Diviżjoni tal-kompetenzi fi ħdan l-Unjoni Ewropea

SOMMARJU TA’:

L-Artikolu 2 tat-Trattat dwar il-Funzjonament tal-Unjoni Ewropea — kategoriji u oqsma ta’ kompetenzi tal-UE

L-Unjoni Ewropea (UE) biss għandha l-kompetenzi (is-setgħat) mogħtija lilha mit-trattati (prinċipju tal-konferiment). Taħt dan il-prinċipju, l-UE tista’ taġixxi biss fi ħdan il-limiti tal-kompetenzi mogħtija lilha fit-trattati mill-Istati Membri tal-UE sabiex tikseb l-għanijiet tat-trattati. Kompetenzi mhux mogħtija lill-UE fit-trattati jibqgħu għand l-Istati Membri.

It-Trattat ta’ Lisbona jiċċara d-diviżjoni tal-kompetenzi bejn l-UE u l-Istati Membri tagħha. Dawn il-kompetenzi huma maqsumin fi tliet kategoriji ewlenin:

• kompetenzi esklussivi tal-UE
• kompetenzi kondiviżi u
• kompetenzi ta’ sostenn.

Tliet tipi ewlenin ta’ kompetenzi

L-UE għandha kompetenza esklussiva għall-konklużjoni ta’ ftehimiet internazzjonali taħt ċerti kundizzjonijiet.

• 1.
  Il-kompetenza esklussiva tal-UE (l-Artikolu 3 tat-Trattat dwar il-Funzjonament tal-Unjoni Ewropea (TFEU)). Oqsma fejn l-UE biss tista’ tilleġiżla u tadotta atti vinkolanti. L-Istati Membri jistgħu jagħmlu dan biss jekk jingħataw is-setgħa mill-UE sabiex jimplimentaw dawn l-atti. L-UE għandha l-kompetenza esklussiva fl-oqsma li ġejjin:

  • l-unjoni doganali
  • l-istabbiliment ta’ regoli ta’ kompetizzjoni meħtieġa għall-funzjonament tas-suq intern
  • politika monetarja għall-pajjiżi taż-żona tal-euro
  • konservazzjoni tar-riżorsi bijoloġiċi tal-baħar skont il-politika komuni tas-sajd
  • politika kummerċjali komuni;.
• 2.
  Kompetenzi kondiviżi (l-Artikolu 4 tat-TFUE). L-UE u l-Istati Membri tagħha jistgħu jilleġiżlaw u jadottaw atti legalment vinkolanti. L-Istati Membri jeżerċitaw il-kompetenzi tagħhom fejn l-UE ma teżerċitax, jew tkun iddeċidiet li mhux se teżerċita, il-kompetenza tagħha. Kompetenza kondiviża bejn l-UE u l-Istati Membri tapplika fl-oqsma li ġejjin:

  • is-suq intern
  • il-politika soċjali (iżda biss għal aspetti definiti b’mod speċifiku fit-trattat)
  • il-koeżjoni ekonomika, soċjali u territorjali (politika reġjonali)
  • l-agrikoltura u s-sajd (minbarra l-konservazzjoni tar-riżorsi bijoloġiċi tal-baħar)
  • l-ambjent
  • il-protezzjoni tal-konsumaturi
  • it-trasport
  • networks trans-Ewropej
  • l-enerġija
  • spazju ta’ libertà, sigurtà u ġustizzja
  • tħassib komuni fi kwistjonijiet tas-saħħa pubblika (limitat għall-aspetti definiti fit-TFUE)
  • ir-riċerka, l-iżvilupp tekonoloġiku, u l-ispazju
  • il-kooperazzjoni għall-iżvilupp u l-għajnuna umanitarja.
• 3.
  Kompetenzi ta’ sostenn (l-Artikolu 6 tat-TFEU). L-UE tista’ tintervjeni biss biex tappoġġja, tikkoordina jew tikkumplimenta l-azzjoni tal-Istati Membri tagħha. Atti legalment vinkolanti tal-UE ma jeħtiġux l-armonizzazzjoni ta’ liġijiet jew regolamenti tal-Istati Membri tagħha. Kompetenzi ta’ sostenn jirrelataw mal-oqsma politiċi li ġejjin:

  • il-protezzjoni u t-titjib tas-saħħa tal-bniedem
  • l-industrija
  • il-kultura
  • it-turiżmu
  • l-edukazzjoni, it-taħriġ vokazzjonali, iż-żgħażagħ u l-isport
  • il-protezzjoni ċivili
  • kooperazzjoni amministrattiva.

Kompetenzi speċjali

L-UE tista’ tieħu miżuri biex tiżgura li l-Istati Membri jikkoordinaw il-politiki ekonomiċi, soċjali u tal-impjiegi tagħhom f’livell tal-UE.

Il-politika estera u ta’ sigurtà komuni tal-UE hija kkaratterizzata minn karatteristiċi istituzzjonali speċifiċi, bħall-parteċipazzjoni limitata tal-Kummissjoni Ewropea u l-Parlament Ewropew fil-proċedura tat-teħid tad-deċiżjonijiet u l-esklużjoni ta’ kull attivita ta’ leġiżlazzjoni. Dik il-politika hija definita u implimentata mill-Kunsill Ewropew (li jikkonsisti mill-kapijiet tal-istati jew gvernijiet tal-Istati Membri) u mill-Kunsill tal-Unjoni Ewropea (li jikkonsisti minn rappreżentant ta’ kull Stat Membru fuq livell ministerjali). Il-President tal-Kunsill Ewropew u r-Rappreżentant Għoli tal-Unjoni għall-Politika Estera u ta’ Sigurtà jirrappreżenta lill-UE fi kwistjonijiet tal-politika estera u ta’ sigurtà komuni.

Eżerċitar tal-kompetenzi

L-eżerċitar tal-kompetenzi tal-UE huwa soġġett għal żewġ prinċipji fundamentali stabbiliti fl-Artikolu 5 tat-Trattat tal-Unjoni Ewropea.

• Il-proporzjonalità. Il-kontenut u l-ambitu ta’ azzjoni tal-UE jistgħu ma jmorrux lil hinn minn dak li hu neċessarju biex jintlaħqu l-għanijiet tat-trattati.
• Is-sussidjarjetà. Fil-qasam tal-kompetenzi mhux esklussivi tagħha, l-UE tista’ taġixxi biss jekk — u sa fejn — l-għan ta’ azzjoni proposta ma jkunx jista’ jintlaħaq b’mod suffiċjenti mill-Istati Membri, iżda jista’ jintlaħaq aħjar fil-livell tal-UE.

DOKUMENT EWLIENI

Verżjoni kkonsolidata tat-Trattat dwar il-Funzjonament tal-Unjoni Ewropea — L-Ewwel Parti — Prinċipji — Titolu I — Kategoriji u oqsma ta’ kompetenza tal-Unjoni — l-Artikolu 2 (ĠU C 202, 7.6.2016, p. 50).

l-aħħar aġġornament 24.02.2022