KOMUNIKAZZJONI TAL-KUMMISSJONI LILL-PARLAMENT EWROPEW, LILL-KUNSILL, LILL-KUMITAT EKONOMIKU U SOĊJALI EWROPEW U LILL-KUMITAT TAR-REĠJUNI Enerġija Blu Azzjoni meħtieġa biex jiġi sfruttat il-potenzjal tal-enerġija mill-oċeani fl-ibħra u l-oċeani Ewropej sal-2020 u lil hinn /* COM/2014/08 final */
KOMUNIKAZZJONI TAL-KUMMISSJONI
LILL-PARLAMENT EWROPEW, LILL-KUNSILL, LILL-KUMITAT EKONOMIKU U SOĊJALI
EWROPEW U LILL-KUMITAT TAR-REĠJUNI Enerġija Blu Azzjoni meħtieġa biex
jiġi sfruttat il-potenzjal tal-enerġija mill-oċeani
fl-ibħra u l-oċeani Ewropej sal-2020 u lil hinn 1. Il-Kontribut
għall-Għanijiet tal-Impjiegi, l-Innovazzjoni, il-Klima u
l-Enerġija L-ibħra u l-oċeani tagħna
għandhom il-potenzjal li jsiru sorsi importanti tal-enerġija nadifa.
L-enerġija rinnovabbli mill-baħar, li tinkludi kemm l-enerġija
mir-riħ 'il barra mix-xtut u dik mill-oċean[1], toffri l-opportunità
lill-UE biex tiġġenera t-tkabbir ekonomiku u l-impjiegi, ittejjeb
is-sigurtà tal-provvista tal-enerġija tagħha, u tixpruna
l-kompetittività permezz tal-innovazzjoni teknoloġika. Wara l-Komunikazzjoni
tal-2008 dwar l-enerġija mir-riħ 'il barra mix-xtut[2], din il-Komunikazzjoni
tikkunsidra l-potenzjal tas-settur tal-enerġija mill-oċeani li
jikkontribwixxi għall-għanijiet tal-istrateġija Ewropa 2020[3] kif ukoll
għall-għanijiet fit-tul tat-tnaqqis tal-emissjonijiet tal-gassijiet
serra. Il-Komunikazzjoni tagħti ħarsa wkoll lejn il-futur ta' din
it-teknoloġija ġdida promettenti u tfassal pjan ta’ azzjoni sabiex
jiġi sfruttat il-potenzjal tagħha. L-isfruttament b’mod sostenibbli tal-potenzjal
ekonomiku tal-ibħra u l-oċeani tagħna huwa element ewlieni
tal-politika marittima tal-UE[4].
Dan l-aħħar, is-settur tal-enerġija mill-oċeani ssemma
fl-Istrateġija tal-Kummissjoni dwar it-Tkabbir Blu[5] bħala wieħed
mill-ħames oqsma ta' żvilupp fl-“ekonomija blu” li jistgħu
jgħinu biex jinħolqu l-impjiegi fiż-żoni kostali.
Inizjattivi oħra tal-Kummissjoni, bħall-Komunikazzjoni dwar
it-Teknoloġiji u l-Innovazzjoni fl-Enerġija[6] u l-Pjan ta' Azzjoni
tal-Atlantiku[7],
għarfu l-importanza tal-enerġija mill-oċeani u jimmiraw li
jħeġġu r-riċerka u l-iżvilupp kollaborattivi u
l-kooperazzjoni transfruntiera sabiex jiġi stimulat l-iżvilupp
tagħha. Mir-riċerka u l-konsultazzjoni li saru
bħala parti mill-valutazzjoni tal-impatt li takkumpanja din
il-Komunikazzjoni ħareġ li jekk jingħata iktar appoġġ
lil dan is-settur emerġenti l-UE tkun tista' taħsad
benefiċċji ekonomiċi u ambjentali kbar. Il-valutazzjoni
tal-impatt tenfasizza b’mod partikolari l-kwistjonijiet li ġejjin: ·
Ir-riżorsa tal-enerġija mill-oċeani
li hemm disponibbli fid-dinja tisboq il-bżonnijiet tagħna ta'
enerġija fil-preżent u l-futur. Fl-UE, l-ogħla potenzjal
għall-iżvilupp tal-enerġija mill-oċeani hija fil-littoral
tal-Atlantiku, iżda huwa wkoll preżenti fil-Mediterran u
l-baċiri tal-Baltiku u fir-Reġjuni Ultraperiferiċi. L-isfuttar
ta' din ir-riżorsa indiġena jista' jgħin biex titnaqqas
id-dipendenza tal-UE fuq il-fjuwils fossili għall-ġenerazzjoni
tal-elettriku u biex titjieb is-sigurtà tal-enerġija. Dan jista’
jkun ta’ importanza partikolari għal nazzjonijiet u reġjuni
gżejjer, fejn l-enerġija mill-oċeani tista' tikkontribwixxi
għall-awtosuffiċjenza enerġetika u tieħu post l-elettriku
għali ġġenerat mid-diżil. ·
Is-settur tal-enerġija mill-oċeani jista’
jsir parti importanti mill-ekonomija blu, u jistimola t-tkabbir ekonomiku
fir-reġjuni kostali, kif ukoll dawk interni. Jistgħu jiżviluppaw
ktajjen tal-provvista pan-Ewropej hekk kif l-industrija tespandi sabiex
tinvolvi kemm l-SMEs innovattivi kif ukoll il-kumpaniji akbar tal-manifatttura
b'kapaċitajiet rilevanti, pereżempju, fil-bini tal-bastimenti,
l-inġinerija mekkanika, elettrika u marittima iżda wkoll
fil-valutazzjonijiet tal-impatt ambjentali jew il-ġestjoni
tas-saħħa u tas-sikurezza. Hija mistennija wkoll, pereżempju,
żieda fid-domanda tal-bastimenti speċjalizzati. Dawn x’aktarx jinbnew
fit-tarzni Ewropej. ·
Il-pożizzjoni tal-industrija Ewropea fis-suq
dinji tal-enerġija mill-oċeani bħalissa hija
b'saħħitha. Dan jixhdu l-fatt li ħafna mill-iżviluppaturi
tat-teknoloġija huma bbażati fl-Ewropa. Madankollu, hija mistennija
kompetizzjoni dejjem ikbar miċ-Ċina, il-Kanada u pajjiżi
industrijalizzati oħra. Il-Carbon Trust tar-Renju Unit ikkalkula li s-suq
dinji tal-enerġija mill-mewġ u l-marea jista’ jkun jiswa sa
EUR 535 biljun bejn l-2010 u l-2050[8].
Jekk jinħolqu issa l-kundizzjonijiet li fihom is-settur ikun jista’
jiffjorixxi, l-UE tkun tista' taħkem sehem imdaqqas mis-suq
fil-ġejjieni. L-innovazzjoni permezz tar-riċerka u l-iżvilupp
jistgħu jippermettu lill-UE li tiġġenera opportunitajiet ta’
esportazzjoni għat-teknoloġija u wkoll għall-għarfien
espert. Huwa essenzjali, għalhekk, li l-UE tkun tista’ tmantni
l-pożizzjoni tagħha fuq quddiem fl-industrija dinjija. ·
L-enerġija mill-oċeani għandha
l-potenzjal li toħloq impjiegi ġodda ta’ kwalità għolja
fl-iżvilupp tal-proġetti, il-manifattura tal-komponenti u
l-operazzjonijiet. L-estimi indikattivi tal-impjiegi mill-valutazzjoni
tal-impatt juru li sal-2035 jistgħu jinħolqu bejn 10,500 u 26,500
impjieg permanenti u sa 14 000 impjieg temporanju. Sorsi oħra, iktar
ottimistiċi, jistmaw li sal-2035 se jinħolqu 20,000 impjieg fir-Renju
Unit waħdu[9]
u 18,000 impjieg fi Franza sal-2020.[10]
Proporzjon sostanzjali ta’ dawn l-opportunitajiet ta' impjiegi se jinħolqu
fiż-żoni tal-kosta Atlantika, fejn bħalissa hemm livelli
għolja ta’ qgħad. ·
Iż-żieda fl-użu tal-enerġija
mill-oċeani tista' tikkontribwixxi għall-għanijiet tad-dekarbonizzazzjoni
tal-Ewropa. L-iżvilupp kosteffettiv tas-sorsi kollha tal-enerġija
b’livell baxx ta’ karbonju se jkun importanti biex l-UE tkun tista'
żżomm mal-impenn tagħha li tnaqqas l-emissjonijiet tal-gassijiet
serra b'bejn 80 u 95 % sal-2050. ·
Il-produzzjoni tal-elettriku mill-enerġija
mill-oċeani hija differenti minn dik minn sorsi oħra
tal-enerġija rinnovabbli. Dan ifisser li l-enerġija mill-oċeani
tista’ tgħin biex tibbilanċja l-produzzjoni elettrika ta’ sorsi
oħra tal-enerġija rinnovabbli bħalma huma l-enerġija
mir-riħ u l-enerġija solari sabiex b'hekk tiġi żgurata
provvista aggregata stabbli tal-enerġija rinnovabbli lin-netwerk.
L-enerġija mill-oċeani għalhekk tkun ass importanti
fil-portafoll tal-enerġija tal-UE. ·
L-apparat tal-enerġija mill-oċean
normalment ikun kompletament jew parzjalment taħt l-ilma, u b’hekk ikollu
impatt viżiv żgħir. Billi l-possibbiltajiet
għall-espansjoni tal-ġenerazzjoni tal-enerġija rinnovabbli fuq
l-art huma limitati, l-ispazju marittimu joffri soluzzjoni potenzjali
għall-kwistjonijiet tal-aċċettazzjoni mill-pubbliku
relatati mal-impatt viżiv, li jistgħu jxekklu l-iżviluppi
fl-enerġija rinnovabbli fuq l-art. 2. Is-sorsi rinnovabbli mill-baħar
illum Xi kultant l-iżvilupp
tas-settur tal-enerġija mill-oċeani llum jitqabbel mal-bidu
tal-iżvilupp tal-enerġija mir-riħ 'il barra mix-xtut
fit-tmeninijiet u d-disgħinijiet. Minn dak iż-żmien ‘l hawn,
is-settur tal-enerġija mir-riħ, inkluż ir-riħ 'il barra
mix-xtut, kiber esponenzjalment wara li kien ibbenefika minn appoġġ
politiku mmirat fil-livell tal-Istati Membri kif ukoll f'dak tal-UE. Fl-2012, il-kapaċità tar-riħ 'il barra mix-xtut kibret bi
33 %, rata ta’ tkabbir aktar mgħaġġla milli dik tas-settur
tar-riħ fuq l-art[11].
Fi tmiem l-2012, is-settur tal-enerġija mir-riħ 'il barra mix-xtut
kien jikkonsisti fi kważi 5GW ta' kapaċità installata f’55 park
oeliku 'l barra mix-xtut f’10 pajjiżi Ewropej, li flimkien jipproduċu
biżżejjed elettriku biex ikopru 0.5 % tal-konsum totali
tal-elettriku tal-UE. Fl-ewwel sitt xhur tal-2013, ġew konnessi 277
turbina tar-riħ ġdida 'l barra mix-xtut li b'kollox żiedu 1GW
ieħor. Il-kapaċità installata totali sal-2020 hija mbassra li
tilħaq 43GW, sabiex tkun qed tipproduċi madwar 3 % tal-konsum
totali tal-elettriku tal-UE. Bit-titjib teknoloġiku u appoġġ
pubbliku addizzjonali għall-istadju bikri tal-iżvilupp, is-settur
tal-enerġija mill-oċeani, maż-żmien jista' jkun kapaċi
jikber għal skala bħal dik tar-riħ ’il barra mix-xtut.
L-enerġija mill-oċeani bħalissa hija industrija fil-bidu
tagħha u fiha, it-teknoloġiji tal-mewġ u tal-fluss tal-marea,
huma relattivament aktar żviluppati minn teknoloġiji oħra.
Bħalissa hemm 10 MW[12]
ta’ kapaċità installata tal-enerġija mill-mewġ u l-fluss
tal-marea fl-UE, li hija żieda ta' kważi tliet darbiet minn
3.5 MW ta' erba’ snin ilu. Dawn il-proġetti, li jinsabu fir-Renju
Unit, Spanja, l-Isvezja u d-Danimarka, huma fil-biċċa l-kbira fi
stadju prekummerċjali, biex juru l-affidabbiltà u s-sopravivenza
tal-apparat ittestjat. Madankollu, diġà huwa previst tkabbir kbir,
b'madwar 2GW ta’ proġetti ppjanati (fil-biċċa l-kbira fir-Renju
Unit, Franza u l-Irlanda). Jekk dawn il-proġetti kollha jiġu
implimentati, jistgħu jipprovdu l-elettriku lil aktar minn 1.5 miljun dar. Kunċett promettenti ieħor huwa dak
tal-enerġija mir-riħ minn impjanti 'l barra mix-xtut li jżommu
f’wiċċ l-ilma. Minħabba l-baħar fond fiż-żoni
kostali tal-Atlantiku, it-turbini 'l barra mix-xtut bil-pedamenti fissi jiswew
ħafna flus. Pjattaforma li żżomm f'wiċċ l-ilma u li
tkun ankrata ma' qiegħ il-baħar tista’ tkun soluzzjoni aktar
kosteffettiva f’dawk l-ilmijiet. Bħalissa, fil-Portugall u n-Norveġja
hemm żewġ proġetti ta’ dimostrazzjoni ta' impjanti tar-riħ
'il barra mix-xtut li jżommu f'wiċċ l-ilma. It-teknoloġija
tal-konverżjoni tal-enerġija termali tal-oċeani (OTEC)
għandha potenzjal qawwi fir-reġjuni l-aktar imbiegħda
minħabba li dawn jinsabu fi klima tropikali, fejn id-differenza
fit-temperatura bejn l-ilma fil-wiċċ u l-ilma fond tkun l-ikbar.
L-isfruttament lokali jista' jaqdi l-bżonnijiet ta' ilma tax-xorb,
tkessiħ u elettriku tal-gżejjer. Bħalissa qed isiru studji ta’
fattibilità f’Martinique u La Réunion. Għalkemm iċ-ċifri
tal-isfruttament tal-enerġija mill-oċeani huma modesti meta mqabbla
ma’ tas-settur tal-enerġija mir-riħ 'il barra mix-xtut, l-interess
kummerċjali fis-settur qed jiżdied, kif jixhed l-involviment dejjem
ikbar ta’ manifatturi u kumpaniji tal-provvista tal-enerġija kbar .
Id-"Dokument ta' Viżjoni" riċenti tal-industrija
tal-oċeani jipprovdi sinjal ieħor li s-settur qiegħed
f’pożizzjoni aħjar biex jidentifika l-bżonnijiet u
l-limitazzjonijiet tiegħu u d-dokument jagħti wkoll soluzzjonijiet
biex jindirizzawhom. Ġew investiti iktar minn EUR 600 miljun
mis-settur privat f'dawn l-aħħar seba’ snin u dan huwa mistenni li
jkompli jiżdied, kemm-il darba jkun hemm il-kundizzjonijiet favorevoli
għall-iżvilupp ta’ dan l-apparat. 3. Appoġġ
eżistenti F'dawn l-aħħar snin, it-tkabbir
tas-setturi tal-enerġija mir-riħ u mix-xemx juri biċ-ċar li
l-isforzi konġunti biex jinbnew l-oqfsa xierqa għall-politika u
l-finanzjament jistgħu jipprovdu l-inċentivi meħtieġa
mill-industrija biex jinkisbu r-riżultati. Fil-livell nazzjonali, l-Istati
Membri mmiraw li jinkoraġġixxu l-investimenti fit-teknoloġiji
tal-enerġija rinnovabbli permezz ta’ skemi ta’ appoġġ
għad-dħul, għotjiet ta’ kapital u finanzjament
għar-riċerka, iżda ftit biss għandhom fis-seħħ
appoġġ dedikat għall-enerġija mill-oċeani. Fil-livell tal-UE, hemm għadd ta’
dispożizzjonijiet favur l-iżvilupp tal-enerġiji rinnovabbli.
Id-Direttiva dwar l-Enerġija Rinnovabbli u l-Iskema tal-Iskambju tal-Kwoti
tal-Emissjonijiet ipprovdew il-qafas regolatorju meħtieġ. Mill-2008
‘l hawn, il-Pjan tat-Teknoloġija Enerġetika Strateġika (SET)[13] kien strumentali
sabiex jaċċellera l-iżvilupp u l-użu ta’ teknoloġiji tal-enerġija
b’livell baxx ta’ karbonju. Ir-Regolament dwar il-linji gwida
għall-infrastruttura trans-Ewropea tal-enerġija[14] jindirizza l-isfida
infrastrutturali billi jiddefinixxi l-iżvilupp ta' grilja tal-elettriku
integrata 'l barra mix-xtut bħala prijorità. Jistabbilixxi wkoll
proċess biex jiġu identifikati u mmonitorjati l-proġetti ta’
infrastruttura magħżula, li mbagħad jibbenefikaw minn trattament
regolatorju preferenzjali, bħal proċeduri tal-permessi
aċċellerati, u appoġġ finanzjarju. Madankollu,
bħalissa hemm biss ftit proġetti li qed jippjanaw soluzzjonijiet ta'
grilja 'l barra mill-kosta integrata. L-UE għamlet ukoll disponibbli
finanzjament għal azzjonijiet li jiffavorixxu t-teknoloġiji
tal-enerġija mill-oċeani. Pereżempju, ġie stabbilit
programm konġunt għall-enerġija mill-oċeani fi ħdan
l-Alleanza Ewropea għar-Riċerka dwar l-Enerġija (EERA).
L-involviment tal-Istati Membri qed jitħeġġeġ permezz ta’
netwerk ġdid għaż-Żona Ewropea tar-Riċerka (ERA-net)
ta’ programmi ta’ riċerka nazzjonali u reġjonali li ġie
stabbilit speċifikament għall-enerġija mill-oċeani. Dan se
jappoġġja l-koordinazzjoni ta’ attivitajiet tar-riċerka, jinkoraġġixxi
l-parteċipazzjoni trandfruntiera usa’ fir-riċerka, jidentifika
l-prijoritajiet u jżid l-iskala fi ħdan l-UE. Tliet proġetti
tal-enerġija mill-oċeani ngħataw madwar EUR 60 miljun
b’kollox fl-ewwel fażi tal-programm NER300, li se jippermetti
d-dimostrazzjoni ta’ apparat mill-2016 'l hemm. Xi proġetti ġew ukoll
appoġġjati permezz tal-fondi strutturali. L-iżvilupp
tal-enerġija mill-oċeani ġie enfasizzat fil-Komunikazzjoni
riċenti tal-Kummissjoni intitolata “Pjan ta’ Azzjoni għal
Strateġija Marittima fiż-żona tal-Atlantiku"[15] li
ħeġġet lill-gvernijiet nazzjonali u reġjonali biex
jikkunsidraw kif jistgħu jużaw il-fondi strutturali u tal-investiment
tal-UE kif ukoll il-fondi tar-riċerka jew il-finanzjament tal-Bank Ewropew
tal-Investiment biex isostnu l-iżvilupp tas-settur. L-UE ffinanzjat ukoll diversi proġetti
bil-Programmi ta' Qafas għar-riċerka u l-Programm Enerġija
Intelliġenti - Ewropa għal ammont ta' massimu ta' EUR 90 miljun
mit-tmeninijiet ’il hawn. Orizzont 2020, il-programm ġdid tal-UE
għar-riċerka u l-innovazzjoni, se jkollu l-għan li jindirizza
l-isfidi soċjali importanti inkluż l-enerġija nadifa u
r-riċerka dwar l-ibħra. Għaldaqstant, huwa għodda
ġdida b'saħħitha li tista’ tintuża biex tixpruna s-settur
tal-enerġija mill-oċeani fit-triq lejn l-industrijalizzazzjoni,
il-ħolqien ta' impjiegi ġodda u t-tkabbir ekonomiku. 4. L-Isfidi li Fadal Ċerti sfidi li
qiegħed iħabbat wiċċu magħhom is-settur
tal-enerġija mill-oċeani huma simili għal dawk tas-settur
tal-enerġija mir-riħ 'il barra mix-xtut. Dawn jikkonċernaw
notevolment il-kwistjonijiet tal-konnessjoni mal-grilja, l-iżviluppi
tal-katina tal-forniment u t-tħaddim u l-manutenzjoni fil-kundizzjonijiet
klimatiċi ħorox. Madankollu, l-enerġija
mill-oċeani issa tinsab fi stadju kritiku. Il-pass mid-dimostrazzjoni
tal-prototipi għall-kummerċjalizzazzjoni dejjem kien diffiċli
għat-teknoloġiji emerġenti. Fil-klima ekonomika ta’
bħalissa, huwa partikolarment diffiċli. Bħall-enerġiji
rinnovabbli l-oħra, l-enerġija mill-oċeani tibbenefika minn
qafas politiku ċar, stabbli u ta' appoġġ sabiex jattira
l-investiment u jiżviluppa l-potenzjal tagħha. Abbażi
tal-konsultazzjoni mal-partijiet interessati u l-valutazzjoni tal-impatt,
il-Kummissjoni identifikat il-kwistjonijiet li ġejjin li
jeħtieġu attenzjoni fuq medda ta’ żmien qasir u medju biex is-settur
jiġi megħjun jikber u jsir kompetittiv ma’ forom oħra ta’
ġenerazzjoni tal-elettriku. ·
Attwalment l-ispejjeż tat-teknoloġija
huma għoljin ħafna u l-aċċess għall-finanzi huwa
diffiċli. Il-biċċa l-kbira tat-teknoloġiji eżistenti
għad iridu juru l-affidabbiltà u s-sopravivenza tagħhom fl-ambjent
tal-baħar. Għalhekk, l-ispiża tal-elettriku ġġenerat
bħalissa hija kbira iżda mistennija tonqos hekk kif
it-teknoloġiji javvanzaw fil-kurva tat-tagħlim. Id-dimostrazzjoni ta’
impjanti fuq il-baħar tiswa ħafna flus u hija riskjuża u l-SMEs
spiss ma jkollhomx ir-riżorsi meħtieġa biex jimplimentaw
il-prototipi tagħhom. Id-diversità tat-teknoloġiji li qed
jiġu ttestjati bħalissa tfisser li l-progress lejn it-tnaqqis
tal-ispejjeż kapitali qed jieħu l-ħin. ·
It-tifrix u t-tisħiħ tal-infrastruttura
tal-grilja ta’ trażmissjoni tal-UE, 'il barra mix-xtut iżda wkoll
fuq l-art u transfruntiera, huma meħtieġa biex din tkun tista'
takkomoda l-volumi futuri tal-enerġija mill-oċeani u tittrasportaha
lejn iċ-ċentri tad-domanda. Filwaqt li l-linji gwida tat-TEN-E
riċenti[16]
jistgħu jwasslu għal titjib fil-futur, it-tħassib dwar
il-konnessjoni fil-ħin mal-grilja għadu hemm. Kwistjonijiet
infrastrutturali oħra, inkluż l-aċċess inadegwat għal faċilitajiet
tal-port xierqa u n-nuqqas ta’ bastimenti speċjalizzati
għall-installazzjoni u l-manutenzjoni, jeħtieġ jiġu
indirizzati wkoll. ·
Il-proċeduri kumplessi tal-għoti ta'
liċenzji u kunsens jistgħu jdewmu l-proġetti u jżidu
l-ispejjeż. L-inċertezza dwar l-applikazzjoni korretta
tal-leġiżlazzjoni ambjentali tista' tkompli ttawwal il-proċessi
tal-għoti tal-kunsens. Għalhekk, l-integrazzjoni tal-enerġija
mill-oċeani fil-pjanijiet għall-ispazju marittimu nazzjonali
hija importanti. ·
Xi wħud mill-impatti ambjentali
tal-installazzjonijiet tal-enerġija mill-oċeani mhumiex mifhuma
għalkollox f’dan l-istadju. Se tkun meħtieġa aktar riċerka
u skambju aħjar tal-informazzjoni dwar l-impatti ambjentali biex
kull effett negattiv li jista' jkollhom l-installazzjonijiet tal-enerġija
mill-oċeani fuq l-ekosistemi tal-baħar jiġi mifhum u mnaqqas.
Jeħtieġ ukoll li jiġu evalwati l-impatti kumulattivi ma’
attivitajiet oħra tal-bniedem fil-kuntest tal-ksib ta’ status ambjentali
tajjeb skont id-Direttiva Kwadru dwar l-Istrateġija Marina u status
ekoloġiku tajjeb skont id-Direttiva Qafas dwar l-Ilma. L-integrazzjoni
tal-enerġija mill-oċeani fil-pjanijiet għall-ispazju marittimu
nazzjonali hija importanti wkoll sabiex jiġi indirizzat it-tħassib
dwar is-sikurezza marittima. ·
Minħabba l-klima ekonomika attwali, diversi
gvernijiet naqqsu sostanzjalment l-appoġġ f'għotjiet u
l-appoġġ għad-dħul għall-enerġiji rinnovabbli
u f’xi każijiet saħansitra implimentaw bidliet retrospettivi. Dawn
l-iżviluppi jistgħu jgħawru l-kunfidenza tal-investituri u
jpoġġu fir-riskju l-iżvilupp tas-settur. Nuqqas ta’
appoġġ finanzjarju stabbli, li jkun jirrifletti l-pożizzjoni
tat-teknoloġiji fiċ-ċiklu tal-iżvilupp, jista’ jtawwal
iż-żmien meħtieġ biex il-proġetti jagħmlu
l-profitt. 5. Pjan ta’ azzjoni
għall-Enerġija mill-Oċeani L-iżvilupp futur tas-settur
tal-enerġija mill-oċeani jiddependi minn jekk hux se jirnexxilu
jegħleb dawn l-isfidi u l-ħila tiegħu li jipproduċi volumi
kbar ta’ elettriku b'karbonju baxx għall-Ewropa. Il-programm konġunt
EERA, ERA-net tal-enerġija mill-oċeani u Orizzont 2020 se jkunu
strumentali fil-ħsad tal-benefiċċji tal-kooperazzjoni
pan-Ewropea fir-riċerka u l-iżvilupp u, b’mod partikolari, se
jgħinu biex jiġu indirizzati l-kwistjonijiet tekniċi li
għad baqa’. Madankollu, għal teknoloġiji prekummerċjali tal-enerġija
mill-oċeani, huwa kruċjali li jkun hemm qafas ta’ appoġġ
stabbli u b'riskju baxx peress li dan jiżgura l-bankabbiltà
tal-proġetti u jippermetti t-tkabbir tal-kapaċità installata.
Il-Kummissjoni riċentament ħarġet gwida dwar l-aħjar prassi
għal skemi ta’ appoġġ għall-enerġija rinnovabbli.[17] Filwaqt li targumenta
li għandu jsir aktar enfasi fuq il-prinċipju tal-kosteffettività,
il-gwida tenfasizza wkoll li t-tfassil tal-iskema ta’ appoġġ
għandu jrawwem l-innovazzjoni teknoloġika. Il-gwida għalhekk
tippermetti li jsiru proġetti li jużaw teknoloġija ġdida
fuq skala kummerċjali għall-ewwel darba u b’hekk tagħraf
il-ħtieġa għal qafas ta’ appoġġ immirat għal
teknoloġiji bħall-enerġija mill-oceani. Madankollu, jinħtieġu azzjonijiet
immirati oħra fil-livell tal-UE biex jikkomplementaw lil dawn
l-inizjattivi u lil oħrajn meħuda f'livell nazzjonali biex
jingħelbu l-ostakli għall-iżvilupp tas-settur tal-enerġija
tal-oċeani deskritti hawn fuq. Għalhekk, din il-Komunikazzjoni
tistabbilixxi pjan ta’ azzjoni f’żewġ stadji li ser jassisti lil dan
is-settur industrijali promettenti biex jiżviluppa l-potenzjal
tiegħu, u kemm jista’ jkun jibni fuq il-ħidma u l-proġetti
eżistenti bħal ORECCA, SI OCEAN jew SOWFIA. Ġew identifikati
diversi azzjonijiet kosteffettivi abbażi tas-sejbiet tal-valutazzjoni
tal-impatt. Xi wħud minn dawn ġew magħżula bħala
l-ewwel ‘sejħa għall-azzjoni” li tista' tiġi kkomplementata
b’miżuri addizzjonali fi stadju aktar tard, jekk ikun hemm bżonn ta'
iktar passi. Il-benefiċċju ta’ dan l-approċċ
f’żewġ stadji huwa li se jippermetti l-akkumulazzjoni ta’ massa
kritika ta’ atturi u l-iżvilupp ta’ rispons komuni minn isfel għal
fuq għall-kwistjonijiet ikkonċernati, u b’hekk joħloq sens ta’
sjieda fost il-partijiet interessati involuti. 5.1. L-ewwel fażi ta’ azzjoni
(2014-2016) i. Il-Forum tal-Enerġija
mill-Oċeani Se jitwaqqaf Forum tal-Enerġija
mill-Oċeani, li se jlaqqa' l-partijiet interessati f’serje ta’
sessjonijiet ta’ ħidma sabiex jiġi żviluppat fehim komuni
tal-problemi attwali u biex, kollettivament, jitfasslu soluzzjonijiet
fattibbli. Dan se jkun strumentali biex tissawwar il-kapaċità u l-massa
kritika u wkoll biex irawwem il-kooperazzjoni bl-involviment ta’ firxa
wiesgħa ta’ partijiet interessati. Il-forum se jesplora wkoll
is-sinerġiji ma’ industriji oħrajn tal-baħar, partikolarment
is-settur tar-riħ 'il barra mix-xtut, f'aspetti li għandhom x’jaqsmu
mal-katini tal-provvista, il-konnessjoni mal-grilja, l-operazzjonijiet u l-manutenzjoni,
il-loġistika u l-ippjanar spazjali. Ir-rappreżentanti mill-industriji
rilevanti jistgħu jiġu mistiedna biex jipparteċipaw kif ikun
xieraq skont is-suġġetti diskussi. Il-Kummissjoni se jkollha rwol ta’
faċilitatur u koordinatur fil-forum. Il-forum se jiġi organizzat
skont tliet linji ta' azzjoni: a) Teknoloġija u Riżorsi Il-kummerċjalizzazzjoni tas-settur
tal-enerġija tal-oċeani teħtieġ aktar avvanzi
teknoloġiċi kif ukoll aktar titjib fil-konnessjonijiet mal-grilja u
l-infrastruttura l-oħra 'l barra mix-xtut tal-katina tal-provvista. It-titjib tal-affordabbiltà, l-affidabbiltà,
is-sopravivenza, l-operabbiltà u l-istabbiltà ta’ tagħmir
tal-enerġija mill-oċeani[18]
huwa essenzjali. Diġà hemm xi forma ta’ kunsens dwar l-oqsma ta’ prijorità
għar-riċerka teknoloġika inkluż, pereżempju, dwar
il-ħtieġa għal sistemi aħjar tal-irmiġġ u
materjali ġodda. Jistgħu wkoll jiġu identifikati
l-possibilitajiet għall-ħidma kollaborattiva sabiex ir-riżorsi
jintużaw b’mod aktar effiċjenti u biex tiġi ffaċilitata
l-konverġenza teknoloġika. Se tiġi stabbilita skeda ċara,
li tkun tinkludi l-miri teknoloġiċi ewlenin. Din il-linja ta' azzjoni se tinkludi valutazzjoni
dettaljata tar-riżorsi tal-enerġija mill-oċeani u
tal-infrastrutturi 'l barra mix-xtut bħalma huma l-portijiet u
l-bastimenti, peress li t-titjib f’dawn l-oqsma jgħin biex ikun hemm
l-aħjar ġestjoni tal-apparat għall-enerġija
mill-oċeani u, b'hekk, ikun hemm tnaqqis korrispondenti fl-ispejjeż. F'din il-linja ta' azzjoni tista’ wkoll issir
ħidma li twassal għal aktar titjib fl-integrazzjoni tal-enerġija
rinnovabbli 'l barra mix-xtut mas-sistema tal-enerġija. L-industrija
jkollha l-opportunità li tesprimi l-ħtiġijiet tagħha dwar
kwistjonijiet bħalma huma l-bżonnijiet ta' riċerka u
żvilupp marbuta mat-teknoloġija tal-grilja, it-tbassir
tal-produzzjoni tal-enerġija u t-teknoloġiji tal-ħżin
jistgħu jiġu esplorati wkoll. Ir-riżultati mbagħad
jiġu trażmessi lill-atturi rilevanti bħall-awtoritajiet
regolatorji, l-operaturi tas-sistemi tat-trażmissjoni u fora rilevanti
bħall-inizjattiva tal-grilja 'l barra mix-xtut tal-pajjiżi
tal-ibħra tat-Tramuntana. b) Kwistjonijiet Amministrattivi u l-Finanzi Il-perjodi twal ta’ stennija kkawżati minn
proċeduri twal tal-għoti tal-permessi u l-liċenzji u diffikultà
fl-aċċess għall-finanzi ġew identifikati bħala
diffikultajiet urġenti. L-għan ta’ din il-linja ta' azzjoni se jkun
li jiġu eżaminati l-proċeduri amministrattivi rilevanti
għall-installazzjonijiet tal-enerġija mill-oċeani fl-Istati
Membri u l-effetti li dawn l-installazzjonijiet tal-enerġija
mill-oċeani jista' jkollhom fuq it-tbaħħir. Dawn
il-kwistjonijiet amministrattivi u ta’ sikurezza jeħtieġ li jiġu
riveduti f’kollaborazzjoni bejn l-awtoritajiet tal-Istati Membri u l-industrija
f’dan il-grupp ta’ ħidma, sabiex wieħed jasal għal fehim komuni
tal-isfidi li qed jiġu ffaċċjati minn kull naħa, u kif dawn
għandhom jiġu trattati. L-informazzjoni miġbura matul
id-diskussjonijiet se tintuża biex jiġi kkompilat katalgu
tal-aħjar prassi, flimkien ma’ studji ta’ każijiet varji. Se jiġu eżaminati wkoll il-kwistjonijiet
li għandhom x’jaqsmu mal-finanzi. Minħabba l-innovazzjoni u
l-kumplessità tat-teknoloġiji, l-investituri jistgħu ma jkunux konxji
mill-opportunitajiet li toffri din l-industrija. Din il-linja ta' azzjoni
għandha tinvolvi lill-awtoritajiet nazzjonali, il-banek tal-iżvilupp,
il-finanzjaturi privati u l-iżviluppaturi tal-proġetti biex
jiddiskutu kif l-aħjar jiġi stimolat l-investiment meħtieġ.
Se tiġi vvalutata wkoll l-adegwatezza ta’ mekkaniżmi differenti
għall-qsim tar-riskju bħal soft-loans, koinvestiment u garanziji
pubbliċi. L-opportunitajiet ta’ finanzjament disponibbli fi ħdan
il-programmi tar-riċerka u l-innovazzjoni tal-UE bħal Orizzont 2020,
il-Programm tan-NER300, u l-programm ta' finanzjament tal-enerġija
rinnovabbli tal-Bank Ewropew tal-Investiment se jingħataw attenzjoni
speċifika. c) Ambjent Il-valutazzjonijiet tal-impatt ambjentali huma
kruċjali biex jiġi żgurat l-iżvilupp sostenibbli ta’ din
l-industrija emerġenti. Il-ġbir tad-dejta ambjentali ta' bażi,
madankollu, ipoġġi piż kbir fuq l-iżviluppaturi individwali
tal-proġetti skont id-daqs tal-proġetti individwali. Din il-linja ta'
azzjoni se tinkoraġġixxi l-ħidma kollaborattiva
fil-monitoraġġ tal-impatti ambjentali tal-installazzjonijiet
eżistenti u ppjanati u dwar modi innovattivi għat-tnaqqis tal-impatt
tal-enerġija mill-oċeani fuq l-ambjent tal-baħar. Id-dejta dwar
l-impatti ambjentali u l-monitoraġġ jeħtieġ li
tiddaħħal fis-sistema mill-awtoritajiet nazzjonali bħala rutina,
skont l-iskopijiet tad-Direttiva ta’ Qafas dwar l-Ilma u d-Direttivi ta’ Qafas
dwar l-Istrateġija Marittima. Diġà hemm qafas komprensiv
tal-leġiżlazzjoni tal-UE li jkopri l-konservazzjoni tan-natura,
il-valutazzjoni tal-impatt ambjentali u l-enerġija rinnovabbli, u dan huwa
kkomplementat mill-proposta tal-Kummissjoni għal Direttiva dwar l-Ippjanar
Spazjali Marittimu (MSP). Madankollu, din il-linja ta' azzjoni għandha
tevalwa l-ħtieġa għal linji gwida ta’ implimentazzjoni
speċifiċi għas-settur, bħal dawk li diġà ġew
żviluppati għall-enerġija mir-riħ, biex jikkomplementaw
id-Direttivi dwar il-Ħabitats u l-Għasafar, l-Artikolu 13
tad-Direttiva dwar l-Enerġija Rinnovabbli u Direttiva futura possibbli
dwar l-MSP. ii. Pjan Direzzjonali
Strateġiku għall-Enerġija mill-Oċeani Fuq il-bażi tar-riżultati tal-Forum
tal-Enerġija mill-Oċeani, se jiġi żviluppat Pjan
Direzzjonali Strateġiku li jistabbilixxi miri ċari
għall-iżvilupp industrijali tas-settur kif ukoll skeda ta’ żmien
għall-ksib tagħhom. Fl-iffissar tal-prijoritajiet
tat-teknoloġija, il-pjan għandu jikkunsidra l-prinċipji u
l-iżviluppi ewlenin imħabbra mill-Komunikazzjoni dwar
it-Teknoloġiji u l-Innovazzjoni fil-qasam tal-Enerġija[19] u se jagħti
kontribuzzjoni lill-"Pjan Direzzjonali Integrat"[20]u jsir parti minnu. Dan
il-pjan direzzjonali se jiġi elaborat b’mod konġunt mill-industrija,
l-Istati Membri, l-awtoritajiet reġjonali interessati, NGOs u partijiet
interessati relevanti oħra permezz ta’ proċess strutturat u
parteċipattiv, kif definit hawn fuq. Il-pjan direzzjonali se jlaqqa’
flimkien is-sejbiet mill-oqsma kollha rilevanti għall-iżvilupp
tal-industrija u jipprovdi pjan ta' azzjoni miftiehem sabiex is-settur
tal-enerġija mill-oċeani jiġi megħjun jimxi lejn
l-industrijalizzazzjoni. 5.2. It-tieni fażi ta’
azzjoni (2017-2020) iii. Inizjattiva Industrijali Ewropea Tista' tiġi żviluppata Inizjattiva
Industrijali Ewropea fuq il-bażi tar-riżultati tal-Forum
tal-enerġija mill-oċeani. Bosta Inizjattivi Industrijali Ewropej
(EIIs) diġà ġew stabbiliti bil-Pjan SET. L-EIIs huma sħubiji
bejn il-pubbliku u l-privat li jiġbru flimkien l-industrija,
ir-riċerkaturi, l-Istati Membri u l-Kummissjoni biex flimkien
jistabbilixxu u jiksbu objettivi ċari u komuni fi skeda ta' żmien
speċifika. Dawn jistgħu jtejbu l-effettività tar-riċerka u
l-iżvilupp innovattivi u jipprovdu pjattaforma għall-qsim tar-riskju
tal-investiment. L-Inizjattiva Ewropea tal-Enerġija mir-Riħ,
pereżempju, diġà tat kontribut lill-isforzi tar-riċerka u
l-iżvilupp tal-UE fil-qasam tal-enerġija mir-riħ u
ħeġġet biex ikun hemm allinjament aħjar tal-fondi
pubbliċi nazzjonali u tal-UE rilevanti mal-prijoritajiet identifikati. Sabiex tiġi stabbilita Inizjattiva
Industrijali Ewropea vijabbli, madankollu, il-partijiet interessati
industrijali għandhom l-ewwel ikollhom strateġija ċara
għall-iżvilupp tas-settur u għandhom ikunu organizzati tajjeb
sabiex tkun tista’ tilħaq l-għanijiet tagħha. L-inizjattiva tkun
ir-riżultat ta’ proċess komuni, bil-parteċipazzjoni
tal-Kummissjoni, l-Istati Membri, l-industrija u l-organizzazzjonijiet
tar-riċerka. Il-forma preċiża ta’ din il-kooperazzjoni
jeħtieġ li tiġi determinata fi stadju aktar tard, madankollu,
billi l-arranġament attwali fil-Pjan SET jista' jinbidel kif imħabbar
fil-Komunikazzjoni dwar it-Teknoloġiji u l-Innovazzjoni.[21] Minħabba l-istadju bikri
tal-iżvilupp tat-teknoloġiji tal-enerġija mill-oċeani,
it-twaqqif ta’ sħubijiet pubbliċi-privati fuq skala kbira jista' jkun
mezz effiċjenti għall-qsim tar-riskju u
għall-ingranaġġ tal-investiment privat. Kif diskuss fil-valutazzjoni
tal-impatt, it-twaqqif ta’ Inizjattiva Industrijali Ewropea jew forma xierqa
oħra ta’ sħubija pubblika-privata, aktarx li jkun pass importanti
fit-triq lejn tnedija industrijali sħiħa. Dan jgħin
fl-ifformalizzar tal-kooperazzjoni bejn il-partijiet interessati, bir-riżultat
li jkun hemm aċċess iktar faċli għall-finanzi, u
fl-implimentazzjoni tal-Pjan Direzzjonali Strateġiku mħabbar f’din
il-Komunikazzjoni. iv. Linji gwida speċifiċi
għas-settur għall-implimentazzjoni tal-leġiżlazzjoni
relevanti Abbażi tal-esperjenza akkwistata
fil-linja ta' azzjoni tal-kwistjonijiet amministrattivi u l-finanzi u dik
tal-ambjent, jistgħu jiġu żviluppati linji gwida biex
jissimplifikaw u jiffaċilitaw l-implimentazzjoni tad-Direttivi dwar
il-Ħabitats u l-Għasafar u l-Artikolu 13 tad-Direttiva dwar
l-Enerġija Rinnovabbli kif ukoll biex jgħinu bil-proċessi
tal-ippjanar spazjali marittimu. L-għan ta’ dawn il-linji gwida se jkun li
titnaqqas l-inċertezza permezz tal-għoti ta’ gwida aktar ċara u
speċifika għal-liċenzjar tal-proġetti rilevanti u, b'hekk,
jittaffa l-piż fuq l-awtoritajiet pubbliċi u l-iżviluppaturi
tal-proġetti. 6. Analiżi tal-Progress Ladarba l-azzjonijiet imsemmija hawn fuq ikunu
nbdew u jkunu stabbiliti sew, ikun importanti li jiġi mmonitorjat
il-progress li jkun għamel is-settur tal-enerġija mill-oċeani
biex jissodisfa l-potenzjal tiegħu bħala teknoloġija
enerġetika strateġika. Dan jista’ jsir, pereżempju, billi
jitkejlu l-livell tal-kapaċità installata u tal-ġenerazzjoni
tal-enerġija, l-għadd ta’ proġetti implimentati u ppjanati,
l-iskala tal-investiment, l-ammont tat-tnaqqis fl-ispiża kapitali jew
l-għadd ta’ impriżi kollaborattivi. Se jkun importanti wkoll li
jiġi evalwat sa liema punt is-settur qed jikkontribwixxi
għall-għanijiet iktar wiesa’ tal-UE f'termini ta' impjiegi, tkabbir u
sostenibbiltà. Il-Kummissjoni se twettaq evalwazzjoni
inizjali tal-progress fl-2017 u evalwazzjoni aktar komprensiva tal-istat ta’
żvilupp tal-enerġija mill-oċeani qabel l-2020. Il-proċess
tar-reviżjoni se jkollu jqis l-evalwazzjoni u l-iżvilupp ulterjuri
tal-politika ġenerali tal-UE lejn l-iżvilupp tal-enerġija
rinnovabbli u l-politika dwar it-teknoloġija tal-enerġija. 7. Konklużjoni Hekk kif l-UE qed tikkontempla l-politika
tagħha dwar l-enerġija u l-bidla fil-klima għal wara l-2020,
huwa f’waqtu li tesplora l-għażliet kollha possibbli fi sforz sostnut
u kollettiv sabiex jittaffew l-effetti tal-bidla fil-klima u biex jiġi
ddiversifikat il-portafoll tal-Ewropa ta’ sorsi ta’ enerġija rinnovabbli.
L-appoġġ tal-innovazzjoni fit-teknoloġiji tal-enerġija
b’karbonju baxx jista' jgħin biex jingħelbu dawn l-isfidi. L-ebda
possibbiltà ma għandha tiġi ttraskurata. Biex l-enerġija
mill-oċeani tkun tista' tirrealizza l-potenzjal tagħha, wasal
iż-żmien biex l-Istati Membri, l-industrija u l-Kummissjoni
jaħdmu flimkien b'mod kollaborattiv biex jaċċelleraw
l-iżvilupp tagħha. Għalhekk, din il-Komunikazzjoni tistabbilixxi
pjan ta’ azzjoni biex tkompli tiggwida l-iżvilupp tas-settur
tal-enerġija mill-oċeani. It-tlestija ta’ dan il-pjan ta’ azzjoni fil-perjodu
2014-2017 għandu jgħin l-industrijalizzazzjoni tas-settur, sabiex
ikun jista’ jipprovdi elettriku kosteffettiv b’livell baxx ta’ karbonju kif
ukoll impjiegi ġodda u tkabbir ekonomiku għall-ekonomija tal-UE. Għanijiet
komuni jistgħu jintlaħqu aħjar b’approċċ ikkoordinat u
inklussiv. Għalkemm illum is-settur tal-enerġija mill-oċeani
huwa relattivament żgħir, jista’ jikber fl-iskala sabiex ikun
f’pożizzjoni li jikkontribwixxi għat-tkabbir ekonomiku u
l-ħolqien tal-impjiegi fl-UE. Is-settur jista’ jikkontribwixxi wkoll
għall-ambizzjonijiet tat-tnaqqis tal-gassijiet serra tal-UE sal-2050 jekk
il-kundizzjonijiet adatti jiġu stabbiliti minn issa. Jekk jingħata
l-impetu politiku meħtieġ lil dan is-settur emerġenti, permezz
tal-miżuri deskritti hawn fuq, fit-terminu medju u fit-tul,
l-enerġija mill-oċeani għandha tkun tista' tikseb il-massa
kritika meħtieġa għall-kummerċjalizzazzjoni tagħha u
ssir storja ta’ suċċess industrijali Ewropea oħra. 8. Anness 1: Sommarju
tal-miżuri proposti Riżultati || Skeda Fażi 1 It-twaqqif ta’ Forum tal-Enerġija mill-Oċeani, li jinvolvi l-industrija u partijiet oħra interessati · Linja ta' Azzjoni għat-Teknoloġija u r-Riżorsi · Linja ta' Azzjoni għall-Kwistjonijiet amministrattivi u l-Finanzi · Linja ta' Azzjoni għall-Ambjent || 2014 - 2016 2014 - 2016 2014 - 2016 Abbozzar ta’ Pjan Direzzjonali Strateġiku || 2016 Fażi 2 It-twaqqif possibbli ta’ Inizjattiva Industrijali Ewropea || 2017 - 2020 L-abbozzar possibbli ta’ linji gwida biex jiffaċilitaw l-implimentazzjoni tal-leġiżlazzjoni rilevanti u biex jassistu fl-ippjanar spazjali marittimu || 2017 - 2020 [1] L-enerġija mill-oċeani tista' tinħasad
f’bosta għamliet. L-enerġija mill-mewġ tiddependi
mill-għoli, il-veloċità u t-tul tal-mewġa u d-densità tal-ilma.
L-enerġija mill-fluss tal-marea tiġi ġġenerata mill-fluss
tal-ilma f’kanali dojoq filwaqt li t-teknoloġiji tal-varjazzjoni tal-marea
(jew “stazzjonijiet mareomotriċi”) jisfruttaw id-differenza fl-għoli
tal-wiċċ f’estwarju jew bajja b'diga. L-enerġija
mill-oċeani tista’ tkun iġġenerata wkoll mid-differenzi
fit-temperatura bejn l-ilma tal-wiċċ u dak iktar fil-fond filwaqt li
l-enerġija tal-iskala tas-salinità tiddependi mid-differenza fis-salinità
bejn l-ilma mielaħ u l-ilma ħelu. [2] COM(2008), 13.11.2008 [3] COM(2010) 2020, 3.3.2010. [4] COM(2007) 575, 10.10.2007 [5] COM(2012) 494, 13.9.2012 [6] COM(2013) 253, 2.5.2013 [7] COM(2013) 279, 13.5.2013 [8] Carbon Trust (2011), Marine Renewables Green Growth
Paper [9] Renewable
UK (2013), Wave and Tidal Energy in the UK fis-sit:
http://www.renewableuk.com/en/publications/reports.cfm/wave-and-tidal-energy-in-the-uk-2013 [10] Is-Senat Franċiż (2012), Rapport dwar
l-Affarijiet Marittimi fis-sit: http://www.senat.fr/rap/r11-674/r11-6741.pdf [11] L-Assoċjazzjoni Ewropea għall-Enerġija
mir-Riħ (2013), Wind in power: 2012 European statistics [12] Il-kapaċità installata attwali tiżdied għal
250 MW jekk wieħed jinkludi wkoll is-sistema tal-varjazzjoni
tal-marea La Rance, li ilha topera mill-1966. Is-sistemi tal-varjazzjoni
tal-marea huma teknoloġija matura iżda ma hemmx ħafna iktar lok
fejn dawn jintużaw minħabba n-nuqqas ta’ postijiet adattati u
l-impatt kbir li għandhom fuq l-ambjent. [13] COM(2009) 519, 7.10.2009 [14] Ir-Regolament 347/2013, 25.4.2013 [15] COM(2013) 279, 13.5.2013 [16] Ir-Regolament 347/2013, 25.4.2013 [17] SWD (2013) 439 finali, 5.11.2013. [18] Għażla mill-Pjan Direzzjonali ORECCA (2012) [19] COM (2013) 253 [20] Il-miżura implimentattiva proposta minn COM (2013)
253 [21] COM (2013) 253, 2.5.2013