RAPPORT TAL-KUMMISSJONI LILL-PARLAMENT EWROPEW U LILL-KUNSILL

Rapport dwar ir-responsabbiltà u l-kumpens għal ħsara finanzjarja mġarrba minn postijiet ta’ rifuġju meta jakkomodaw bastiment fil-bżonn ta’ assistenza

(Test b'rilevanza għaż-ŻEE)

1.           DAĦLA

Fl-2005, il-Kummissjoni ddeċidiet tippreżenta modifika fil-qafas legali dwar ir-riċeviment ta' bastimenti li għandhom bżonn l-assistenza lill-postijiet ta' rifuġju kif kien stabbilit inizjalment permezz tad-Direttiva 2002/59/KE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill li tistabbilixxi sistema għall-monitoraġġ u l-informazzjoni dwar it-traffiku tal-bastimenti fil-Komunità u li tħassar id-Direttiva tal-Kunsill 93/75/KEE. Il-Kummissjoni pproponiet l-introduzzjoni ta’ obbligu ta’ riċeviment tal-bastimenti li jeħtieġu assistenza jekk, wara valutazzjoni, din tidher li tkun l-aħjar azzjoni li għandha tittieħed fid-dawl tal-protezzjoni ambjentali u tas-sikurezza tal-bniedem.

Billi tikkunsidra t-tħassib speċifiku dwar l-ispejjeż li l-portijiet ikollhom iġorru meta jipprovdu rifuġju lill-bastimenti li jeħtieġu assistenza, l-Artikolu 20d fit-test emendat tad-Direttiva 2002/59/KE jesiġi li l-Kummissjoni teżamina l-mekkaniżmi eżistenti fl-Istati Membri għall-kumpens ta’ telf ekonomiku potenzjali mġarrab minn postijiet ta’ rifuġju meta jakkomodaw bastiment, u tirrapporta r-riżultati ta’ din l-eżami lill-Parlament Ewropew u lill-Kunsill[1].

Qabel l-emenda tagħha fl-2009, id-Direttiva 2002/59/KE, speċifikament l-Artikolu 26(2) tagħha, stabbilixxa obbligu biex il-Kummissjoni tirrapporta dwar l-implimentazzjoni mill-Istati Membri ta’ pjanijiet xierqa għall-postijiet ta’ rifuġju . Il-Kummissjoni kienet talbet lill-Aġenzija Ewropea għas-Sigurtà Marittima (EMSA – European Maritime Safety Agency) biex tipproduċi wkoll informazzjoni rilevanti dwar ir-responsabbiltà u l-kumpens applikabbli fil-każ ta’ riċeviment ta’ bastiment f’post ta’ rifuġju. Id-dejta miġbura minn EMSA ffurmat il-bażi għar-rapport tal-Kummissjoni fl-2005 u pprovdiet input addizzjonali waqt id-diskussjonijiet interistituzzjonali għat-tielet pakkett dwar is-sikurezza marittima, b’mod partikolari għad-Direttiva 2009/17/KE. Wara l-adozzjoni tad-Direttiva msemmija l-aħħar, il-Kummissjoni rċeviet informazzjoni addizzjonali, aġġornata, mingħand EMSA, li kienet tiffoka prinċipalment fuq l-istrumenti internazzjonali applikabbli u l-qafas rinfurzat tal-liġi tal-UE dwar ir-responsabbiltà u l-kumpens għad-danni f'postijiet ta' rifuġju. B’mod aktar preċiż, il-Kummissjoni nnominat konsulent estern biex jiżvolġi studju dwar il-mekkaniżmi ta’ responsabbiltà u ta’ kumpens disponibbli bil-liġi nazzjonali tal-Istati Membri tal-UE.

Huwa abbażi ta’ dan l-input li rċeviet il-Kummissjoni li l-ħtieġa, għal mekkaniżmu addizzjonali dwar ir-responsabbiltà u l-kumpens għad-danni mġarrba minn post ta' rifuġju wara r-riċeviment ta' bastiment li jkollu bżonn assistenza, qed tiġi vvalutata f’dan ir-rapport. Il-kwistjoni tal-assigurazzjoni tal-bastimenti wkoll qed tiġi kkunsidrata f’dan il-kuntest, fid-dawl tad-dħul fis-seħħ riċentement tad-Direttiva 2009/20/KE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill dwar l-assigurazzjoni tas-sidien ta' vapuri għal pretensjonijiet marittimi, u l-aħħar emendi għal-limiti tar-responsabbiltà skont il-Konvenzjoni Internazzjonali għal Limitazzjoni tar-Responsabbiltà għal Pretensjonijiet Marittimi (LLMC Convetion 1976 - International Convention for Limitation of Liability in Maritime Claims), kif emendata bil-Protokoll tal-1996 fil-livell internazzjonali[2].

2.           QAFAS INTERNAZZJONALI

Skont il-liġi internazzjonali pubblika ma hemm l-ebda obbligu speċifiku biex jiġi akkomodat bastiment li għandu bżonn assistenza f'post ta' rifuġju. Madankollu, hemm serje ta’ dispożizzjonijiet legali li jirregolaw it-trasport marittimu u r-responsabbiltajiet li jirriżultaw minn aċċidenti marittimi, inkluż it-tniggis mill-bastimenti u, b’mod iktar speċifiku, il-pagament ta’ kumpens lill-partijiet affettwati. Dawn jinkludu, b’mod espliċitu f’ċerti strumenti, postijiet ta’ rifuġju u d-danni kkawżati minn vapuri fil-periklu u li jkunu ġew akkomodati hemmhekk, kif turi l-analiżi li ġejja.

2.1.        UNCLOS

Il-Konvenzjoni tan-Nazzjonijiet Uniti dwar il-Liġi tal-Baħar ftit għandha relevanza f’dan il-każ, iżda fiha xi dispożizzjonijiet ġenerali dwar l-attribut tar-responsabbiltà għal miżuri illegali li jittieħdu b’reazzjoni għall-inċidenti ta' tniġġis marittimu u l-kumpens f‘każijiet ta' tniggis marittimu, li jistgħu japplikaw ukoll għal postijiet ta' rifuġju[3].

2.2.        Konvenzjonijiet Internazzjonali Speċjalizzati

Konvenzjonijiet speċjalizzati jistabbilixxu reġimi stretti ta’ responsabbiltà skont il-liġi internazzjonali, b’limitazzjonijiet speċifiċi, li jkopru tipi differenti ta’ tniggis tal-baħar.

2.2.1.     Is-sistema CLC - IOPC

Ir-reġim tar-responsabbiltà l-iktar żviluppat ġie stabbilit permezz tal-Konvenzjoni Internazzjonali tal-1992 dwar ir-Responsabbiltà Ċivili għall-Ħsara Kkawżata mit-Tniggis taż-Żejt (CLC 1992 - International Convention on Civil Liability for Oil Pollution Damage), issupplimentata bil-Konvenzjoni tal-1992 li toħloq il-Fond Internazzjonali għat-Tniggis taż-Żejt (IOPC Fund - International Oil Pollution Fund) u l-Protokoll tal-2003 li joħloq Fond Supplimentari bl-istess għan. 27 Stat huma parti għal dawn l-istrumenti kollha, inklużi 19-il Stat Membru tal-UE.

Kamp ta' Applikazzjoni:

Is-sistema CLC-IOPC tkopri ħsara kkawżata minn tniggis li jirriżulta minn telf jew rimi fil-baħar ta’ idrokarburi ttrasportati minn bastiment. Ħsara bħal din tista’ tirriżulta wkoll minn miżuri ta’ prekawzjoni li jittieħdu biex jiġi evitat it-tniggis. Minkejja n-nuqqas ta’ eżempju ta’ dan it-tip ta' ħsara, ir-riċeviment ta' bastiment f'post ta' rifuġju jista' jiġi kkunsidrat bħala miżura ta’ prekawzjoni meta tkun ibbażata fuq deċiżjoni raġonevoli li tfittex li tindirizza riskju ta’ tniggis serju u imminenti. F’dak il-każ, ma jkunx hemm ħtieġa għal mekkaniżmi addizzjonali ta’ kumpens, sakemm id-deċiżjoni biex jiġi akkomodat bastiment ma tkunx ittieħdet sabiex jissalva l-bastiment innifsu jew il-merkanzija tiegħu, u dan – fi kwalunkwe każ – ikun każ diffiċli biex jiġi diżassoċjat minn riskju ta’ tniggis. Il-kunċett tal-ħsara pagabbli huwa ġenerali ħafna f’din is-sistema, u jkopri ħsarat għal oġġetti, telf ta’ introjtu minħabba t-tniggis, danni ambjentali, u telf purament ekonomiku (li jirriżulta mill-impossibbiltà li s-sidien tal-oġġetti mhux imniġġsa jiksbu l-introjtu normali mill-oġġetti tagħhom). L-unika limitazzjoni applikabbli għat-tip ta’ ħsara tal-aħħar għandha x’taqsam man-nuqqas ta’ rabta kawżali diretta bejn it-telf ekonomiku u t-tniggis.

Responsabbiltà ta’ sid il-bastiment:

Skont is-CLC 1992, ir-responsabbiltà stretta tapplika għas-sid tal-bastiment, li huwa kopert minn assigurazzjoni obbligatorja skont id-dispożizzjonijiet tal-LLMC. Sid il-bastiment ma jistax jiġi eżonorat mir-responsabbiltà, bl-eċċezzjoni tal-każ ta’ ħsara li tirriżulta minn att ta’ gwerra, diżastru naturali fil-forma ta’ force majeure, att ta’ parti terza kommess bl-intenzjoni li tikkawża ħsara speċifika, jew fil-każ li l-ħsara ġiet ikkawżata esklussivament minħabba negliġenza tal-awtorità kompetenti responsabbli milli tipprovdi l-assistenza tan-navigazzjoni lill-bastiment matul l-eżerċizzju ta’ dik il-funzjoni. Fil-kuntest tar-riċeviment ta’ bastiment f’post ta’ rifuġju, id-deċiżjoni li l-bastiment jintlaqa’ tista’ tagħti lok (eż. jekk tkun mingħajr raġuni jew għaliex tkun ibbażata fuq valutazzjoni skorretta tal-fatti) għar-responsabbiltà tat-tort min-naħa tal-awtorità kompetenti li qed tieħu d-deċiżjoni jew tan-negliġenza tal-vittma (jiġifieri l-post ta’ reifuġju); għalhekk, tipprekludi r-responsabbiltà għal kumpens tas-sid tal-bastiment, parzjalment jew kompletament.

Kopertura addizzjonali tar-responsabbiltà:

Għad-danni li jmorru lil hinn mil-limiti tas-CLC, jew fil-każ ta’ nuqqas ta’ responsabbiltà jew ta’ inadempjenza tas-sid tal-bastiment, il-Fond IOPC u l-Fond Supplimentari se jikkumpensaw lill-vittmi. Skont dawn ir-reġimi l-eżenzjonijiet tar-responsabbiltà huma iktar stretti u japplikaw biss għal ċirkostanzi ta’ tniggis li jirriżulta minn att ta’ gwerra, minn bastiment tal-gwerra, jew minn bastiment operat minn Stat għal skopijiet mhux kummerċjali, jew fil-każ ta’ nuqqas ta’ prova ta’ kawżalità bejn il-bastiment u l-ħsara mġarrba, jew bejn il-ħsara u l-att intenzjonat jew in-negliġenza tal-vittma. Il-kumpens pagabbli minn dawn il-fondi jista’ jilħaq limitu kumulattiv ta’ madwar EUR 1,1 biljun[4] għall-ħsarat kollha. Bl-eċċezzjoni tal-każ tal-aċċident ta' Prestige, li seħħ meta t-tieni fond addizzjonali kien għadu ma ġiex stabbilit, ma hemmx eżempji fejn il-kumpens pagabbli bil-mekkaniżmu CLC-IOPC ma kienx suffiċjenti biex ikopri l-ħsara. Iktar u iktar, ladarba l-ħsara għal postijiet ta’ rifuġju hija relattivament żgħira fl-iskala tat-tniggis permezz tal-idrokarburi, il-kopertura tal-kumpens ipprovdut minn fondi f’dawn il-każijiet tidher li hija suffiċjenti.

2.2.2.     Il-Konvenzjoni HNS

Il-Konvenzjoni Internazzjonali tal-1996 dwar ir-Responsabbiltà u l-Kumpens għall-Ħsara b'Rabta mal-Ġarr bil-Baħar ta' Sustanzi Perikolużi u Noċivi (il-Konvenzjoni HNS - Hazardous and Noxious Substances) tkopri l-ħsara kkawżata minn sustanzi perikolużi u noċivi li jiġu ttrasportati bil-baħar, apparti mill-idrokarburi. Din il-Konvenzjoni ġiet emendata permezz ta’ Protokoll fl-2010, li huwa kkunsidrat li neħħa l-ostakli għar-ratifikazzjoni tal-Konvenzjoni u witta t-triq għad-dħul fis-seħħ tagħha.

Il-Konvenzjoni HNS, ibbażata fuq is-sistema CLC-IOPC tistabbilixxi wkoll żewġ livelli ta’ kumpens għall-vittmi:

(a) Fuq l-ewwel livell, il-kumpens jiddependi fuq ir-responsabbiltà tas-sid tal-bastiment, li hija awtomatika u għandha limitu ta’ madwar EUR 137 miljun[5] li huma koperti mill-assigurazzjoni obbligatorja li tittieħed mis-sid tal-bastiment reġistrat.

(b) Jekk tal-aħħar ma jkunx responsabbli (jiġifieri l-Artikolu 7(2)) jew ikun f’inadempjenza jew fil-każ li limitu tar-responsabbiltà tas-sid tal-bastiment jinqabeż, fond speċjali jkopri l-kumpens sa limitu ta' madwar EUR 300 miljun[6].

Skont l-informazzjoni pprovduta lill-Kummissjoni mill-Grupp Internazzjonali tal-Protezzjoni u l-Klabs tal-Indennizz (Protection and Indemnity Clubs - P&I Clubs), ma kienx hemm każijiet ta’ tniggis minn sustanzi perikolużi u noċivi fejn l-ammont ta’ ħsara kien iktar mil-limitu definit fil-Konvenzjoni.

2.2.3.     Il-Konvenzjoni tal-Karburant tal-Bastimenti

Il-Konvenzjoni Internazzjonali dwar ir-Responsabbiltà Ċivili għall-Ħsara Kkawżata mit-Tniggis tal-Karburant tal-Bastimenti (il-Konvenzjoni tal-Karburant tal-Bastimenti) daħlet fis-seħħ fl-2008 u ġiet ratifikata minn 22 Stat Membru tal-UE. Din il-Konvenzjoni tistabbilixxi reġim ta’ responsabbiltà għall-ħsara kkawżata mil-karburant tal-bastimenti, li tinkludi kemm il-ħsara li tirriżulta minn tniggis u degradazzjoni tal-ambjent, kif ukoll l-ispejjeż ta’ miżuri ta’ prevenzjoni u telf jew ħsara addizzjonali kkawżati minn miżuri ta’ prevenzjoni.

Ir-responsabbiltà għall-kumpens hija esklussivament f’idejn sid il-bastiment (definit bħala lato sensu fil-Konvenzjoni), hija awtomatika – bl-istess eċċezzjonijiet applikabbli bħas-sistema CLC-IOPC, u hija ggarantita minn kopertura tal-assigurazzjoni obbligatorja għall-bastimenti ta' iktar minn 1000 tunnellata. Madankollu, ir-responsabbiltà hija limitata wkoll mil-limiti stabbiliti fil-Konvenzjoni LLMC. Bħala prinċipju, dawn il-limiti għandhom ikopru kwalunkwe pretensjoni għal kumpens għall-ħsara li tirriżulta mill-operazzjonijiet ta’ bastimenti, ukoll minħabba l-istatistika kurrenti tal-aċċidenti, li turi li l-ħsara mit-tniggis fejn il-limiti tal-LLMC taw prova li ma kinux suffiċjenti kienu relattivament rari.

2.2.4.     Il-Konvenzjoni dwar it-Tneħħija tan-Nawfragi

Il-Konvenzjoni Internazzjonali ta’ Najrobi dwar it-Tneħħija tan-Nawfragi ġiet adottata fl-2007 u s’issa għadha ma daħlitx fis-seħħ, billi ġiet irratifikata minn Stat Membru wieħed (1) biss tal-UE . Din tal-aħħar tippreskrivi b’mod speċifiku l-possibbiltà biex l-Istati kostali jipproċedu bit-tneħħija ta’ nawfragu, li jkun jinsab f’post ta’ rifuġju, bi spiża għas-sid tal-bastiment li suppost ikollu assigurazzjoni li tkopri l-ħsara rilevanti, fi ħdan il-limiti stabbiliti bil-Konvenzjoni LLMC.

Ta’ min wieħed jinnota li Stati li huma parti għall-Konvenzjoni dwar it-Tneħħija ta’ Nawfragi jistgħu, fuq il-bażi ta’ notifika speċjali lis-Segretarju Ġenerali tal-OMI maħruġa skont l-Artikolu 3.2 tal-Konvenzjoni, jeskludu l-applikazzjoni tal-limiti tar-responsabbiltà tas-sid tal-bastiment previsti fil-Konvenzjoni LLMC għall-ispejjeż tat-tneħħija ta’ nawfragu fit-territorju tagħhom. Bosta Stati għamlu użu minn din id-dispożizzjoni biex joħorġu notifiki, u b’hekk ineħħu l-limitazzjonijiet tar-responsabbiltà għall-ispejjeż tat-tneħħija ta' nawfragu fl-ilmijiet territorjali tagħhom, inkluż il-ħsarat imġarrba fil-postijiet ta' rifuġju.

2.3.        Proċedimenti internazzjonali oħrajn

Fl-2003, l-OMI adottat il-Linji Gwida dwar postijiet ta’ rifuġju għal bastimenti fil-bżonn ta’ assistenza[7]. Dawn jinkludu pussess ta’ assigurazzjoni u s-sigurtà finanzjarja meħtieġa bħala fatturi fil-valutazzjoni tal-bastimenti minn awtoritajiet kostali għal ammissjoni f’post ta' rifuġju. Wara l-adozzjoni tal-Linji Gwida, il-Kumitat Legali tal-OMI, f’għadd ta’ okkażjonijiet, iddiskuta l-kwistjoni tar-responsabbiltà u l-kumpens għal-ħsarat imġarrba, li ma kinux indirizzati fil-Linji Gwida.

Fl-2009, ġie sottomess abbozz ta' strument dwar "il-Postijiet ta' Rifuġju"[8]lill-Kumitat Legali tal-OMI, sponsorjat mill-Kumitat Marittimu Internazzjonali (CMI - Comité Maritime International). L-abbozz ippropona dispożizzjoni speċifika dwar garanzija jew sigurtà finanzjarja oħra li għandha tiġi pprovduta mis-sid tal-bastiment fuq it-talba ta’ post ta’ rifuġju li jkun qabel li jakkomoda l-bastiment. Il-Kumitat ma rax il-ħtieġa ta’ strument addizzjonali biex jindirizza l-kwistjoni ta’ kumpens għal ħsarat imġarrba minn postijiet ta' rifuġju wara l-ammisjoni ta' bastiment, u kkonkluda: “ir-reġim internazzjonali li jinkludi l-konvenzjonijiet eżistenti dwar ir-responsabbiltà u l-kumpens għad-danni mit-tniggis fil-baħar ipprovda qafas legali komprensiv, speċjalment meta akkoppjat mal-Linji Gwida dwar il-postijiet ta' rifuġju adottati skont ir-riżoluzzjoni A.949(23) u ftehimiet reġjonali oħrajn"[9].

Hemm ukoll xi eżempji ta’ strumenti reġjonali, li għalihom huma parti kemm l-UE kif ukoll ċerti Stati Membri tal-UE, li jindirizzaw il-kwistjoni tal-akkomodazzjoni tal-vapuri fil-postijiet ta' rifuġju[10]. Dawn jiffukaw fuq il-kooperazzjoni mtejba bejn l-Istati kostali fir-reġjun speċifiku inkluż skambju ta’ informazzjoni u kondiviżjoni ta’ riżorsi għal reazzjoni immedjata għal sitwazzjonijiet ta’ periklu, bil-ħsieb li jiġi evitat jew limitat it-tniggis. Madankollu, dawn ma jinkludu l-ebda dispożizzjoni dwar ir-responsabbiltà u l-kumpens għal ħsarat imġarrba mill-postijiet ta’ rifuġju. Huma llkoll jirreferu għall-istrumenti internazzjonali, il-Linji Gwida tal-OMI tal-2003 u l-leġiżlazzjoni rilevanti tal-UE dwar dan is-suġġett. Għalhekk, dawn l-eżempji jikkonfermaw l-importanza tad-dħul fis-seħħ imminenti għall-istrumenti rilevanti kollha, kif ukoll tal-interess ta' Stati Membri individwali tal-UE li jiżguraw l-implimentazzjoni aħjar tal-qafas eżistenti fir-reġjun tagħhom.

3.           QAFAS TAL-UE

Minbarra d-Direttiva 2002/59/KE, il-liġi tal-UE tirregola, indirettament, il-kwistjoni tar-responsabbiltà u l-ħsara għat-telf imġarrab minn postijiet ta’ rifuġju meta dawn jakkomodaw bastiment f’perikolu f’żewġ strumenti legali deskritti hawn taħt. Dawn huma mingħajr preġudizzju għall-konvenzjonijiet internazzjonali li diġà japplikaw fl-UE (il-Konvenzjonijiet CLC-IOPC, tal-Karburant tal-Bastimenti, u LLMC – li qed jistennew ratifika u d-dħul fis-seħħ tal-Konvenzjonijiet HNS u tat-Tneħħija ta’ Nawfragi). Barra minn hekk, dwar il-kwistjoni konċernata, il-Qorti Ewropea tal-Ġustizzja ddeċidiet[11] li partijiet oħra tal-leġiżlazzjoni tal-UE jistgħu jipprovdu bażi għal kumpens għal miżuri ta’ prevenzjoni u ta’ rimedju għall-amministrazzjonijiet tal-Istati Membri, minbarra l-kamp ta' applikazzjoni tal-konvenzjonijiet internazzjonali, bħad-Direttiva tal-Kunsill 75/442/KEE dwar l-Iskart[12].

3.1.        Id-Direttiva 2004/35/KE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill dwar ir-responsabbiltà ambjentali f'dak li għandu x'jaqsam mal-prevenzjoni u r-rimedju għal danni ambjentali

Id-Direttiva tapplika għal ħsarat ambjentali kkawżati mit-trasport bil-baħar ta’ oġġetti perikolużi u li jniġġsu jew għal kwalunkwe theddida imminenti ta’ ħsara bħal din li tirriżulta minn inċident, bl-eċċezzjoni ta’ ħsara li taqa’ fil-kamp ta’ applikazzjoni tal-konvenzjonijiet internazzjonali elenkati fl-Anness IV ta’ din id-Direttiva (eż. il-Konvenzjoni CLC-IOPC, il-Konvenzjoni HNS, il-Konvenzjoni tal-Karburant tal-Bastimenti). Din id-Direttiva tistabbilixxi r-responsabbiltà tat-trasportatur ta’ dawn l-oġġetti fil-limiti tal-Konvenzjoni LLMC fil-verżjoni aġġornata tagħha, sabiex tiffinanzja miżuri ta’ prevenzjoni jew ta’ reparazzjoni u ta’ restituzzjoni.

Dan l-istrument qed jimponi obbligi importanti fuq l-operatur tal-bastiment biex jevita l-ħsara u biex inaddaf it-tniġġis li jirriżulta. Min-naħa l-oħra, dan jippermetti biss lill-portijiet li qed jaġixxu ta’ positijiet ta’ rifuġju biex jinvokaw ir-responsabbiltà tas-sidien tal-vapuri għar-reparazzjoni tal-ħsara ambjentali.

It-traspożizzjoni ta' din id-Direttiva mill-Istati Membri hija lesta, u l-kontroll tal-implimentazzjoni mill-Kummissjoni pproduċa wkoll riżultati sodisfaċenti ħafna.

3.2.        Id-Direttiva 2009/20/KE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill dwar l-assigurazzjoni tas-sidien ta' vapuri għal pretensjonijiet marittimi

Id-Direttiva toħloq obbligu għall-vapuri kollha li jtajru l-bandiera ta’ Stat Membru jew li jidħlu f’port ta' Stat Membru li jkollhom kopertura tal-assigurazzjoni suffiċjenti għall-pretensjonijiet marittimi kollha suġġett għal-limiti tal-Konvenzjoni LLMC kif emendata bil-Protokoll tal-1996.

Skont l-Artikolu 2(1) tal-LLMC, il-lista ta’ pretensjonijiet suġġetta għal-limitu tar-responsabbiltà tinkludi ħsara lil proprjetà (inklużi installazzjonijiet tal-port) f’rabta diretta mal-operazzjonijiet tal-vapur jew l-operazzjonijiet ta’ salvataġġ, kif ukoll it-telf li jirriżulta minn dawn l-operazzjonijiet. Il-ħsarat marbuta mat-tneħħija tal-fdalijiet ta’ bastimenti tissemma ukoll b’mod espliċitu f’din il-lista. Għalhekk, il-ħsara prinċipali li jistgħu isofru l-postijiet ta’ rifuġju jaqgħu fil-kamp ta’ applikazzjoni tad-Direttiva 2009/20/KE u hija koperta minn assigurazzjoni obbligatorja fl-UE.

Dawk il-każijiet biss fejn it-totalità tal-pretensjonjiet li jirriżultaw mill-operazzjonijiet tal-bastiment konċernat jmorru lil hinn mil-livell limitu stabbilit mill-Konvenzjoni, jista’ l-post ta’ rifuġju jitħalla minħajr kumpens għal parti mil-ħsara tiegħu. Filwaqt li jitqies l-ammont rilevanti ta’ dawn il-livelli limiti, il-probabbiltà ta' każijiet bħal dawn għandha tkun limitata, jekk mhux ineżistenti.

Fid-dawl tad-dispożizzjonijiet ta’ din id-Direttiva, huwa improbabbli li bastiment li ma jkollux kopertura tal-assigurazzjoni suffiċjenti, se jsib lilu nnfisu f'pożizzjoni li jitlob għal akkomodazzjoni f'post ta' rifuġju, għaliex fl-ebda każ ma jistax jidħol fl-ilmijiet tal-UE. Dan jintroduċi saff addizzjonali ta’ kopertura tar-responsabbiltà - rationae loci - għal postijiet ta’ rifuġju kontra sidien ta’ bastimenti fil-każ ta’ ħsara. Minkejja li dan huwa improbabbli, wieħed ma jistax jeskludi x-xenarju fejn bastiment li jtajjar bandiera ta’ Stat terz, u għalhekk mhux kopert mill-obbligu strett li jkollu assigurazzjoni applikabbli tal-Istati Membri tal-bandiera kollha tal-UE skontt din id-Diretttiva, ikun irid jiġi aċċettat f’post ta’ rifuġju mingħajr kopertura suffiċjenti tal-assigurazzjoni (l-Artikolu 20c(1) tar-Direttiva 2002/59/KE).

Il-mekkaniżmu tal-assigurazzjoni japplika biss fejn tiġi invokata r-responsabbiltà tas-sid tal-bastiment. Ġeneralment, sakemm dritt ta' azzjoni legali diretta tal-vittmi kontra l-assiguratur ikun inħoloq b'regoli speċifiċi (jiġifieri termini speċjali fil-kuntratt tal-assigurazzjoni), il-prinċipju prevalenti jiddikjara li s-sidien tal-bastimenti l-ewwel iridu jikkumpensaw lill-vittmi qabel ma jkunu jistgħu jduru lejn l-assiguratur tagħhom biex ikopri l-ispejjeż rilevanti. Skont il-prattika tal-P&I Clubs – li jipprovdu assigurazzjoni tar-responsabbiltà lil iktar minn 90 % tat-tunnellati tal-flotta tad-dinja – l-assiguratur ikopri biss ir-responsabbilità tas-sid tal-bastiment jekk din tkun ġiet stabbilità permezz ta' sentenza ġudizzjarja definittiva jew għotja arbitrarja approvata mill-assiguratur.

Id-Direttiva 2009/20/KE kellha tiġi trasposta mill-Istati Membri sal-1 ta’ Jannar 2012. Il-maġġoranza kbira tal-Istati Membri diġà kkomunikaw il-miżuri adottati lill-Kummissjoni. Il-Kummissjoni ppjanat eżami dettaljata tal-miżuri ta’ traspożizzjoni notifikati li għandhom jitwettqu fit-tieni nofs ta’ din is-sena.

4.           QAFAS NAZZJONALI

F’każijiet li mhumiex koperti minn mekkaniżmi speċifiċi li jirriżultaw minn konvenzjoni internazzjonali jew mid-Direttiva 2004/35/KE il-ħsara mġarrba minn post ta’ rifuġju huma indirizzati bid-dispożizzjonijiet nazzjonali dwar ir-responsabbiltà ta' wieħed mit-22 Stat kostali tal-UE. B’mod aktar speċifiku, il-każijiet fejn il-liġi nazzjonali tapplika minflok il-qafas internazzjonali jew tal-UE spjegat hawn fuq huma limitati għal: (a) in-nuqqas ta’ ratifika mill-Istat konċernat tal-istrument internazzjonali rilevanti; (b) in-nuqqas ta’ dħul fis-seħħ tal-konvenzjoni internazzjonali rilevanti; (c) l-eżenzjonijiet għal u l-limitazzjoni tar-responsabbiltà li huma stabbiliti hawn fuq bil-liġi internazzjonali u tal-UE; u (d) it-tip ta’ ħsara f’postijiet ta’ rifuġju li mhumiex koperti mil-liġi internazzjonali u tal-UE. Fir-rigward ta’ dawn tal-aħħar, wieħed għandu jinnota li dawn ma tantx huma probabbli għaliex l-iżjed tipi importanti ta' ħsara (jiġifieri iż-żejt, HNS, it-tneħħija ta’ fdalijiet ta’ bastimenti, jew kwalunkwe ħsara ambjentali) issa ġew koperti minn strumenti internazzjonali speċjalizzati u mid-Direttiva 2004/35/KE.

4.1.        Responsabbiltà tas-sidien tal-bastimenti

It-‘tort’ huwa l-bażi tar-responsabbiltà tal-operaturi privati, l-aktar is-sidien tal-bastimenti, li jikkostitwixxu bażi komuni fost it-22 Stat kostali tal-UE. F’10 minn dawn l-Istati, ir-responsabbiltà tas-sid tal-bastiment tista’, madankollu, tinżamm ukoll fin-nuqqas ta’ tort, jew fil-kapaċità tiegħu bħala operatur ta’ attività li tinvolvi r-riskji, jew bħala gwardjan ta’ oġġett li għandu l-potenzjal ta’ periklu, jew bħala responsabbli – fil-prinċipju – għal ħsara ikkawżati mis-subordinati tiegħu. F’żewġ (2) Stati oħra r-responsabbiltà tas-sidien tal-bastimenti fir-rigward tal-ħsara kkawżata mir-riċeviment ta’ vapur f’post ta’ rifuġju hija, f’ħafna każijiet, awtomatika.

B’mod ġenerali, ir-reparazzjonijiet dovuti lil postijiet ta’ rifuġju jkopru t-totalità ta’ din il-ħsara, indipendentement mill-eżistenza ta’ rabta kawżali diretta jew indiretta.

Ir-regoli ta’ limitazzjoni tar-responsabbiltà tas-sidien tal-bastimenti li jirriżultaw mill-Konvenzjoni LLMC japplikaw, jew fil-verżjoni tagħhom tal-1976 (IE), jew fil-verżjoni emendata tagħhom tal-1996 (18-il Stat Membru kostali rratifikaw l-Protokoll tal-1996). Fit-3 Stati kostali l-oħra, ir-responsabbiltà hija suġġetta għal limitazzjonijiet speċifiċi (IT) jew fil-prinċipju hija mingħajr limitu, mingħajr preġudizzju għal konvenzjonijiet internazzjonali pertinenti (PT, SL).

4.2.        Responsabbiltà tal-Istat kostali

Fil-każijiet fejn ir-responsabbiltà tas-sid tal-bastiment ma tistax tiġi invokata, huwa possibbli li tiġi attivata r-responsabbiltà tal-Istat kostali li l-awtorità kompetenti tiegħu tkun ħadet id-deċiżjoni li taċċetta bastiment f'post ta' rifuġju, u b'hekk, tirriżulta fil-ħsara eventwalment imġarrba .

L-Istati Membri kostali tal-UE kollha jistgħu jinżammu responsabbli f’każijiet bħal dawn abbażi ta’ tort. Madankollu, fi 11 minnhom, ir-responsabbiltà tal-Istat tista’ tiġi bbażata wkoll fin-nuqqas ta’ tort. Dak isir jew skont reġim ġenerali ta' 'reponsabbiltà oġġettiva' tal-Istat (abbażi ta' riskju jew ksur ta' ugwaljanza vis-à-vis piżijiet ta’ responsabbiltà pubbliċi), inkella abbażi ta’ dispożizzjonijiet speċjali li jippreskrivu r-reparazzjoni ta’ ħsara ikkawżati speċifikament lil postijiet ta’ rifuġju. F’dawn il-każijiet, ir-reparazzjoni tista’ tkun limitata għal ħsara rregolari, li taqbeż il-livell limitu tal-ħsara li post ta’ rifuġju jrid isofri b’mod raġonevoli.

B’mod ġenerali, fil-każijiet residwi fejn id-dritt għal reparazzjoni tal-ħsara mġarrba minn post ta’ rifuġju huwa bbażat biss fuq liġi nazzjonali, minkejja n-nuqqas ta’ armonizzazzjoni fil-livell tal-UE, wieħed isib qafas ta’ responsabbiltà aċċettat b’mod ġenerali u bbażat fuq it-tort fost l-Istati Membri tal-UE. Madankollu, hemm bosta każijiet fejn tipi oħrajn ta’ responsabbiltà jistgħu japplikaw, kemm għall-operaturi privati kif ukoll għall-Istat (eż. ir-responsabbiltà oġġettiva, jew ir-responsabbiltà assoluta).

B’konsiderazzjoni tal-liġijiet nazzjonali applikabbbli dwar din il-kwistjoni, wieħed jista’ jasal għall-konklużjonijiet li ġejjin. F’6 Stati Membri kostali (DK, EE, FR, DE, PT, SL) l-awtorità nazzjonali li tikkontrolla post ta’ rifuġju tista’ fil-prinċipju dejjem tikseb kumpens għal-ħsara mġarrba, jew mis-sid tal-bastiment inkella mill-Istat. F’każijiet speċifiċi biss ċerti tipi ta’ danni, irregolari jew li jikkostitwixxu telf purament ekonomiku, jistgħu jibqgħu fir-responsabbiltà tal-awtorità kompetenti li tieħu d-deċiżjoni li takkommoda bastiment f'post ta' rifuġju. Fil-maġġoranza tal-Istati Membri l-oħra (BU, GR, IT, LV, LT, MT, NL, PL, RO, ES, SW, UK), din il-kwistjoni partikolari hija koperta minn reġim ta’ responsabbiltà fejn il-bażijiet tal-eżenzjoni mir-responsabbiltà jibqgħu limitati ħafna: force majeure, nuqqas ta’ tort tal-awtorità pubblika, jew – f’ċerti każijiet – ħsara li tikkostitwixxi telf purament ekomoniku.

5.           KONKLUŻJONIJIET

Fid-dawl ta’ din l-analiżi, hemm tliet livelli ta’ liġi applikabbli għall-kwistjoni tar-responsabbiltà u l-kumpens għal ħsara mġarrba minn postijiet ta’ rifuġju, li huma komplementari. Il-konklużjonijiet tal-Kummissjoni kif ukoll xi rakkomandazzjonijiet għall-implimentazzjoni aħjar tal-qafas eżistenti huma ppreżentati hawn taħt.

5.1.        Internazzjonali

Il-konvenzjonijiet internazzjonali adottati s'issa dwar is-suġġett tar-responsabbiltà fil-qasam tat-trasport marittimu joffru sistema ta' regoli li jiżguraw l-applikabblità tal-mekkaniżmi ta' responsabbiltà li huma sodisfaċenti fl-oqsma koperti minn dawn il-konvenzjonijiet, u wkoll pertinenti fil-kuntest tar-riċeviment ta’ bastiment f’post ta’ rifuġju.

Huwa importanti li wieħed jinnota li fil-Kunsill tal-2008 l-Istati Membri ħaddnu impenn strett biex jirratifikaw l-istrumenti internazzjonali rilevanti kollha għas-sistema ta’ regoli internazzjonali kompluta marbuta mas-sikurezza marittima – li tindirizza wkoll ħsara lill-postijiet ta’ rifuġju – biex jidħlu fis-seħħ[13]. Il-Kummissjoni fakkret lill-Istati Membri dwar dan l-impenn f’diversi okkażżjonijiet wara dak l-avveniment. Għal dan il-għan l-OMI qed jippubblika tabella aġġornata dwar l-istatus tar-ratifika tal-konvenzjonijiet internazzjonali pertinenti, inkluż l-Istati Membri tal-UE[14].

              Rakkomandazzjonijiet għal implimentazzjoni aħjar.

(a) Fir-rigward tal-limitazzjoni tar-responsabbiltà tat-talbiet marittimi, l-Istati Membri għandhom jirratifikaw il-Protokoll tal-1996 tal-Konvenzjoni LLMC. Sabiex jiġi evitat ir-riskju ta' tnaqqis tal-kumpens pagabbli wara l-applikazzjoni ta' dawn il-limiti, dan tal-aħħar għandu jiġi aġġornat regolarment, kif sar riċentament fl-OMI (LEG 99, ara hawn fuq).

(b) Ikun għaqli li l-Istati Membri kollha li huma parti jew parti prospettiva għall-Konvenzjoni LLMC jeskludu mill-kamp ta’ applikazzjoni tagħha, kif inhu possibbli taħt l-Artikolu 3.2 tal-Konvenzjoni dwar it-Tneħħija ta’ Nawfragu ta’ Najrobi, l-ispejjeż biex jitneħħew in-nawfragi fi ħdan l-ilmijiet territorjali tagħhom, inkluż il-ħsara lil postijiet ta’ rifuġju. Dan ifisser li ma jistax ikun hemm limitu tar-responsabbiltà għal ħsara bħal dawn.

(c) Jista’ jkun utli wkoll li jinkisbu l-kjarifiki rilevanti kollha fil-livell tal-OMI sabiex jiġi kkonfermat li r-riċeviment ta' bastiment f'post ta' rifuġju jista', fil-prinċipju, jiġi kkunsidrat bħala miżura ta’ prevenzjoni, għaliex dan ikun jiżgura l-applikabbiltà ta’ xi konvenzjonijiet internazzjonali (eż. CLC-IOPC, Karburant tal-Bastimenti) għal din il-kwistjoni.

(d) Titjib ieħor possibbli tas-sistema preżenti jkun l-kjarifika, fil-livell tal-OMI, tal-kunċett ta’ “telf purament ekonomiku ” li għalih il-kumpens jista’ jiġi eskluż, sabiex jinkiseb approċċ koerenti f’din il-kwistjoni, filwaqt li wieħed iżomm f’moħħu li dawn mhux neċessarjament ikollhom rabta kawżali diretta mal-att tal-ħsara.

(e) Rekwiżit tal-assigurazzjoni obbligatorja għar-responsabbiltà ġenerali, inkluż ir-responsabbiltà ta’ parti terza, f’konformità mal-prattika preżenti tal-CLUBS P&I, għandu jinħoloq fil-livell internazzjonali, b'segwitu għal diskussjonijiet preċedenti fl-OMI dwar dan is-suġġett[15].

5.2.        UE

Il-leġiżlazzjoni eżistenti tal-UE dwar din il-kwistjoni żżid approċċ partikolarment strett mal-konvenzjonijiet internazzjonali għar-responsabbiltà għall-ħsara ambjentali, u obbligu ta’ kopertura tal-assigurazzjoni suffiċjenti jew ta’ garanzija finanzjarja oħra għal kull bastiment li jidħol fl-ilmijiet tal-UE – mingħajr eċċezzjonijiet. Dan ir-reġim jipproteġi wkoll il-postijiet ta’ rifuġju għaliex jindirizza l-aspetti l-iktar ‘sensittivi’ tal-operazzjoni tagħhom.

Minkejja li mhumiex rilevanti għall-finijiet ta' dan ir-rapport, it-titjib tal-kooperazzjoni u l-komunikazzjoni bejn l-Istati Membri sabiex jiffaċilitaw it-teħid tad-deċiżjonijiet fil-każijiet fejn il-bastimenti li jeħtieġu assistenza jistgħu jiffurmaw titjib potenzjali fil-qafas ġenerali dwar il-postijiet ta' rifuġju.

5.3.        Nazzjonali

Għal każijiet residwi li jiddependu biss fuq il-liġijiet nazzjonali, l-istudju mwettaq f’isem il-Kummissjoni juri li fil-maġġoranza tal-ħsara tal-Istati Membri lill-postijiet ta’ rifuġju hija suffiċjentament koperta minn regoli ta’ tiswija, li – f’ċerti każijiet, jiżguraw saħansitra kumpens sistematiku għal kwalunkwe ħsara potenzjali.

Il-ftit differenzi li jeżistu fir-reġimi ta’ kumpens bejn l-Istati Membri ma jheddux l-applikazzjoni uniformi tad-Direttiva fir-rigward tar-riċeviment ta' bastimenti fil-postijiet ta' rifuġju. Għalhekk, dawn ma humiex suffiċjenti biex jiġġustifikaw il-ħolqien ta' reġim ġdid speċifiku għal kategorija waħda ta' operaturi.

              Rakkomandazzjoni għal implimentazzjoni aħjar:

L-Istati Membri, fil-liġijiet nazzjonali tagħhom, għandhom ikomplu jikkunsidraw bir-reqqa u jiddefinixxu r-riskji li l-postijiet ta’ rifuġju jridu jassumu bħala parti mill-operat normali tagħhom, kif inhu l-każ ma’ operaturi ekonomiċi oħrajn.

[1]               Id-Direttiva 2009/17/KE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill li temenda d-Direttiva 2002/59/KE, ĠU L 131 tat-28/05/2009, p. 101.

[2]               Riżoluzzjoni IMO LEG.5 (99), adottata fid-19/04/2012 (għadha mhix fis-seħħ) li tipproponi ż-żieda tal-ammonti rilevanti tal-limiti tar-responsabbiltà biex jirriflettu l-bidliet fil-valuri monetarji, l-inflazzjoni ur-rati tal-aċċidenti.

[3]               Ara l-Artikoli 232 u 235(2) ta’ UNCLOS: http://www.un.org/Depts/los/convention_agreements/texts/unclos/unclos_e.pdf

[4]               Dawn l-ammonti huma kkalkulati abbażi ta’ rati ta’ konverżjoni ta’ Drittijiet Speċjali ta’ Prelevament (SDR - Special Drawing Rights) sa mis-26 ta’ Settembru 2012: http://www.imf.org/external/np/fin/data/rms_five.aspx

[5]               Ibid.

[6]               Ibid.

[7]               Ir-Riżoluzzjoni IMO 949(23), adottata fil-05/12/2003.

[8]               Id-Dokument LEG95/9 tat-23/01/2009, sottomess minn CMI taħt “Kwakunkwe Kwistjoni Oħra”, l-Anness I “Abbozz ta’ Strument dwar il-Postijiet ta’ Rifuġju”.

[9]               Id-Dokument LEG95/10 tat-22/04/2009, “Rapport dwar il-Kumitat Legali dwar ix-Xogħol tas-Sessjoni tiegħu numru Ħamsa u Disgħin", p. 24-25.

[10]             Protokoll dwar il-Kooperazzjoni fil-Prevenzjoni tat-Tniġġiż minn Vapuri, u fil-Każijiet ta’ Emerġenza, il-Ġlieda kontra t-Tniġġiż fil-Baħar Mediterran, adottat fil-25/01/2002, u li daħal fis-seħħ fis-17/03/2004. (Sors: www.unepmap.org ). Ukoll, il-Ftehim ta’ Kooperazzjoni fil-Ġestjoni tat-Tniġġis fil-Baħar tat-Tramuntana miż-Żejt u Sustanzi Oħra Dannużi (il-Ftehim ta’ Bonn) iffirmat fl-1983 kif emendat permezz tad-Deċiżjoni tal-21/09/2002, il-Kapitolu 27 “Postijiet ta’ Rifuġju”. (Sors: www.bonnagreement.org ). Il-Kummissjoni tal-Protezzjoni tal-Ambjent Marittimu tal-Baltiku (HELCOM), ir-Rakkomandazzjonijiet dwar il-“Pjan Reċiproku għal Postijiet ta’ Rifuġju fiż-Żona tal-Baħar Baltiku”, id-Dokument HELCOM “Rakkomandazzjoni 31E/5” adottata fl-20/05/2010, disponibbli fuq: http://www.helcom.fi/Recommendations/en_GB/rec31E_5/

[11]             ĠU L 194, 25/07/1975, p. 39, imħassra permezz tad-Direttiva 2006/12/KE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tal-5 ta’ April 2006 dwar l-iskart, ĠU L 114, 27/04/2006, p.9.

[12]             Il-Każ C-188/07, Commune de Mesquier v. Total France SA, ECR 2008, p. I-4501.

[13]             Id-Dokument tal-Kunsill Nru 15859/08 ADD 1, tad-19/11/2008, ”Dikjarazzjoni mill-Istati Membri dwar is-Sikurezza Marittima”.

[14]             Ara s-sit tal-internet tal-IMO fuq: http://www.imo.org/About/Conventions/StatusOfConventions/Pages/Default.aspx

[15]             Ir-Riżoluzzjoni tal-IMO A.898(21), il-Linji Gwida dwar ir-Responsabbiltà tas-Sidien tal-Vapuri fir-Rigward tat-Talbiet Marittimi, adottata fil-25/11/1999.