Prattiki kummerċjali żleali
SOMMARJU TA’:
Id-Direttiva 2005/29/KE dwar prattiċi kummerċjali żleali fin-negozju mal-konsumatur
X’INHU L-GĦAN TAD-DIRETTIVA?
- Id-Direttiva 2005/29/KE:
- tiddefinixxi l-prattiċi kummerċjali żleali min-negozji għall-konsumatur li huma pprojbiti fl Unjoni Ewropea (UE);
- tapplika għal kull att jew ommissjoni relatati direttament mal-promozzjoni, mal-bejgħ jew mal-provvista ta’ prodott* minn kummerċjant lill-konsumaturi* tipproteġi l-interessi ekonomiċi tal-konsumaturi qabel, matul u wara li tkun saret tranżazzjoni kummerċjali;
- tiżgura l-istess livell ta’ protezzjoni għall-konsumaturi kollha irrispettivament mill-post tax-xiri jew tal-bejgħ fl-UE.
- Id-Direttiva (UE) 2019/2161 li temenda d-Direttiva 2005/29/EC dwar l-infurzar aħjar u mmodernizzar tar-regoli tal-UE dwar il-protezzjoni tal-konsumatur, u tindirizza l-iżviluppi fuq is-suq, b’mod partikolari l-kummerċjalizzazzjoni online.
PUNTI EWLENIN
- Il-prattiki kummerċjali żleali huma dawk li:
- jmorru kontra r-rekwiżiti ta’ diliġenza professjonali*; u
- li aktarx joħolqu distorsjoni materjali fl-imġiba tranżazzjonali tal-konsumatur medju.
- Ċerti konsumaturi jgawdu minn livell ta’ protezzjoni ogħla minħabba l-vulnerabbiltà partikolari tagħhom għall-prattika jew għall-prodott, l-età tagħhom (tfal jew anzjani), l-inġenwità tagħhom jew il-mard mentali jew fiżiku tagħhom.
- Id-direttiva 2005/29/KE tiddistingwixxi żewġ kategoriji ta’ prattika kummerċjali li huma żleali jekk iwasslu lill-konsumatur medju biex jieħu deċiżjoni tranżazzjonali li l-konsumatur ma kienx jieħu f’ċirkostanzi oħra: prattiki kummerċjali qarrieqa (b’azzjoni jew ommissjoni) u prattiki kummerċjali aggressivi.
- Barra minn hekk, l-Anness I tad-Direttiva 2005/29/KE fih lista ta’ prattiki li huma pprojbiti fiċ-ċirkostanzi kollha (“lista sewda”).
Prattiki kummerċjali qarrieqa
Azzjonijiet qarrieqa
Prattika hija qarrieqa jekk ikun fiha informazzjoni falza jew mhux veritiera jew li huwa probabbli li jqarraq bil-konsumatur medju, anke jekk l-informazzjoni tista’ tkun korretta, u li ġġiegħlhom jieħdu deċiżjoni transazzjonali li ma kinux jieħdu f’ċirkostanzi oħra. Eżempji ta’ azzjonijiet bħal dawn jinkludu informazzjoni falza jew qarrieqa dwar:
- l-eżistenza jew in-natura tal-prodott;
- il-karatteristiċi ewlenin tal-prodott (id-disponibbiltà, il-benefiċċji, ir-riskji, il-kompożizzjoni, l-oriġini ġeografika, ir-riżultati li wieħed jistenna mill-użu tiegħu, eċċ.);
- il-firxa tal-impenji min-naħa tal-kummerċjant (f’kodiċijiet ta’ kondotta li l-kummerċjant qabel li jimxi magħhom);
- il-prezz jew l-eżistenza ta’ vantaġġ speċifiku fil-prezz;
- il-bżonn ta’ servizz jew tiswija.
Id-Direttiva emendatorja (UE) 2019/2161 tintroduċi regola speċifika li tindirizza l-kummerċjalizzazzjoni qarrieqa ta’ oġġetti bħala waħda identika meta fir-realtà l-kompożizzjoni tagħhom tkun sinifikament differenti fi Stati Membri differenti (spiss imsejħa oġġetti ta’ “kwalità doppja)”.
Ommissjonijiet qarrieqa
- Prattika tkun qarrieqa wkoll meta informazzjoni materjali meħtieġa mill-konsumatur medju biex ikun jista’ jieħu deċiżjoni tranżazzjonali infurmata ma tiġix inkluża jew tiġi pprovduta b’mod mhux ċar, mhux intelliġibbli, ambigwu jew mhux f’waqtu u din aktarx li twassal sabiex il-konsumatur jieħu deċiżjoni tranżazzjonali li ma kienx jieħu f’ċirkostanzi oħra.
- Id-direttiva 2005/29/KE tipprovdi lista ġenerali ta’ informazzjoni li għandha titqies bħala materjali, bħall-prezz u l-karatteristiċi ewlenin tal-prodott. Id-Direttiva emendatorja (UE) 2019/2161 tinkludi rekwiżiti addizzjonali għall-bejgħ online, bħal: obbligi għas-swieq online* biex il-konsumaturi jiġu infurmati dwar il-kriterji ewlenin li jiddeterminaw il-klassifikazzjoni* tal-offerti pprovduti bi tweġiba għal tfittxija, u l-obbligu li wieħed jinforma jekk u kif l-awtentiċità tar-reċensjonijiet tal-konsumaturi tiġi vverifikata.
Prattiki kummerċjali aggressivi
- Id-deċiżjonijiet tranżazzjonali jridu jittieħdu b’mod liberu mill-konsumatur. Prattika tkun aggressiva u inġusta jekk b’fastidju, sfurzar jew influwenza mhux xierqa* tfixkel b’mod sinifikanti l-libertà tal-għażla tal-konsumatur medju u twasslu biex jieħu deċiżjoni tranżazzjonali li ma kienx jieħu f’ċirkostanzi oħra.
- Iridu jiġu kkunsidrati diversi elementi sabiex jiġi stabbilit jekk prattika kummerċjali tkunx aggressiva jew le. Dawn jinkludu:
- in-natura, il-lok u d-durata tal-prattika;
- l-użu possibbli ta’ lingwaġġ jew imġiba ta’ theddid abbużiv(a);
- l-isfruttament mill-kummerċjant ta’ kwalunkwe ċirkostanza speċifika ta’ tali gravità (eż. mewt jew marda serja) li tfixkel il-ġudizzju tal-konsumatur sabiex tinfluwenza d-deċiżjoni tiegħu fir-rigward tal-prodott;
- kwalunkwe kundizzjoni mhux kuntrattwali sproporzjonata imposta fuq il-konsumatur li jkun jixtieq jeżerċita d-drittijiet kuntrattwali tiegħu (bħat-terminazzjoni jew il-bdil ta’ kuntratt).
- L-Anness I tad-Direttiva 2005/29/KE jinkludi lista ta’ 35 prattika kummerċjali meqjusa żleali f’kull ċirkostanza.
Prattiki pprojbiti fiċ-ċirkostanzi kollha (“blacklist”)
- Id-Direttiva 2005/29/KE fiha lista ta’ prattiki kummerċjali li huma pprojbiti fiċ-ċirkostanzi kollha. Id-Direttiva emendatorja (UE) 2019/2161 żiedet mal-lista diversi prattiki addizzjonali li jipprojbixxu l-pubblikazzjoni ta’ reċensjonijiet tal-konsumaturi foloz, reklamar moħbi fir-riżultati tat-tiftix u l-bejgħ mill-ġdid ta’ biljetti li l-kummerċjant ikun kiseb b’mezzi awtomatizzati (magħrufa bħala bots).
Rimedju u penali
- Id-Direttiva emendatorja (UE) 2019/2161 iżżid rekwiżit għall-Istati Membri biex tiżgura li l-konsumaturi jkollhom id-dritt għal rimedji individwali (pereżempju, kumpens, tnaqqis fil-prezz, eċċ.) meta ssirilhom ħsara minn prattiki kummerċjali żleali.
- L-Istati Membri għandhom jintroduċu penali effettivi, proporzjonati u dissważivi biex jikkastigaw lill-kummerċjanti li jiksru r-regoli nazzjonali dwar prattiki kummerċjali żleali.
- Id-Direttiva emendatorja (UE) 2019/2161 tintroduċi lista ta’ kriterji li jridu jiġu applikati meta jiġu imposti l-penali. Teħtieġ li l-Istati Membri għandhom jipprovdu għal multi ta’ mill-anqas 4% tal-fatturat tal-kummerċjant jew EUR2 miljun meta l-informazzjoni dwar il-fatturat ma tkunx disponibbli f’każijiet meta l-awtoritajiet nazzjonali ta’ diversi pajjiżi jkunu qed jaħdmu flimkien fuq ksur transfruntier kbir li jaffettwa lill-konsumaturi f’diversi Stati Membr.
Dokument ta’ gwida
Fl-2021, il-Kummissjoni Ewropea ħarġet gwida aġġornata dwar l-implimentazzjoni u l-applikazzjoni tad-Direttiva 2005/29/KE. Din tispjega l-kunċetti u r-regoli prinċipali u tagħti eżempji prattiċi meħudin mill-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja tal-Unjoni Ewropea u mill-qrati u mill-amministrazzjonijiet nazzjonali biex jiġi ffaċilitat l-infurzar għall-awtoritajiet nazzjonali u biex tiġi żgurata ċertezza legali akbar għall-kummerċjanti. Il-gwida tkopri l-emendi introdotti mid-Direttiva (UE) 2019/2161.
MINN META TAPPLIKA D-DIRETTIVA?
- Id-Direttiva 2005/29/UE kellha ssir liġi fl-Istati Membri sat-12 ta’ Ġunju 2007. L-Istati Membri għandhom japplikaw ir-regoli tad-direttiva sat-12 ta’ Diċembru 2007.
- Id-Direttiva Emendatorja (UE) 2019/2161 kellha ssir liġi fl-Istati Membri sat-28 ta’ Novembru 2021. L-Istati Membri għandhom japplikaw ir-regoli tad-direttiva mit-28 ta’ Mejju 2022.
SFOND
Għal aktar informazzjoni, ara:
TERMINI EWLENIN
Prodott. Kwalunkwe prodott jew servizz, inkluż propjetà immobbli, servizzi diġitali u kontenut diġitali.
Konsumatur. Individwu li, fi prattiki kummerċjali koperti mid-direttiva 2005/29/KE, qed jaġixxi għal skopijiet li mhumiex parti mill-kummerċ, min-negozju, mis-sengħa jew mill-professjoni tiegħu.
Diliġenza professjonali. L-istandard ta’ ħila u kura speċjali li kummerċjant jista’ jkun raġonevolment mistenni li jeżerċita fir-rigward tal-konsumaturi, jikkorrispondi ma’ prattiki tas-suq onesti u/jew mal-prinċipju ġenerali tal-bona fide fil-qasam ta’ attività tal-kummerċjant.
Swieq online. Servizz li juża software – inkluż sit web, parti minn sit web jew applikazzjoni – ġestita minn kummerċjant jew f’isem kummerċjant, li jippermetti lill-konsumaturi jikkonkludu kuntratti mill-bogħod ma’ kummerċjanti jew ma’ konsumaturi oħra.
Klassifikazzjoni. Il-prominenza relattiva mogħtija lill-prodotti, kif ippreżentati, organizzati jew ikkomunikati mill-kummerċjant, irrispettivament mill-mezzi teknoloġiċi użati għal tali preżentazzjoni, organizzazzjoni jew komunikazzjoni.
Influwenza mhux xierqa. L-isfruttament ta’ pożizzjoni ta’ poter fil-konfront tal-konsumatur sabiex tiġi applikata pressjoni fuqu, inkluż mingħajr l-użu jew it-theddid tal-użu tal-forza fiżika, b’tali mod li jillimita b’mod sinifikanti l-kapaċità tal-konsumatur li jieħu deċiżjoni infurmata.
DOKUMENT PRINĊIPALI
Id-Direttiva 2005/29/KE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tal-11 ta’ Mejju 2005 dwar prattiċi kummerċjali żleali fin-negozju mal-konsumatur fis-suq intern li temenda d-Direttiva tal-Kunsill 84/450/KEE, id-Direttivi 97/7/KE, 98/27/KE u 2002/65/KE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill, u r-Regolament (KE) Nru 2006/2004 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill (“Direttiva dwar Prattiċi Kummerċjali Żleali”) (ĠU L 149, 11.6.2005, pp. 22-39).
L-emendi suċċessivi għad-Direttiva 2005/29/KE ġew inkorporati fit-test oriġinali. Din il-verżjoni konsolidata għandha valur dokumentarju biss.
DOKUMENTI RELATATI
Komunikazzjoni mill-Kummissjoni lill-Parlament Ewropew, lill-Kunsill u lill-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew — Patt Ġdid għall-Konsumaturi (COM(2018) 183 final, 11.4.2018).
Ir-Regolament (UE) 2017/2394 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tat-12 ta’ Diċembru 2017 dwar il-kooperazzjoni bejn l-awtoritajiet nazzjonali responsabbli għall-infurzar tal-liġijiet tal-protezzjoni tal-konsumaturi u li jħassar ir-Regolament (KE) Nru 2006/2004 (ĠU L 345, 27.12.2017, pp. 1-26).
Ara l-verżjoni konsolidata.
Avviż tal-Kummissjoni – Gwida dwar l-interpretazzjoni u l-applikazzjoni tad-Direttiva 2005/29/KE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill dwar prattiċi kummerċjali żleali fin-negozju mal-konsumatur fis-suq intern (ĠU L 526, 29.12.2021, pp. 1-129).
l-aħħar aġġornament 28.05.2022