europese bevolking zijn officiële verblijfplaats in een ander land en in 1999 is slechts 1,2 % gaan wonen in een andere regio. Deze geringe geografische mobiliteit wordt een bijzonder ernstig probleem wanneer zij de beroepsmobiliteit in de achtergestelde regio's beperkt.

In het actieplan wordt niet alleen gewezen op de drie fundamentele uitdagingen, met name de onvoldoende arbeidsmobiliteit, de geringe geografische mobiliteit en de versnipperde informatie over de mobiliteit, maar worden ook een aantal dringende werkzaamheden omschreven.

Prioritaire acties

Met inachtneming van het subsidiariteitsbeginsel, overweegt de Commissie om een aantal prioritaire acties uit te voeren die een antwoord bieden op de grote uitdagingen inzake beroepsmobiliteit, geografische mobiliteit en ontoereikende informatie.

Om de mobiliteit van de Europese werknemers tegen 2005 aanzienlijk te verbeteren, stelt de Commissie de volgende prioritaire acties voor:

• versterking van de arbeidsmobiliteit en vaardigheidsontwikkeling;
• meer informatie en transparantie over de arbeidsmogelijkheden;
• bevordering van de geografische mobiliteit.

Een versterking van de arbeidsmobiliteit en de vaardigheidsontwikkeling houdt in dat:

• iedereen toegang kan krijgen tot onderwijs en opleiding, met name gratis toegang tot de mogelijkheden voor de verwerving van de belangrijkste vaardigheden, op wat voor leeftijd dan ook, en dat communautaire kwaliteitslabels worden ingevoerd voor de beste leersystemen op basis van ICT (informatie- en communicatietechnologie);
• studenten, en vooral studentes, worden aangemoedigd om wiskunde, natuurwetenschappen en techniek te gaan studeren;
• het algemeen opleidingsniveau wordt verbeterd en dat met name gehandicapte jongeren, jongeren met leermoeilijkheden en jongeren uit immigrantengezinnen of etnische minderheden beter in de onderwijsstelsels worden geïntegreerd,
• de samenwerking tussen de onderwijswereld en de bedrijfswereld wordt verbeterd en een communicatienetwerk wordt opgezet tussen de instellingen in de privésector en de onderwijssector;
• de werknemers, vooral de oudere, worden ingeschakeld in programma's voor bedrijfsopleidingen, en daartoe stimulansen worden gegeven aan bedrijven en werknemers;
• prijzen worden ingevoerd voor ondernemingen of overheidsinstellingen die op het gebied van een leven lang leren bijzonder innovatief zijn
• definities worden uitgewerkt voor transparante ICT-vaardigheden, op basis van Europese normen en toetsings- en erkenningssystemen;
• de vraag naar ICT-vaardigheden beter gemonitord wordt, om tot een betere afstemming op de eisen van het bedrijfsleven te komen, en gedetailleerde vaardigheidsprofielen worden uitgewerkt;
• een Europees raamwerk wordt ontwikkeld voor de evaluatie en erkenning van niet-formeel en informeel leren en tevens van werkervaring;
• instrumenten als de Europass en het Europese portfolio en curriculum vitae vóór 2003 verder worden ontwikkeld en tegelijk een systeem wordt opgezet voor de accumulatie van bekwaamheden die in verschillende instellingen of landen werden verworven;
• investeringen in human resources worden opgetrokken.

De bevordering van de geografische mobiliteit houdt in dat:

• het recht om in een andere lidstaat te verblijven en er te werken, ook op het gebied van de sociale zekerheid van de werknemers, onverkort wordt gehandhaafd;
• een Europese ziekteverzekeringskaart wordt ingevoerd. De Commissie stelt voor het huidige ziekteverzekeringsformulier E111 te vervangen door een elektronische kaart, zodat men overal in de Europese Unie aanspraak kan maken op gezondheidszorg en op terugbetaling van de kosten door zijn lidstaat;
• de aanvullende pensioenaanspraken overdraagbaar worden gemaakt;
• de erkenning van kwalificaties voor gereglementeerde beroepen duidelijker en eenvoudiger wordt. De gereglementeerde beroepen zijn onderworpen aan een geheel van richtlijnen (DE)(EN)(FR). Die zullen binnenkort worden vervangen door een enkele richtlijn die geldt voor alle gereglementeerde beroepen;
• grotere inspanningen worden geleverd om te komen tot een interne markt voor grensoverschrijdende dienstverlening en om de hindernissen die het recht op vestiging in de weg staan op te heffen;
• de belasting- en socialezekerheidsstelsels worden hervormd om de regionale mobiliteit binnen de lidstaten te bevorderen;
• vroeger, uiterlijk met acht jaar, wordt begonnen aan het leren van vreemde talen zodat iedereen aan het eind van de leerplicht (16 of 18 jaar) twee Europese vreemde talen beheerst;
• het volgen van een aanzienlijk deel, bijvoorbeeld een derde, van de hogere opleiding in een andere lidstaat wordt aangemoedigd;
• een Europees systeem van vrijwillige kwaliteitsnormen voor onderwijs en scholing wordt uitgewerkt om de mobiliteit van niet-gereglementeerde beroepen te bevorderen;
• lokale, regionale of nationale beperkingen in collectieve arbeidsovereenkomsten die betrekking hebben op kwalificaties worden opgeheven
• een Europees immigratiebeleid wordt uitgewerkt, waarbij aan onderdanen van derde landen die in een lidstaat verblijven Europese rechten worden toegekend welke vergelijkbaar zijn met die van EU-burgers, vooral inzake verblijf, arbeid en sociale zekerheid;

Meer informatie en transparantie over de arbeidsmogelijkheden houdt in dat:

• één internetsite met informatie over de mobiliteit in Europa en een dienst met uitvoeriger informatie voor de gereglementeerde beroepen worden ontwikkeld. Tegen eind 2002 zal de Europese Unie van start gaan met een portaalsite over de leermogelijkheden. Praktische informatie over het recht van de burgers om in andere lidstaten te wonen en te werken en over andere rechten en mogelijkheden in de Europese Unie kan nu al worden verkregen via Europe Direct, dat ook links geeft naar andere informatie- en adviesdiensten op nationaal, regionaal en lokaal niveau;
• het EURES -systeem (Europese on line vacaturedatabank) verder wordt uitgebouwd en een gemeenschappelijk systeem voor beroepenclassificatie wordt aangenomen zodat EURES een dagelijks werkinstrument wordt voor de nationale diensten voor arbeidsvoorziening;
• een Europese informatiecampagne over mobiliteit wordt gestart, naast sectorgerichte campagnes.

De Commissie zal ter gelegenheid van de voorjaarsbijeenkomsten van de Europese Raad jaarlijks een evaluatie maken van de implementatie van dit actieplan.

Context

Om de in maart 2000 in Lissabon vastgelegde doelstellingen - méér en betere banen, een sterkere sociale samenhang, de oprichting van een Europese kennisruimte - te kunnen verwezenlijken, hebben wij een geschoolde beroepsbevolking nodig die over aanpassingsvermogen beschikt, en moeten de Europese arbeidsmarkten opener en toegankelijker worden. Dit actieplan roept de lidstaten, de ondernemingen en de werknemers zelf op om beter te voldoen aan de nieuwe eisen van de arbeidsmarkt en geeft de Europese regeringen ook een concrete doelstelling op korte termijn: de invoering van een Europese ziekteverzekeringskaart.

Na haar mededeling over de nieuwe Europese arbeidsmarkten, die de verdienste had dat zij tijdens de Europese Raad van Stockholm in maart 2001 het debat over de mobiliteit op gang heeft gebracht, heeft de Commissie een Task Force op hoog niveau gevraagd een verslag op te stellen, dat de basis van dit actieplan vormt.

Dit document put ook uit de nieuwe Europese initiatieven die erop gericht zijn een Europese ruimte voor levenslang leren te realiseren en bij te dragen tot de mobiliteit van de burgers (zie met name de aanbeveling (esdeenfr) van het Europees Parlement en de Raad over de mobiliteit en het daarbij behorende actieplan (esdeenfr), waaraan door de lidstaten goedkeuring is verleend).

Om tegen 2005 de doelstelling van opener en toegankelijker arbeidsmarkten in de EU te bereiken, zal de Commissie er zorg voor dragen dat het actieplan in aanmerking genomen wordt bij de komende herziening van de Europese werkgelegenheidsstrategie en bij alle initiatieven om een Europese ruimte voor een leven lang leren te realiseren.

GERELATEERDE BESLUITEN

Verslag van de Commissie aan de Raad, het Europees Parlement, het Europees Economisch en Sociaal Comité en het Comité van de Regio's van 25 januari 2007 - Eindverslag over de uitvoering van het actieplan van de Commissie voor vaardigheden en mobiliteit [COM(2007) 24 def. - Niet in het Publicatieblad verschenen]. De Commissie evalueert de uitvoering van het actieplan met name in het licht van het verslag van 2004, waarvan bepaalde acties pas werden uitgevoerd, en van de nieuwe geïntegreerde economische en werkgelegenheidsrichtsnoeren 2005-2008.

Het actieplan draagt bij aan open en voor iedereen toegankelijke Europese arbeidsmarkten tegen de achtergrond van:

• een versterking van de arbeidsmobiliteit en de vaardigheidsontwikkeling op basis van een aantal benchmarks die de Raad in mei 2003 heeft goedgekeurd en uiterlijk 2010 moeten zijn verwezenlijkt. Sinds 2004 zijn tal van acties ondernomen. In 2005 is op het gebied van het onderzoek bijvoorbeeld het initiatief "Onderzoekers in Europa" [EN] gelanceerd, en zijn het Europees Handvest voor Onderzoekers en de Gedragscode voor de Rekrutering van Onderzoekers goedgekeurd (EN, FR) [PDF]. Voorts is de erkenning van de kwalificaties en competenties geconsolideerd dankzij Europass (die één kader vormt voor de transparantie en de overdraagbaarheid van die kwalificaties en competenties) en de Europese kwalificatiestructuur voor de niet-gereglementeerde beroepen, waaraan momenteel wordt gewerkt. Wat de informatie- en communicatietechologie (ICT) betreft, moet voor een beter inzicht in de aard en de structuur van ICT-gebruiksvaardigheden worden gezorgd door een "European ICT Skills Meta-Framework", dat momenteel wordt opgezet. In die context moeten ook een leven lang leren en permanente educatie worden ondersteund, met name door tegen eind 2006 algemene leerstrategieën uit te werken;
• de bevordering van geografische mobiliteit. De goedkeuring van de Europese ziekteverzekeringskaart (esdeenfr), de coördinatie van de socialezekerheidsstelsels, de erkenning van beroepskwalificaties voor de gereglementeerde beroepen, het Europees handvest voor kwaliteit bij mobiliteit (esdeenfr), het wegnemen van belemmeringen inzake aanvullende pensioenstelsels en het verblijf van onderzoekers uit derde landen in de EU komen deze geografische mobiliteit ten goede. Meer algemeen heeft de EU maatregelen op het gebied van immigratie goedgekeurd om het verkeer en het verblijf van Europese burgers en hun familieleden op het grondgebied van de hele EU te vereenvoudigen (Richtlijn 2004/38/EG). Tegelijkertijd vorderen de werkzaamheden met betrekking tot het beheer van de economische migratie op EU-niveau (groenboek (esdeenfr) van januari 2005 en mededeling van de Commissie over een beleidsplan legale migratie (esdeenfr));
• betere informatie en meer transparantie wat banen betreft. Informatie en transparantie moeten beter worden gegarandeerd dankzij het internetportaal "Uw Europa", dat werknemers, studenten en bedrijven informatie verstrekt, en het internetportaal Eures, dat tegenwoordig directe toegang biedt tot alle door de overheidsdiensten voor arbeidsvoorziening gepubliceerde vacatures. Voorts biedt Eracareers, het European Researcher's Mobility Portal, een gepersonaliseerde hulpdienst aan die door Eramore - een netwerk van 200 mobiliteitscentra in meer dan 30 landen - wordt geëxploiteerd.

Toch moet voor een aantal uitdagingen een passende aanpak worden gevonden, zodat de uitvoering van het actieplan wordt versterkt en de Europeanen zich bewust worden van de professionele en geografische veranderingen en van hun rechten en mogelijkheden. Voorts hebben de belangrijkste uitdagingen betrekking op:

• een leven lang leren, met name het opstellen van coherente en brede strategieën die zich tot iedereen richten, alsook stimuleringsmaatregelen en mechanismen voor kostendeling om het aanpassingsvermogen en de flexibiliteit van de beroepsbevolking te vergroten overeenkomstig de werkgelegenheidsrichtsnoeren en het communautair Lissabonprogramma;
• de ICT-vaardigheden, door meer in de belangrijke specifieke en competitieve voordelen van de EU te investeren en zich bij besprekingen op feiten te baseren;
• het wegwerken van juridische, administratieve en culturele belemmeringen van de mobiliteit om een echte Europese arbeidsmarkt te creëren. Zo moeten de werkzaamheden inzake de niet-gereglementeerde beroepen worden voortgezet en moeten nieuwe initiatieven worden genomen op het gebied van taalvaardigheden en de behoefte aan gepaste opleidingen voorafgaand aan mobiliteit die passen in de nieuwe algemene aanpak van het jaarlijks voortgangsverslag 2006, waarin wordt gepleit voor een nieuw partnerschap tussen de Commissie en de lidstaten om aan de algemene uitdagingen van meer en betere banen tegemoet te komen;
• een kader voor de economische migratie, zodat die een troef wordt voor de economische en sociale ontwikkeling van Europa en het concurrentievermogen van het Europese bedrijfsleven;
• een geïntegreerde aanpak van mobiliteit in overeenstemming met het communautair Lissabonprogramma en de nieuwe werkgelegenheidsrichtsnoeren (2005-2008).

Aanbeveling (EG) nr. 2006/961 van het Europees Parlement en de Raad van 18 december 2006 over transnationale mobiliteit in het onderwijs en de beroepsopleiding in de Europese Gemeenschap: Europees handvest voor kwaliteit bij mobiliteit (esdeenfr) [Publicatieblad L 394 van 30.12.2006].

Mededeling van de Commissie van 6 februari 2004 aan de Raad, het Europees Parlement, het Economisch en Sociaal Comité en het Comité van de Regio's - Verslag over de uitvoering van het actieplan van de Commissie voor vaardigheden en mobiliteit [COM(2004) 66 def. - Niet in het Publicatieblad verschenen]. In de context van de economische groeivertraging (in 2002 was het groeipercentage van het Europees BBP rond 1 %, terwijl voor 2003 een groei van 0,8 % werd verwacht) met de daaruit voortvloeiende daling van het aantal vacatures, is men minder geneigd om van werk te veranderen, en dat heeft een negatief effect op de algemene mobiliteitsgraad. Zo was het aantal werknemers dat in 2002 minder dan 1 jaar bij hun werkgever in dienst was gebleven (16,4 %) gedaald ten opzichte van 2000 (17,5 %).

Maar bij het afwegen van de positieve en negatieve ontwikkelingen wordt er in het verslag op gewezen dat de beroepsmobiliteit geprofiteerd heeft van een reeks door de Raad vastgelegde benchmarks die tegen 2010 moeten zijn gehaald, en van het Europass-kader dat werd ingevoerd om de transparantie en overdraagbaarheid van kwalificaties te ondersteunen. Ondanks de achterstand voor wat de richtlijn over de harmonisatie van de erkenning van kwalificaties en die over de immigratie voor beroepsdoeleinden betreft, zijn er inzake de geografische mobiliteit toch goede vorderingen gemaakt door met name de invoering van de Europese ziekteverzekeringskaart (esdeenfr) en een betere coördinatie van de socialezekerheidsrechten. Bovendien zijn de transparantie en de informatie over vacatures bevorderd door een aantal positieve maatregelen zoals de opening van een Europees portaal (EN) voor beroepsmobiliteit, de lancering van de informatiecampagne over mobiliteit, en de modernisering van Eures.

Anderzijds onderstreept de Commissie dat aan deze kwesties almaar meer aandacht wordt besteed in de huidige werkgelegenheidsrichtsnoeren en in de aanverwante werkzaamheden in het kader van het programma 2010 betreffende het onderwijs en de beroepsopleiding. De nieuwe Europese Werkgelegenheidsstrategie die op 22 juli 2003 door de Raad werd aangenomen, spoort de lidstaten onder meer aan de erkenning en de transparantie van kwalificaties en vaardigheden alsook de overdracht van socialezekerheidsrechten en pensioenrechten te verbeteren, passende stimulansen te geven in de belasting- en uitkeringstelsels, en rekening te houden met de arbeidsmarktaspecten van immigratie. Er wordt ook als streefdoel gesteld dat de werkzoekenden in de hele EU tegen 2005 in staat moeten zijn alle via de nationale arbeidsbureaus bekendgemaakte vacatures te raadplegen. De lidstaten worden tevens aangemoedigd tot het toepassen van strategieën voor een leven lang leren die aansluiten bij de toekomstige doelstellingen van de onderwijs- en opleidingsstelsels.

Tot slot wijst de Commissie enkele gebieden aan waarop nog nieuwe acties nodig zijn:

• ontwikkeling van vaardigheden in het kader van een leven lang leren, vooral op het gebied van ICT;
• bevorderen van een daadwerkelijke toegang tot de permanente beroepsopleiding voor volwassenen, zowel werkenden als werkzoekenden;
• jongeren basisvaardigheden bijbrengen die nuttig zijn voor de arbeidsmarkt en noodzakelijk voor de participatie in een leven lang leren;
• bevorderen van initiatieven om werknemers aan het werk te krijgen, aan het werk te houden en vooruitgang te boeken;
• eventuele verbetering van de overdracht van socialezekerheidsrechten, met inbegrip van de pensioenen, in de gehele Europese Unie.

Ook moeten nog steeds hinderpalen voor de geografische en de beroepsmobiliteit worden weggeruimd.

Resolutie (esdeenfr) van de Raad van 3 juni 2002 inzake vaardigheden en mobiliteit [Publicatieblad C 162 van 6.7.2002]

Laatste wijziging: 28.06.2007