IL-KUMMISSJONI EWROPEA

Strasburgu, 5.7.2016

COM(2016) 470 final

2016/0220(NLE)

Proposta għal

DEĊIŻJONI TAL-KUNSILL

dwar l-applikazzjoni provviżorja tal-Ftehim Ekonomiku u Kummerċjali Komprensiv bejn il-Kanada fuq naħa u l-Unjoni Ewropea u l-Istati Membri tagħha fuq in-naħa l-oħra

MEMORANDUM TA’ SPJEGAZZJONI

1.IL-KUNTEST TAL-PROPOSTA

•Raġunijiet u għanijiet tal-proposta

Fuq il-bażi tad-direttivi tan-negozjar adottati mill-Kunsill, il-Kummissjoni Ewropea nnegozjat Ftehim Ekonomiku u Kummerċjali Komprensiv (CETA) bil-ħsieb li tiġi stabbilita relazzjoni ekonomika avvanzata u privileġġata mal-Kanada. Il-Kanada hija sieħeb strateġiku tal-Unjoni Ewropea li miegħu naqsmu mgħoddi bbażat fuq valuri u interessi komuni u li miegħu nixtiequ wkoll niddefinixxu relazzjoni pożittiva li tħares 'il quddiem għall-ġejjieni. Dan għandu joħloq opportunitajiet ġodda għall-kummerċ u l-investiment bejn l-Unjoni Ewropea u l-Kanada, b’mod partikolari permezz ta’ aċċess aħjar għas-suq tal-prodotti u s-servizzi u regoli aħjar dwar il-kummerċ għall-atturi ekonomiċi.

Għal dan l-għan, l-UE u l-Kanada laħqu ftehim ambizzjuż li se jiftaħ opportunitajiet ġodda għall-kummerċ u l-investiment għall-atturi ekonomiċi fuq iż-żewġ naħat tal-Atlantiku. Permezz ta’ dan il-Ftehim iż-żewġ naħat enfasizzaw ukoll l-importanza li l-attività ekonomika sseħħ fi ħdan qafas ta’ regolamentazzjoni ċar u trasparenti definit mill-awtoritajiet pubbliċi u li huma jqisu d-dritt li jirregolaw fl-interess pubbliku bħala prinċipju sottostanti tal-Ftehim.

Il-proposta mehmuża għal Deċiżjoni tal-Kunsill tikkostitwixxi strument legali għall-applikazzjoni provviżorja tal-Ftehim Ekonomiku u Kummerċjali Komprensiv (CETA)
bejn l-Unjoni Ewropea u l-Istati Membri tagħha, minn naħa u l-Kanada min-naħa l-oħra.

In-negozjati tas-CETA tlestew u ġew inizjalat fil-livell tan-Negozjaturi Kap fl-1 ta’ Awwissu 2014 u l-President Barroso, il-President Van Rompuy u l-Prim Ministru Harper konġuntament ħabbru t-tmiem tan-negozjati CETA fis-Summit UE-Kanada fis-26 ta’ Settembru 2014 u wara dan it-test tal-Ftehim ġie ppubblikat fl-istess ġurnata. It-test rieżaminat legalment tas-CETA ġie ppubblikat fid-29 ta’ Frar 2016 u jinsab f'din il-ħolqa:

http://trade.ec.europa.eu/doclib/docs/2014/september/tradoc_152806.pdf

•Il-konsistenza ma’ dispożizzjonijiet ta’ politika eżistenti fil-qasam ta’ politika

L-UE u l-Kanada għandhom storja twila ta’ kooperazzjoni kummerċjali u ekonomika, żviluppata mill-Qafas ta’ Ftehim tal-1976 għall-Kooperazzjoni Kummerċjali u Ekonomika, mill-Pjan ta’ Azzjoni Konġunta tal-1996 u mill-Inizjattiva Kummerċjali UE-Kanada tal-1998. Barra minn hekk, l-UE u l-Kanada kkonkludew bosta ftehimiet settorjali bilaterali, notevolment il-Ftehim tal-1996 dwar il-Kooperazzjoni Xjentifika u Teknoloġika, il-Ftehim tal-1998 dwar ir-Rikonoxximent Reċiproku tal-Valutazzjonijiet tal-Konformità, il-Ftehim Veterinarju tal-1998, il-Ftehim tal-1999 dwar il-Kompetizzjoni, il-Ftehim tal-2003 dwar il-Kummerċ fl-Inbejjed u l-Ispirti, il-Ftehim tal-2009 dwar is-Sikurezza tal-Avjazzjoni Ċivili u il-Ftehim Komprensiv tal-2009 dwar it-Trasport bl-Ajru.

Dawn il-ftehimiet se jibqgħu fis-seħħ bl-eċċezzjoni li:

Il-Ftehim tal-1989 dwar ix-Xorb Alkoħoliku u l-Ftehim tal-2003 dwar l-Inbejjed u l-Ispirti se jiġu inkorporati u jsiru parti mis-CETA, kif emendat bl-Anness 30-B.

Il-Ftehim tal-1998 dwar ir-Rikonoxximent Reċiproku se jiġi tterminat fid-data tad-dħul fis-seħħ tas-CETA.

L-UE u l-Kanada jirrikonoxxu l-kisbiet li saru bil-Ftehim bejn il-Komunità Ewropea u l-Gvern tal-Kanada dwar miżuri sanitarji biex jipproteġu s-saħħa pubblika u dik tal-annimali fir-rigward tal-kummerċ fl-annimali ħajjin u l-prodotti tal-annimali, magħmul f’Ottawa fis-17 ta’ Diċembru 1998 (il- “Ftehim Veterinarju”) u jikkonfermaw l-intenzjoni tagħhom li jkomplu din il-ħidma fil-qafas tas-CETA. Il-Ftehim tal-1998 dwar ir-Rikonoxximent Reċiproku se jiġi ssostitwit mis-CETA fid-data tad-dħul fis-seħħ tas-CETA.

Il-ftehimiet bilaterali elenkati hawn taħt għandhom jiefqu milli jkollhom effett u għandhom jiġu ssostitwiti mis-CETA. It-terminazzjoni ta' dawn il-ftehimiet għandha ssir effettiva fid-data tad-dħul fis-seħħ tas-CETA.

Il-Ftehim bejn il-Gvern tar-Repubblika tal-Kroazja u l-Gvern tal-Kanada dwar il-Promozzjoni u l-Protezzjoni tal-Investimenti, magħmul f’Ottawa fit-3 ta’ Frar 1997.

Il-Ftehim bejn il-Gvern tar-Repubblika Ċeka u l-Kanada dwar il-Promozzjoni u l-Protezzjoni tal-Investimenti, magħmul fi Praga fis-6 ta’ Mejju 2009.

Il-Ftehim bejn il-Gvern tar-Repubblika tal-Ungerija u l-Gvern tal-Kanada dwar il-Promozzjoni u l-Protezzjoni Reċiproka tal-Investimenti, magħmul f’Ottawa fit-3 ta’ Ottubru 1991.

Il-Ftehim bejn il-Gvern tar-Repubblika tal-Latvja u l-Gvern tal-Kanada dwar il-Promozzjoni u l-Protezzjoni tal-Investimenti, magħmul f’Riga fil-5 ta’ Mejju 2009.

L-Iskambju ta’ Noti bejn il-Gvern tal-Kanada u l-Gvern tar-Repubblika ta’ Malta li Jikkostitwixxi Ftehim Dwar l-Assigurazzjoni tal-Investiment Barrani, magħmul f’Valletta fl-24 ta’ Mejju 1982.

Il-Ftehim bejn il-Gvern tar-Repubblika tal-Polonja u l-Gvern tal-Kanada dwar il-Promozzjoni u l-Protezzjoni Reċiproka tal-Investimenti, magħmul f’Varsavja fis-6 ta’ April 2009.

Il-Ftehim bejn il-Gvern tar-Rumanija u l-Gvern tal-Kanada dwar il-Promozzjoni u l-Protezzjoni Reċiproka tal-Investimenti, magħmul f’Bucharest fit-8 ta’ Mejju 2009.

Il-Ftehim bejn ir-Repubblika Slovakka u l-Gvern tal-Kanada dwar il-Promozzjoni u l-Protezzjoni tal-Investimenti, magħmul fi Bratislava fl-20 ta’ Lulju 2010.

•Il-konsistenza ma' politiki oħrajn tal-Unjoni

Is-CETA huwa kompletament konsistenti mal-politiki tal-Unjoni, inklużi dawk li jaffettwaw il-kummerċ internazzjonali. F’dan ir-rigward, is-CETA mhux se jnaqqas jew jemenda l-leġiżlazzjoni tal-UE, u lanqas mhu se jemenda, inaqqas jew jelimina l-istandards tal-UE f’xi qasam regolat. L-importazzjonijiet kollha mill-Kanada se jkollhom jissodisfaw ir-regoli u r-regolamenti tal-UE (pereż. ir-regoli tekniċi u l-istandards tal-prodotti, ir-regoli sanitarji jew fitosanitarji, ir-regolamenti dwar l-ikel u s-sikurezza, l-istandards tas-saħħa u s-sikurezza, ir-regoli dwar il-GMOs, il-ħarsien ambjentali, il-ħarsien tal-konsumatur, eċċ...).

Barra minn hekk, bħal f’kull ftehim kummerċjali ieħor tagħha fis-CETA, l-UE tissalvagwardja bis-sħiħ is-servizzi pubbliċi. L-Istati Membri tal-UE se jkunu jistgħu joperaw monopolji pubbliċi għal servizz partikolari jekk ikunu jixtiequ. Is-CETA mhux se jġiegħel jew jinċita lill-gvernijiet jipprivatizzaw jew jidderegolamentaw servizzi pubbliċi bħall-provvista tal-ilma, is-saħħa, is-servizzi soċjali jew l-edukazzjoni. L-Istati Membri tal-UE se jkomplu jkunu jistgħu jiddeċiedu dwar liema servizzi jkunu jixtiequ jżommu universali u pubbliċi u li jissussidjawhom jekk ikunu jridu. Barra minn hekk, xejn fis-CETA ma jwaqqaf gvern fi Stat Membru tal-UE milli jreġġa' lura fil-futur fi kwalunkwe ħin kull deċiżjoni awtonoma li seta’ jkun ħa li jipprivatizza dawn is-setturi.

Is-CETA jiżgura li d-dritt tal-Gvernijiet li jirregolaw għall-politiki pubbliċi huwa mħares bis-sħiħ. Barra minn hekk, kull deċiżjoni tal-Kumitat Konġunt tas-CETA trid tiġi approvata minn kull Parti u għalhekk hija soġġetta għar-rekwiżiti u l-proċeduri interni applikabbli tal-UE.

Il-Forum tal-Kooperazzjoni Regolatorja fi ħdan is-CETA se jiffunzjona bħala mekkaniżmu volontarju ta’ kooperazzjoni biex jiġu skambjati l-esperjenzi u l-informazzjoni rilevanti bejn ir-regolaturi u biex jgħin biex jiġu identifikati oqsma fejn ir-regolaturi jistgħu jikkooperaw. Mhux se jkun jista' jibdel ir-regolamenti eżistenti jew jiżviluppa leġiżlazzjoni ġdida. Il-Forum tal-Kooperazzjoni Regolatorja se jipprovdi biss assistenza u jagħmel suġġerimenti lir-regolaturi u lil-leġiżlaturi. Bl-ebda mod mhu se jillimita s-setgħa tat-teħid tad-deċiżjonijiet tar-regolaturi fl-Istati Membri tal-UE jew fil-livell tal-UE.

2.BAŻI ĠURIDIKA, SUSSIDJARJETÀ U PROPORZJONALITÀ

•Bażi ġuridika

•Sussidjarjetà (għal kompetenza mhux esklużiva)

Il-politika kummerċjali komuni, f'konformità mal-Artikolu 3 TFUE, hija definita bħala kompetenza esklużiva tal-Unjoni. Il-Kummissjoni hija tal-fehma li kwistjonijiet oħra li ma jaqgħux taħt il-politika komuni kummerċjali koperti minn dan il-Ftehim jaqgħu taħt il-kompetenza esklussiva tal-UE.

•Proporzjonalità

Din il-proposta hija skont il-viżjoni tal-istrateġija Ewropa 2020 u tikkontribwixxi għall-objettivi kummerċjali u ta’ żvilupp tal-Unjoni.

•Għażla tal-istrument

Din il-proposta hija skont l-Artikolu 218(5) TFUE, li jipprevedi li deċiżjonijiet dwar ftehimiet internazzjonali jiġu adottati mill-Kunsill. Ma jeżisti ebda strument ġuridiku ieħor li jista' jintuża sabiex jintlaħaq l-objettiv espress f'din il-proposta.

3.RIŻULTATI TAL-EVALWAZZJONIJIET EX-POST, KONSULTAZZJONIJIET MAL-PARTIJIET KONĊERNATI U VALUTAZZJONIJIET TAL-IMPATT

•Evalwazzjonijiet ex-post/kontrolli tal-idoneità tal-leġiżlazzjoni eżistenti

•Konsultazzjonijiet mal-partijiet konċernati

Qabel il-bidu tan-negozjati mal-Kanada, fl-2007 l-UE u l-Kanada ddeċidew li jwettqu flimkien studju biex jeżaminaw u jivvalutaw il-kostijiet u l-benefiċċji ta’ sħubija ekonomika eqreb. Fil-kuntest ta' dan l-istudju konġunt 1 , il-Kummissjoni Ewropea u l-Kanada wettqu żewġ konsultazzjonijet mal-partijiet konċernati. Il-Kummissjoni Ewropea wettqet konsultazzjoni mas-soċjetà ċivili minn fuq il-web fi Frar u f'Marzu 2008 abbażi ta’ kwestjonarju li kien ikopri l-aspetti differenti tar-relazzjoni kummerċjali u ta’ investiment tal-UE u l-Kanada. F’Marzu u April 2008, il-Kanada, qassmet kwestjonarju simili fost il-membri tal-kumitat domestiku tat-tmexxija tagħha.

Parti kbira tar-rispondenti esprimew il-fehma li, minkejja r-robustezza eżistenti tar-relazzjoni kummerċjali u ta’ investiment bejn l-UE u l-Kanada, kien għad hemm ħafna ostakli u għalhekk potenzjal kbir biex tittejjeb ir-relazzjoni bilaterali.

Kien hemm kunsens ġenerali fost ir-rispondenti mill-UE li kooperazzjoni ekonomika msaħħa bejn il-Kanada u l-UE kienet mixtieqa.

Deher li kien hemm enfasi partikolari fuq il-ħtieġa li jitneħħew it-tariffi għoljin u l-ostakoli mhux tariffarji onerużi għall-kummerċ kif ukoll talba qawwija għal kooperazzjoni regolatorja aħjar.

Barra minn hekk, matul in-negozjati tas-CETA, intużaw firxa ta' metodi ta' konsultazzjoni fil-kuntest tal-Valutazzjoni tal-Impatt għas-Sostenibilità 2 . Dan kien jinkludi, fost l-oħrajn, laqgħat mas-soċjetà ċivili, sessjoni ta’ ħidma mal-partijiet konċernati u websajt tal-proġett b’forum għad-diskussjoni. Il-laqgħat mas-soċjetà ċivili saru fi Brussell u f’Ottawa u attendew għalihom firxa wiesgħa ta’ gruppi ta’ interess differenti u l-unjins. Il-laqgħa ta’ ħidma tal-partijiet konċernati li saret f’Ottawa inkludiet parteċipanti mill-assoċjazzjonijiet tal-industrija jew tan-negozju, organizzazzjonijiet tax-xogħol, unjins tal-ħaddiema pubbliċi u unjins tal-ħaddiema mis-settur privat, organizzazzjonijiet ambjentali, eċċ. Bosta akkademiċi u esperti minn istituzzjonijiet għamlu wkoll kummenti utli dwar il-VIS.

•Ġbir u użu tal-għarfien espert

Sar studju Konġunt bejn l-UE u l-Kanada bl-għajnuna tal-Professur Walid Hejazi (Rotman Business School, Università ta’ Toronto) għall-abbozzar ta’ dan l-istudju u tal-Professur Joe Francois (Università ta’ Linz) għall-parti tal-mudelli ekonomiċi tal-istudju.

Il-Valutazzjoni tal-Impatt fuq is-Sostenibilità tas-CETA saret mill-kuntrattur estern “Development Solutions”.

•Valutazzjoni tal-impatt

F’Ottubru 2008, l-UE u l-Kanada ħarġu l-istudju konġunt tagħhom “Assessing the costs and benefits of a closer EU-Canada economic partnership”. Dak iż-żmien l-istudju indika li l-liberalizzazzjoni tal-kummerċ fil-prodotti u s-servizzi se jkolha benefiċċji kemm għall-UE kif ukoll għall-Kanada. Ir-rapport sħiħ huwa disponibbli fil-wesajt tal-Eurostat:

http://trade.ec.europa.eu/doclib/docs/2008/october/tradoc_141032.pdf

Barra minn hekk il-Valutazzjoni tal-Impatt fuq is-Sostenibbiltà (VIS) li saret matul in-negozjati, tipprovdi valutazzjoni komprensiva tal-impatti potenzjali tal-liberalizzazzjoni kummerċjali skont il-Ftehim. L-analiżi tivvaluta l-impatti ekonomiċi, soċjali u ambjentali fuq il-Kanada u fuq l-Unjoni Ewropea fi tliet setturi ewlenin, sittax-il sottosettur u seba’ kwistjonijiet trasversali. Hija tivvaluta wkoll l-impatti potenzjali tas-CETA fuq l-Istati Uniti, il-Messiku u pajjiżi u reġjuni oħra, inkluż għadd ta’ pajjiżi li qed jiżviluppaw kif ukoll il-Pajjiżi u Territorji extra-Ewropej ta’ Saint-Pierre-et-Miquelon u Greenland. It-termini ta’ referenza, ir-rapport interim u r-rapport finali jinsabu fil-websajt tad-DĠ Kummerċ:

http://ec.europa.eu/trade/policy/policy-making/analysis/sustainability-impact-assessments/assessments/#study-geo-14

L-UE u l-Kanada laħqu ftehim ambizzjuż li se jiftaħ opportunitajiet ġodda għall-kummerċ u l-investiment fuq iż-żewġ naħat tal-Atlantiku u li se jsostni l-impjiegi fl-Ewropa. Is-CETA se jneħħi d-dazji doganali, itemm il-limitazzjonijiet fl-aċċess għall-kuntratti pubbliċi, jinfetaħ is-suq tas-servizzi, joffri kundizzjonijiet prevedibbli għall-investituri u fl-aħħar iżda mhux l-inqas se jgħin biex jipprevjeni li l-innovazzjonijiet u l-prodotti tradizzjonali tal-UE jiġu kkuppjati illegalment. Il-ftehim fih ukoll l-garanziji kollha biex ikun żgurat li l-kisbiet ekonomiċi ma jseħħux għad-detriment tad-drittijiet fundamentali, tal-istandards soċjali, tad-dritt tal-gvern li jirregola, tal-ħarsien tal-ambjent jew tas-saħħa u s-sigurtà tal-konsumaturi.

•Idoneità regolatorja u simplifikazzjoni

Is-CETA mhuwiex soġġett għal proċeduri tar-REFIT; madankollu għandu xi dispożizzjonijiet speċjali għall-SMEs (pereżempju potenzjalment jitnaqqsu l-ispejjeż tal-litigazzjoni bis-Sistema ta’ Qorti tal-Investiment għal applikanti li jkunu SMEs).

•Id-drittijiet fundamentali

4.L-IMPLIKAZZJONIJIET BAĠITARJI

5.ELEMENTI OĦRAJN

•Il-pjanijiet ta' implimentazzjoni u l-arranġamenti tal-monitoraġġ, tal-evalwazzjoni u tar-rappurtar

Il-kapitolu amministrattiv u istituzzjonali jistabbilixxi Kumitat Konġunt tas-CETA li se jimmonitorja kontinwament l-implimentazzjoni, it-tħaddim u l-impatti ta’ dan il-ftehim. Il-Kumitat Konġunt tas-CETA huwa magħmul minn rappreżentanti tal-Unjoni Ewropea u minn rappreżentanti tal-Kanada li se jiltaqgħu darba fis-sena jew fuq talba ta’ waħda mill-Partijiet u se jwettqu superviżjoni tal-ħidma tal-kumitati speċjalizzati kollha u tal-korpi l-oħra stabbiliti skont dan il-Ftehim.

Huwa importanti li wieħed jinnota li l-Kumitat Konġunt tas-CETA mhuwiex korp indipendenti u għandu jieħu d-deċiżjonijiet u r-rakkomandazzjonijiet tiegħu biss bi ftehim bejn l-UE u l-Kanada. Bl-ebda mod mhu se jillimita s-setgħa tat-teħid tad-deċiżjonijiet tar-regolaturi fl-Istati Membri tal-UE jew fil-livell tal-UE jew tal-istituzzjonijiet awtorizzanti tagħhom.

L-UE u l-Kanada jistgħu, permezz tal-Kumitat Konġunt tas-CETA jiddeċiedu li jemendaw l-Annessi. Meta l-Partijiet japprovaw tali deċiżjoni, din trid tkun soġġetta għar-rekwiżiti u l-proċeduri interni applikabbli rispettivi tagħhom. L-UE għalhekk tiddeċiedi jekk taqbilx jew le ma' deċiżjoni tal-Kumitat Konġunt billi ssegwi l-proċeduri interni tal-UE kif stipulati fit-Trattat tal-UE. Il-Kumitat Konġunt tas-CETA għalhekk ma jistax jaġixxi mingħajr deċiżjoni tal-istituzzjonijiet tal-UE, meħuda skont il-proċess ġuridiku intern tal-UE.

Il-possibbiltà li l-Kumitati Konġunti jadottaw ċerti emendi hija karatteristika komuni fil-ftehimiet internazzjonali kollha, inkluż ftehimiet kummerċjali tal-UE.

Bħala proċedura speċjali, kif jgħid l-Artikolu 30.2, il-Kumitat Konġunt tas-CETA ma jistax jiddeċiedi li jemenda lista speċifika ta’ annessi li għalihom hija meħtieġa il-proċedura sħiħa tal-emendi. Din il-lista tinkludi: Il-Kapitolu 8 — Investiment, il-Kapitolu 9 — Kummerċ Transfruntier fis-Servizzi, il-Kapitolu 10 — Dħul u Permanenza Temporanja ta’ Persuni Fiżiċi għal Skopijiet ta’ Negozju, u l-Kapitolu 13 — Servizzi Finanzjarji (bl-eċċezzjoni tal-Anness 10-A Lista ta’ Punti ta’ Kuntatt tal-Istati Membri tal-Unjoni Ewropea).

Il-kumitati speċjalizzati li ġejjin se jiġu stabbiliti taħt l-awspiċi tal-Kumitat Konġunt tas-CEPA:

–il-Kumitat dwar il-Kummerċ fi Prodotti, li jindirizza kwistjonijiet li jikkonċernaw il-kummerċ fil-prodotti, it-tariffi, l-ostakli tekniċi għall-kummerċ, il-Protokoll dwar l-aċċettazzjoni reċiproka tar-riżultati ta’ valutazzjonijiet tal-konformità u tad-drittijiet tal-proprjetà intellettwali marbutin ma’ prodotti. Il-Kumitat dwar l-Agrikoltura, il-Kumitat dwar l-Inbejjed u l-Ispirti, u l-Grupp Settorjali Konġunt dwar il-Farmaċewtiċi wkoll għandhom jiġu stabbiliti taħt u jirrapportaw lill-Kumitat dwar il-Kummerċ fi Prodotti;

–il-Kumitat dwar is-Servizzi u l-Investiment, li jindirizza materji dwar il-kummerċ transfruntier fis-servizzi, l-investiment, id-dħul temporanju, il-kummerċ elettroniku u d-drittijiet tal-proprjetà intellettwali marbutin mas-servizzi.

–il-Kumitat Konġunt tal-Kooperazzjoni Doganali (KKKD), stabbilit taħt il-Ftehim tal-1998 bejn il-Komunità Ewropea u l-Kanada dwar il-Koperazzjoni Doganali u l-Assistenza Reċiproka fi Kwistjonijiet Doganali, li jindirizza kwistjonijiet taħt dan il-Ftehim fir-rigward tar-regoli tal-oriġini, il-proċeduri tal-oriġini, il-faċilitazzjoni doganali u tal-kummerċ, miżuri applikati fil-fruntiera u s-sospensjoni temporanja tat-trattament tariffarju preferenzjali;

–il-Kumitat Konġunt ta’ Ġestjoni għall-Miżuri Sanitarji u Fitosanitarji, li jindirizza materji dwar il-miżuri sanitarji u fitosanitarji;

–il-Kumitat dwar l-Akkwist Pubbliku mill-Gvern, li jindirizza kwistjonijiet dwar l-akkwist pubbliku mill-gvern;

–il-Kumitat tas-Servizzi Finanzjarji, li jindirizza kwistjonijiet rigward is-servizzi finanzjarji;

–il-Kumitat dwar il-Kummerċ u l-Iżvilupp Sostenibbli, li jindirizza kwistjonijiet dwar l-iżvilupp sostenibbli;

–il-Forum ta’ Kooperazzjoni Regolatorja, li jindirizza kwistjonijiet dwar il-kooperazzjoni regolatorja; u

–l-Kumitat tas-CETA dwar l-Indikazzjonijiet Ġeografiċi, li jindirizza kwistjonijiet dwar l-indikazzjonijiet ġeografiċi.

Sal-punt li xi kumitat speċjalizzat minn dawn ikollu xi setgħat ta’ teħid ta' deċiżjonijiet taħt is-CETA, dawk id-deċiżjonijiet se jittieħdu bl-istess mod bħal dawk tal-Kumitat Konġunt.

•Implimentazzjoni fl-UE

Ċerti azzjonijiet se jkollhom jittieħdu biex tiġi żgurata l-implimentazzjoni tal-Ftehim. Dawn se jiġu stabbiliti fil-ħin għall-applikazzjoni tal-Ftehim. Dawn huma regolament ta’ implimentazzjoni tal-Kummissjoni li se jiġi adottat skont l-Artikolu 58(1) tar-Regolament (UE) Nru 952/2013 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tad-9 ta’ Ottubru 2013 li jistabbilixxi l-Kodiċi Doganali tal-Unjoni li jiftaħ il-kwoti tariffarji previsti mill-Ftehim.

•Dokumenti ta’ spjegazzjoni (għad-direttivi)

•Spjegazzjoni fid-dettall tad-dispożizzjonijiet speċifiċi tal-proposta

Is-CETA huwa ftehim kummerċjali u ta’ investiment komprensiv li fih dispożizzjonijiet dwar it-trattament u l-aċċess nazzjonali għas-suq għall-prodotti, rimedji kummerċjali, l-ostakoli tekniċi għall-kummerċ, miżuri sanitarji u fitosanitarji, faċilitazzjoni dogonali u tal-kummerċ, sussidji, investiment, il-kummerċ transfruntier fis-servizzi, id-dħul u l-permanenza temporanja ta’ persuni fiżiċi għal finijiet ta’ negozju, rikonoxximent reċiproku tal-kwalifiki professjonali, ir-regolamentazzjoni domestika, is-servizzi finanzjarji, is-servizzi tat-trasport marittimu internazzjonali, it-telekomunikazzjonijiet, il-kummerċ elettroniku, il-politika tal-kompetizzjoni, l-impriżi statali, il-monopolji u l-intrapriżi bi drittijiet jew privileġġi speċjali, l-akkwist pubbliku mill-gvern, il-proprjetà intelletwali, il-kooperazzjoni regolatorja, il-kummerċ u l-iżvilupp sostenibbli, il-kummerċ u x-xogħol, il-kummerċ u l-ambjent, id-djalogi u l-kooperazzjoni bilaterali, dispożizzjonijiet amministrattivi u istituzzjonali, it-trasparenza u s-soluzzjoni tat-tilwim.

Is-CETA se jtejjeb b’mod sinifikanti l-opportunitajiet ta’ negozju għall-kumpaniji Ewropej fil-Kanada. Bis-CETA il-kumpaniji Ewropej se jieħdu l-aħjar trattament li l-Kanada qatt offriet lil kwalunkwe sieħeb kummerċjali, u b’hekk se jkun hemm kundizzjonijiet ugwali fis-suq Kanadiż għall-kumpaniji tal-UE.

Billi jiftaħ is-swieq is-CETA għandu jappoġġa t-tkabbir u l-impjiegi fl-UE u jġib aktar benefiċċji għall-konsumaturi Ewropej. Dan għandu l-potenzjal li jżomm il-prezzijiet baxxi u jipprovdi lill-konsumaturi b’għażla akbar ta’ prodotti ta’ kwalità. Is-CETA mhux se jibdel l-istandards tal-UE. L-istandards u r-regolamenti dwar is-sigurtà tal-ikel, is-sigurtà tal-prodotti, il-protezzjoni tal-konsumatur, is-saħħa, l-ambjent, l-istandards soċjali u tax-xogħol eċċ. mhux se jitmissu. L-importazzjonijiet kollha mill-Kanada se jkollhom jissodisfaw ir-regoli u r-regolamenti tal-UE għall-prodotti - mingħajr eċċezzjonijiet.

B’mod aktar speċifiku s-CETA se joffri:

Iffrankar fuq id-dazji doganali

Is-CETA se jġib benefiċċji tanġibbli għall-konsumaturi u l-kumpaniji Ewropej billi jelimina jew inaqqas id-dazji doganali - fost l-aħjar tnaqqis li qatt inkiseb mill-UE fi ftehim kummerċjali. Dan se jipprovdi opportunitajiet importanti tas-suq lill-kumpaniji Ewropej, inklużi l-SMEs. L-aktar importanti, ħafna mid-dazji doganali se jitneħħew hekk kif is-CETA jidħol fis-seħħ. It-tnaqqis tad-dazji doganali mhux se jbaxxi jew jibdel l-istandards tal-UE. L-importazzjonijiet mill-Kanada se jkollhom jirrispettaw ir-regoli tal-UE.

Opportunitajiet għall-fornituri ta’ servizz u protezzjoni trasparenti u effikaċi tal-investiment u l-mekkaniżmi għar-riżoluzzjoni tat-tilwim

Is-CETA huwa bil-wisq l-aktar ftehim wiesa’ li qatt ġie konkluż mill-UE fil-qasam tas-servizzi u l-investiment. L-impriżi Ewropej se jkollhom aktar opportunitajiet biex jipprovdu servizzi tat-trasport marittimu speċjalizzati bħal tħammil, ċaqliq ta' kontejners vojta u trasport ta' ċertu merkanzija fil-Kanada. Il-kumpaniji Ewropej se jkollhom ukoll vantaġġi ġodda biex jiksbu approvazzjoni ta' proġetti ta’ investiment fil-Kanada, biex jipproteġu l-investimenti tagħhom u jinfurzaw id-drittijiet tagħhom f’każ ta’ trattament inġust permezz ta’ sistema bilanċjata u effettiva għas-soluzzjoni tat-tilwim. Għas-setturi tas-servizzi kollha, bħas-servizzi ambjentali, tat-telekomunikazzjoni u l-finanzjament, l-aċċess għas-suq huwa żgurat kemm fil-livell federali kif ukoll — għall-ewwel darba — fil-livell provinċjali. Fis-CETA — bħal fil-ftehimiet kummerċjali kollha tagħha — l-UE tipproteġi s-servizzi pubbliċi. Għal darb’oħra, l-investituri u l-fornituri tas-servizzi Kanadiżi se jkollhom jirrispettaw ir-regolamenti applikabbli tal-UE.

Protezzjoni tal-investimenti u soluzzjoni ta’ tilwim dwar l-investiment

Is-CETA jinkludi l-innovazzjonijiet kollha tal-approċċ il-ġdid tal-UE dwar l-investimenti u tal-mekkaniżmu tas-soluzzjoni għat-tilwim tagħha u b’hekk jilħaq l-aspettattivi tal-partijiet konċernati għal sistema aktar ġusta, aktar trasparenti u istituzzjonalizzata għas-soluzzjoni tat-tilwim dwar l-investiment. Dan jintroduċi innovazzjonijiet importanti f’dan il-qasam, jiżgura livell għoli ta’ protezzjoni għall-investituri u jippreserva bis-sħiħ id-dritt tal-gvernijiet li jirregolaw u li jsegwu objettivi leġittimi ta’ politika pubblika bħal pereżempju l-protezzjoni tas-saħħa, is-sigurtà, jew l-ambjent. Is-CETA jirrappreżenta bidla sinifikanti mill-approċċ tradizzjonali għall-protezzjoni tal-investiment u s-soluzzjoni tat-tilwim dwar l-investimenti f’ħafna trattati bilaterali dwar l-investiment mad-dinja kollha. Ineħħi l-ambigwitajiet li kienu jagħmluha possibbli li s-sistema l-qadima tiġi abbużata jew interpretata b'mod eċċessiv u joħloq sistema ta’ qorti tal-investiment indipendenti, magħmula minn tribunal permanent u tribunal tal-appell li se tmexxi l-proċedimenti tas-soluzzjoni tat-tilwim b’mod trasparenti u imparzjali.

Rikonoxximent reċiproku tal-kwalifiki professjonali

Il-Ftehim jipprovdi qafas biex jiffaċilita r-rikonoxximent reċiproku tal-kwalifiki tal-professjonijiet regolati bħal kontabilisti, periti u inġiniera. Organizzazzjonijiet professjonali rilevanti fl-UE u l-Kanada issa għandhom qafas li jistabbilixxi l-kundizzjonijiet għan-negozjar ta’ ftehimiet ta’ rikonoxximent reċiproku għall-professjonijiet rispettivi tagħhom. Dawn imbagħad ikollhom jiġu kkonfermati u miftiehem bejn l-UE u l-Kanada.

Trasferimenti eħfef ta’ persunal ta' kumpaniji u professjonisti oħra bejn l-UE u l-Kanada

Is-CETA se jagħmilha aktar faċli għall-kumpaniji li jċaqalqu persunal temporanjament bejn l-UE u l-Kanada. Dan se jiffaċilita l-operat tal-kumpaniji Ewropej fil-Kanada. Se jkun ukoll aktar faċli għal dawk li jipprovdu servizzi professjonali biex jipprovdu temporanjament servizzi legali, ta’ kontabbiltà, arkitettura jew servizzi simili.

Ittejjeb il-kapaċità tal-kumpaniji Ewropej li jipprovdu servizzi ta’ wara l-bejgħ

Is-CETA se jagħmilha aktar faċli għall-kumpaniji tal-UE li jesportaw tagħmir, makkinarju u software billi se jippermetti lill-kumpaniji jibagħtu inġiniera tal-manutenzjoni u speċjalisti oħra biex jipprovdu servizzi ta’ wara l-bejgħ u servizzi relatati.

Aċċess għal sejħiet għal offerti pubbliċi Kanadiż

Il-Kanada fetħet is-sejħiet għall-offerti pubbliċi tagħha għall-kumpaniji mill-UE ħafna aktar milli għamlet ma kwalunkwe sieħeb kummerċjali ieħor tagħha. Id-ditti tal-UE se jkunu jistgħu jitfgħu offerti biex jipprovdu prodotti u servizzi mhux fil-livell federali biss iżda wkoll fil-provinċi u l-muniċipalitajiet Kanadiżi, l-ewwel ditti mhux Kanadiżi li se jkunu jistgħu jagħmlu hekk. Is-suq tal-akkwist pubbliku tal-provinċi Kanadiżi huwa estimat li huwa d-doppju ta' dak federali.

L-evitar ta’ spejjeż relatati ma’ ittestjar doppju

L-UE u l-Kanada qablu li jaċċettaw iċ-ċertifikati tal-valutazzjoni tal-konformità ta' xulxin f’oqsma bħalma huma l-prodotti elettriċi, elettroniċi u tagħmir tar-radju, il-ġugarelli, makkinarju jew apparat tal-kejl. Dan ifisser li korp tal-valutazzjoni tal-konformità fl-UE jista' jittestja prodotti tal-UE għall-esportazzjoni lejn il-Kanada skont ir-regoli Kanadiżi u viċi versa. Dan se jevita liż-żewġ naħat milli jagħmlu l-istess test u jista’ jnaqqas l-ispejjeż bil-kbir kemm għall-kumpaniji kif ukoll għall-konsumaturi. Dan huwa ta’ benefiċċju partikolari għall-kumpaniji żgħar li għalihom jista’ jkun projbittiv li jħallsu darbtejn għall-istess test. Filwaqt li dan mhuwiex kif l-UE taħdem fil-fruntieri tagħha, dan xorta waħda huwa pass tassew kbir ’il quddiem fil-ftehimiet Internazzjonali tal-UE.

Protezzjoni aħjar għall-innovazzjoni u għax-xogħlijiet kreattivi tal-UE

Is-CETA se joħloq kundizzjonijiet aktar ekwi bejn il-Kanada u l-UE fejn jidħlu d-drittijiet tal-proprjetà intellettwali. Se jsaħħaħ il-protezzjoni tad-drittijiet tal-awtur (allinjament mar-regoli tal-UE dwar il-protezzjoni ta’ miżuri teknoloġiċi u l-immaniġġar tad-drittijiet diġitali kif ukoll dwar ir-responsabilità tal-fornituri tas-servizzi tal-internet) u l-infurzar (jiġifieri billi jipprevedi l-possibbiltà ta’ miżuri provviżorji u inibizzjonijiet fuq l-intermedjarji involuti fl-attivitajiet ta’ ksur). Se ttejjeb kif is-sistema tad-drittijiet tal-proprjetà intellettwali tal-Kanada tipproteġi l-privattivi tal-prodotti farmaċewtiċi tal-UE. Il-Kanada taqbel ukoll li ssaħħaħ il-miżuri tal-fruntieri tagħha kontra prodotti bil-marka kummerċjali foloz, prodotti bid-drittijiet tal-awtur piratati u prodotti b’indikazzjoni ġeografika foloz.

Vantaġġ fis-suq għall-produtturi ta’ prodotti tradizzjonali Ewropej

Ħafna intrapriżi medji u iżgħar li jinnegozjaw fi prodotti agrikoli se jibbenefikaw mill-qbil tal-Kanada li tipproteġi 143 indikazzjoni ġeografika ta' prodotti Ewropej ta’ kwalità għolja bħall-ġobon Roquefort, il-ħall minn Modena jew il-ġobon Gouda Olandiż u ħafna oħrajn.

Impenn lejn l-iżvilupp sostenibbli

Fis-CETA, l-UE u l-Kanada jaffermaw l-impenn tagħhom favur l-iżvilupp sostenibbli. It-tnejn jaqblu li l-kummerċ u l-investiment għandhom iżidu l-protezzjoni ambjentali u d-drittijiet tax-xogħol — u mhux ikunu għall-ispejjeż tagħhom. L-UE u l-Kanada huma impenjati li s-CETA jgħin biex jiżgura t-tkabbir ekonomiku, l-iżvilupp soċjali u l-ħarsien tal-ambjent ikun isostnu lil xulxin. Is-CETA jintegra l-obbligi tal-UE u tal-Kanada lejn r-regoli internazzjonali dwar id-drittijiet tal-ħaddiema u l-protezzjoni tal-ambjent u jagħti rwol qawwi lis-soċjetà ċivili tal-UE u tal-Kanada biex jipparteċipaw fl-implimentazzjoni tal-impenji f’dawn l-oqsma fis-CETA. Is-CETA jistabbilixxi wkoll proċess biex jiġi riżolt it-tilwim, inkluż konsultazzjonijiet governattivi u grupp ta’ esperti..

2016/0220 (NLE)

Proposta għal

DEĊIŻJONI TAL-KUNSILL

dwar l-applikazzjoni provviżorja tal-Ftehim Ekonomiku u Kummerċjali Komprensiv bejn il-Kanada fuq naħa u l-Unjoni Ewropea u l-Istati Membri tagħha fuq in-naħa l-oħra

IL-KUNSILL TAL-UNJONI EWROPEA,

Wara li kkunsidra t-Trattat dwar il-Funzjonament tal-Unjoni Ewropea, u b'mod partikolari l-Artikolu 91, l-Artikolu 100(2) u l-ewwel subparagrafu tal-Artikolu 207(4) flimkien mal-Artikolu 218(5) tiegħu,

Wara li kkunsidra l-proposta tal-Kummissjoni Ewropea,

Billi:

(1)Fl-24 ta’ April 2009, il-Kunsill awtorizza lill-Kummissjoni biex tiftaħ negozjati għal Ftehim Ekonomiku u Kummerċjali Komprensiv mal-Kanada.

(2)In-negozjati ġew konklużi.

(3)Skont id-Deċiżjoni tal-Kunsill Nru [XX], il-Ftehim Ekonomiku u Kummerċjali Komprensiv bejn il-Kanada, minn naħa u l-Unjoni Ewropea u l-Istati Membri tagħha min-naħa l-oħra ġie ffirmat fis-[27 ta’ Ottubru 2016].

(4)L-Artikolu 30.7(3) tal-Ftehim jipprevedi l-applikazzjoni provviżorja tiegħu.

(5)Il-Ftehim huwa tajjeb li jiġi applikat fuq bażi provviżorja, soġġett għat-twettiq tal-proċeduri meħtieġa għall-konklużjoni tiegħu f’data aktar tard.

(6)Skont l-Artikolu 218(7) tat-Trattat dwar il-Funzjonament tal-Unjoni Ewropea, huwa xieraq li l-Kunsill jawtorizza lill-Kummissjoni biex tapprova l-modifiki għall-Anness 20-A tal-Ftehim li jridu jiġu adottati mill-Kumitat Konġunt tas-CETA, kif stipulat fl-Artikolu 26.1 tal-Ftehim, fuq rakkomandazzjoni tal-Kumitat tas-CETA dwar l-Indikazzjonijiet Ġeografiċi skont l-Artikolu 20.22 tal-Ftehim.

(7)Skont l-Artikolu 30.6(1) tal-Ftehim, dan ma għandu jagħti l-ebda dritt jew obbligu li jista' jiġi invokat direttament quddiem il-qrati jew tribunali tal-Unjoni jew tal-Istati Membri.

ADOTTA DIN ID-DEĊIŻJONI:

Artikolu 1

1.Il-Ftehim Ekonomiku u Kummerċjali Komprensiv bejn il-Kanada, minn naħa, u l-Unjoni Ewropea u l-Istati Membri tagħha min-naħa l-oħra, għandu jiġi applikat fuq bażi provviżorja mill-Unjoni kif previst f’Artikolu 30.7(3) tiegħu, sakemm jitlestew il-proċeduri għall-konklużjoni tiegħu.

2.Sabiex jiddetermina d-data tal-applikazzjoni provviżorja l-Kunsill għandu jiffissa d-data sa liema n-notifika msemmija fl-Artikolu 30.7(3) tal-Ftehim għandha tintbagħat lejn il-Kanada.

3.Id-data minn meta l-Ftehim se jiġi applikat provviżorjament se tiġi ppubblikata f'Il-Ġurnal Uffiċjali tal-Unjoni Ewropea mis-Segretarjat Ġenerali tal-Kunsill.

Artikolu 2

Għall-finijiet tal-applikazzjoni tal-Artikolu 20.22 tal-Ftehim, modifiki fl-Anness 20-A tal-Ftehim permezz ta’ deċiżjonijiet tal-Kumitat Konġunt tas-CETA għandhom jiġu approvati mill-Kummissjoni f’isem l-Unjoni. Jekk tasal oppożizzjoni fil-qafas tal-eżami mwettaq skont l-Artikolu 20.19.1 u ma jkunx jista’ jintlaħaq qbil bejn il-partijiet interessati, il-Kummissjoni għandha tadotta l-pożizzjoni tagħha skont il-proċedura stabbilita fl-Artikolu 57(2) tar-Regolament (UE) Nru 1151/2012 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill.

Artikolu 3

Din id-Deċiżjoni għandha tidħol fis-seħħ fil-jum tal-adozzjoni tagħha.

Magħmul fi Strasburgu,

DIKJARAZZJONI FINANZJARJA LEĠIŻLATTIVA

1.IL-QAFAS TAL-PROPOSTA/INIZJATTIVA

1.1.Titolu tal-proposta/inizjattiva

1.2.Qasam/Oqsma ta’ politika konċernat(i) fl-istruttura tal-ABM/ABB

1.3.Natura tal-proposta/inizjattiva

1.4.Objettiv(i)

1.5.Raġunijiet għall-proposta/inizjattiva

1.6.Durata u impatt finanzjarju

1.7.Il-mod(i) ta’ ġestjoni ppjanat(i)

2.MIŻURI TA’ ĠESTJONI

2.1.Regoli tal-monitoraġġ u tar-rappurtar

2.2.Sistema ta’ ġestjoni u ta' kontroll

2.3.Miżuri għall-prevenzjoni tal-frodi u l-irregolaritajiet

3.STIMA TAL-IMPATT FINANZJARJU TAL-PROPOSTA/INIZJATTIVA

3.1.L-intestatura/i tal-qafas finanzjarju pluriennali u l-linja/i) baġitarja/i tan-nefqa affettwati

3.2.Impatt stmat fuq in-nefqa 

3.2.1.Sommarju tal-impatt stmat fuq in-nefqa

3.2.2.Impatt stmat fuq l-approprjazzjonijiet operazzjonali

3.2.3.Impatt stmat fuq l-approprjazzjonijiet ta’ natura amministrattiva

3.2.4.Kompatibbiltà mal-qafas finanzjarju pluriennali attwali

3.2.5.Kontribuzzjonijiet minn partijiet terzi

3.3.Impatt stmat fuq id-dħul

DIKJARAZZJONI FINANZJARJA LEĠIŻLATTIVA

1.IL-QAFAS TAL-PROPOSTA/INIZJATTIVA

1.1.Titolu tal-proposta/inizjattiva

1.2.Qasam/Oqsma ta’ politika konċernat(i) fl-istruttura tal-ABM/ABB 3  

1.3.Natura tal-proposta/inizjattiva

☑ Il-proposta/inizjattiva hija marbuta ma’ azzjoni ġdida 

◻Il-proposta/inizjattiva hija relatata ma’ azzjoni ġdida li ssegwi proġett pilota/azzjoni preparatorja 4  

◻Il-proposta/inizjattiva hi marbuta mal-estensjoni ta’ azzjoni eżistenti 

◻Il-proposta/inizjattiva hija marbuta ma’ azzjoni ridiretta lejn azzjoni ġdida 

1.4.Objettiv(i)

1.4.1.L-objettiv(i) strateġiku/ċi pluriennali tal-Kummissjoni fil-mira tal-proposta/inizjattiva

1.4.2.Objettiv(i) speċifiku/ċi u l-attività/ajiet ABM/ABB konċernati

1.4.3.Riżultat(i) u impatt(i) mistennija

Speċifika l-effetti li l-proposta/inizjattiva għandu jkollha fuq il-benefiċjarji/gruppi fil-mira.

1.4.4.Indikaturi tar-riżultati u tal-impatt

Speċifika l-indikaturi tal-monitoraġġ tal-implimentazzjoni tal-proposta/inizjattiva.

1.5.Raġunijiet għall-proposta/inizjattiva

1.5.1.Rekwiżiti li jridu jiġu ssodisfati fuq medda qasira jew medda twila ta' żmien

1.5.2.Valur miżjud tal-involviment tal-UE

1.5.3.Tagħlimiet minn esperjenzi simili fil-passat

1.5.4.Kompatibbiltà u sinerġija possibbli ma' strumenti oħra xierqa

1.6.Durata u impatt finanzjarju

◻Proposta/inizjattiva ta’ durata limitata

–◻    ◻Proposta/inizjattiva b’effett minn [JJ/XX]SSSS sa [JJ/XX]SSSS

–◻    ◻Impatt finanzjarju minn SSSS sa SSSS

☑ Proposta/inizjattiva ta' durata bla limitu

–Implimentazzjoni b’perjodu ta’ bidu mill-2017 (soġġett għal ratifika mill-Kunsill u l-Parlament Ewropew).

–segwit b’operat fuq skala sħiħa.

1.7.Il-mod(i) ta’ ġestjoni ppjanat(i) 5  

◻Ġestjoni diretta mill-Kummissjoni

–◻mid-dipartimenti tagħha, inkluż il-persunal tagħha fid-delegazzjonijiet tal-Unjoni;

–◻    ◻mill-aġenziji eżekuttivi

◻Ġestjoni kondiviża mal-Istati Membri

☑Ġestjoni indiretta billi l-kompiti tal-implimentazzjoni baġitarja jiġu inkarigati lil:

–◻pajjiżi terzi jew il-korpi nnominati minnhom;

–☑organizzazzjonijiet internazzjonali u l-aġenziji tagħhom (iridu jiġu speċifikati);

–◻il-BEI u l-Fond Ewropew tal-Investiment;

–◻korpi msemmijin fl-Artikoli 208 u 209 tar-Regolament Finanzjarju;

–◻korpi tal-liġi pubblika;

–◻korpi regolati b'liġi privata b'missjoni ta’ servizz pubbliku dment li jipprovdu garanziji finanzjarji adegwati;

–◻korpi regolati mil-liġi privata ta’ Stat Membru li huma fdati bl-implimentazzjoni ta’ sħubija pubblika privata u li jipprovdu garanziji finanzjarji adegwati;

–◻persuni fdati bl-implimentazzjoni ta' azzjonijiet speċifiċi fil-PESK skont it-Titolu V tat-Trattat tal-UE u identifikati fl-att bażiku relevanti.

–Jekk ikun indikat aktar minn mod ta’ġestjoni wieħed, agħti d-dettalji fit-taqsima "Kummenti".

Kummenti

2.MIŻURI TA’ ĠESTJONI

2.1.Regoli tal-monitoraġġ u tar-rappurtar

Speċifika l-frekwenza u l-kundizzjonijiet.

2.2.Sistema ta’ ġestjoni u ta' kontroll

2.2.1.Riskji identifikati

2.2.2.Informazzjoni dwar l-istabbiliment tas-sistema ta’ kontroll intern

2.2.3.Stima tal-kostijiet u tal-benefiċċji tal-kontrolli u valutazzjoni tal-livell mistenni tar-riskju ta’ errur

2.3.Miżuri għall-prevenzjoni tal-frodi u l-irregolaritajiet

Speċifika l-miżuri ta’ prevenzjoni u ta' protezzjoni eżistenti jew previsti.

3.STIMA TAL-IMPATT FINANZJARJU TAL-PROPOSTA/INIZJATTIVA

3.1.L-intestatura/i tal-qafas finanzjarju pluriennali u l-linja/i) baġitarja/i tan-nefqa affettwati

Linji baġitjarji eżistenti

Fl-ordni tal-intestaturi u l-linji baġitarji tal-qafas finanzjarju pluriennali.

Linji baġitarji ġodda mitluba

Fl-ordni tal-intestaturi u l-linji baġitarji tal-qafas finanzjarju pluriennali.

3.2.Impatt stmat fuq in-nefqa

3.2.1.Sommarju tal-impatt stmat fuq in-nefqa

EUR miljuni (sa tliet postijiet deċimali)

Jekk tkun affettwata aktar minn intestatura waħda mill-proposta/inizjattiva:

EUR miljuni (sa tliet postijiet deċimali)

EUR miljuni (sa tliet postijiet deċimali)

3.2.2.Impatt stmat fuq l-approprjazzjonijiet operazzjonali

–◻    ◻Il-proposta/inizjattiva ma teħtieġ l-ebda użu ta’ approprjazzjonijiet operazzjonali

–☑    ☑Il-proposta/inizjattiva teħtieġ l-użu tal-approprjazzjonijiet operazzjonali, kif spjegat hawn taħt:

Approprjazzjonijiet għall-impenji f’miljuni ta’ Eur (sat-tielet postijiet deċimali)

3.2.3.Impatt stmat fuq l-approprjazzjonijiet ta’ natura amministrattiva

3.2.3.1.Sommarju

–◻    ◻Il-proposta/l-inizjattiva ma teħtiġx l-użu ta’ approprjazzjonijiet ta' natura amministrattiva

–☑    ☑Il-proposta/l-inizjattiva teħtieġ l-użu ta' approprjazzjonijiet ta' natura amministrattiva, kif spjegat hawn taħt:

EUR miljuni (sa tliet postijiet deċimali)

L-approprjazzjonijiet meħtieġa għar-riżorsi umani u għal infiq ieħor ta’ natura amministrattiva se jiġu ssodisfati b’approprjazzjonijiet mid-DĠ li diġà jkunu assenjati għall-ġestjoni tal-azzjoni u/jew kienu ġew ridistribwiti fid-DĠ, flimkien, jekk dan ikun neċessarju, ma’ xi allokazzjoni addizzjonali li tista’ tingħata lid-DĠ ta’ ġestjoni skont il-proċedura annwali ta’ allokazzjoni u fid-dawl tar-restrizzjonijiet baġitarji.

3.2.3.2.Stima tar-riżorsi umani meħtieġa

–◻    ◻Il-proposta/l-inizjattiva ma teħtieġx l-użu ta’ riżorsi umani.

–☑    ☑(Il-proposta/l-inizjattiva jenħtiġilha l-użu ta’ riżorsi umani, kif spjegat hawn taħt:

L-istima trid tingħata f’unitajiet ekwivalenti għal full time

XX huwa l-qasam ta’ politika jew it-titolu baġitarju konċernat.

Ir-riżorsi umani meħtieġa se jiġu mill-persunal tad-DĠ li diġà jkun assenjat għall-ġestjoni tal-azzjoni u/jew ġew riallokat fid-DĠ, flimkien, jekk inhu meħtieġ ma' kull allokazzjoni addizzjonali li tista' tingħata lid-DĠ li jimmaniġġa skont il-proċedura annwali ta' allokazzjoni u fid-dawl tar-restrizzjonijiet baġitarji.

Deskrizzjoni tal-kompiti li jridu jitwettqu:

3.2.4.Kompatibbiltà mal-qafas finanzjarju pluriennali attwali

–☑    ☑Il-proposta/l-inizjattiva hija kompatibbli mal-qafas finanzjarju pluriennali attwali.

–◻    ◻Il-proposta/l-inizjattiva se tirrikjedi programmazzjoni mill-ġdid tal-intestatura rilevanti fil-qafas finanzjarju pluriennali.

–◻    ◻Il-proposta/inizjattiva teħtieġ applikazzjoni tal-istrument ta' flessibbiltà jew reviżjoni tal-qafas finanzjarju pluriennali.

3.2.5.Kontribuzzjonijiet minn partijiet terzi

–Il-proposta/inizjattiva ma tipprevedix kofinanzjament minn partijiet terzi.

–Il-proposta tipprevedi l-kofinanzjament stmat hawn taħt:

Approprjazzjonijiet f’miljuni ta’ EUR (sa tliet postijiet deċimali)

3.3.Impatt stmat fuq id-dħul

–◻    ◻Il-proposta/l-inizjattiva ma għandha l-ebda impatt finanzjarju fuq id-dħul.

–☑    ☑Il-proposta/l-inizjattiva għandha l-impatt finanzjarju li ġej:

–☑    ☑fuq ir-riżorsi proprji

–◻    ◻fuq id-dħul mixxellanju

EUR miljuni (sa tliet postijiet deċimali)

Għad-dħul mixxellanju 'assenjat', speċifika l-linja/i tan-nefqa tal-baġit milquta.

Speċifika l-metodu għall-kalkulazzjoni tal-impatt fuq id-dħul.

(1) http://trade.ec.europa.eu/doclib/docs/2008/october/tradoc_141032.pdf  

(2) http://trade.ec.europa.eu/doclib/docs/2011/september/tradoc_148201.pdf  

(3) ABM: immaniġġar ibbażat fuq l-attività; ABB: ibbaġitjar ibbażat fuq l-attività.

(4) Kif imsemmi fl-Artikolu 54(2)(a) jew (b) tar-Regolament Finanzjarju.

(5) Id-dettalji tal-metodi ta' ġestjoni u r-referenzi għar-Regolament Finanzjarju huma disponibbli fis-sit BudgWeb: http://www.cc.cec/budg/man/budgmanag/budgmanag_mt.html

(6) Diff. = Approprjazzjonijiet differenzjati / Mhux diff. = Approprjazzjonijiet mhux differenzjati.

(7) L-EFTA: Assoċazzjoni Ewropea tal-Kummerċ Ħieles.

(8) Pajjiżi kandidati u, fejn applikabbli, pajjiżi potenzjalment kandidati mill-Punent tal-Balkani.

(9) Għajnuna teknika u/jew amministrattiva u nefqa b’appoġġ għall-implimentazzjoni ta’ programmi u/jew azzjonijiet tal-UE (dawk li qabel kienu linji “BA”), riċerka indiretta u riċerka diretta.

(10) Is-sena N hija s-sena li fiha tibda l-implimentazzjoni tal-proposta/inizjattiva.

(11) L-outputs huma l-prodotti u s-servizzi li għandhom jiġu pprovduti (pereżempju: l-għadd ta’ skambji ta’ studenti ffinanzjati, l-għadd ta’ kilometri ta’ toroq mibnija, eċċ.).

(12) Kif deskritt fil-punt 1.4.2. "Objettivi speċifiċi..."

(13) Is-sena N hija s-sena li fiha tibda l-implimentazzjoni tal-proposta/inizjattiva.

(14) Għajnuna teknika u/jew amministrattiva u nefqa b’appoġġ għall-implimentazzjoni ta’ programmi u/jew azzjonijiet tal-UE (dawk li qabel kienu linji “BA”), riċerka indiretta u riċerka diretta.

(15) AC = Aġenti Kuntrattwali; AL = Persunal Lokali; END = Espert Nazzjonali Sekondat; INT= persunal tal-aġenzija; JED = Esperti Żgħażagħ fid-Delegazzjonijiet.

(16) Sottolimitu massimu għall-persunal estern kopert mill-approprjazzjonijiet operazzjonali (eks linji "BA").

(17) Fir-rigward ta’ riżorsi proprji tradizzjonali (dazji doganali, imposti fuq iz-zokkor), l-ammonti indikati jridu ikunu ammonti netti, jiġifieri ammonti gross wara tnaqqis ta’ 25 % għall-ispejjeż tal-ġbir.

IL-KUMMISSJONI EWROPEA

Strasburgu, 5.7.2016

COM(2016) 470 final

ANNESS

tal-

Proposta għal Deċiżjoni tal-Kunsill

dwar l-applikazzjoni provviżorja tal-Ftehim Ekonomiku u Kummerċjali Komprensiv bejn il-Kanada, minn naħa, u l-Unjoni Ewropea u l-Istati Membri tagħha, min-naħa l-oħra

FTEHIM EKONOMIKU U KUMMERĊJALI KOMPRENSIV (CETA)

BEJN IL-KANADA, MINN NAĦA,

U L-UNJONI EWROPEA U L-ISTATI MEMBRI TAGĦHA,

IR-RENJU TAL-BELĠJU,

IR-REPUBBLIKA TAL-BULGARIJA,

IR-REPUBBLIKA ĊEKA,

IR-RENJU TAD-DANIMARKA,

IR-REPUBBLIKA FEDERALI TAL-ĠERMANJA,

IR-REPUBBLIKA TAL-ESTONJA,

L-IRLANDA,

IR-REPUBBLIKA ELLENIKA,

IR-RENU TA' SPANJA,

IR-REPUBBLIKA FRANĊIŻA,

IR-REPUBBLIKA TAL-KROAZJA,

IR-REPUBBLIKA TALJANA,

IR-REPUBBLIKA TA' ĊIPRU,

IR-REPUBBLIKA TAL-LATVJA,

IR-REPUBBLIKA TAL-LITWANJA,

IL-GRAN DUKAT TAL-LUSSEMBURGU,

L-UNGERIJA,

IR-REPUBBLIKA TA' MALTA,

IR-RENJU TAN-NETHERLANDS,

IR-REPUBBLIKA TAL-AWSTRIJA,

IR-REPUBBLIKA TAL-POLONJA,

IR-REPUBBLIKA PORTUGIŻA,

IR-RUMANIJA,

IR-REPUBBLIKA TAS-SLOVENJA,

IR-REPUBBLIKA SLOVAKKA,

IR-REPUBBLIKA TAL-FINLANDJA,

IR-RENJU TAL-IŻVEZJA,

IR-RENJU UNIT TAL-GRAN BRITTANJA U L-IRLANDA TA' FUQ,

MIN-NAĦA L-OĦRA,

minn hawn 'il quddiem imsejħa konġuntament "il-Partijiet",

jiddeterminaw li:

IKOMPLU jsaħħu r-relazzjoni ekonomika mill-qrib ta’ bejniethom u jibnu fuq id-drittijiet u l-obbligi rispettivi tagħhom skont il-Ftehim ta’ Marrakexx li jistabbilixxi l-Organizzazzjoni Dinjija tal-Kummerċ, magħmul fil-15 ta’ April 1994, u strumenti multilaterali u bilaterali oħra ta’ kooperazzjoni;

JOĦOLQU suq akbar u sikur għall-prodotti u s-servizzi tagħhom permezz tat-tnaqqis jew l-eliminazzjoni ta’ ostakoli għall-kummerċ u l-investiment;

JISTABBILIXXU regoli ċari, trasparenti, prevedibbli u ta' vantaġġ reċiproku sabiex jirregolaw il-kummerċ u l-investiment tagħhom;

KIF UKOLL,

FILWAQT LI JAFFERMAW MILL-ĠDID ir-rabta b’saħħitha tagħhom għad-demokrazija u d-drittijiet fundamentali kif stabbiliti f'Id-Dikjarazzjoni Universali tad-Drittijiet tal-Bniedem, li saret f’Pariġi fl-10 ta’ Diċembru 1948, u jikkondividu l-fehma li l-proliferazzjoni ta' armi ta' qerda massiva tippreżenta theddida kbira għas-sigurtà internazzjonali;

FILWAQT LI JIRRIKONOXXU l-importanza tas-sigurtà internazzjonali, id-demokrazija, id-drittijiet tal-bniedem u l-istat tad-dritt għall-iżvilupp tal-kummerċ internazzjonali u l-kooperazzjoni ekonomika;

FILWAQT LI JIRRIKONOXXU li d-dispożizzjonijiet ta’ dan il-Ftehim iħarsu d-dritt tal-Partijiet li jirregolaw fit-territorji tagħhom u l-flessibbiltà tal-Partijiet li jiksbu l-għanijiet ta’ politika leġittimi, bħas-saħħa pubblika, is-sikurezza, l-ambjent, il-morali pubblika, u l-promozzjoni u l-protezzjoni tad-diversità kulturali;

FILWAQT LI JAFFERMAW l-impenji tagħhom bħala Partijiet għall-Konvenzjoni tal-UNESCO dwar il-Protezzjoni u l-Promozzjoni tad-Diversità tal-Espressjonijiet Kulturali, li saret f’Pariġi fl-20 ta’ Ottubru 2005, u jirrikonoxxu li l-Istati għandhom id-dritt li jħarsu, jiżviluppaw u jimplimentaw il-politiki kulturali tagħhom, biex jappoġġjaw l-industriji kulturali tagħhom bl-għan li tissaħħaħ id-diversità tal-espressjonijiet kulturali, u titħares l-identità kulturali tagħhom, inkluż permezz tal-użu ta’ miżuri regolatorji u ta’ appoġġ finanzjarju;

FILWAQT LI JIRRIKONOXXU li d-dispożizzjonijiet ta’ dan il-Ftehim jipproteġu l-investimenti u l-investituri fir-rigward tal-investimenti tagħhom, u huma maħsuba biex jistimulaw l-attività kummerċjali ta’ benefiċċju reċiproku, mingħajr ma jiddgħajjef id-dritt tal-Partijiet li jirregolaw fl-interess pubbliku fit-territorji tagħhom;

FILWAQT LI JAFFERMAW MILL-ĠDID l-impenn tagħhom li jippromwovu l-iżvilupp sostenibbli u l-iżvilupp tal-kummerċ internazzjonali b’tali mod li jsir kontribut għal żvilupp sostenibbli fid-dimensjonijiet ekonomiċi, soċjali u ambjentali tiegħu;

FILWAQT LI JINKORAĠĠIXXU lill-intrapriżi li joperaw fit-territorju tagħhom jew li huma suġġetti għall-ġurisdizzjoni tagħhom biex jirrispettaw il-linji gwida u l-prinċipji ta’ responsabbiltà soċjali korporattiva rikonoxxuti internazzjonalment, inkluż il-Linji Gwida tal-OECD għall-Impriżi Multinazzjonali, u biex isegwu l-aħjar prattiki ta’ kondotta responsabbli fin-negozju;

FILWAQT LI JIMPLIMENTAW dan il-Ftehim b’mod konsistenti mal-infurzar tal-liġijiet rispettivi tagħhom dwar ix-xogħol u l-ambjent u li jtejjeb il-livelli tagħhom ta’ protezzjoni ambjentali u tax-xogħol, u li jibni fuq l-impenji internazzjonali tagħhom dwar kwistjonijiet ambjentali u tax-xogħol;

FILWAQT LI JIRRIKONOXXU r-rabta qawwija li hemm bejn l-innovazzjoni u l-kummerċ, u l-importanza tal-innovazzjoni għat-tkabbir ekonomiku tal-ġejjieni, u jaffermaw l-impenn tagħhom biex jinkoraġġixxu l-espansjoni tal-kooperazzjoni fil-qasam tal-innovazzjoni, kif ukoll fl-oqsma relatati ta’ riċerka u żvilupp u x-xjenza u t-teknoloġija, u biex jippromwovu l-involviment ta’ entitajiet relevanti tas-settur pubbliku u dak privat;

QABLU kif ġej:

KAPITOLU WIEĦED

DEFINIZZJONIJIET ĠENERALI U DISPOŻIZZJONIJIET INIZJALI

TAQSIMA A

Definizzjonijiet ġenerali

ARTIKOLU 1.1

Definizzjonijiet tal-applikazzjoni ġenerali

Għall-finijiet ta' dan il-Ftehim u sakemm mhux speċifikat mod ieħor:

deċiżjoni amministrattiva dwar applikazzjoni ġenerali tfisser deċiżjoni amministrattiva li tapplika għall-persuni u għas-sitwazzjonijiet fattwali kollha li ġeneralment jaqgħu fl-ambitu tagħha u li tistabbilixxi norma ta' kondotta iżda ma tinkludix:

(a)    determinazzjoni jew deċiżjoni li tkun saret fi proċediment amministrattiv jew kważi ġuridiku li tapplika għal persuna, prodott jew servizz partikolari tal-Parti l-oħra f'każ speċifiku; jew

(b)    deċiżjoni li taġġudika fir-rigward ta' att jew prattika partikolari;

Ftehim dwar l-Agrikoltura tfisser Ftehim dwar l-Agrikoltura, inkluż fl-Anness 1A tal-Ftehim tad-WTO;

prodott agrikolu tfisser prodott elenkat fl-Anness 1 tal-Ftehim dwar l-Agrikoltura;

Ftehim Antidumping tfisser il-Ftehim dwar l-Implimentazzjoni tal-Artikolu VI tal-Ftehim Ġenerali dwar it-Tariffi u l-Kummerċ tal-1994 li jinsab fl-Anness 1A tal-Ftehim tad-WTO;

Punti ta' kuntatt CETA tfisser punti ta' kuntatt stabbiliti skont l-Artikolu 26.5 (Punti ta' kuntatt CETA);

Kumitat Konġunt CETA tfisser il-Kumitat Konġunt CETA stabbilit skont l-Artikolu 26.1 (il-Kumitat Konġunt CETA);

CPC tfisser il-Klassifika Ċentrali tal-Prodotti kif stabbilita fl-Uffiċċju tal-Istatistika tan-Nazzjonijiet Uniti, id-Dokumenti dwar l-Istatistika, Sensiela M, N° 77, CPC prov, 1991;

industrija kulturali tfisser persuni involuti:

(a)    fil-pubblikazzjoni, id-distribuzzjoni jew il-bejgħ ta' kotba, rivisti, perjodiċi jew gazzetti f'forma stampata jew li tinqara fuq apparat, ħlief meta l-istampar jew l-issettjar tat-tipa ta' kull wieħed minn dawn tkun l-unika attività;

(b)    fil-produzzjoni, id-distribuzzjoni, il-bejgħ jew il-wiri ta' films jew reġistrazzjonijiet video;

(c)    fil-produzzjoni, id-distribuzzjoni, il-bejgħ jew il-wiri ta' films jew reġistrazzjonijiet fuq vidjo;

(d)    fil-pubblikazzjoni, id-distribuzzjoni jew ilbejgħ ta' mużika f'forma stampata jew li tinqara fuq apparat; jew

(e)    fil-komunikazzjonijiet birradju fejn it-trażmissjonijiet ikunu maħsuba biex jirċevihom direttament il-pubbliku ġenerali, kif ukoll l-intrapriżi kollha tar-radju, televiżjoni u xandir bil-fil u s-servizzi kollha ta' programmar bis-satellita u netwerks ta' xandir;

dazju doganali tfisser dazju jew imposta ta’ kull għamla fuq l-importazzjoni ta’ prodott jew b'rabta magħha, inkluż forma ta’ soprataxxa imposta fuq tali importazzjoni jew b'rabta magħha, iżda li ma tinkludix:

(a)    imposta ekwivalenti għal taxxa interna imposta b'konformità mal-Artikolu 2.3 (Trattament Nazzjonali);

(b)    miżura applikata b'konformità mad-dispożizzjonijiet tal-Artikoli VI jew XIX tal-GATT 1944, il-Ftehim Antidumping, il-Ftehim SCM, il-Ftehim rigward is-Salvagwardji, jew l-Artikolu 22 tad-DSU; jew

(c)    tariffa jew forma oħra ta' imposta konsistenti mal-Artikolu VIII tal-GATT 1994;

Ftehim dwar l-Evalwazzjoni Doganali tfisser il-Ftehim dwar l-Implimentazzjoni tal-Artikolu VII tal-Ftehim Ġenerali dwar it-Tariffi u l-Kummerċ tal-1994 li jinsab fl-Anness 1A tal-Ftehim tad-WTO;

jiem tfisser jiem kalendarji, inklużi tmiem il-ġimgħa u l-festi;

DSU tfisser Qbil dwar is-Soluzzjoni tat-Tilwim, li jinsab fl-Anness 2 tal-Ftehim tad-WTO;

intrapriża tfisser entità kostitwita jew organizzata taħt il-liġi applikabbli, kemm jekk għall-profitt kif ukoll jekk le, u kemm jekk bi sjieda jew kontroll privat jew tal-gvern, inkluża korporazzjoni, fiduċjarja, soċjetà, intrapriża individwali, intrapriża konġunta jew assoċjazzjoni oħra;

eżistenti tfisser fis-seħħ fid-data tad-dħul fis-seħħ ta' dan il-Ftehim;

GATS tfisser il-Ftehim Ġenerali dwar il-Kummerċ fis-Servizzi, inkluż fl-Anness 1B tal-Ftehim tad-WTO;

GATT 1994 tfisser il-Ftehim Ġenerali dwar it-Tariffi u l-Kummerċ tal-1994, inkluż fl-Anness 1 A tal-Ftehim tad-WTO;

prodotti ta' Parti tfisser prodotti domestiċi kif mifhum fil-GATT 1994 jew tali prodotti kif il-Partijiet jistgħu jiddeċiedu, u tinkludi l-prodotti ta' oriġini ta' dik il-Parti;

Sistema Armonizzata (SA) tfisser is-Sistema Armonizzata għad-Deskrizzjoni u Kodifikazzjoni ta' Merkanzija, inklużi r-Regoli Ġenerali ta' Interpretazzjoni, in-Noti tat-Taqsimiet, in-Noti tal-Kapitoli u n-noti tas-subintestaturi tagħha;

intestatura tfisser numru b'erba' ċifri jew lewwel erba' ċifri ta' numru użat fin-nomenklatura tas-SA;

miżura tfisser liġi, regolament, regola, proċedura, deċiżjoni, azzjoni amministrattiva, rekwiżit, prassi jew kull forma oħra ta' miżura minn Parti;

nazzjonali tfisser persuna fiżika li hija ċittadin kif definit fl-Artikolu 1.2, jew li hija resident permanenti ta' Parti;

oriġinarju tfisser li jikkwalifika taħt ir-regoli ta' oriġini kif stabbilit fil-Protokoll dwar ir-Regoli ta' Oriġini u l-Proċeduri ta' Oriġini;

persuna tfisser persuna fiżika jew intrapriża;

persuna ta' Parti tfisser ċittadin jew intrapriża ta' Parti;

trattament tariffarju preferenzjali tfisser l-applikazzjoni tar-rata tad-dazju skont dan il-Ftehim għal prodott orġinarju skont l-iskeda tal-eliminazzjoni tat-tariffi;

Ftehim ta' Salvagwardji tfisser il-Ftehim dwar is-Salvagwardji li jinsab fl-Anness 1A tal-Ftehim tad-WTO;

miżura sanitarja jew fitosanitarja tfisser miżura kif imsemmija fl-Anness A, il-paragrafu 1 tal-Ftehim SPS;

Ftehim SCM tfisser il-Ftehim dwar is-Sussidji u l-Miżuri Kompensatorji li jinsab fl-Anness 1A tal-Ftehim tad-WTO;

fornitur tas-servizzi tfisser kull persuna li tforni jew tfittex li tforni servizz;

Ftehim SPS tfisser il-Ftehim dwar l-Applikazzjoni ta' Miżuri Sanitarji u Fitosanitarji li jinsab fl-Anness 1A tal-Ftehim tad-WTO;

intrapriża tal-istat tfisser intrapriża bi sjieda jew kontroll ta' Parti;

intestatura tfisser numru b'erba' ċifri jew l-ewwel erba' ċifri ta' numru użat fin-nomenklatura tas-SA;

klassifikazzjoni tariffarja tfisser il-klassifikazzjoni ta’ prodott jew materjal taħt kapitolu, intestatura jew subintestatura tas-SA;

skeda tal-eliminazzjoni tat-tariffi tfisser l-Anness 2A (Eliminazzjoni tat-tariffi);

Ftehim TBT tfisser il-Ftehim dwar l-Ostakoli Tekniċi għall-Kummerċ li jinsab fl-Anness 1A tal-Ftehim tad-WTO;

territorju tfisser it-territorju fejn japplika dan il-Ftehim kif stipulat fl-Artikolu 1.3;

pajjiż terz tfisser pajjiż jew territorju barra mill-ambitu ġeografiku għall-applikazzjoni ta' dan il-Ftehim;

Ftehim TRIPS tfisser il-Ftehim dwar l-Aspetti tad-Drittijiet tal-Proprjetà Intellettwali Relatati malKummerċ , li jinsab fl-Anness 1C tal-Ftehim tad-WTO;

Konvenzjoni ta' Vjenna dwar il-Liġi tat-Trattati tfisser il-Konvenzjoni ta' Vjenna dwar il-Liġi tat-Trattati, magħmula fi Vjenna fit-23 ta' Mejju 1969;

WTO tfisser l-Organizzazzjoni Dinjija tal-Kummerċ; kif ukoll

Ftehim tad-WTO tfisser il-Ftehim ta’ Marrakesh li Jistabbilixxi l-Organizzazzjoni Dinjija tal-Kummerċ, magħmul fil-15 ta’ April 1994;

ARTIKOLU 1.2

Definizzjonijiet speċifiċi għallpartijiet

Għall-finijiet ta' dan il-Ftehim, kemm-il darba ma jkunx speċifikat mod ieħor:

ċittadin tfisser:

(a)    għall-Kanada, persuna fiżika li hija ċittadina tal-Kanada skont il-leġiżlazzjoni Kanadiża;

(b)    għall-Unjoni Ewropea, persuna fiżika li għandha nazzjonalità ta' wieħed mill-Istati Membri; kif ukoll

gvern ċentrali tfisser:

(a)    għall-Kanada, il-Gvern tal-Kanada; u

(b)    għall-Unjoni Ewropea, l-Unjoni Ewropea jew il-gvernijiet nazzjonali tal-Istati Membri tagħha;

ARTIKOLU 1.3

Kamp ta' applikazzjoni ġeografiku

Sakemm mhux speċifikat mod ieħor, dan il-Ftehim japplika:

(a)    fir-rigward tal-Kanada:

(i)    għat-territorju tal-art, l-ispazju tal-ajru, l-ilmijiet interni u l-baħar territorjali tal-Kanada;

(ii)    għaż-żona ekonomika esklużiva tal-Kanada, kif determinata mil-liġi domestika tagħha, konsistenti mal-Parti V tal-Konvenzjoni tan-Nazzjonijiet Uniti dwar id-Dritt tal-Baħar, li saret f'Montego Bay fl-10 ta' Diċembru 1982 (“UNCLOS”); kif ukoll,

(iii)    għall-blata kontinentali tal-Kanada , kif determinat mil-liġi domestika tagħha, konsistenti mal-Parti VI tal-UNCLOS;

(b)    fir-rigward tal-Unjoni Ewropea, għat-territorji li fihom jiġu applikati t-Trattat dwar l-Unjoni Ewropea u t-Trattat dwar il-Funzjonament tal-Unjoni Ewropea u bil-kundizzjonijiet stipulati f’dawk it-Trattati; Rigward id-dispożizzjonijiet li jikkonċernaw it-trattament tariffarju tal-prodotti, dan il-Ftehim japplika wkoll għal dawk iż-żoni tat-territorju doganali tal-Unjoni Ewropea li mhumiex koperti mill-ewwel sentenza ta' dan is-subparagrafu.

TAQSIMA B

Dispożizzjonijiet inizjali

ARTIKOLU 1.4

Stabbiliment ta' żona ta' kummerċ ħieles

Il-Partijiet b'dan jistabbilixxu żona ta' kummerċ ħieles, b'konformità mal-Artikolu XXIV tal-GATT 1994 u l-Artikolu V tal-GATS.

ARTIKOLU 1.5

Ir-relazzjoni mal-Ftehim tal-GATT u ma' ftehimiet oħra

Il-Partijiet jaffermaw id-drittijiet u l-obbligi tagħhom lejn xulxin skont il-Ftehim tad-WTO u ftehimiet oħra li huma parti għalihom.

ARTIKOLU 1.6

Referenza għal ftehimiet oħra

Meta dan il-Ftehim jirreferi għal jew jinkorpora fir-referenzi ftehimiet jew strumenti legali oħra kollha jew parti minnhom, dawn ir-referenzi jinkludu:

(a)    annessi, protokolli, noti ta' qiegħ il-paġna, noti interpretattivi u noti ta' spjegazzjoni relatati; kif ukoll

(b)    ftehimiet sussegwenti li għalihom il-Partijiet ikunu parti jew emendi li jkunu vinkolanti fuq il-Partijiet, ħlief meta r-referenza tafferma drittijiet eżistenti.

ARTIKOLU 1.7

Referenza għal liġijiet

Meta dan il-Ftehim jirreferi għal liġijiet, jew b'mod ġenerali jew permezz ta' referenza għal statut, regolament jew direttiva speċifika, ir-referenza hija għal-liġijiet, kif jistgħu jiġu emendati, sakemm mhux indikat mod ieħor.

ARTIKOLU 1.8

Limitu tal-obbligi

1.    Kull Parti hija responsabbli għal kollox li tosserva d-dispożizzjonijiet kollha ta' dan il-Ftehim.

2.    Kull Parti għandha tiżgura li tieħu l-miżuri kollha meħtieġa sabiex tagħti effetti lid-dispożizzjonijiet ta' dan il-Ftehim, inkluż l-osservanza f'kull livell governattiv.

ARTIKOLU 1.9

Drittijiet u obbligi rigward l-ilma

1.    Il-Partijiet jirrikonoxxu li l-ilma fl-istat naturali tiegħu, inkluż l-ilma tal-għadajjar, tax-xmajjar, tal-ġwiebi, tal-ħażniet tal-ilma (ta' taħt l-art) u tal-baċiri tal-ilma, mhuwiex oġġett jew prodott. Għaldaqstant, huma biss il-Kapitoli Tnejn u Għoxrin (Kummerċ u Żvilupp Sostenibbli) u Erbgħa u Għoxrin (Kummerċ u Ambjent) li japplikaw għal tali ilma.

2.    Kull Parti għandha d-dritt li tipproteġi u tippreżerva r-riżorsi tal-ilma naturali tagħha. Xejn f'dan il-Ftehim ma jobbliga lil xi Parti biex tippermetti l-użu kummerċjali tal-ilma għal xi raġuni partikolari, inkluż l-irtirar, l-estrazzjoni jew id-diversifikazzjoni tiegħu għall-esportazzjoni bl-ingrossa.

3.    Jekk Parti tippermetti l-użu kummerċjali ta' sors speċifiku tal-ilma, dan tagħmlu b'manjiera konsistenti ma' dan il-Ftehim.

ARTIKOLU 1.10

Persuni li jħaddmu awtorità delegata mill-gvern

Sakemm ma jkunx speċifikat mod ieħor f’dan il-Ftehim, kull Parti tiżgura li persuna li tkun ġiet delegata awtorità regolatorja, amministrattiva jew governattiva oħra minn Parti, f’kull livell ta’ gvern, taġixxi skont l-obbligi tal-Parti kif stabbiliti f'dan il-Ftehim fit-tħaddim ta’ dik l-awtorità.

KAPITOLU TNEJN

IT-TRATTAMENT NAZZJONALI U L-AĊĊESS TAS-SUQ GĦALL-PRODOTTI

ARTIKOLU 2.1

Objettiv

Il-Partijiet għandhom progressivament jilliberalizzaw il-kummerċ fil-prodotti b'konformità mad-dispożizzjonijiet ta' dan il-Ftehim fuq perjodu tranżitorju li jibda mid-dħul fis-seħħ ta' dan il-Ftehim.

ARTIKOLU 2.2

Kamp ta' applikazzjoni

Dan il-Kapitolu japplika għall-kummerċ fil-prodotti ta' Parti, kif definit fil-Kapitolu 1 (Definizzjonijiet Ġenerali u Dispożizzjonijiet Inizjali), sakemm ma jkunx previst mod ieħor f'dan il-Ftehim.

ARTIKOLU 2.3

Trattament nazzjonali

1.    Kull Parti għandha tagħti trattament nazzjonali li lill-prodotti nazzjonali tal-Parti l-oħra f'konformità mal-Artikolu III tal-GATT 1994. Għal dan l-għan, l-Artikolu III tal-GATT 1994 huwa inkorporat f'dan il-Ftehim u magħmul parti minnu.

2.    Il-paragrafu 1 ifisser, fir-rigward ta' gvern fil-Kanada li mhuwiex fil-livell federali, jew fir-rigward ta' gvern ta' jew fi Stat Membru tal-Unjoni Ewropea, trattament mhux inqas favorevoli minn dak mogħti minn dak il-gvern lil prodotti simili, direttament kompetittivi jew sostitwibbli tal-Kanada jew tal-Istat Membru rispettivament.

3.    Dan l-Artikolu ma japplikax għal miżura, inkluż il-kontinwazzjoni ta' miżura, it-tiġdid jew emenda fil-pront, fir-rigward tad-dazji tas-sisa tal-Kanada dwar l-alkoħol assolut, kif elenkat taħt il-linja tariffarja 2207.10.90 fl-Iskeda ta' Konċessjonijiet tal-Kanada (Skeda V) annessa mal-Protokoll ta’ Marrakesh mal-Ftehim Ġenerali dwar it-Tariffi u l-Kummerċ tal-1994, magħmul fil-15 ta' April 1994 (il-“Protokoll ta' Marrakesh”), użat fil-manifattura skont id-dispożizzjonijiet tal-Att tas-Sisa, 2001, S.C. 2002, c. 22.

ARTIKOLU 2.4

Tnaqqis u eliminazzjoni ta' dazji doganali fuq l-importazzjonijiet

1.    Kull Parti tnaqqas jew telimina d-dazji doganali fuq il-prodotti li joriġinaw minn kull Parti skont l-iskedi tal-eliminazzjoni tat-tariffi fl-Anness 2A. Għall-finijiet ta' dan il-Kapitolu, "oriġinarju" tfisser li joriġina f'waħda mill-Partijiet skont ir-regoli ta' oriġini kif stabbiliti fil-Protokoll dwar ir-regoli ta' oriġini u l-proċeduri tal-oriġini.

2.    Għal kull prodott, ir-rata bażi tad-dazji doganali li suċċessivament japplika tnaqqis għaliha skont il-paragrafu 1, għandha tkun dik speċifikata fl-Anness 2A.

3.    Għal prodotti li huma suġġetti għal preferenzi tariffarji kif elenkati fl-iskeda tal-eliminazzjoni tat-tariffi fl-Anness 2A ta' Parti, kull Parti għandha tapplika għall-prodotti oriġinarji tal-Parti l-oħra d-dazji doganali l-aktar baxxi li jirriżultaw minn tqabbil bejn ir-rata kkalkulata skont l-Iskeda ta' dik il-Parti u r-rata applikata tan-Nazzjon l-Aktar Iffavorit ("MostFavouredNation ("MFN")).

4.    Wara talba ta’ Parti, il-Partijiet jistgħu jikkonsultaw sabiex jikkunsidraw it-tħaffif u t-twessiegħ tal-kamp ta' applikazzjoni tal-eliminazzjoni tad-dazji doganali bejn il-Partijiet. Deċiżjoni tal-Kumitat Konġunt CETA dwar l-aċċelerazzjoni jew l-eliminazzjoni ta' dazju doganali fuq prodott tieħu post kull rata doganali jew kategorija tal-fażi ddeterminata skont l-Iskedi tal-Partijiet fl-Anness 2A għal dak il-prodott meta tkun approvata minn kull Parti b'konformità mal-proċeduri legali applikabbli tagħha.

ARTIKOLU 2.5

Restrizzjonijiet fuq rifużjoni tad-dazju, differiment tad-dazju u programmi ta' sospensjoni tad-dazju

1.    Soġġett għall-paragrafi 2 u 3, Parti ma għandhiex tagħti rifużjoni, tiddeferixxi jew tissospendi dazju doganali jew ħlas pagabbli fuq prodott mhux oriġinarju importat fit-territorju tagħha bil-kundizzjoni espressa li dak il-prodott, jew sostitut ekwivalenti, identiku jew simili, jintuża bħala materjal fil-produzzjoni ta' prodott ieħor li sussegwentement jiġi esportat għat-territorju tal-Parti l-oħra taħt trattament tariffarju preferenzjali skont dan il-Ftehim.

2.    Il-paragrafu 1 ma japplikax għar-reġim ta' tnaqqis, sospensjoni jew remissjoni tat-tariffa ta' Parti, la permanenti u lanqas temporanja, jekk it-tnaqqis, is-sospensjoni jew ir-remissjoni ma jkunux espressament bil-kundizzjoni tal-esportazzjoni ta' merkanzija.

3.    Il-paragrafu 1 ma japplikax qabel tliet snin mid-dħul fis-seħħ ta' dan il-Ftehim.

ARTIKOLU 2.6

Dazji, taxxi jew tariffi u ħlasijiet oħra fuq l-esportazzjonijiet

Parti ma tista tadotta jew iżżomm l-ebda dazju, taxxa jew tariffa u ħlas ieħor impost fuq, jew b'konnessjoni mal-esportazzjoni ta’ prodotti lill-Parti l-oħra, u l-ebda taxxa, tariffa jew imposta interna fuq prodotti esportati lill-Parti l-oħra li jkunu iżjed minn dawk imposti fuq prodotti simili destinati għall-bejgħ intern.

ARTIKOLU 2.7

Klawżola ta' sospensjoni

1.    Mad-dħul fis-seħħ ta' dan il-Ftehim Parti ma tistax tgħolli d-dazju doganali li kien jeżisti fid-dħul fis-seħħ, jew tadotta dazju doganali ġdid, fuq prodott li joriġina fil-Partijiet.

2.    Minkejja l-paragrafu 1, Parti tista':

(a)    timmodifika tariffa barra minn dan il-Ftehim fuq prodott li għalih ma hemm l-ebda preferenza tariffarja skont dan il-Ftehim;

(b)    tgħolli d-dazju doganali għal-livell stabbilit fl-Iskeda tagħha fl-Anness 2A wara tnaqqis unilaterali; jew

(c)    iżżomm jew tgħolli d-dazju doganali kif awtorizzat minn dan il-Ftehim jew minn kull ftehim ieħor taħt il-Ftehim tad-WTO.

3.    Minkejja l-paragrafi 1 u 2, il-Kanada biss tista' tapplika salvagwardja speċjali skont l-Artikolu 5 tal-Ftehim tad-WTO dwar l-Agrikultura. Salvagwardja speċjali tista' tiġi applikata biss fir-rigward ta' prodotti kklassifikati fl-oġġetti bin-notazzjoni "SSG" fl-Iskeda tal-Kanada inkluża fl-Anness 2A. L-użu ta' din is-salvagwardja speċjali huwa limitat għal importazzjonijiet mhux suġġetti għal preferenza tariffarja u, fil-każ ta' importazzjonijiet suġġetti għal kwota tariffarja, għal importazzjonijiet lil hinn mill-impenn għall-aċċess.

ARTIKOLU 2.8

Sospensjoni temporanja tat-trattament tariffarju preferenzjali

1.    Parti tista' temporanjament tissospendi, b'konformità mal-paragrafi minn 2 sa 5, it-trattament tariffarju preferenzjali skont dan il-Ftehim fir-rigward ta' prodott esportat jew maħdum minn persuna tal-Parti l-oħra jekk il-Parti:

(a)    bħala riżultat ta' investigazzjoni bbażata fuq informazzjoni oġġettiva, konvinċenti u verifikabbli, tikkonkludi li l-persuna tal-Parti l-oħra tkun wettqet ksur sistematiku tal-leġiżlazzjoni doganali sabiex takkwista trattament tariffarju preferenzjali skont dan il-Ftehim; jew

(b)    tikkonkludi li l-Parti l-oħra b'mod sistematiku u mhux ġustifikabbli tirrifjuta li tikkoopera fir-rigward tal-investigazzjoni ta' ksur tal-leġiżlazzjoni doganali skont l-Artikolu 6.13.4 (Kooperazzjoni), u l-Parti li titlob kooperazzjoni, abbażi tal-informazzjoni oġġettiva, konvinċenti u verifikabbli, ikollha bażi raġonevoli biex tikkonkludi li l-persuna tal-Parti l-oħra tkun wettqet ksur sistematiku tal-leġiżlazzjoni doganali sabiex takkwista trattament tariffarju preferenzjali skont dan il-Ftehim.

2.    Parti li tasal għal konklużjoni msemmija fil-paragrafu 1 għandha:

(a)    tinnotifika lill-awtorità doganali tal-Parti l-oħra u tipprovdi l-informazzjoni u l-evidenza li fuqhom ġiet ibbażata l-konklużjoni;

(b)    tidħol f'diskussjonijiet mal-awtoritajiet tal-Parti l-oħra bl-għan li tinkiseb soluzzjoni aċċettabbli għaż-żewġ naħat li tindirizza t-tħassib li jkun irriżulta f'dik il-konklużjoni; kif ukoll

(c)    tipprovdi avviż formali bil-miktub lil dik il-persuna tal-Parti l-oħra li tinkludi l-informazzjoni li tkun il-bażi tal-konklużjoni.

3.    Jekk wara 30 jum l-awtoritajiet ma jilħqux soluzzjoni aċċettabbli għaż-żewġ naħat, il-Parti li tkun waslet għall-konklużjoni tirreferi l-kwistjoni lill-Kumitat Konġunt għall-Kooperazzjoni Doganali.

4.    Jekk il-Kumitat Konġunt għall-Kooperazzjoni Doganali ma jkunx irriżolva l-kwistjoni wara 60 jum, il-Parti li tkun waslet għall-konklużjoni tista' temporanjament tissospendi t-trattament tariffarju preferenzjali skont dan il-Ftehim fir-rigward tal-prodott ta' dik il-persuna tal-Parti l-oħra. Is-sospensjoni temporanja ma tapplikax għal prodott li jkun diġà fi tranżitu bejn il-Partijiet f'dak il-jum li s-sospensjoni temporanja tidħol fis-seħħ.

5.    Il-Parti li tapplika s-sospensjoni temporanja skont il-paragrafu 1 għandha tapplikaha biss għal perjodu proporzjonali għall-impatt fuq l-interessi finanzjarji ta' dik il-Parti li jirriżulta mis-sitwazzjoni responsabbli għall-konklużjoni skont il-paragrafu 1, sa massimu ta' 90 jum. Jekk il-Parti jkollha bażi raġonevoli fuq l-informazzjoni oġġettiva, konvinċenti u verifikabbli li l-kundizzjonijiet li wasslu għal sospensjoni inizjali ma jkunux inbidlu wara li jiskadi l-perjodu ta' 90 jum, dik il-Parti tista' ġġedded is-sospensjoni għal perjodu ieħor ta' mhux aktar minn 90 jum. Is-sospensjoni oriġinali u kull sospensjoni mġedda huma suġġetti għal konsultazzjonijiet perjodiċi fil-Kumitat Konġunt għall-Kooperazzjoni Doganali.

ARTIKOLU 2.9

Tariffi u imposti oħra

1.    B'konformità mal-Artikolu VIII tal-GATT 1994, Parti ma għandhiex tadotta jew iżżomm tariffa jew imposta fuq importazzjoni jew l-esportazzjoni ta' Parti jew b'konnessjoni magħha li ma tkunx proporzjonata mal-kost tas-servizzi li jingħataw jew li tkun tirrappreżenta protezzjoni indiretta tal-prodotti domestiċi jew tassazzjoni fuq l-importazzjonijiet jew l-esportazzjonijiet għal raġunijiet fiskali.

2.    Għal ċertezza akbar, il-paragrafu 1 ma jipprekludix Parti milli timponi dazju doganali jew tariffa stabbiliti fil-paragrafi minn (a) sa (c) tad-definizzjoni ta' dazju doganali skont l-Artikolu 1.1 (Definizzjonijiet tal-applikazzjoni ġenerali).

ARTIKOLU 2.10

Prodotti li jerġgħu jidħlu wara tiswija jew alterazzjoni

1.    Għall-finijiet ta' dan l-Artikolu, tiswija jew alterazzjoni tfisser kull operazzjoni ta’ proċessar li ssir fuq prodotti biex jissewwew difetti ta' funzjonament jew ħsara materjali u li jkunu jirrikjedu li prodotti jinġiebu għall-funzjoni oriġinali tagħhom jew li tkun żgurata l-konformità tagħhom mar-rekwiżiti tekniċi għallużu tagħhom, li mingħajrha l-prodotti ma jkunux jistgħu jintużaw bil-mod normali għall-għanijiet li kienu maħsubin għalihom. Tiswija jew alterazzjoni ta' prodotti tinkludi restawr u manutenzjoni iżda ma tinkludix operazzjoni jew proċess li:

(a)    jiddestruġġi l-karatteristiċi essenzjali ta' prodott jew joħloq prodott ġdid jew kummerċjalment differenti;

(b)    jittrasforma prodott mhux lest f'wieħed lest; jew

(c)    jintuża biex ibiddel sostanzjalment il-funzjoni ta' prodott.

2.    Ħlief kif previst fin-nota ta' qiegħ il-paġna 1, Parti ma għandhiex tapplika dazju doganali fuq prodott, irrispettivament mill-oriġini tiegħu, li jidħol millġdid fit-Territorju tagħha wara li dak il-prodott ikun ġie temporanjament esportat mit-territorju tagħha lejn it-territorju tal-Parti l-oħra għal tiswija jew alterazzjoni, irrispettivament minn jekk tali tiswija jew alterazzjoni tkunx tista ssir fit-territorju tal-Parti minn fejn il-prodott ikun ġie esportat għat-tiswija jew għall-alterazzjoni. 1 2

3.    Il-paragrafu 2 ma japplikax għal prodott importat f'bond, f'żoni ta' kummerċ ħieles, jew fi status simili, li huwa mbagħad esportat għat-tiswija u li ma jiġix importat millġdid f'bond, f'żoni ta' kummerċ ħieles, jew fi status simili.

4.    Parti ma għandhiex tapplika dazju doganali għal prodott, irrispettivament mill-oriġini tiegħu, importat temporanjament mit-territorju tal-Parti l-oħra għal tiswija jew alterazzjoni. 3

ARTIKOLU 2.11

Restrizzjonijiet fuq l-importazzjoni u l-esportazzjoni

1.    Sakemm mhux previst mod ieħor minn dan il-Ftehim, Parti ma għandhiex tadotta jew iżżomm xi projbizzjoni jew restrizzjoni fuq l-importazzjoni ta' xi prodott mill-Parti l-oħra jew fuq l-esportazzjoni jew il-bejgħ għall-esportazzjoni ta' xi prodott destinat għat-territorju tal-Parti l-oħra, skont l-Artikolu XI tal-GATT 1994. Għal dan l-għan, l-Artikolu XI tal-GATT 1994 huwa inkorporat u magħmul parti minn dan il-Ftehim.

2.    Jekk Parti tadotta jew iżżomm projbizzjoni jew restrizzjoni fuq l-importazzjoni ta' prodott minn jew l-esportazzjoni ta' prodott lejn pajjiż terz, dik il-Parti tista':

(a)    tillimita jew tipprojbixxi l-importazzjoni mit-territorju tal-Parti l-oħra ta' prodott ta' dak il-pajjiż terz; jew

(b)    tillimita jew tipprojbixxi l-esportazzjoni ta' prodott lejn dak il-pajjiż terz permezz tat-territorju tal-Parti l-oħra.

3.    Jekk Parti tadotta jew iżżomm projbizzjoni jew restrizzjoni fuq l-importazzjoni ta' prodott minn pajjiż terz, il-Partijiet, wara talba tal-Parti l-oħra, għandhom jidħlu f'diskussjonijiet bl-għan li jiġu evitati indħil jew distorsjoni mhux dovuti fl-ipprezzar, il-kummerċjalizzazzjoni jew l-arranġamenti ta' distribuzzjoni fil-Parti l-oħra.

4.    Dan l-Artikolu ma japplikax għal miżura, inkluża l-kontinwazzjoni ta' dik il-miżura, it-tiġdid fil-pront jew l-emendar, fir-rigward tas-segwenti:

(a)    l-esportazzjoni ta' zkuk ta' siġar ta' kull speċi. Jekk Parti ma tibqax tirrikjedi permessi għall-esportazzjoni ta' zkuk ta' siġar destinati għal pajjiż terz, dik il-Parti mbagħad b'mod permanenti tieqaf milli tirrikjedi permessi għall-esportazzjoni ta' zkuk ta' siġar destinati għall-Parti l-oħra;

(b)    għal perjodu ta' tliet snin wara d-dħul fis-seħħ ta' dan il-Ftehim, l-esportazzjoni ta' ħut mhux proċessat skont il-leġiżlazzjoni applikabbli ta' Newfoundland u Labrador;

(c)    id-dazji tas-sisa Kanadiżi fuq l-alkoħol assolut, kif elenkat fil-linja tariffarja 2207.10.90 fl-Iskeda ta' Konċessjonijiet tal-Kanada annessa mal-Protokoll ta' Marrakesh (Skeda V), użat fil-manifattura skont id-dispożizzjonijiet tal-Excise Act, 2001, S.C. 2002, c. 22; kif ukoll

(d)    L-importazzjoni ta' karozzi użati fil-Kanada li ma jikkonformawx mar-rekwiżiti ta' sigurtà u tal-ambjent tal-Kanada.

ARTIKOLU 2.12

Dispożizzjonijiet oħra relatati mal-kummerċ fil-prodotti

Kull Parti għandha tagħmel ħilitha biex tiżgura li merkanzija tal-Parti l-oħra li tkun ġiet importata u mibjugħa legalment jew offruta għall-bejgħ f'kull post fit-territorju tal-Parti li timporta tkun tista' jinbiegħ jew tiġi offruta għall-bejgħ madwar it-territorju tal-Parti li timporta.

ARTIKOLU 2.13

Il-Kumitat dwar il-kummerċ fil-prodotti

1.    Il-funzjonijiet tal-Kumitat dwar il-Kummerċ fil-Prodotti stabbilit skont l-Artikolu 26.2.1 (a) (Kumitati speċjalizzati) jinkludu:

(a)    il-promozzjoni tal-kummerċ fil-prodotti bejn il-Partijiet, inkluż permezz ta’ konsultazzjonijiet dwar l-aċċelerazzjoni tal-eliminazzjoni tat-tariffi skont dan il-Ftehim u kwistjonijiet oħra skont kif xieraq;

(b)    ir-rakkomandar lill-Kumitat Konġunt CETA ta' modifika għal dispożizzjoni ta' dan il-Ftehim jew żieda magħha relatati mas-Sistema Armonizzata; kif ukoll

(c)    l-indirizzar fil-pront ta' kwistjonijiet relatati mal-moviment ta' prodotti permezz tal-portjiet ta' dħul tal-Partijiet.

2.    Il-Kumitat dwar il-Kummerċ fil-Prodotti jista' jippreżenta lill-Kumitat Konġunt CETA abbozzi ta' deċiżjonijiet dwar l-aċċelerazzjoni jew l-eliminazzjoni ta' dazju doganali fuq prodott.

3.    Il-Kumitat dwar l-Agrikoltura stabbilit skont l-Artikolu 26.2.1 (a) (Kumitati speċjalizzati) għandu:

(a)    jiltaqa' fi żmien 90 jum wara talba ta' Parti;

(b)    jipprovdi forum għall-Partijiet biex jiddiskutu kwistjonijiet relatati mal-prodotti agrikoli koperti minn dan il-Ftehim; kif ukoll

(c)    jirreferi lill-Kumitat dwar il-Kummerċ fil-Prodotti kull kwistjoni mhux riżolta taħt is-subparagrafu (b).

4.    Il-Partijiet jinnutaw il-kooperazzjoni u l-iskambju ta' informazzjoni dwar kwistjonijiet agrikoli taħt id-Djalogu dwar l-Agrikoltura bejn il-Kanada u lUnjoni Ewropea, kif stabbilit fl-ittri skambjati fl-14 ta' Lulju 2008. Kif xieraq, id-Djalogu dwar l-Agrikoltura jista' jintuża għall-iskop tal-paragrafu 3.

KAPITOLU TLIETA

RIMEDJI KUMMERĊJALI

TAQSIMA A

Miżuri antidumping u kompensatorji

ARTIKOLU 3.1

Dispożizzjonijiet ġenerali dwar miżuri antidumping u kompensatorji

1.    Il-Partijiet jaffermaw mill-ġdid id-drittijiet u l-obbligi tagħhom skont l-Artikolu VI tal-GATT 1994, il-Ftehim Antidumping u l-Ftehim dwar is-Sussidji u l-Miżuri Kompensatorji (il-Ftehim SCM).

2.    Il-Protokoll dwar ir-regoli ta’ oriġini u l-proċeduri ta' oriġini ma japplikax għall-miżuri antidumping u kompensatorji.

ARTIKOLU 3.2

Trasparenza

1.    Kull Parti għandha tapplika miżuri antidumping u kompensatorji f’konformità mar-rekwiżiti relevanti tad-WTO u skont proċess ġust u trasparenti.

2.    Kull Parti għandha tiżgura, wara l-impożizzjoni ta’ miżuri provviżorji u, f'kull każ, qabel ma tittieħed riżoluzzjoni finali, l-iżvelar sħiħ u sinifikanti tal-fatti essenzjali kollha li jkunu qed jiġu kkunsidrati li jkunu jiffurmaw il-bażi għad-deċiżjoni dwar jekk jiġux applikati l-miżuri finali. Dan huwa mingħajr preġudizzju għall-Artikolu 6.5 tal-Ftehim Antidumping u l-Artikolu 12.4 tal-Ftehim SCM.

3.    Sakemm dan ma jdewwimx bla bżonn l-andament tal-investigazzjoni, kull parti interessata f’investigazzjoni antidumping jew kompensatorja 4 tingħata l-opportunità kollha li tiddefendi l-interessi tagħha.

ARTIKOLU 3.3

Konsiderazzjoni tal-interess pubbliku u d-dazju inferjuri

1.    L-awtoritajiet ta’ kull Parti għandhom jikkunsidraw l-informazzjoni pprovduta skont il-liġi ta' dik il-Parti dwar jekk l-impożizzjoni ta' dazju antidumping jew kompensatorju tkunx fl-interess pubbliku.

2.    Wara li jikkunsidraw l-informazzjoni msemmija fil-paragrafu 1, l-awtoritajiet tal-Parti jistgħu jikkunsidraw jekk l-ammont ta’ dazju antidumping jew kompensatorju li jkun se jiġi impost għandux ikun il-marġni sħiħ tad-dumping jew l-ammont sħiħ ta’ sussidju jew għandux ikun ammont inferjuri, skont il-liġi tal-Parti.

TAQSIMA B

Miżuri ta' salvagwardja globali

ARTIKOLU 3.4

Dispożizzjonijiet ġenerali dwar miżuri ta’ salvagwardja globali

1.    Il-Partijiet jaffermaw mill-ġdid id-drittijiet u l-obbligi tagħhom rigward il-miżuri ta’ salvagwardja globali skont l-Artikolu XIX tal-GATT 1994 u l-Ftehim dwar is-Salvagwardji.

2.    Il-Protokoll dwar ir-regoli ta’ oriġini u l-proċeduri ta' oriġini ma japplikax għal miżuri ta’ salvagwardja globali.

ARTIKOLU 3.5

Trasparenza

1.    Wara talba tal-Parti li tesporta, il-Parti li tibda investigazzjoni ta’ salvagwardja u li għandha l-intenzjoni li tadotta miżuri ta’ salvagwardja globali provviżorji jew definittivi għandha tipprovdi minnufih:

(a)    l-informazzjoni msemmija fl-Artikolu 12. 2 tal-Ftehim tas-Salvagwardji, fil-format stipulat mill-Kumitat dwar tad-WTO dwar is-Salvagwardji;

(b)    il-verżjoni pubblika tal-ilment ippreżentat mill-industrija domestika, fejn rilevanti; kif ukoll

(c)    rapport pubbliku li jippreżenta r-riżultati u l-konklużjonijiet motivati dwar il-kwistjonijiet kollha pertinenti ta’ fatt u ta’ liġi kkunsidrati fl-investigazzjoni ta’ salvagwardja. Ir-rapport pubbliku jkun jinkludi analiżi li tattribwixxi d-dannu lill-fatturi li jkunu kkawżawh u jistabbilixxi l-metodu użat fid-definizzjoni ta’ miżuri ta’ salvagwardja globali.

2.    Meta tingħata informazzjoni skont dan l-Artikolu, il-Parti li timporta għandha toffri li tagħmel konsultazzjonijiet mal-Parti li tesporta sabiex tiġi eżaminata l-informazzjoni pprovduta.

ARTIKOLU 3.6

Impożizzjoni ta’ miżuri definittivi

1.    Parti li tadotta miżuri ta’ salvagwardja globali għandha tfittex li timponihom b'mod li l-inqas jaffettwa l-kummerċ bilaterali.

2.    Il-Parti li timporta għandha toffri li tagħmel konsultazzjonijiet mal-Parti li tesporta sabiex tiġi eżaminata l-kwistjoni msemmija fil-paragrafu 1. Il-Parti li timporta ma għandhiex tadotta miżuri qabel ma jkunu għaddew 30 jum mid-data li fiha tkun saret l-offerta għal konsultazzjonijiet.

TAQSIMA C

Dispożizzjonijiet Ġenerali

ARTIKOLU 3.7

Esklużjoni mis-soluzzjoni tat-tilwim

Dan il-Kapitolu mhuwiex suġġett għall-Kapitolu Disgħa u Għoxrin (Soluzzjoni tat-Tilwim).

KAPITOLU ERBGĦA

OSTAKOLI TEKNIĊI GĦALL-KUMMERĊ

ARTIKOLU 4.1

Kamp ta’ applikazzjoni u definizzjonijiet

1.    Dan il-Kapitolu japplika għall-preparazzjoni, l-adozzjoni u l-applikazzjoni tar-regolamenti tekniċi, l-istandards, u l-proċeduri ta’ valutazzjoni ta’ konformità li jistgħu jaffettwaw il-kummerċ fil-prodotti bejn il-Partijiet.

2.    Dan il-Kapitolu ma japplikax għal:

(a)    speċifikazzjonijiet ta' xiri ppreparati minn korp governattiv għar-rekwiżiti tal-produzzjoni jew tal-konsum tal-korpi governattivi; jew

(b)    miżura sanitarja jew fitosanitarja kif definita fl-Anness A tal-Ftehim SPS.

3.    Ħlief fejn dan il-Ftehim, inklużi d-dispożizzjonijiet inkorporati tal-Ftehim dwar l-OTK skont l-Artikolu 4. 2, jiddefinixxi jew jagħti tifsira ta’ terminu, it-termini ġenerali għal standardizzazzjoni u proċedura ta' valutazzjoni tal-konformità normalment ikollhom it-tifsira mogħtija lilhom mid-definizzjoni adottata fis-sistema tan-Nazzjonijiet Uniti u minn korpi internazzjonali li jistabbilixxu l-istandards filwaqt li jitqies il-kuntest tagħhom fid-dawl tal-iskop u l-għan ta’ dan il-Kapitolu.

4.    Ir-referenzi f’dan il-Kapitolu għal regolamenti tekniċi, standards u proċeduri ta’ valutazzjoni ta’ konformità jinkludu emendi għalihom, u żieda mar-regoli jew il-kopertura tal-prodott tiegħu, minbarra emendi u addizzjonijiet ta’ natura insinifikanti.

5.    L-Artikolu 1.8.2 (Firxa tal-obbligi) ma japplikax għall-Artikoli 3, 4, 7, 8 u 9 tal-Ftehim dwar l-OTK, kif inkorporati f’dan il-Ftehim.

ARTIKOLU 4.2

Affermazzjoni tal-Ftehim dwar l-OTK

1.    Id-dispożizzjonijiet li ġejjin tal-Ftehim dwar l-OTK huma b’dan inkorporati f’dan il-Ftehim u jiffurmaw parti minnu:

(a)    l-Artikolu 2 (Preparazzjoni, Adozzjoni u Applikazzjoni ta' Regolamenti Tekniċi minn Korpi tal-Gvern Ċentrali);

(b)    l-Artikolu 3 (Preparazzjoni, Adozzjoni u Applikazzjoni ta' Regolamenti Tekniċi minn Korpi ta' Gvern Lokali u Korpi NonGovernattivi);

(c)    l-Artikolu 4 (Preparazzjoni, Adozzjoni u Applikazzjoni ta' Standards);

(d)    l-Artikolu 5 (Proċeduri għal Stima ta' Konformità minn Korpi tal-Gvern Ċentrali);

(e)    l-Artikolu 6 (Għarfien ta’ Stima ta’ Konformità minn Korpi tal-Gvern Ċentrali), mingħajr ma jillimita d-drittijiet jew l-obbligi ta’ Parti skont il-Protokoll dwar l-Aċċettazzjoni Reċiproka tar-Riżultati tal-Valutazzjoni tal-Konformità, u l-Protokoll dwar ir-Rikonoxximent Reċiproku tal-Programm ta’ Konformità u Infurzar Dwar Prattiki Tajba tal-Manifattura għal Prodotti Farmaċewtiċi;

(f)    l-Artikolu 7 (Proċeduri għal Stima ta' Konformità minn Korpi ta' Gvern Lokali);

(g)    l-Artikolu 8 (Proċeduri għal Stima ta' Konformità minn Korpi NonGovernattivi);

(h)    l-Artikolu 9 (Sistemi Internazzjonali u Reġjonali);

(i)    l-Anness 1 (Termini u d-Definizzjonijiet tagħhom għall-Finijiet ta’ dan il-Ftehim); kif ukoll

(j)    l-Anness 3 (Kodiċi ta’ Prattika Tajba għall-Preparazzjoni, Adozzjoni u Applikazzjoni ta’ Standards).

2.    It-terminu “Membri” fid-dispożizzjonijiet inkorporati għandu l-istess tifsira f’dan il-Ftehim bħal dik fil-Ftehim dwar l-OTK.

3.    Fir-rigward tal-Artikoli 3, 4, 7, 8 u 9 tal-Ftehim dwar l-OTK, il-Kapitolu Disgħa u Għoxrin (Soluzzjoni tat-Tilwim) jista' jkun invokat f’każi fejn Parti tqis li l-Parti l-oħra ma tkunx kisbet riżultati sodisfaċenti skont dawn l-Artikoli u dan ikollu impatt sinifikanti fuq l-interessi kummerċjali tagħha. F'dan ir-rigward, tali riżultati jkunu ekwivalenti għal dawk daqs li kieku l-korp inkwistjoni kien Parti.

ARTIKOLU 4.3

Kooperazzjoni

Il-Partijiet għandhom isaħħu l-kooperazzjoni tagħhom fil-qasam tar-regolamenti tekniċi, l-istandards, il-metroloġija, il-proċeduri ta’ valutazzjoni tal-konformità, is-sorveljanza tas-suq jew l-attivitajiet ta’ monitoraġġ u infurzar sabiex jiġi ffaċilitat il-kummerċ bejn il-Partijiet, kif stabbilit fil-Kapitolu Wieħed u Għoxrin (Kooperazzjoni Regolatorja). Dan jista’ jinkludi l-promozzjoni u l-inkoraġġiment tal-kooperazzjoni bejn l-organizzazzjonijiet pubbliċi jew privati rispettivi tal-Partijiet li huma responsabbli għall-metroloġija, l-istandardizzazzjoni, l-ittestjar, iċ-ċertifikazzjoni u l-akkreditazzjoni, is-sorveljanza tas-suq jew il-monitoraġġ u l-attivitajiet ta’ infurzar; u, b’mod partikolari, l-inkoraġġiment biex il-korpi ta' stima tagħhom tal-akkreditazzjoni u l-konformità jipparteċipaw f’arranġamenti ta’ kooperazzjoni li jippromwovu l-aċċettazzjoni tar-riżultati tal-valutazzjoni tal-konformità.

ARTIKOLU 4.4

Regolamenti tekniċi

1.    Il-Partijiet jimpenjaw ruħhom li jikkooperaw sa fejn possibbli, biex jiżguraw li r-regolamenti tekniċi jkunu kompatibbli ma’ xulxin. Għal dan l-għan, jekk Parti tesprimi interess li tiżviluppa regolament tekniku ekwivalenti jew simili għal wieħed li jeżisti fil-Parti l-oħra jew qed jitħejja minnha, dik il-Parti l-oħra għandha, wara talba, tipprovdi lill-Parti, sa fejn prattikabbli, l-informazzjoni rilevanti, l-istudji u d-dejta li fuqhom tkun ibbażat ruħha fil-preparazzjoni tar-regolament tekniku tagħha, kemm jekk adottat kif ukoll jekk ikun qed jiġi żviluppat. Il-Partijiet jirrikonoxxu li jista’ jkun meħtieġ li jikkjarifikaw u jaqblu dwar l-ambitu ta’ talba speċifika, u li informazzjoni kunfidenzjali tista’ ma tingħatax.

2.    Parti li tkun ħejjiet regolament tekniku li hija tqis li huwa ekwivalenti għal regolament tekniku tal-Parti l-oħra li jkollu l-għan u l-ambitu tal-prodott kompatibbli tista' titlob li l-Parti l-oħra tirrikonoxxi r-regolament tekniku bħala ekwivalenti. Il-Parti għandha tagħmel it-talba bil-miktub u tistabbilixxi raġunijiet dettaljati għalfejn ir-regolament tekniku għandu jiġi kkunsidrat bħala ekwivalenti, inklużi r-raġunijiet fir-rigward tal-ambitu tal-prodott. Il-Parti li ma taqbilx li r-regolament tekniku huwa ekwivalenti għandha tipprovdi lill-Parti l-oħra, wara talba, ir-raġunijiet għad-deċiżjoni tagħha.

ARTIKOLU 4.5

Valutazzjoni tal-konformità

Il-Partijiet għandhom josservaw il-Protokoll dwar l-aċċettazzjoni reċiproka tar-riżultati tal-valutazzjoni tal-konformità, u l-Protokoll dwar rikonoxximent reċiproku tal-programm ta’ konformità u infurzar dwar prattiki tajba tal-manifattura għal prodotti farmaċewtiċi.

ARTIKOLU 4.6

Trasparenza

1.    Kull Parti għandha tiżgura li proċeduri ta’ trasparenza rigward l-iżvilupp ta’ regolamenti tekniċi u proċeduri ta’ valutazzjoni tal-konformità jippermettu lill-persuni interessati tal-Partijiet li jipparteċipaw fi stadju bikri xieraq meta jkunu għadhom jistgħu jiddaħħlu emendi u jitqiesu l-kummenti, ħlief fejn iqumu jew ikun hemm it-theddida li jqumu problemi urġenti ta’ sigurtà, saħħa, protezzjoni ambjentali jew sigurtà nazzjonali. Fejn proċess ta’ konsultazzjoni dwar l-iżvilupp ta’ regolamenti tekniċi jew proċeduri ta’ valutazzjoni tal-konformità jkun miftuħ għall-pubbliku, kull Parti għandha tippermetti lil persuni fiżiċi jew ġuridiċi li jinsabu fit-territorju tal-Parti l-oħra jipparteċipaw fuq termini li mhumiex inqas favorevoli minn dawk mogħtija lill-persuni tagħha stess.

2.    Il-Partijiet għandhom jippromwovu kooperazzjoni aktar mill-qrib bejn il-korpi ta’ standardizzazzjoni li jinsabu fit-territorji rispettivi tagħhom bil-ħsieb li jiġu ffaċilitati, fost affarijiet oħra, l-iskambju ta’ informazzjoni dwar l-attivitajiet rispettivi tagħhom, kif ukoll l-armonizzazzjoni ta’ standards ibbażati fuq l-interess reċiproku u r-reċiproċità, skont modalitajiet li jridu jiġu miftehma mill-korpi tal-istandardizzazzjoni kkonċernati.

3.    Kull Parti għandha tagħmel ħilitha biex ikun hemm perjodu ta’ mill-inqas 60 jum wara t-trasmissjoni tagħha lir-Reġistru Ċentrali tad-WTO ta' Notifiki ta’ regolamenti tekniċi u proċeduri ta’ valutazzjoni tal-konformità proposti sabiex il-Parti l-oħra tipprovdi kummenti bil-miktub, ħlief fejn iqumu jew ikun hemm it-theddida li jqumu problemi urġenti ta’ sigurtà, saħħa, protezzjoni ambjentali jew sigurtà nazzjonali. Kull Parti għandha tagħti kunsiderazzjoni pożittiva għal kull talba raġonevoli għall-estensjoni tal-perjodu għall-kummenti.

4.    Jekk Parti tirċievi kummenti dwar ir-regolament tekniku jew proċedura ta’ valutazzjoni ta’ konformità propost tagħha mingħand il-Parti l-oħra, hija għandha twieġeb bil-miktub għal dawn il-kummenti qabel ma r-regolament tekniku jew il-proċedura ta’ valutazzjoni ta’ konformità jiġu adottati.

5.    Kull Parti għandha tippubblika jew b’xi mod ieħor tqiegħed għad-dispożizzjoni tal-pubbliku, f’forma stampata jew elettronika, it-tweġibiet tagħha jew sommarju tar-reazzjonijiet tagħha, għal kummenti sinifikattivi li tirċievi, mhux aktar tard mid-data li fiha hija tippubblika r-regolament tekniku jew il-proċedura ta’ valutazzjoni ta’ konformità adottati.

6.    Kull Parti għandha, fuq talba tal-Parti l-oħra, tipprovdi informazzjoni dwar l-għanijiet, il-bażi ġuridika u l-ħsieb wara regolament tekniku jew proċedura ta’ valutazzjoni ta’ konformità, li l-Parti tkun adottat jew tkun qiegħda tipproponi li tadotta.

7.    Kull Parti għandha tagħti kunsiderazzjoni pożittiva għal talba raġonevoli mill-Parti l-oħra, li tkun irċeviet qabel it-tmiem tal-perjodu għall-kummenti wara t-trażmissjoni ta’ regolament tekniku propost, li tistabbilixxi jew testendi l-perjodu ta’ żmien bejn l-adozzjoni tar-regolament tekniku u l-jum li fih isir applikabbli, ħlief fejn id-dewmien ma jkunx effettiv fit-twettiq tal-għanijiet leġittimi segwiti.

8.    Kull Parti għandha tiżgura li r-regolamenti tekniċi u l-proċeduri ta’ valutazzjoni tal-konformità adottati jkunu disponibbli fuq siti elettroniċi uffiċjali.

9.    Jekk Parti żżomm f’port tad-dħul prodott importat mit-territorju tal-Parti l-oħra minħabba li l-prodott naqas milli jikkonforma ma’ regolament tekniku, din għandha, mingħajr dewmien żejjed, tinnotifika lill-importatur bir-raġunijiet għad-detenzjoni tal-prodott.

ARTIKOLU 4.7

Ġestjoni tal-Kapitolu

1.    Il-Partijiet għandhom jikkooperaw dwar kwistjonijiet koperti minn dan il-Kapitolu. Il-Partijiet jaqblu li l-Kumitat dwar il-Kummerċ fil-Prodotti stabbilit skont l-Artikolu 26.2.1(a) għandu:

(a)    jamministra l-implimentazzjoni ta’ dan il-Kapitolu;

(b)    jindirizza fil-pront kull kwistjoni li tqajjem xi Parti li tkun relatata mal-iżvilupp, l-adozzjoni jew l-applikazzjoni ta' standards, regolamenti tekniċi jew proċeduri ta' valutazzjoni tal-konformità;

(c)    wara talba ta' Parti, jiffaċilita d-diskussjoni dwar il-valutazzjoni tar-riskju jew periklu mwettqa mill-Parti l-oħra;

(d)    iħeġġeġ il-kooperazzjoni bejn il-korpi tal-istandardizzazzjoni u l-korpi ta’ valutazzjoni tal-konformità tal-Partijiet;

(e)    jiskambja informazzjoni dwar standards, regolamenti tekniċi, u proċeduri ta’ valutazzjoni tal-konformità inklużi dawk ta’ partijiet terzi jew korpi internazzjonali fejn hemm interess reċiproku li dan iseħħ;

(f)    jeżamina dan il-Kapitolu fid-dawl ta’ żviluppi quddiem il-Kumitat tad-WTO dwar l-Ostakoli Tekniċi għall-Kummerċ jew skont il-Ftehim dwar l-OTK, u, jekk ikun meħtieġ, jiżviluppa rakkomandazzjonijiet biex jiġi emendat dan il-Kapitolu għall-kunsiderazzjoni tal-Kumitat Konġunt CETA;

(g)    jieħu passi oħra li l-Partijiet jikkunsidraw li jkunu se jgħinuhom jimplimentaw dan il-Kapitolu u l-Ftehim dwar l-OTK u sabiex jiġi ffaċilitat il-kummerċ bejn il-Partijiet; kif ukoll

(h)    jirrapporta lill-Kumitat Konġunt CETA dwar l-implimentazzjoni ta’ dan il-Kapitolu, kif xieraq.

2.    Jekk il-Partijiet ma jirnexxilhomx isolvu xi kwistjoni koperta minn dan il-Kapitolu permezz tal-Kumitat dwar il-Kummerċ fil-Prodotti, wara talba ta’ Parti, il-Kumitat Konġunt CETA jista’ jistabbilixxi grupp ta’ ħidma tekniku ad hoc biex jiġu identifikati soluzzjonijiet li jiffaċilitaw il-kummerċ. Jekk Parti ma taqbilx ma’ talba mill-Parti l-oħra li jiġi stabbilit grupp ta’ ħidma tekniku, din għandha, wara talba, tispjega r-raġunijiet għad-deċiżjoni tagħha. Il-Partijiet għandhom imexxu l-grupp ta’ ħidma tekniku.

3.    Meta Parti tkun talbet informazzjoni, il-Parti l-oħra għandha tipprovdi l-informazzjoni, skont id-dispożizzjonijiet ta’ dan il-Kapitolu, f’forma stampata jew b’mod elettroniku fi żmien raġonevoli. Il-Parti għandha tipprova twieġeb għal kull talba għal informazzjoni fi żmien 60 jum.

KAPITOLU ĦAMSA

MIŻURI SANITARJI U FITOSANITARJI

ARTIKOLU 5.1

Definizzjonijiet

1.    Għall-iskop ta' dan il-Kapitolu, japplikaw id-definizzjonijiet segwenti:

(a)    id-definizzjonijiet li jinsabu fl-Anness A tal-Ftehim SPS;

(b)    id-definizzjonijiet adottati taħt l-awspiċi tal-Kummissjoni Codex Alimentarius (il-"Codex");

(c)    id-definizzjonijiet adottati taħt l-awspiċi tal-Organizzazzjoni Dinjija għas-Saħħa tal-Annimali ("OIE");

(d)    id-definizzjonijiet adottati taħt l-awspiċi tal-Konvenzjoni Internazzjonali dwar il-Protezzjoni tal-Pjanti ("IPPC");

(e)    żona protetta għal organiżmu li jagħmel il-ħsara regolat speċifikat tfisser żona ġeografika uffiċjalment definita fl-Unjoni Ewropea fejn dak l-organiżmu mhuwiex stabbilit minkejja kundizzjonijiet favorevoli għall-istabbiliment tiegħu u l-preżenza tiegħu f’partijiet oħra tal-Unjoni Ewropea; kif ukoll

(f)    awtorità kompetenti ta’ Parti tfisser awtorità elenkata fl-Anness 5A.

2.    Minbarra l-paragrafu 1, id-definizzjonijiet skont il-Ftehim SPS jipprevalu jekk ikun hemm inkonsistenza bejn id-definizzjonijiet adottati taħt l-awspiċi tal-Codex, tal-OIE, tal-IPPC u d-definizzjonijiet skont il-Ftehim SPS.

ARTIKOLU 5.2

Objettivi

L-objettivi ta' dan il-Kapitolu huma:

(a)    il-protezzjoni tal-ħajja jew is-saħħa tal-bniedem, l-annimali u l-pjanti, filwaqt li jiġi ffaċilitat il-kummerċ;

(b)    il-garanzija li l-miżuri sanitarji u fitosanitarji ("SPS") tal-Partijiet ma joħolqux ostakoli bla bżonn għall-kummerċ; kif ukoll

(c)    titkompla l-implimentazzjoni tal-Ftehim SPS.

ARTIKOLU 5.3

Kamp ta' applikazzjoni

Dan il-Kapitolu japplika għall-miżuri SPS kollha li jistgħu, direttament jew indirettament, jaffettwaw il-kummerċ bejn il-Partijiet.

ARTIKOLU 5.4

Drittijiet u obbligi

Il-Partijiet jaffermaw id-drittijiet u l-obbligi tagħhom skont il-Ftehim SPS.

ARTIKOLU 5.5

Adattament għall-kundizzjonijiet reġjonali

1.    Fir-rigward tal-annimali, il-prodotti tal-annimali u l-prodotti sekondarji talannimali:

(a)    il-Partijiet jirrikonoxxu l-kunċett ta’ tqassim f’żoni u ddeċidew li japplikaw dan il-kunċett għall-mard elenkat fl-Anness 5B;

(b)    jekk il-Partijiet jiddeċiedu dwar prinċipji u linji gwida għar-rikonoxximent tal-kundizzjonijiet reġjonali, dawn għandhom jiġu inklużi fl-Anness 5C;

(c)    għall-finijiet tassubparagrafu (a), il-Parti li timporta għandha tibbaża l-miżura sanitarja applikabbli għall-Parti li tesporta li t-territorju tagħha huwa milqut minn marda elenkata fl-Anness 5B dwar id-deċiżjoni ta' tqassim f’żoni magħmula mill-Parti li tesporta, sakemm il-Parti li timporta tkun sodisfatta li d-deċiżjoni ta' tqassim f'żoni tal-Parti li tesporta tkun konformi mal-prinċipji u l-linji gwida li l-Partijiet stabbilew fl-Anness 5C, u tkun ibbażata fuq standards internazzjonali, linji gwida, u rakkomandazzjonijiet rilevanti. Il-Parti li timporta tista’ tapplika kull miżura addizzjonali biex jinkiseb il-livell xieraq tagħha ta’ protezzjoni sanitarja;

(d)    meta Parti tikkunsidra li għandha status speċjali fir-rigward ta’ marda li mhix elenkata fl-Anness 5B, din tista’ titlob għar-rikonoxximent ta’ dak l-istatus. Il-Parti li timporta tista’ titlob garanziji addizzjonali għall-importazzjoni ta’ annimali ħajjin, prodotti tal-annimali u prodotti sekondarji talannimali li huma xierqa għall-istatus miftiehem rikonoxxuti mill-Parti li timporta, inklużi l-kundizzjonijiet speċjali identifikati fl-Anness 5E; kif ukoll

(e)    il-Partijiet jirrikonoxxu l-kunċett ta’ kompartimentalizzazzjoni u jaqblu li jikkooperaw dwar din il-kwistjoni.

2.    Fir-rigward tal-pjanti u prodotti tal-pjanti:

(a)    meta l-Parti li timporta tistabbilixxi jew iżomm il-miżura fitosanitarja tagħha, għandha tqis, fost affarijiet oħra, l-istatus tal-pesti ta’ żona, bħal żona ħielsa millpesti, post ta' produzzjoni ħieles millpesti, sit ta' produzzjoni ħieles millpesti, żona ta’ prevalenza baxxa ta’ pesti u żona protetta li l-Parti li tesporta tkun stabbiliet; kif ukoll

(b)    jekk il-Partijiet jiddeċiedu dwar prinċipji u linji gwida għar-rikonoxximent tal-kundizzjonijiet reġjonali, dawn għandhom jiġu inklużi fl-Anness 5C.

ARTIKOLU 5.6

Ekwivalenza

1.    Il-Parti li timporta għandha taċċetta l-miżura SPS tal-Parti li tesporta bħala ekwivalenti għal dik tagħha jekk il-Parti li tesporta turi b’mod oġġettiv lill-Parti li timporta li l-miżura tissodisfa l-livell xieraq ta’ protezzjoni SPS tal-Parti li timporta.

2.    L-Anness 5D, jistabbilixxi prinċipji u linji gwida biex tiġi ddeterminata, rikonoxxuta, u tinżamm l-ekwivalenza.

3.    L-Anness 5E jistabbilixxi:

(a)    il-qasam li għalih l-Parti li timporta tirrikonoxxi li xi miżura SPS tal-Parti li tesporta hija ekwivalenti għal tagħha; kif ukoll

(b)    il-qasam li għalih il-Parti li timporta tirrikonoxxi li t-twettiq tal-kundizzjoni speċjali speċifikata, flimkien mal-miżura SPS tal-Parti li tesporta, jiksbu l-livell xieraq ta’ protezzjoni tal-SPS tal-Parti li timporta.

4.    Għall-finijiet ta' dan il-Kapitolu, l-Artikolu 1.7 (Referenza għall-liġijiet) japplika suġġet għal dan l-Artikolu, għall-Anness 5-D u għan-Noti Ġenerali taħt l-Anness 5-E.

ARTIKOLU 5.7

Kundizzjonijiet kummerċjali

1.    Il-Parti li timporta għandha tagħmel disponibbli r-rekwiżiti ta' importazzjoni ġenerali ta’ SPS tagħha għall-prodotti bażiċi kollha. Jekk il-Partijiet flimkien jidentifikaw prodott bħala prijorità, il-Parti li timporta għandha tistabbilixxi rekwiżiti ta’ importazzjoni speċifiċi marbuta mal-SPS għal dak il-prodott, sakemm il-Partijiet ma jiddeċidux mod ieħor. Fl-identifikazzjoni ta’ liema prodotti bażiċi huma prijoritajiet, il-Partijiet għandhom jikkooperaw sabiex tiġi żgurata l-ġestjoni effiċjenti tar-riżorsi disponibbli tagħhom. Ir-rekwiżiti speċifiċi għall-importazzjoni għandhom ikunu applikabbli għat-territorju kollu tal-Parti li tesporta.

2.    Skont il-paragrafu 1, il-Parti li timporta għandha tagħmel, mingħajr dewmien bla bżonn, il-proċess meħtieġ biex tistabbilixxi rekwiżiti ta’ importazzjoni ta' SPS speċifiċi għall-prodott li jiġi identifikat bħala prijorità. Ladarba dawn ir-rekwiżiti ta' importazzjoni speċifiċi jiġu stabbiliti, il-Parti li timporta għandha tieħu l-passi meħtieġa, mingħajr dewmien bla bżonn, biex tippermetti l-kummerċ fuq il-bażi ta’ dawn ir-rekwiżiti ta' importazzjoni.

3.    Għall-għan li jkunu stabbiliti rekwiżiti ta’ importazzjoni speċifiċi marbuta mal-SPS, il-Parti li tesporta għandha, wara talba tal-Parti li timporta:

(a)    tipprovdi l-informazzjoni rilevanti kollha meħtieġa mill-Parti li timporta; kif ukoll

(b)    tagħti aċċess raġonevoli lill-Parti li timporta sabiex tispezzjona, teżamina, tivverifika u twettaq proċeduri oħra rilevanti.

4.    Jekk il-Parti li timporta tiġġestixxi lista ta’ stabbilimenti jew faċilitajiet awtorizzati għall-importazzjoni ta’ prodott bażiku, hija għandha tapprova stabbiliment jew faċilità li tinsab fit-territorju tal-Parti li tesporta, mingħajr spezzjoni minn qabel ta’ dak l-istabbiliment jew faċilità jekk:

(a)    il-Parti li tesporta tkun talbet tali approvazzjoni għall-istabbiliment jew faċilità, akkumpanjata minn garanziji xierqa; kif ukoll

(b)    il-kundizzjonijiet u l-proċeduri stabbiliti fl-Anness 5F ikunu ssodisfati.

5.    B’segwitu għall-paragrafu 4, il-Parti li timporta għandha tagħmel il-listi ta’ stabbilimenti jew faċilitajiet awtorizzati disponibbli għall-pubbliku.

6.    Parti għandha normalment taċċetta kunsinna ta’ prodott bażiku regolat mingħajr żdoganar minn qabel tal-prodott fuq bażi ta’ konsenja, sakemm il-Partijiet ma jiddeċidux mod ieħor.

7.    Il-Parti li timporta tista’ teħtieġ li l-awtorità kompetenti relevanti tal-Parti li tesporta oġġettivament turi, għas-sodisfazzjon tal-Parti li timporta, li r-rekwiżiti ta’ importazzjoni jistgħu jiġu ssodisfati jew huma ssodisfati.

8.    Il-Partijiet għandhom isegwu l-proċedura stabbilita fl-Anness 5G dwar ir-rekwiżiti ta’ importazzjoni speċifiċi għas-saħħa tal-pjanti.

ARTIKOLU 5.8

Awditjar u kontroll

1.    Sabiex tinżamm il-fiduċja fl-implimentazzjoni ta’ dan il-Kapitolu, Parti tista’ twettaq awditjar jew kontroll, jew it-tnejn, tal-programm ta’ kontroll kollu jew parti minnu tal-awtorità kompetenti tal-Parti l-oħra. Il-Parti għandha ġġorr l-ispejjeż tagħha marbuta mal-awditjar jew il-kontroll.

2.    Jekk il-Partijiet jiddeċiedu dwar prinċipji u linji gwida dwar kif jitmexxew l-awditjar jew il-kontroll, dawn għandhom jiġu inklużi fl-Anness 5H. Jekk Parti tmexxi awditjar jew kontroll, hija għandha tagħmel dan skont il-prinċipji u l-linji gwida fl-Anness 5H.

ARTIKOLU 5.9

Ċertifikazzjoni tal-esportazzjoni

1.    Meta jkun meħtieġ ċertifikat uffiċjali tas-saħħa għall-importazzjoni ta’ kunsinna ta’ annimali ħajjin jew ta’ prodotti tal-annimali, u jekk il-Parti li timporta tkun aċċettat li miżura SPS tal-Parti li tesporta bħala ekwivalenti għal tagħha fir-rigward ta’ tali annimali jew prodotti tal-annimali, il-Partijiet għandhom jużaw il-mudell tal-attestazzjoni tas-saħħa preskritt fl-Anness 5I għal tali ċertifikat, sakemm il-Partijiet ma jiddeċidux mod ieħor. Il-Partijiet jistgħu wkoll jużaw mudell ta’ attestazzjoni għal prodotti oħra jekk jiddeċiedu hekk.

2.    L-Anness 5I jistabbilixxi prinċipji u linji gwida għaċ-ċertifikazzjoni tal-esportazzjoni, inkluża ċertifikazzjoni elettronika, irtirar ta’ ċertifikati jew il-bdil tagħhom, sistemi lingwistiċi u l-attestazzjonijiet tal-mudell.

ARTIKOLU 5.10

Kontrolli tal-importazzjonijiet u tariffi

1.    L-Anness 5J jistabbilixxi prinċipji u linji gwida għall-kontrolli tal-importazzjonijiet u tariffi, inkluż ir-rata tal-frekwenza għall-kontrolli tal-importazzjoni.

2.    Jekk il-kontrolli tal-importazzjoni jiżvelaw nuqqas ta’ konformità mar-rekwiżiti relevanti tal-importazzjoni, l-azzjoni li tieħu l-Parti li timporta trid tkun ibbażata fuq kalkolu tar-riskju involut u ma għandhiex tkun ta’ restrizzjoni għall-kummerċ aktar milli hu meħtieġ biex jinkiseb livell xieraq ta’ protezzjoni sanitarja jew fitosanitarja.

3.    Kull meta jkun possibbli, il-Parti li timporta għandha tgħarraf lill-importatur ta’ kunsinna li ma tkunx konformi, jew lir-rappreżentant tiegħu, bir-raġuni għan-nuqqas ta’ konformità, u tipprovdilhom opportunità għal rieżami tad-deċiżjoni. Il-Parti li timporta għandha tqis kull informazzjoni rilevanti mressqa biex tgħin fir-rieżami.

4.    Parti tista’ tiġbor tariffi għall-ispejjeż involuti biex twettaq kontrolli fil-fruntiera, li ma għandhomx jaqbżu l-irkupru tal-ispejjeż.

ARTIKOLU 5.11

Notifikazzjoni u skambju ta' informazzjoni

1.    Parti għandha tinnotifika lill-Parti l-oħra mingħajr dewmien żejjed rigward:

(a)    tibdil sinifikanti fl-istatus ta’ pesti jew mard, bħalma hija l-preżenza u l-evoluzzjoni ta’ marda elenkata fl-Anness 5B;

(b)    il-konstatazzjoni ta’ importanza epidemjoloġika fir-rigward ta’ mard tal-annimali, li mhijiex elenkata fl-Anness 5B, jew li hija marda ġdida; kif ukoll

(c)    kwistjoni sinifikanti dwar is-sikurezza tal-ikel relatata ma’ prodott kummerċjali bejn il-Partijiet.

2.    Il-Partijiet jagħmlu ħilithom biex jiskambjaw informazzjoni dwar kwistjonijiet oħra relevanti inkluż:

(a)    tibdil fil-miżura SPS ta' Parti minnhom;

(b)    kull tibdil sinifikanti fl-istruttura jew l-organizzazzjoni ta’ awtorità kompetenti ta' Parti;

(c)    wara talba, ir-riżultati ta’ kontroll uffiċjali ta' Parti u rapport li jikkonċerna r-riżultati tal-kontroll imwettaq;

(d)    ir-riżultati ta' kontroll tal-importazzjoni previst fl-Artikolu 5.10 fil-każ ta' kunsinna rifjutata jew li ma tikkonformax; kif ukoll

(e)    wara talba, analiżi tar-riskju jew opinjoni xjentifika li Parti tkun ipproduċiet u li tkun rilevanti għal dan il-Kapitolu.

3.    Sakemm il-Kumitat Konġunt ta’ Ġestjoni ma jiddeċidix mod ieħor, meta l-informazzjoni msemmija fil-paragrafu 1 jew 2 tkun saret disponibbli permezz ta’ notifika lir-Reġistru Ċentrali tan-Notifiki tad-WTO jew lill-korp internazzjonali relevanti li jistabbilixxi listandards, f’konformità mar-regoli rilevanti, ir-rekwiżiti fil-paragrafi 1 u 2, hekk kif japplikaw għal dik l-informazzjoni, ikunu ssodisfati.

ARTIKOLU 5.12

Konsultazzjonijiet Tekniċi

Jekk Parti jkollha tħassib sinifikanti fir-rigward tas-sikurezza tal-ikel, is-saħħa tal-pjanti, jew is-saħħa tal-annimali, jew miżura SPS li l-Parti l-oħra tkun ipproponiet jew implimentat, dik il-Parti titsa' titlob li jsiru konsultazzjonijiet tekniċi mal-Parti l-oħra. Il-Parti li hija s-suġġett tat-talba għandha twieġeb għat-talba mingħajr dewmien żejjed. Kull Parti għandha tagħmel ħilitha biex tipprovdi l-informazzjoni meħtieġa biex jiġi evitat kull xkiel għall-kummerċ u, kif jista’ jkun il-każ, biex tintlaħaq soluzzjoni aċċettabbli għat-tnejn.

ARTIKOLU 5.13

Miżuri SPS ta’ emerġenza

1.    Parti għandha tinnotifika lill-Parti l-oħra rigward miżura SPS ta' emerġenza fi żmien 24 siegħa mid-deċiżjoni li tiġi implimentata l-miżura. Jekk Parti titlob biex isiru konsultazzjonijiet tekniċi ħalli jindirizzaw il-miżura SPS ta' emerġenza, il-konsultazzjonijiet tekniċi jridu jsiru fi żmien għaxar (10) ijiem min-notifika tal-miżura SPS ta' emerġenza. Il-Partijiet għandhom iqisu kull informazzjoni pprovduta permezz ta' konsultazzjonijiet tekniċi.

2.    Il-Parti li timporta għandha tqis l-informazzjoni li kienet ipprovduta fil-ħin mill-Parti li tesporta meta tieħu d-deċiżjoni tagħha fir-rigward ta’ kunsinna li, fiż-żmien tal-adozzjoni tal-miżura SPS ta' emerġenza, tkun qed tiġi ttrasportata bejn il-Partijiet.

ARTIKOLU 5.14

Il-Kumitat Konġunt ta' Ġestjoni għall-Miżuri Sanitarji u Fitosanitarji

1.    Il-Kumitat Konġunt ta’ Ġestjoni għall-Miżuri Sanitarji u Fitosanitarji (il-"Kumitat Konġunt ta’ Ġestjoni"), stabbilit skont l-Artikolu26.2.1(d), jikkonsisti f'rappreżentanti regolatorji u kummerċjali ta’ kull Parti li jkunu responsabbli għall-miżuri SPS.

2.    Il-funzjonijiet tal-Kumitat Konġunt ta’ Ġestjoni jinkludu:

(a)    il-monitoraġġ tal-implimentazzjoni ta’ dan il-Kapitolu, u l-kunsiderazzjoni ta’ kull kwistjoni relatata ma' dan il-Kapitolu, u l-eżaminazzjoni tal-kwistjonijiet kollha li jistgħu jinqalgħu fir-rigward tal-implimentazzjoni tiegħu;

(b)    li jipprovdi direzzjoni għall-identifikazzjoni, il-prijoritizzazzjoni, il-ġestjoni u r-riżoluzzjoni ta’ kwistjonijiet;

(c)    li jindirizza kull talba minn Parti biex tibdel il-kontroll fuq l-importazzjoni;

(d)    li mill-inqas darba fis-sena, jagħmel rieżami ta' dan il-Kapitolu, l-aktar fid-dawl tal-progress magħmul skont il-konsultazzjonijiet previsti f'dan il-Ftehim. Wara dan ir-rieżami, il-Kumitat Konġunt ta’ Ġestjoni jista’ jiddeċiedi li jemenda l-annessi ta' dan il-Kapitolu. Il-Partijiet jistgħu japprovaw id-deċiżjoni tal-Kumitat Konġunt ta’ Ġestjoni, skont il-proċeduri rispettivi tagħhom meħtieġa għad-dħul fis-seħħ tal-emenda. Id-deċiżjoni tidħol fis-seħħ f’data miftiehma mill-Partijiet;

(e)    il-monitoraġġ tal-implimentazzjoni ta’ deċiżjoni msemmija fis-subparagrafu (d), hawn fuq, kif ukoll it-tħaddim tal-miżuri msemmija taħt is-subparagrafu (d) hawn fuq;

(f)    li jipprovdi forum regolari għall-iskambju ta’ informazzjoni li hija relatata mas-sistema regolatorja ta’ kull Parti, inkluż il-bażi xjentifika u ta’ valutazzjoni tar-riskju għal miżura SPS; kif ukoll

(g)    li jħejji u jżomm dokument li jagħti informazzjoni dwar l-istat tad-diskussjonijiet bejn il-Partijiet dwar il-ħidma tagħhom dwar l-għarfien tal-ekwivalenza ta’ miżuri SPS speċifiċi.

3.    Il-Kumitat Konġunt ta’ Ġestjoni jista’, fost affarijiet oħra:

(a)    jidentifika opportunitajiet għal aktar involviment bilaterali, inkluż relazzjonijiet imsaħħa, li jistgħu jinkludu skambju ta’ uffiċjali;

(b)    jiddiskuti fi stadju bikri, tibdil, jew il-proposta ta' tibdil f'miżura SPS li tkun qed tiġi kkunsidrata;

(c)    jiffaċilita fehim aħjar bejn il-Partijiet dwar l-implimentazzjoni tal-Ftehim SPS, u jippromwovi l-kooperazzjoni bejn il-Partijiet dwar kwistjonijiet li jirrigwardaw l-SPS li jkunu qed jiġu diskussi f’fora multilaterali, inkluż il-Kumitat dwar il-Miżuri Sanitarji u Fitosanitarji tad-WTO u korpi internazzjonali li jistabbilixxu listandards, kif xieraq; jew

(d)    jidentifika u jiddiskuti, fi stadju bikri, inizjattivi li jkollhom komponent SPS, u li jibbenefikaw mill-kooperazzjoni.

4.    Il-Kumitat Konġunt ta’ Ġestjoni jista’ jistabbilixxi gruppi ta’ ħidma magħmulin minn rappreżentanti f’livell ta’ esperti tal-Partijiet, biex jiġu indirizzati kwistjonijiet SPS speċifiċi.

5.    Kull Parti tista’ tirreferi kull kwistjoni SPS lill-Kumitat Konġunt ta’ Ġestjoni. Il-Kumitat Konġunt ta’ Ġestjoni għandu jikkunsidra l-kwistjoni kemm jista’ jkun malajr.

6.    Jekk il-Kumitat Konġunt ta’ Ġestjoni ma jkunx jista’ jsolvi kwistjoni malajr, huwa għandu, fuq talba ta’ Parti, jirrapporta minnufih lill-Kumitat Konġunt CETA.

7.    Sakemm il-Partijiet ma jiddeċidux mod ieħor, il-Kumitat Konġunt ta’ Ġestjoni jiltaqa’ u jistabbilixxi l-programm ta’ ħidma tiegħu mhux aktar tard minn 180 jum wara d-dħul fis-seħħ ta’ dan il-Ftehim, u r-regoli ta’ proċedura tiegħu mhux aktar tard minn sena wara d-dħul fis-seħħ ta’ dan il-Ftehim.

8.    Wara l-ewwel laqgħa tiegħu, il-Kumitat Konġunt ta’ Ġestjoni jiltaqa’ kif meħtieġ, normalment fuq bażi annwali. Il-Kumitat Konġunt ta’ Ġestjoni jista’ jiddeċiedi li jiltaqa' permezz ta’ vidjokonferenza jew telekonferenza, u jista’ wkoll jindirizza kwistjonijiet barra mis-sessjonijiet permezz ta’ korrispondenza.

9.    Il-Kumitat Konġunt ta’ Ġestjoni għandu jirrapporta kull sena dwar l-attivitajiet u l-programm ta’ ħidma tiegħu lill-Kumitat Konġunt CETA.

10.    Mad-dħul fis-seħħ ta’ dan il-Ftehim, kull Parti għandha tinnomina u tgħarraf lill-Parti l-oħra, bil-miktub, dwar punt ta’ kuntatt għall-koordinazzjoni tal-aġenda tal-Kumitat Konġunt ta’ Ġestjoni u biex tiġi ffaċilitata l-komunikazzjoni dwar kwistjonijiet SPS.

KAPITOLU SITTA

ID-DWANA U L-FAĊILITAZZJONI TAL-KUMMERĊ

ARTIKOLU 6.1

Objettivi u prinċipji

1.    Il-Partijiet jagħrfu l-importanza tal-kwistjonijiet ta’ dwana u tal-faċilitazzjoni kummerċjali fl-ambjent tal-kummerċ bilaterali li qed jevolvi.

2.    Il-Partijiet għandhom, sa fejn possibbli, jikkoperaw u jiskambjaw informazzjoni, inkluż informazzjoni dwar l-aħjar prattiki, sabiex imexxu 'l quddiem l-applikazzjoni u l-osservanza tal-miżuri għall-faċilitazzjoni tal-kummerċ f’dan il-Ftehim.

3.    Il-miżuri sabiex jiġi faċilitat il-kummerċ ma għandhomx ifixklu mekkaniżmi li jipproteġu persuna permezz ta’ infurzar effettiv u ta' konformità mal-liġi ta’ Parti.

4.    Ir-rekwiżiti u l-proċeduri tal-importazzjoni, l-esportazzjoni u t-tranżitu ma għandhomx ikunu ta’ piż amministrattiv jew jillimitaw il-kummerċ aktar milli jkun hemm bżonn sabiex jintlaħaq objettiv leġittimu;

5.    Fejn dawn ikunu jeżistu, l-istrumenti u l-istandards kummerċjali u doganali internazzjonali għandhom ikunu l-bażi għar-rekwiżiti u l-proċeduri tal-importazzjoni, l-esportazzjoni u t-tranżitu, ħlief meta dawn ikunu mezzi inadegwati jew mhux effettivi għat-twettiq tal-objettiv leġittimu mixtieq.

ARTIKOLU 6.2

Trasparenza

1.    Kull Parti għandha tippubblika jew b’xi mod ieħor tagħmel disponibbli, inkluż permezz ta’ mezzi elettroniċi, il-leġiżlazzjoni, ir-regolamenti, id-deċiżjonijiet ġudizzjarji u l-politiki amministrattivi tagħha relatati mal-ħtiġijiet għall-importazzjoni jew l-esportazzjoni ta’ merkanzija.

2.    Kull Parti għandha tagħmel ħilitha biex tqiegħed għad-disponibbiltà tal-pubbliku, inkluż fuq l-internet, regolamenti proposti u politiki amministrattivi relatati ma’ kwistjonijiet doganali filwaqt li persuni interessati jingħataw l-opportunità jikkummentaw qabel l-adozzjoni tagħhom.

3.    Kull Parti għandha taħtar jew iżżomm punt ta’ kuntatt wieħed jew aktar sabiex tindirizza l-mistoqsijiet mill-persuni interessati dwar kwistjonijiet doganali u tagħmel disponibbli fuq l-internet l-informazzjoni rigward il-proċeduri biex isiru inkjesti bħal dawn.

ARTIKOLU 6.3

Rilaxx ta' prodotti

1.    Kull Parti għandha tadotta jew iżżomm proċeduri doganali ssimplifikati għar-rilaxx effiċjenti tal-merkanzija effiċjenti, sabiex jiġi ffaċilitat il-kummerċ bejn il-Partijiet u jitnaqqsu l-ispejjeż għall-importaturi u l-esportaturi.

2.    Kull Parti għandha tiżgura li dawn il-proċeduri ssimplifikati:

(a)    jippermettu għar-rilaxx tal-prodotti sa perjodu ta' żmien li ma jkunx itwal milli meħtieġ sabiex tiġi assigurata l-konformità mal-liġi tagħha;

(b)    jippermettu li l-prodotti, u sa fejn possibbli prodotti kkontrollati jew irregolati, jiġu rilaxxati fl-ewwel punt tal-wasla;

(c)    ifittxu li jippermettu r-rilaxx imħaffef ta’ prodotti li jeħtieġu żdoganar ta’ emerġenza;

(d)    jippermettu li importatur jew l-aġent tiegħu jneħħi l-prodotti minn kontroll doganali qabel ir-riżoluzzjoni finali u l-ħlas ta’ dazji doganali, taxxi u tariffi. Qabel ma tirrilaxxa l-prodotti, Parti tista’ titlob li importatur jipprovdi garanzija suffiċjenti fil-forma ta’ garanzija, depożitu jew xi strument ieħor xieraq; kif ukoll

(e)    tipprovdi, b'konformità mal-liġi tagħha, għal rekwiżiti ta' dokumentazzjoni ssimplifikati għad-dħul ta’ prodotti b'valur baxx kif determinat minn kull Parti.

3.    Kull Parti, fil-proċeduri ssimplifikati tagħha, tista’ tirrikjedi l-preżentazzjoni ta’ informazzjoni aktar estensiva permezz ta’ kontabilità wara ddħul u verifiki, kif xieraq.

4.    Kull Parti għandha tippermetti r-rilaxx imħaffef ta’ prodotti u, sa fejn ikun possibbli u jekk applikabbli, għandha:

(a)    tipprovdi għall-preżentazzjoni u l-ipproċessar tal-informazzjoni bil-quddiem b'mod elettroniku qabel il-wasla fiżika tal-prodotti sabiex jippermettu r-rilaxx tagħhom mal-wasla, jekk ma jkun ġie identifikat l-ebda riskju jew jekk ma għandhom isiru l-ebda verifiki għal għarrieda; kif ukoll

(b)    tipprovdi għar-rilaxx ta’ ċerti prodotti b’minimu ta’ dokumentazzjoni.

5.    Kull Parti għandha, sa fejn ikun possibbli, tiżgura li l-awtoritajiet u l-aġenziji tagħha involuti fil-kontrolli tal-fruntiera u oħrajn li jirrigwardaw l-importazzjoni u l-esportazzjoni jikkooperaw u jikkoordinaw biex jiġi ffaċilitat il-kummerċ permezz, fost affarijiet oħra, tal-konverġenza tar-rekwiżiti tad-dejta u d-dokumentazzjoni tal-importazzjoni u l-esportazzjoni u l-istabbiliment ta’ post uniku għallverifika dokumentarja u fiżika ta' darba tal-kunsinni.

6.    Kull Parti għandha tiżgura, sa fejn possibbli, li r-rekwiżiti tagħha rigward l-importazzjoni u l-esportazzjoni għal prodotti jkunu kkoordinati biex jiffaċilitaw il-kummerċ, irrispettivament minn jekk dawn ir-rekwiżiti jkunux amministrati minn aġenzija jew f’isem dik l-aġenzija mill-amministrazzjoni doganali.

ARTIKOLU 6.4

Il-Valutazzjoni Doganali

1.    Il-Ftehim dwar il-Valutazzjoni Doganali jirregola l-valutazzjoni doganali applikata għall-kummerċ reċiproku ta’ bejn il-Partijiet.

2.    Il-Partijiet jikkoperaw bil-għan li jilħqu approċċ komuni għal kwistjonijiet relatati ma' valutazzjoni doganali.

ARTIKOLU 6.5

Il-Klassifikazzjoni tal-Oġġetti

Il-klassifikazzjoni tal-prodotti fil-kummerċ bejn il-Partijiet skont dan il-Ftehim hija stabbilita f’kull nomenklatura tat-tariffi rispettiva ta' kull Parti f’konformità mas-Sistema Armonizzata.

ARTIKOLU 6.6

It-tariffi u l-imposti

Kull Parti għandha tippubblika jew tagħmel disponibbli xort’ oħra informazzjoni dwar tariffi u imposti minn amministrazzjoni doganali ta’ dik il-Parti, inkluż permezz ta’ mezzi elettroniċi. Din l-informazzjoni tkun tinkludi t-tariffi u l-imposti applikabbli, ir-raġuni speċifika għal tariffa jew imposta, l-awtorità responsabbli u meta u kif għandu jsir il-ħlas. Parti ma għandhiex timponi tariffi u imposti ġodda jew emendati qabel ma tippubblika jew tagħmel disponibbli xort’ oħra din l-informazzjoni.

ARTIKOLU 6.7

Ġestjoni tar-riskji

1.    Kull Parti għandha tibbaża l-eżami, ir-rilaxx u l-proċeduri ta’ verifika wara ddħul tagħha fuq prinċipji ta’ valutazzjoni tar-riskju, minflok ma jkun hemm il-ħtieġa li kull konsenja li tkun offruta għal dħul tkun trid tiġi eżaminata b’mod komprensiv għall-konformità mal-ħtiġiet tal-importazzjoni.

2.    Kull Parti għandha tadotta u tapplika r-rekwiżiti u l-proċeduri ta’ kontroll tagħha għall-prodotti fuq il-bażi tal-prinċipji tal-ġestjoni tar-riskju u tiffoka fuq miżuri dwar il-konformità fuq tranżazzjonijiet li jixirqilhom attenzjoni.

3.    Il-paragrafi 1 u 2 ma għandhomx jipprekludu Parti milli twettaq kontroll tal-kwalità u analiżijiet ta’ konformità li jistgħu jeħtieġu eżami aktar estensiv.

ARTIKOLU 6.8

Awtomazzjoni

1.    Kull Parti għandha tuża teknoloġiji tal-informazzjoni li jħaffu l-proċeduri għar-rilaxx ta' prodotti sabiex tiffaċilita l-kummerċ, inkluż il-kummerċ bejn il-Partijiet.

2.    Kull Parti għandha:

(a)    tagħmel ħilitha biex tagħmel disponibbli, permezz ta’ mezzi elettroniċi, formoli doganali li huma meħtieġa għall-importazzjoni jew l-esportazzjoni ta’ merkanzija;

(b)    tippermetti, suġġett għal-liġi tagħha, dawn il-formoli doganali li għandhom jiġu ppreżentati f’format elettroniku; kif ukoll

(c)    jekk ikun possibbli, permezz tal-amministrazzjoni doganali, tipprovdi għall-iskambju elettroniku ta’ informazzjoni mal-komunità kummerċjali tagħha.

3.    Kull Parti għandha tagħmel ħilitha biex:

(a)    tiżviluppa u żżomm kompletament interkonnessi sistemi ta’ punt uniku ta’ servizz biex tiffaċilita li l-informazzjoni meħtieġa mid-dwana u minn leġiżlazzjoni mhux doganali għall-movimenti transfruntieri ta’ merkanzija tiġi ppreżentata f'forma elettronika waħda; kif ukoll

(b)    tiżviluppa sett ta’ elementi ta’ dejta u proċessi b’konformità mal-mudell tad-Dejta tal-Organizzazzjoni Dinjija Doganali (World Customs Organisation ("WCO")) u r-rakkomandazzjonijiet u l-linji gwida relatati tad-WCO.

4.    Il-Partijiet għandhom jagħmlu ħilithom sabiex jikkooperaw dwar l-iżvilupp ta’ sistemi elettroniċi interoperabbli, inkluż li jqisu l-ħidma li ssir mid-WCO, sabiex ikun iffaċilitat il-kummerċ bejn il-Partijiet.

ARTIKOLU 6.9

Deċiżjonijiet bil-Quddiem

1.    Kull Parti għandha toħroġ, wara talba bil-miktub, deċiżjonijiet bil-quddiem dwar il-klassifikazzjoni tariffarja skont il-liġi tagħha.

2.    Soġġett għal rekwiżiti ta’ kunfidenzjalità, kull Parti għandha tippubblika, pereżempju fuq l-internet, informazzjoni dwar deċiżjonijiet bil-quddiem dwar il-klassifika tariffarja li tkun rilevanti biex jinftiehmu u jiġu applikati r-regoli ta’ klassifikazzjoni tariffarja.

3.    Sabiex jiffaċilitaw il-kummerċ, il-Partijiet għandhom jinkludu fid-djalogu bilaterali tagħhom, aġġornamenti regolari dwar it-tibdil fil-liġijiet rispettivi tagħhom u l-miżuri ta’ implimentazzjoni dwar il-kwistjonijiet imsemmija fil-paragrafi 1 u 2.

ARTIKOLU 6.10

Rieżami u appell

1.    Kull Parti għandha tiżgura li miżura amministrattiva jew deċiżjoni uffiċjali li tittieħed fir-rigward tal-importazzjoni tal-merkanzija tista’ tiġi rieżaminata minnufih minn tribunali ġudizzjarji, arbitrali jew amministrattivi jew permezz ta’ proċeduri amministrattivi.

2.    It-tribunal jew uffiċjal li jaġixxi skont dawn il-proċeduri amministrattivi għandu jkun indipendenti mill-uffiċjal, jew l-uffiċċju li joħroġ id-deċiżjoni u għandu jkollu l-kompetenza li jżomm, jimmodifika jew jaqleb ir-riżoluzzjoni skont il-liġi tal-Parti.

3.    Qabel ma persuna tkun meħtieġa tfittex rimedju f'livell ġudizzjarju jew aktar formali, kull Parti għandha tipprovdi għal livell amministrattiv ta’ appell jew għal rieżami li jkun indipendenti mill-uffiċjal jew l-uffiċċju responsabbli għall-azzjoni jew deċiżjoni oriġinali.

4.    Kull Parti għandha tagħti sostanzjalment l-istess dritt ta’ rieżami u appell rigward ir-riżoluzzjonijiet ta’ deċiżjonijiet bil-quddiem mill-amministrazzjoni doganali tagħha li hija tipprovdi lill-importaturi fit-territorju tagħha lil persuna li tkun irċeviet deċiżjoni bil-quddiem skont l-Artikolu 6. 9.

ARTIKOLU 6.11

Penali

Kull Parti għandha tassigura li l-liġi doganali tipprovdi li l-penali imposti għall-ksur ikunu proporzjonati u nondiskriminatorji u li l-applikazzjoni ta’ dawn il-penali ma jkunux iwasslu għal dewmien mhux iġġustifikat.

ARTIKOLU 6.12

Kunfidenzjalità

1.    Kull Parti għandha, skont il-liġijiet tagħha, tittratta bħala strettament kunfidenzjali kull informazzjoni miksuba taħt dan il-Kapitolu li min-natura tagħha tkun kunfidenzjali jew li tkun ingħatat fuq bażi konfidenzjali, u għandha tipproteġi dik l-informazzjoni minn divulgazzjoni li tista’ tippreġudika l-qagħda kompetittiva tal-persuna li tkun qed tipprovdi l-informazzjoni.

2.    Jekk il-Parti li tirċievi jew tikseb l-informazzjoni msemmija fil-paragrafu 1 hija meħtieġa mil-liġi tagħha li tiżvela l-informazzjoni, dik il-Parti għandha tinnotifika lill-Parti jew lill-persuna li tkun ipprovdiet dik l-informazzjoni.

3.    Kull Parti għandha tiżgura li l-informazzjoni kunfidenzjali miġbura skont dan il-Kapitolu ma tintużax għal finijiet oħra għajr għall-amministrazzjoni u l-infurzar ta’ kwistjonijiet doganali, ħlief bil-permess tal-Parti jew tal-persuna li tkun ipprovdiet dik l-informazzjoni kunfidenzjali.

4.    Parti tista’ tippermetti li l-informazzjoni miġbura taħt dan il-Kapitolu tintuża fi proċedimenti amministrattivi, ġudizzjarji jew kważiġudizzjarji li jinbdew minħabba nuqqas ta’ konformità malliġijiet doganali li jimplimentaw dan il-Kapitolu. Parti għandha tinnotifika lill-Parti jew lill-persuna li tkun ipprovdiet l-informazzjoni bil-quddiem b’dan l-użu.

ARTIKOLU 6.13

Kooperazzjoni

1.    Il-Partijiet għandhom ikomplu jikkooperaw f’fora internazzjonali, bħad-WCO (l-Organizzazzjoni Dinjija Doganali), biex jinkisbu l-għanijiet rikonoxxuti b’mod reċiproku, inklużi dawk stabbiliti fil-Qafas ta’ Standards li Jiżguraw u Jiffaċilitaw il-Kummerċ Globali tal-Organizzazzjoni Dinjija Doganali.

2.    Il-Partijiet għandhom regolarment jeżaminaw inizjattivi internazzjonali relevanti dwar l-iffaċilitar tal-kummerċ, inkluż il-Kompendju ta’ Rakkomandazzjonijiet għall-Faċilitazzjoni tal-Kummerċ żviluppat mill-Konferenza tan-Nazzjonijiet Uniti dwar il-Kummerċ u l-Iżvilupp u l-Kummissjoni Ekonomika tan-Nazzjonijiet Uniti għall-Ewropa, sabiex jiġu identifikati oqsma fejn aktar azzjoni konġunta tista’ tiffaċilita l-kummerċ bejn il-Partijiet u tippromwovi objettivi multilaterali kondiviżi.

3.    Il-Partijiet għandhom jikkooperaw skont il-Ftehim bejn il-Kanada u l-Komunità Ewropea dwar il-Kooperazzjoni Doganali u l-Assistenza Reċiproka fi Kwistjonijiet Doganali, li sar f’Ottawa fl-4 ta’ Diċembru 1997 (il-"Ftehim dwar il-Kooperazzjoni Doganali bejn il-Kanada u l-UE").

4.    Il-Partijiet għandhom jipprovdu lil xulxin b’assistenza reċiproka fi kwistjonijiet doganali skont il-Ftehim dwar il-Kooperazzjoni Doganali bejn il-Kanada u l-UE, inklużi kwistjonijiet li jirrigwardaw xi suspett ta’ ksur ta’ leġiżlazzjoni doganali ta’ Parti, kif definit f’dan il-Ftehim, kif ukoll l-implimentazzjoni ta’ dan il-Ftehim.

ARTIKOLU 6.14

Il-Kumitat Konġunt għall-Kooperazzjoni Doganali

1.    Il-Kumitat Konġunt għall-Kooperazzjoni Doganali, li jingħata awtorità li jaġixxi taħt l-awspiċi tal-Kumitat Konġunt CETA bħala kumitat speċjalizzat skont l-Artikolu 26.2.1 (c) (Kumitati speċjalizzati) għandu jassigura l-funzjonament tajjeb ta’ dan il-Kapitolu u tal-Protokoll dwar ir-Regoli tal-Oriġini u l-Proċeduri tal-Oriġini, kif ukoll l-Artikolu 20.43 (Kamp ta' Applikazzjoni ta’ Miżuri dwar il-Fruntieri) u l-Artikolu 2.8 (Sospensjoni temporanja tat-trattament tariffarju preferenzjali). Il-Kumitat Konġunt għall-Kooperazzjoni Doganali għandu jeżamina kwistjonijiet li jinħolqu mill-applikazzjoni tagħhom f’konformità mal-objettivi ta’ dan il-Ftehim.

2.    Għall-kwistjonijiet koperti minn dan il-Ftehim, il-Kumitat Konġunt għall-Kooperazzjoni Doganali għandu jkun magħmul minn rappreżentanti tal-awtoritajiet tad-dwana, il-kummerċ, jew awtoritajiet kompetenti oħrajn skont kif kull Parti tqis xieraq.

3.    Kull Parti għandha tiżgura li r-rappreżentanti tagħha fil-laqgħat tal-Kumitat Konġunt għall-Koperazzjoni Doganali jkollhom kompetenza esperta li tikkorrispondi għall-punti fuq l-aġenda. Il-Kumitat Konġunt għall-Kooperazzjoni Doganali jista’ jiltaqa’ f’konfigurazzjoni speċifika ta’ kompetenzi biex jittratta dwar kwistjonijiet ta' regoli tal-oriġini jew proċeduri tal-oriġini (il-Kumitat Konġunt għall-Kooperazzjoni Doganali ir-Regoli tal-Oriġini jew il-Kumitat Konġunt għall-Kooperazzjoni Doganali il-Proċeduri tal-Oriġini).

4.    Il-Kumitat Konġunt ta’ Kooperazzjoni Doganali jista’ jifformula riżoluzzjonijiet, rakkomandazzjonijiet jew opinjonijiet u jippreżenta abbozzi ta' deċiżjonijiet lill-Kumitat Konġunt CETA li huwa jqis neċessarji għall-kisba tal-objettivi komuni u l-funzjonament tajjeb tal-mekkaniżmi stabbiliti f’dan il-Kapitolu u l-Protokoll dwar ir-Regoli tal-Oriġini u l-Proċeduri tal-Oriġini, kif ukoll l-Artikolu 20.43 (Kamp ta' Applikazzjoni ta’ Miżuri dwar il-Fruntieri) u l-Artikolu 2.8 (Sospensjoni temporanja tat-trattament tariffarju preferenzjali).

KAPITOLU SEBGĦA

SUSSIDJI

ARTIKOLU 7.1

Definizzjoni ta’ sussidju

1.    Għall-finijiet ta’ dan il-Ftehim, sussidju tfisser miżura relatata mal-kummerċ fil-prodotti, li tissodisfa l-kundizzjonijiet stabbiliti fl-Artikolu 1.1 tal-Ftehim SCM.

2.    Sussidju jkun suġġett għal dan il-Kapitolu biss jekk ikun speċifikament fit-tifsira tal-Artikolu 2 tal-Ftehim SCM.

ARTIKOLU 7.2

Trasparenza

1.    Kull sentejn, kull Parti għandha tinnotifika lill-Parti l-oħra b’dan li ġej fir-rigward ta’ kull sussidju mogħti jew miżmum fit-territorju tagħha:

(a)    il-bażi ġuridika tas-sussidju;

(b)    il-forma tas-sussidju; kif ukoll

(c)    l-ammont tas-sussidju jew l-ammont ibbaġitjat għas-sussidju.

2.    Notifiki pprovduti lid-WTO skont l-Artikolu 25.1 tal-Ftehim SCM jiġu kkunsidrati li jissodisfaw ir-rekwiżit tal-paragrafu 1.

3.    Wara talba mill-Parti l-oħra, Parti għandha fil-pront tipprovdi informazzjoni u twieġeb għal mistoqsijiet li jirrigwardaw każijiet partikolari ta’ sostenn mill-gvern relatati mal-kummerċ fis-servizzi pprovduti fit-territorju tagħha.

ARTIKOLU 7.3

Konsultazzjonijiet dwar is-sussidji u l-appoġġ tal-gvern
f'setturi għajr l-agrikoltura u s-sajd

1.    Jekk Parti tqis li sussidju, jew każ partikolari ta' sostenn mill-Gvern relatat mal-kummerċ fis-servizzi, mogħti mill-Parti l-oħra qed ikollu impatt negattiv, jew jista' jolqot b’mod negattiv l-interessi tagħha, hija tista’ tesprimi t-tħassib tagħha lill-Parti l-oħra u titlob li jsiru konsultazzjonijiet dwar il-kwistjoni. Il-Parti li tkun qed twieġeb għandha tagħti kunsiderazzjoni sħiħa u l-attenzjoni mistħoqqa lil din it-talba.

2.    Matul il-konsultazzjonijiet, Parti tista’ titlob informazzjoni addizzjonali dwar sussidju jew każ partikolari ta' sostenn mill-Gvern rigward il-kummerċ fis-servizzi pprovduti mill-Parti l-oħra, inkluż l-objettiv tal-politika, l-ammont, u kull miżura li tkun ittieħdet biex tillimita l-effett potenzjalment distorsiv fuq il-kummerċ.

3.    Fuq il-bażi ta’ dawn il-konsultazzjonijiet, il-Parti li tkun qed twieġeb għandha tagħmel ħilitha sabiex telimina jew tnaqqas kemm jista’ jkun kull effett negattiv tas-sussidju, jew tal-każ partikolari ta’ sostenn mill-Gvern relatat mal-kummerċ fis-servizzi, fuq l-interessi tal-Parti li tkun qed tagħmel it-talba.

4.    Dan l-Artikolu ma japplikax għal sussidji relatati ma’ prodotti agrikoli u prodotti tas-sajd, u huwa mingħajr preġudizzju għall-Artikoli 7.4 u 7.5.

ARTIKOLU 7.4

Konsultazzjonijiet dwar sussidji relatati mal-prodotti tal-agrikoltura
u prodotti tas-sajd

1.    Il-Partijiet jikkondividu l-objettiv li jaħdmu flimkien biex jintlaħaq ftehim:

(a)    sabiex jissaħħu aktar id-dixxiplini u r-regoli multilaterali dwar il-kummerċ agrikolu fid-WTO; kif ukoll

(b)    sabiex jgħinu f'li tiġi żviluppata soluzzjoni globali u multilaterali għas-sussidji tas-sajd.

2.    Jekk Parti tqis li sussidju, jew il-provvediment ta’ sostenn mill-gvern, mogħti mill-Parti l-oħra, qed ikollu impatt negattiv, jew jista' jolqot b’mod negattiv l-interessi tagħha fir-rigward ta’ prodotti agrikoli jew prodotti tas-sajd, hija tista’ tesprimi t-tħassib tagħha lill-Parti l-oħra u titlob li jsiru konsultazzjonijiet dwar il-kwistjoni.

3.    Il-Parti li tkun qed twieġeb għandha tagħti kunsiderazzjoni sħiħa u l-attenzjoni mistħoqqa lil din it-talba u għandha tuża l-aqwa sforzi tagħha biex jiġu eliminati jew minimizzati l-effetti negattivi tas-sussidju, jew il-provvediment ta' sostenn mill-Gvern, fuq l-interessi tal-Parti rikjedenti fir-rigward ta’ prodotti agrikoli u prodotti tas-sajd.

ARTIKOLU 7.5

Sussidji fuq esportazzjonijiet agrikoli

1.    Għall-finijiet ta’ dan l-Artikolu:

(a)    sussidju għall-esportazzjoni tfisser sussidju għall-esportazzjoni kif definit fl-Artikolu 1(e) tal-Ftehim dwar l-Agrikultura; kif ukoll

(b)    it-tneħħija totali ta’ tariffa tfisser, fejn jeżistu kwoti tariffarji, it-tneħħija jew tat-tariffa fillimiti tal-kwota jew tat-tariffa fleċċess tal-kwota.

2.    Parti ma għandhiex tadotta jew iżżomm sussidju għall-esportazzjoni fuq prodott agrikolu li huwa esportat, jew inkorporat fi prodott li huwa esportat, għat-territorju tal-Parti l-oħra wara li l-Parti l-oħra tkun neħħiet kompletament it-tariffa, immedjatament jew wara l-perjodu ta’ tranżizzjoni, fuq dak il-prodott agrikolu f’konformità mal-Anness 2A (Tneħħija tat-Tariffi), inklużi l-Iskedi ta' Tariffi tagħha.

ARTIKOLU 7.6

Kunfidenzjalità

Meta tipprovdi informazzjoni taħt dan il-Kapitolu, Parti ma hijiex obbligata tiżvela informazzjoni kunfidenzjali.

ARTIKOLU 7.7

Esklużjoni ta' sussidji u tal-appoġġ tal-gvern
għal servizzi awdjoviżivi u għal industriji kulturali

Xejn f’dan il-Ftehim ma japplika għal sussidji jew appoġġ tal-gvern fir-rigward ta’ servizzi awdjoviżivi għall-Unjoni Ewropea u għal industriji kulturali għall-Kanada.

ARTIKOLU 7.8

Relazzjoni mal-Ftehim tad-WTO

Il-Partijiet jaffirmaw mill-ġdid id-drittijiet u l-obbligi tagħhom skont l-Artikolu VI tal-GATT 1994, il-Ftehim SCM u l-Ftehim dwar l-Agrikoltura.

ARTIKOLU 7.9

Soluzzjoni tat-tilwim

L-Artikoli 7.3 u 7.4 ta’ dan il-Kapitolu ma humiex suġġetti għad-dispożizzjonijiet ta’ soluzzjoni tat-tilwim ta’ dan il-Ftehim.

KAPITOLU TMIENJA

INVESTIMENT

TAQSIMA A

Definizzjonijiet u kamp ta’ applikazzjoni

ARTIKOLU 8.1

Definizzjonijiet

Għall-finijiet ta' dan il-Kapitolu:

attivitajiet ekonomiċi mwettqa fl-eżerċizzju tal-awtorità governattiva tfisser attivitajiet li la huma mwettqa fuq bażi kummerċjali u lanqas f'kompetizzjoni ma' operatur ekonomiku wieħed jew aktar;

servizzi ta’ tiswija u manutenzjoni ta’ inġenji tal-ajru tfisser attivitajiet li jitwettqu fuq inġenju tal-ajru jew parti minnu waqt li jkun irtirat mis-servizz u ma jinkludux lhekk imsejħa manutenzjoni tal-linja;

servizzi tal-operat tal-ajruport tfisser l-operat jew il-ġestjoni, abbażi ta' tariffa jew kuntratt, tal-infrastruttura tal-ajruport, inklużi t-terminals, ir-runways, it-taxiways u s-superfiċji asfaltati fl-ajrudrom, il-faċilitajiet tal-ipparkjar, u s-sistemi ta' trasportazzjoni flajruport. Għal aktar ċertezza, is-servizz tal-operat tal-ajruport ma jinkludux is-sjieda tal-ajruporti jew l-artijiet tal-ajruporti jew l-investiment fihom, jew kull funzjoni li titwettaq mill-bord tad-diretturi. Is-servizzi tal-operat tal-ajruport ma jinkludux is-servizzi ta' navigazzjoni bl-ajru;

ordni ta' sekwestru tfisser il-qbid ta' proprjetà ta' parti fil-kawża sabiex jiġi żgurat jew aċċertat it-twettiq ta' deċiżjoni ta' arbitraġġ;

servizzi ta’ sistema kompjuterizzata ta' prenotazzjoni tfisser il-forniment ta' servizz minn sistemi kompjuterizzati li jinkludu informazzjoni dwar l-iskedi tal-linji tal-ajru, id-disponibbiltá, il-prezzijiet u r-regoli dwar il-prezzijiet, li permezz tagħhom jistgħu jsiru prenotazzjonijiet jew jinħarġu l-biljetti.

informazzjoni protetta jew kunfidenzjali tfisser:

(a)    informazzjoni kummerċjali kunfidenzjali; jew

(b)    informazzjoni li hija protetta kontra d-divulgazzjoni lill-pubbliku;

(i)    fil-każ ta' informazzjoni tal-konvenut, skont il-liġi tal-konvenut;

(ii)    fil-każ ta' informazzjoni oħra, taħt liġi jew regoli li t-Tribunal jiddetermina li huma applikabbli għad-divulgazzjoni ta' tali informazzjoni;

investiment kopert tfisser, fir-rigward ta' Parti, investiment:

(a)    fit-territorju tagħha;

(b)    magħmul b'konformità mal-liġi applikabbli fiż-żmien meta jkun sar l-investiment;

(c)    bi sjieda jew kontroll dirett jew indirett ta' investitur tal-Parti l-oħra; kif ukoll

(d)    li jkun jeżisti fid-data tad-dħul fis-seħħ ta' dan il-Ftehim, jew li jkun sar jew akkwistat wara;

parti fil-kawża tfisser l-investitur li jibda proċeduri skont it-Taqsima F jew il-konvenut. Għall-finijiet tat-Taqsima F u mingħajr preġudizzju għall-Artikolu 8,14, investitur ma jinkludix Parti.

partijiet fil-kawża tfisser kemm l-investitur kif ukoll il-konvenut;

inġunzjoni tfisser ordni li tipprojbixxi jew twaqqaf azzjoni;

intrapriża tfisser intrapriża kif definita fl-Artikolu 1.1 (Definizzjonijiet tal-applikazzjoni ġenerali) u fergħa jew uffiċċju rappreżentattiv ta' intrapriża;

servizzi ta' groundhandling tfisser il-forniment ta' servizz abbażi ta' tariffa jew kuntratt għal: amministrazzjoni u superviżjoni fuq l-art, inkluż il-kontroll tat-tagħbija u l-komunikazzjonijiet; l-immaniġġar tal-passiġġieri; l-immaniġġar tal-bagolli; l-immaniġġar tal-merkanzija u tal-posta; l-immaniġġjar tar-rampa u s-servizzi tal-inġenji tal-ajru; l-immaniġġar tal-karburanti u żjut; il-manutenzjoni ta’ linja tal-ajruplani, l-operazzjonijiet tat-titjir u l-amministrazzjoni tal-ekwipaġġ; it-trasport bis-superfiċje; jew is-servizzi tal-forniment tal-ikel. Is-servizzi tal-groundhandling ma jinkludux is-servizzi tas-sigurtà jew l-operazzjoni jew il-ġestjoni tal-infrastruttura ċentralizzata tal-ajruport, bħas-sistemi tal-immaniġġar tal-bagolli, il-faċilitajiet tat-tneħħija tassilġ, is-servizzi tad-distribuzzjoni tal-karburant, jew is-sistemi ta' trasport flajruport;

ICSID tfisser Ċentru Internazzjonali għas-Soluzzjoni ta' Tilwim dwar Investiment;

Ir-Regoli Addizzjonali tal-Faċilità tal-ICSID tfisser ir-Regoli li Jiggwidaw il-Faċilità Addizzjonali għall-Amministrazzjoni ta' Proċedimenti mis-Segretarjat taċ-Ċentru Internazzjonali għas-Soluzzjoni ta' Tilwim dwar Investiment;

Il-Konvenzjoni ICSID tfisser il-Konvenzjoni dwar is-Soluzzjoni ta' Tilwim dwar Investiment bejn l-Istati u ċ-Ċittadini ta' Stati oħra, li saret f'Washington fit-18 ta' Marzu 1965;

drittijiet ta' proprjetà intellettwali tfisser drittijiet tal-awtur u drittijiet relatati, drittijiet tal-marki kummerċjali; drittijiet tal-indikazzjonijiet ġeografiċi, drittijiet tad-disinji industrijali, drittijiet tal-privattivi, drittijiet tad-disinji ta' ċirkwiti integrati; drittijiet rigward il-protezzjoni ta' informazzjoni mhux divulgata, u drittijiet fuq il-varjetajiet tal-pjanti; kif ukoll, jekk tali drittijiet huma previsti mil-liġi ta' Parti, id-drittijiet ta' mudelli ta' utilità. Il-Kumitat Konġunt CETA jista' permezz ta' deċiżjoni, iżid kategoriji oħra ta' proprjetà intellettwali ma' din id-definizzjoni;

investiment tfisser kull kwalità ta’ assi li investitur jippossjedi jew jikkontrolla direttament jew indirettament, li għandha l-karatteristiċi ta’ investiment, li tinkludi ċertu tul ta' żmien u karatteristiċi oħra bħall-impenn tal-kapital jew riżorsi oħra, l-istennija ta’ qligħ jew profitt, jew is-suppożizzjoni ta’ riskju. Il-forom li jista’ jieħu investiment jistgħu jinkludu:

(a)    intrapriża;

(b)    ishma, stokks u forom oħra ta' parteċipazzjoni fil-kapital ta' impriża;

(c)    bonds, obbligazzjonijiet u strumenti oħra ta' dejn ta' intrapriża;

(d)    self lil intrapriża;

(e)    kull tip ieħor ta' interess f'impriża;

(f)    interess li jirriżulta minn:

(i)    konċessjoni mogħtija skont il-liġi ta' Parti jew taħt kuntratt, inkluż biex isiru tiftix, kultivazzjoni, estrazzjoni jew sftruttar ta' riżorsi naturali,

(ii)    kuntratt komplet, ta' kostruzzjoni, produzzjoni jew ta' qsim ta' dħul; jew

(iii)    kuntratti simili oħra;

(g)    drittijiet ta' proprjetà intellettwali;

(h)    beni mobbli, tanġibbli jew intanġibbli, jew beni mmobbli u d-drittijiet relatati;

(i)    pretensjonijiet għal flus jew pretensjonijiet għal prestazzjoni taħt kuntratt.

Għal aktar ċertezza, pretensjonijiet għal flus ma tinkludix:

(i)    pretensjonijiet għal flus li jirriżultaw biss minn kuntratti kummerċjali għall-bejgħ ta' prodotti jew servizzi minn persuna fiżika jew intrapriża fit-territorju ta' Parti lil persuna fiżika jew intrapriża fit-territorju tal-Parti l-oħra.

(ii)    il-finanzjament domestiku ta' tali kuntratti; jew

(iii)    kull ordni, sentenza, jew deċiżjoni ta' arbitraġġ li jirrigwardaw is-sub-subparagrafu (i) jew (ii).

Redditi li jiġu investiti jiġu ttrattati bħala investimenti. Kull alterazzjoni għall-forma fejn l-assi jiġu investiti jew investiti mill-ġdid ma għandhiex effett fuq il-kwalifika tagħhom bħala investiment;

investitur tfisser Parti, jew persuna fiżika jew intrapriża ta' Parti, li mhix fergħa jew uffiċċju rappreżentattiv, li tfittex li tagħmel, li tkun qed tagħmel jew li tkun għamlet investiment fit-Territorju tal-Parti l-oħra;

Għall-finijiet ta' din id-definizzjoni, intrapriża ta' Parti hija:

(a)    intrapriża li tiġi kkostitwita jew organizzata taħt il-liġijiet ta' dik il-Parti u li jkollha attivitajiet ta' negozju sostanzjali fit-territorju ta' dik il-Parti; jew

(b)    intrapriża li hija kkostitwita jew organizzata taħt il-liġijiet ta' dik il-Parti u li persuna fiżika ta' dik il-Parti jew intrapriża msemmija skont il-paragrafu (a) jkollha s-sjieda jew il-kontroll dirett jew indirett tagħha;

intrapriża stabbilita lokalment tfisser persuna ġuridika li hija kkostitwita jew organizzata taħt il-liġijiet tal-konvenut u li jkollha sjieda jew kontroll dirett jew indirett ta' investitur tal-Parti l-oħra;

persuna fiżika tfisser:

(a)    fil-każ tal-Kanada, persuna fiżika li hija ċittadin jew residenti permanenti fil-Kanada; kif ukoll

(b)    fil-każ tal-p, persuna fiżika li għandha n-nazzjonalità ta' wieħed mill-Istati Membri tal-Unjoni Ewropea skont il-liġijiet rispettivi tagħhom, u, għal-Latvja, ukoll persuna fiżika li tgħix b'mod permanenti fil-Latvja li mhijiex ċittadin tar-Repubblika tal-Latvja jew ta' kull stat ieħor li huwa intitolat, taħt il-liġijiet u r-regolamenti tar-Repubblika tal-Latvja, li jirċievi passaport ta' non-ċittadin.

Persuna fiżika li hija ċittadin tal-Kanada, u li għandha nazzjonalità ta' wieħed mill-Istati Membri tal-Unjoni Ewropea hija kkunsidrata esklussivament persuna fiżika tal-Parti tan-nazzjonalità dominanti u effettiva tiegħu jew tagħha.

Persuna fiżika li għandha n-nazzjonalità ta' wieħed mill-Istati Membri tal-Unjoni Ewropea jew li hija ċittadin tal-Kanada, u li hija wkoll residenti permanenti tal-Parti l-oħra, hija kkunsidrata persuna fiżika esklussivament tal-Parti tan-nazzjonalità jew ċittadinanza tiegħu jew tagħha, kif applikabbli;

Il-Konvenzjoni ta' New York tfisser il-Konvenzjoni tan-Nazzjonijiet Uniti dwar ir-Rikonoxximent u l-Eżekuzzjoni ta’ Deċiżjonijiet ta’ Arbitraġġ Barranin, li saret fi New York, fl-10 ta’ Ġunju 1958;

Parti mhux filkawża tfisser il-Kanada, jekk l-Unjoni Ewropea jew Stat Membru tal-Unjoni Ewropea tkun il-konvenut, jew l-Unjoni Ewropea, jekk il-Kanada tkun il-konvenut;

konvenut tfisser il-Kanada jew, fil-każ tal-Unjoni Ewropea, jew l-Istat Membru tal-Unjoni Ewropea jew l-Unjoni Ewropea skont l-Artikolu 8.21;

redditi tfisser l-ammonti kollha li huma r-rendiment ta' investiment jew investiment mill-ġdid, inklużi l-profitti, id-drittijiet dovuti għall-użu ta' proprjetà u l-interess jew tariffi u ħlasijiet oħra in natura;

il-bejgħ u l-kummerċjalizzazzjoni ta' servizzi tat-trasport bl-ajru tfisser l-opportunitajiet li l-linja tal-ajru kkonċernata liberament tbiegħ jew tikkummerċjalizza s-servizzi tat-trasport bl-ajru tagħha inkluż l-aspetti kollha tal-kummerċjalizzazzjoni bħar-riċerka dwar is-suq, ir-reklamar u d-distribuzzjoni, iżda mhux l-ipprezzar tas-servizzi tat-trasport bl-ajru jew il-kundizzjonijiet applikabbli;

finanzjament minn parti terza tfisser kull finanzjament ipprovdut minn entità fiżika jew ġuridika li mhijiex parti fil-kawża u li tidħol fi ftehim ma' parti fil-kawża sabiex tiffinanzja parti mill-ispejjeż tal-proċedimenti jew kollha kemm huma jew permezz ta' donazzjoni jew għotja, jew għal remunerazzjoni li tkun tiddependi fuq l-eżitu tal-kawża.

Tribunal tfisser it-tribunal stabbilit skont l-Artikolu 8.27;

Regoli ta' Arbitraġġ UNCITRAL tfisser ir-regoli ta' arbitraġġ tal-Kummissjoni tan-Nazzjonijiet Uniti dwar il-Liġi Kummerċjali Internazzjonali; kif ukoll

Regoli tal-UNCITRAL dwar it-Trasparenza tfisser ir-Regoli tal-UNCITRAL dwar it-Trasparenza bbażati fuq itTrattat tal-Arbitraġġ bejn lInvestitur u l-Istat;

ARTIKOLU 8.2

Kamp ta' applikazzjoni

1.    Dan il-Kapitolu japplika għal miżura adottata jew miżmuma minn Parti fit-territorju tagħha 5 fir-rigward ta':

(a)    investitur tal-Parti l-oħra;

(b)    investiment kopert; kif ukoll

(c)    fir-rigward tal-Artikolu 8.5, kull investiment fit-territorju tagħha.

2.    Fir-rigward tal-istabbiliment jew l-akkwiżizzjoni ta' investiment kopert 6 , it-Taqsimiet B u C ma japplikawx għal miżura rigward:

(a)    is-servizzi tal-ajru, jew servizzi relatati b'appoġġ għas-servizzi tal-ajru u servizzi oħra li jingħataw permezz ta' trasport bl-ajru 7 , li mhumiex:

(i)    servizzi ta’ tiswija u manutenzjoni ta’ inġenji tal-ajru;

(ii)    il-bejgħ u l-kummerċjalizzazzjoni ta’ servizzi ta’ trasport bl-ajru;

(iii)    servizzi ta' sistema kompjuterizzata ta' prenotazzjoni (CRS);

(iv)    servizzi tal-groundhandling;

(v)    servizzi ta' operazzjoni tal-ajruport; jew

(b)    l-attivitajiet li jitwettqu fit-tħaddim tal-awtorità governattiva.

3.    Għall-Unjoni Ewropea, it-Taqsimiet B u C ma japplikawx għal miżura firrigward ta' servizzi awdjoviżivi. Għall-Kanada, it-Taqsimiet B u C ma japplikawx għal miżura fir-rigward tal-industriji kulturali.

4.    Jistgħu jitressqu pretensjonijiet minn investitur taħt dan il-Kapitolu biss b'konformità mal-Artikolu 8.18, u b'osservanza tal-proċeduri stabbiliti fit-Taqsima F. Il-pretensjonijiet fir-rigward ta' obbligu stabbilit fit-Taqsima B huma esklużi mill-kamp ta' applikazzjoni tat-Taqsima F. Il-pretensjonijiet taħt it-Taqsima C fir-rigward tal-istabbiliment jew l-akkwiżizzjoni ta' investiment kopert huma esklużi mill-kamp ta' applikazzjoni tat-Taqsima F. It-Taqsima D tapplika biss għal investiment kopert u għal investituri fir-rigward tal-investiment kopert tagħhom.

5.    Dan il-Kapitolu ma jaffettwax id-drittijiet u l-obbligi tal-Partijiet taħt il-Ftehim dwar it-Trasport bl-Ajru bejn il-Kanada u l-Komunità Ewropea u l-Istati Membri tagħha, magħmul fi Brussell fis-17 ta' Diċembru 2009 u f'Ottawa fit-18 ta' Diċembru 2009.

ARTIKOLU 8.3

Ir-relazzjoni ma' kapitoli oħrajn

1.    Dan il-Kapitolu ma japplikax għal miżuri adottati jew miżmuma minn Parti sal-punt li l-miżuri japplikaw għal investituri jew għall-investimenti tagħhom koperti mill-Kapitolu Tlettax (Servizzi Finanzjarji).

2.    Rekwiżit minn Parti li fornitur ta' servizz tal-Parti l-oħra jirreġistra bond jew forma oħra ta' garanzija finanzjarja bħala kundizzjoni biex iforni servizz fit-territorju tiegħu fih innifsu ma jrendix dan il-Kapitolu applikabbli għal miżuri adottati jew miżmuma mill-Parti rigward id-dispożizzjoni ta' dak is-servizz transfruntier. Dan il-Kapitolu japplika għal miżuri adottati jew miżmuma mill-Parti rigward il-bond jew garanzija finanzjarja determinati sal-punt li tali bond jew garanzija finanzjarja jkun/tkun investiment kopert.

TAQSIMA B

Stabbiliment ta' investimenti

ARTIKOLU 8.4

Aċċess għas-suq

1.    Parti ma tadottax jew iżżomm fir-rigward ta' aċċess għas-suq permezz tal-istabbiliment minn investitur tal-Parti l-oħra, abbażi tat-territorju kollu tagħha jew abbażi tat-territorju tal-livell ta' gvern nazzjonali, provinċjali, territorjali, reġjonali jew lokali, miżura li:

(a)    timponi limitazzjonijiet fuq:

(i)    l-għadd ta' intrapriżi li jistgħu jwettqu attività ekonomika speċifika kemm jekk fil-forma ta' kwoti numeriċi, monopolji. fornituri esklużivi kif ukoll jekk fir-rekwiżit ta' test tal-ħtiġijiet ekonomiċi;

(ii)    il-valur totali ta' tranżazzjonijiet jew assi fil-forma ta’ kwoti numeriċi jew ir-rekwiżit ta’ test tal-ħtiġijiet ekonomiċi;

(iii)    l-għadd totali ta’ operazzjonijiet jew il-kwantità totali ta’ produzzjoni mfissra f’termini ta’ unitajiet numeriċi magħżula fil-forma ta’ kwoti jew ir-rekwiżit ta’ test tal-ħtiġijiet ekonomiċi 8 ;

(iv)    il-parteċipazzjoni ta’ kapital barrani f’termini ta’ limitu perċentwali massimu fuq ishma f’idejn barranin jew il-valur totali ta’ investiment barrani individwali jew aggregat; jew

(v)    l-għadd totali ta’ persuni fiżiċi li jistgħu jiġu mpjegati f’settur partikolari jew li intrapriża tista’ timpjega u li huma meħtieġa għall-prestazzjoni ta’ attività ekonomika, u direttament relatati magħha, fil-forma ta’ kwoti numeriċi jew ir-rekwiżit ta’ test tal-ħtiġijiet ekonomiċi; jew

(b)    tillimita jew teħtieġ tipi speċifiċi ta’ entitajiet legali jew intrapriżi konġunti li permezz tagħhom intrapriża tista’ twettaq attività ekonomika.

2.    Għal aktar ċertezza, dawn li ġejjin huma konsistenti mal-paragrafu 1:

(a)    miżura li tikkonċerna r-regolamenti ta' żonar u ppjanar li jkollha impatt fuq l-iżvilupp jew l-użu tal-art, jew miżura oħra analoga;

(b)    miżura li teħtieġ is-separazzjoni tas-sjieda ta' infrastruttura mis-sjieda tal-prodotti jew tas-servizzi fornuti permezz ta' dik l-infrastruttura sabiex tkun żgurata l-kompetizzjoni ġusta, pereżempju fl-oqsma tal-enerġija, it-trasportazzjoni u t-telekomunikazzjonijiet;

(c)    miżura li tirrestrinġi l-konċentrazzjoni tas-sjieda sabiex tkun żgurata l-kompetizzjoni ġusta;

(d)    miżura li tfittex li tiżgura l-konservazzjoni u l-protezzjoni tar-riżorsi naturali u l-ambjent, inkluż limitazzjoni fuq id-disponibbiltà, l-għadd u l-ambitu tal-konċessjonijiet mogħtija, u l-impożizzjoni ta' moratorju jew esklużjoni;

(e)    miżura li tillimita l-għadd ta' awtorizzazzjonijiet mogħtija minħabba limitazzjonijiet tekniċi jew fiżiċi, pereżempju, l-ispettru u l-frekwenzi tat-telekomunikazzjoni; jew

(f)    miżura li teħtieġ li ċertu perċentwal tal-azzjonisti, sidien, sħab, jew diretturi ta' intrapriża jkunu kkwalifikati jew jipprattikaw ċerta professjoni bħal avukati jew kontabilisti.

ARTIKOLU 8.5

Rekwiżiti ta' prestazzjoni

1.    Parti ma għandhiex timponi, jew tinforza r-rekwiżiti li ġejjin, jew tinforza impenn jew irbit, b'konnessjoni mal-istabbiliment, l-akkwiżizzjoni, l-espansjoni, it-tmexxija, l-operazzjoni, u l-ġestjoni ta' kull investiment fit-territorju tagħha biex:

(a)    jiġi esportat ċertu livell jew perċentwal ta' prodott jew servizz;

(b)    jinkiseb ċertu livell jew perċentwal ta' kontenut domestiku;

(c)    jinxtara, jintuża jew tingħata preferenza lil prodott li jinħadem jew servizz li jingħata fit-territorju tagħha, jew li jinxtara prodott jew servizz minn persuni fiżiċi jew intrapriżi fit-territorju tagħha;

(d)    issir relazzjoni bejn il-volum jew il-valur tal-importazzjonijiet mal-volum jew il-valur tal-esportazzjonijiet jew mal-ammont relatat mad-dħul tal-munita barranija assoċjati mal-investiment;

(e)    issir restrizzjoni fuq il-bejgħ ta' prodott jew servizz fit-territorju tagħha li jipproduċi jew jipprovdi investiment billi ssir relazzjoni bejn dak il-bejgħ u l-volum jew il-valur tal-esportazzjonijiet tiegħu jew id-dħul li jagħmel mill-munita barranija;

(f)    isir trasferiment ta' teknoloġija, ta' proċess ta' produzzjoni jew ta' għarfien riżervat lil persuna fiżika jew intrapriża fit-territorju tagħha; jew

(g)    jiġi fornut esklussivament mit-territorju tal-Parti prodott li jinħadem jew servizz li jingħata mill-investiment lil suq reġjonali jew globali speċifiku.

2.    Parti ma għandhiex torbot b'kundizzjoni li jingħata jew jibqa' jingħata vantaġġ, b'konnessjoni mal-istabbiliment, l-akkwiżizzjoni, l-espansjoni, il-ġestjoni, il-kondotta jew l-operazzjoni ta' kull investiment fit-territorju tagħha, mal-konformità ma' xi wieħed minn dawn ir-rekwiżiti li ġejjin:

(a)    biex jinkiseb ċertu livell jew perċentwal ta' kontenut domestiku;

(b)    biex jinxtara, jintuża jew tingħata preferenza lil prodott li jinħadem fit-territorju tagħha, jew li jinxtara prodott minn produttur fit-territorju tagħha;

(c)    biex issir relazzjoni bejn il-volum jew il-valur tal-importazzjonijiet mal-volum jew il-valur tal-esportazzjonijiet jew mal-ammont relatat mad-dħul tal-munita barranija assoċjati mal-investiment; jew

(d)    biex issir restrizzjoni fuq il-bejgħ ta' prodott jew servizz fit-territorju tagħha li jipproduċi jew jipprovdi investiment billi ssir relazzjoni bejn dak il-bejgħ u l-volum jew il-valur tal-esportazzjonijiet tiegħu jew id-dħul li jagħmel mill-munita barranija.

3.    Il-paragrafu 2 ma jipprekludix Parti milli torbot b'kundizzjoni li jingħata jew jibqa' jingħata vantaġġ, b'konnessjoni ma' investiment fit-territorju tagħha, mal-konformità ma' rekwiżit li produzzjoni, il-forniment ta' servizz, it-taħriġ jew l-impjieg ta' ħaddiema, il-kostruzzjoni jew l-espansjoni ta' faċilitajiet partikolari, jew li titwettaq riċerka u żvilupp ikunu lokalizzati fit-territorju tagħha.

4.    Is-subparagrafu 1(f) ma japplikax jekk ir-rekwiżit ikun impost jew l-impenn jew l-irbit ikun infurzat mill-qorti, tribunal amministrattiv jew awtorità tal-kompetizzjoni sabiex jiġi rimedjat ksur tal-liġijiet tal-kompetizzjoni.

5.    Il-provvedimenti ta':

(a)    is-subparagrafi 1(a), (b) u (c), u 2 (a) u (b), ma japplikawx għal rekwiżiti ta' kwalifika għal prodott jew servizz fir-rigward ta' parteċipazzjoni fil-promozzjoni tal-esportazzjoni u programmi dwar l-għajnuna barranija;

(b)    dan l-Artikolu ma japplikax għall-akkwisti minn Parti ta’ prodott jew servizz mixtri għal skopijiet governattivi u mhux bl-iskop ta’ bejgħ kummerċjali mill-ġdid jew bl-iskop ta’ użu fil-forniment ta’ prodott jew servizzi għall-bejgħ kummerċjali, sew jekk l-akkwist huwa "akkwist kopert" jew mhuwiex skont it-tifsira tal-Artikolu 19.2 (Kamp ta’ applikazzjoni u kopertura).

6.    Għal aktar ċertezza, is-subparagrafi 2(a) u (b) ma japplikawx għar-rekwiżiti imposti minn Parti li timporta rigward il-kontenut ta' prodott neċessarju biex jikkwalifika għal tariffi preferenzjali jew għal kwoti preferenzjali.

7.    Dan l-Artikolu huwa mingħajr preġudizzju għall-impenji ta' Parti għall-Organizzazzjoni Dinjija tal-Kummerċ.

TAQSIMA C

Trattament nondiskriminatorju

ARTIKOLU 8.6

Trattament nazzjonali

1.    Kull Parti tagħti lil investitur tal-Parti l-oħra u lil investiment kopert, trattament mhux inqas favorevoli mit-trattament li hija tagħti, f’sitwazzjonijiet simili għal dawn, lill-investituri tagħha stess u lill-investimenti tagħhom fir-rigward tal-istabbiliment, l-akkwiżizzjoni, l-espansjoni, it-tmexxija, l-operazzjoni, il-ġestjoni, il-manutenzjoni, l-użu, it-tgawdija, u l-bejgħ jew id-disponiment tal-investimenti tagħhom fit-territorju tagħha.

2.    It-trattament mogħti minn Parti skont il-paragrafu 1 ifisser, fir-rigward ta' gvern fil-Kanada apparti dak fil-livell federali, jew, fir-rigward ta' gvern ta' Stat Membru tal-Unjoni Ewropea jew ta' gvern fiha, trattament mhux inqas favorevoli minn dak l-aktar favorevoli mogħti, f'sitwazzjonijiet simili, minn dak il-gvern lil investituri ta' dik il-Parti fit-territorju tagħha u lil investimenti ta' tali investituri.

ARTIKOLU 8.7

Trattament tan-nazzjon l-aktar iffavorit

1.    Kull Parti għandha tagħti lil investitur tal-Parti l-oħra u lil investiment kopert, trattament mhux inqas favorevoli mit-trattament li hija tagħti, f’sitwazzjonijiet simili għal dawn, lill-investituri ta' pajjiż terz u lill-investimenti tagħhom fir-rigward tal-istabbiliment, l-akkwiżizzjoni, l-espansjoni, it-tmexxija, l-operazzjoni, il-ġestjoni, il-manutenzjoni, l-użu, it-tgawdija, u l-bejgħ jew id-disponiment tal-investimenti tagħhom fit-territorju tagħha.

2.    Għal aktar ċertezza, it-trattament mogħti minn Parti skont il-paragrafu 1 ifisser, fir-rigward ta' gvern fil-Kanada apparti dak fil-livell federali, jew, fir-rigward ta' gvern ta' Stat Membru tal-Unjoni Ewropea jew ta' gvern fiha, trattament mogħti, f'sitwazzjonijiet simili, minn dak il-gvern lil investituri fit-territorju tagħha, u lil investimenti ta' tali investituri, ta' pajjiż terz.

3    Il-paragrafu 1 ma japplikax għal trattament mogħti minn Parti li tipprovdi għal rikonoxximent, inkluż permezz ta' arranġament jew ftehim ma' pajjiż terz li jirrikonoxxi l-akkreditazzjoni ta' servizzi tal-ittestjar jew tal-analiżi u fornituri ta' servizzi, l-akkreditazzjoni ta' servizzi ta' tiswija u manutenzjoni u servizzi ta' fornituri, kif ukoll iċ-ċertifikazzjoni tal-kwalifiki jew tar-riżultati tax-xogħol magħmul minn dawk is-servizzi akkreditati u l-fornituri tas-servizzi.

4.    Għal aktar ċertezza, it-"trattament" imsemmi fil-paragrafi 1 u 2 ma jinkludix il-proċeduri ta' soluzzjoni tat-tilwim li jirrigwarda l-investiment bejn l-investituri u l-istat previsti fi trattati internazzjonali ta' investiment oħrajn u fi ftehimiet kummerċjali oħrajn. Obbligi sostantivi fi trattati internazzjonali oħrajn u ftehimiet kummerċjali oħrajn fihom infushom ma jikkostitwixxux "trattament", u għaldaqstant ma jistgħux iwasslu għal ksur ta' dan l-Artikolu, miżuri assenti adottati jew miżmuma minn Parti skont dawk l-obbligi.

ARTIKOLU 8.8

Il-maniġment superjuri u l-bordijiet tad-diretturi

Parti ma għandhiex tirrikjedi li intrapriża ta' dik il-Parti, li tkun ukoll investiment kopert, taħtar fil-maniġment superjuri jew fil-bord tad-diretturi, persuni fiżiċi ta' xi nazzjonalità partikolari.

TAQSIMA D

Protezzjoni ta' investiment

ARTIKOLU 8.9

Miżuri ta' investiment u regolatorji

1.    Għall-finijiet ta' dan il-Kapitolu, il-Partijiet jaffermaw mill-ġdid id-dritt ta' regolamentazzjoni fit-territorji tagħhom sabiex jiksbu objettivi leġittimi ta' politika, bħall-protezzjoni tas-saħħa pubblika, tas-sikurezza, tal-ambjent jew tal-morali pubbliċi, il-protezzjoni soċjali jew tal-konsumatur jew il-promozzjoni u l-protezzjoni tad-diversità kulturali.

2.    Għal aktar ċertezza, il-fatt biss li Parti tirregola, inkluż permezz tal-modifika tal-liġijiet tagħha, b'mod li jkollu impatt negattiv fuq investiment jew jinterferixxi mal-aspettattivi ta' investitur, inkluż l-aspettattivi ta' profitt, ma jammontax għal ksur ta' obbligu taħt din it-Taqsima.

3.    Għal aktar ċertezza, id-deċiżjoni ta' Parti li ma toħroġx, ma ġġeddidx jew ma żżommx sussidju:

(a)    fin-nuqqas ta' kull impenn speċifiku skont il-liġi jew kuntratt li toħroġ, iġġedded, jew iżżomm dak is-sussidju; jew

(b)    skont kwalunkwe termini jew kundizzjonijiet marbutin mal-ħruġ, it-tiġdid jew iż-żamma tas-sussidju,

ma tikkostitwixxix ksur tad-dispożizzjonijiet ta' din it-Taqsima.

4.    Għal aktar ċertezza xejn f'din it-Taqsima ma għandu jiġi interpretat bħala li ma jippermettix lil xi Parti milli ma tkomplix bl-għoti ta' sussidju 9 jew li titlob għal rimborż meta tali miżura tkun meħtieġa għall-komformità ma' obbligi internazzjonali bejn il-Partijiet jew tkun ġiet ordnata minn qorti kompetenti, tribunal amministrattiv jew minn awtorità kompetenti oħra 10 , jew li tkun teħtieġ li dik il-Parti tikkumpensa lill-investitur għal dan.

ARTIKOLU 8.10

Trattament ta' investituri u ta' investimenti koperti

1.    Fit-territorju tagħha kull Parti għandha tagħti lil investimenti koperti tal-Parti l-oħra u lil investituri fir-rigward tal-investimenti koperti tagħhom trattament ġust u ekwu u protezzjoni sħiħa skont il-paragrafi minn 2 sa 7.

2.    Parti tikser l-obbligu ta' trattament ġust u ekwu msemmi fil-paragrafu 1 jekk miżura jew sensiela ta' miżuri jkunu jikkostitwixxu:

(a)    ċaħda tal-ġustizzja fi proċedimenti kriminali, ċivili jew amministrattivi;

(b)    ksur fundamentali tal-proċess dovut, inkluż ksur fundamentali tat-trasparenza, fil-proċedimenti ġudizzjarji u amministrattivi;

(c)    arbitrarjetà manifesta;

(d)    diskriminazzjoni mmirata abbażi ta' raġunijiet manifestament żbaljati, bħal sess, razza jew twemmin reliġjuż;

(e)    trattament abbużiv ta’ investituri, bħal koerċizzjoni, forza u intimidazzjoni; jew

(f)    ksur ta' kwalunkwe element ieħor tal-obbligu ta' trattament ġust u ekwu adottat mill-Partijiet skont il-paragrafu 3 ta' dan l-Artikolu.

3.    Il-Partijiet għandhom regolarment, jew wara talba ta' Parti, jagħmlu rieżami tal-kontenut tal-obbligu biex jipprovdu trattament ġust u ekwu. Il-Kumitat tas-Servizzi u l-Investiment, stabbilit skont l-Artikolu 26.2.1(b) (Kumitati speċjalizzati), jista' jiżviluppa rakkomandazzjonijiet f'dan ir-rigward u jressaqhom lill-Kumitat Konġunt CETA għal deċiżjoni.

4.    Meta jkun qed japplika l-obbligu ta' hawn fuq dwar it-trattament ġust u ekwu, it-Tribunal jista' jikkunsidra jekk Parti tkunx għamlet rappreżentazzjoni speċifika lil investitur biex tħajru jagħmel investiment kopert, li tkun ħolqot aspettattiva leġittima, u li ddependa fuqha l-investitur meta ddeċieda li jagħmel jew iżomm l-investiment kopert, iżda li dik il-Parti tkun sussegwentement sfrattat.

5.    Għal aktar ċertezza, “protezzjoni sħiħa u sigurtà sħiħa” tirreferi għall-obbligi ta’ Parti marbutin mas-sigurtà fiżika tal-investituri u l-investimenti koperti.

6.    Għal aktar ċertezza, ksur ta’ dispożizzjoni oħra ta’ dan il-Ftehim, jew ta’ ftehim internazzjonali separat, ma jistabbilixxix ksur ta’ dan l-Artikolu.

7.    Għal aktar ċertezza, il-fatt li miżura tikser il-liġi domestika, fiha nfisha ma tistabbilixxix ksur ta' dan l-Artikolu. Sabiex jiġi aċċertat jekk il-miżura tiksirx dan l-Artikolu, it-Tribunal jeħtieġ jikkunsidra jekk Parti tkunx aġixxiet b'mod inkonsistenti mal-obbligi fil-paragrafu 1.

ARTIKOLU 8.11

Kumpens għat-telf

Minkejja l-Artikolu 8.15.5(b), kull Parti għandha tagħti lil investituri tal-Parti l-oħra, li l-investimenti koperti tagħhom iġarrbu telf minħabba kunflitt armat, kunflitt ċivili, stat ta' emerġenza jew diżastru naturali fit-territorju tagħha, trattament mhux inqas favorevoli minn dak li tagħti lill-investituri tagħha stess jew lill-investituri ta' pajjiż terz, liema wieħed huwa l-aktar favorevoli għall-investitur ikkonċernat, f'dak li jirrigwarda restituzzjoni, indemnifikazzjoni, kumpens jew saldu ieħor.

ARTIKOLU 8.12

Esproprjazzjoni

1.    Parti ma għandhiex tinnazzjonalizza jew tesproprja investiment kopert kemm direttament kif ukoll indirettament permezz ta' miżuri li jkollhom impatt ekwivalenti għal nazzjonalizzazzjoni jew esproprjazzjoni ("esproprjazzjoni"), ħlief:

(a)    għal skop pubbliku;

(b)    taħt proċess ġust skont i-liġi;

(c)    b'manjiera mhux diskriminatorja; kif ukoll

(d)    abbażi ta' pagament ta' kumpens f'waqtu, adegwat u effettiv.

Għal aktar ċertezza, dan l-Artikolu għandu jiġi interpretat f’konformità mal-Anness 8-A.

2.    Il-kumpens imsemmi fil-paragrafu 1 għandu jkun jammonta għall-valur ġust tas-suq tal-investiment fiż-żmien immedjatament qabel li l-esproprjazzjoni kienet saret magħrufa, skont liema jiġi l-ewwel. Il-kriterji ta' valutazzjoni għandhom jinkludu l-valur ta' negozju avvjat, il-valur tal-assi inkluż il-valur tassabbli dikjarat tal-propjetà tanġibbli, u kriterji oħra, kif xieraq, sabiex jiġi ddeterminat il-valur ġust tas-suq.

3.    Il-kumpens għandu jinkludi wkoll l-interess b'rata kummerċjali normali mid-data tal-esproprjazzjoni sad-data tal-pagament u għandu, sabiex ikun effettiv għall-investitur, jitħallas u jsir trasferibbli, mingħajr dewmien, għall-pajjiż nominat mill-investitur u fil-munita tal-pajjiż li tiegħu l-investitur huwa ċittadin jew fi kwalunkwe munita faċilment konvertibbli aċċettata mill-investitur.

4.    L-investitur milqut għandu jkollu d-dritt, skont il-liġi tal-Parti li tkun qed tesproprja, għal rieżami f'waqtu tal-pretensjoni tiegħu u tal-valutazzjoni tal-investiment tiegħu, minn awtorità ġudizzjarja jew independenti ta' dik il-Parti b'konformità mal-prinċipji stabbiliti f'dan l-Artikolu.

5.    Dan l-Artikolu ma japplikax għall-ħruġ ta’ liċenzji obbligatorji maħruġa b’rabta mad-drittijiet tal-proprjetà intellettwali, sal-punt li dan il-ħruġ ikun konformi mal-Ftehim TRIPS.

6.    Għal aktar ċertezza, ir-revoka, il-limitazzjoni jew il-ħolqien ta’ drittijiet ta’ proprjetà intellettwali, sal-punt li dawn il-miżuri jkunu konsistenti mal-Ftehim TRIPS u l-Kapitolu Għoxrin (Proprjetà Intellettwali), ma jikkostitwixxux esproprjazzjoni. Barra minn hekk, determinazzjoni li dawn il-miżuri mhumiex konsistenti mal-Ftehim TRIPS jew mal-Kapitolu Għoxrin (Proprjetà Intellettwali) ma tistabbilixxix esproprjazzjoni.

ARTIKOLU 8.13

Trasferimenti

1.    Kull Parti għandha tippermetti li t-trasferimenti kollha li jirrigwardaw investiment kopert isiru mingħajr restrizzjoni jew dewmien u f’munita liberament konvertibbli u fir-rata tal-kambju tas-suq li kienet applikabbli fid-data tat-trasferiment. Dawn it-trasferimenti għandhom jinkludu:

(a)    il-kontribuzzjonijiet għall-kapital bħal fondi prinċipali u addizzjonali biex imantnu, jiżviluppaw jew iżidu l-investiment;

(b)    il-profitti, id-dividendi, l-interessi, il-gwadanji kapitali, il-ħlas tad-drittijiet, it-tariffi tal-ġestjoni, l-assistenza teknika u tariffi oħra, jew forom oħra ta' redditi jew ammonti derivati minn investiment kopert;

(c)    id-dħul mill-bejgħ jew il-likwidazzjoni tal-investiment kopert kollu kemm hu jew parti minnu;

(d)    pagamenti magħmula skont kuntratt li ffirma l-investitur jew l-investiment kopert, inklużi l-pagamenti magħmula skont ftehim ta' self;

(e)    il-pagamenti li jsiru skont l-Artikoli 8.11 u 8.12;

(f)    il-qligħ u remunerazzjoni oħra ta' persunal barrani li jkun impjegat b'konnessjoni ma' investiment; kif ukoll

(g)    pagamenti għal danni skont deċiżjoni ta' arbitraġġ skont it-Taqsima F.

2.    Parti ma għandhiex teħtieġ li l-investituri tagħha jittrasferixxu, jew tippenalizza lill-investituri meta ma jittrasferixxux, id-dħul, il-qligħ, il-profitti jew ammonti oħra derivati minn investimenti fit-territorju tal-Parti l-oħra, jew attribwiti lil dawn l-investimenti.

3.    Xejn f'dan l-Artikolu ma għandu jiġi interpretat biex jipprekludi Parti milli tapplika b'manjiera ekwa u mhux diskriminatorja u b'mod li jkun jikkostitwixxi restrizzjoni moħbija fuq it-trasferiment, fil-liġijiet tagħha fir-rigward ta':

(a)    falliment, insolvenza, jew il-protezzjoni tad-drittijiet tal-kredituri;

(b)    il-ħruġ, il-kummerċ jew in-negozjar f'titoli;

(c)    reati kriminali jew penali;

(d)    ir-rapportar finanzjarju jew iż-żamma tar-rekords tat-trasferimenti meta jkunu meħtieġa sabiex jassistu lill-awtoritajiet tal-infurzar tal-liġi jew lill-awtoritajiet regolatorji finanzjarji; kif ukoll

(e)    it-twettiq ta' sentenzi fi proċedimenti ġudizzjarji.

ARTIKOLU 8.14

Surroga

Jekk Parti, jew aġenzija ta' Parti, tagħmel pagament taħt indennizz, garanzija jew kuntratt ta' assigurazzjoni li tkun daħlet fih fir-rigward ta' investiment li jkun sar minn wieħed mill-investituri tagħha fit-territorju tal-Parti l-oħra, il-Parti l-oħra għandha tirrikonoxxi li l-Parti jew l-aġenzija tagħha jkunu intitolati f'kull ċirkostanza għall-istess drittijiet bħal dawk tal-investitur fir-rigward tal-investiment, Dawn id-drittijiet surrogati jistgħu jitħaddmu mill-Parti jew minn aġenzija jew mill-investitur, jekk il-Parti jew l-aġenzija ta' dik il-Parti jawtorizzaw hekk.

TAQSIMA E

Riżervi u eċċezzjonijiet

ARTIKOLU 8.15

Riżervi u eċċezzjonijiet

1.    L-Artikoli minn 8.4 sa 8.8 ma japplikawx għal:

(a)    miżura eżistenti mhux konformi li tinżamm minn Parti fil-livell ta':

(i)    l-Unjoni Ewropea, kif stabbilit fl-Iskeda tal-Anness I tagħha;

(ii)    gvern nazzjonali, kif stabbilit minn dik il-Parti fl-Iskeda tal-Anness I tagħha;

(iii)    gvern provinċjali, territorjali, jew reġjonali, kif stabbilit minn dik il-Parti fl-Iskeda tal-Anness I tagħha; jew

(iv)    gvern lokali;

(b)    il-kontinwazzjoni jew it-tiġdid fil-pront ta' miżura li ma tikkonformax imsemmija fis-subparagrafu (a); jew

(c)    emenda ta' miżura li ma tikkonformax imsemmija fis-subparagrafu (a) sal-punt li l-emenda ma tnaqqasx il-konformità tal-miżura, kif kienet teżisti immedjatament qabel l-emenda, mal-Artikoli minn 8.4 sa 8.8.

2.    L-Artikoli minn 8.4 sa 8.8 ma japplikawx għal miżura li Parti tadotta jew iżżomm fir-rigward ta' settur, subsettur jew attività, kif stabbilit fl-Iskeda tal-Anness II tagħha.

3.    Mingħajr preġudizzju għall-Artikoli 8.10 u 8.12, Parti ma għandhiex tadotta miżura jew sensiela ta' miżuri wara d-data tad-dħul fis-seħħ ta' dan il-Ftehim u koperta bl-Iskeda tal-Anness II tagħha, li jirrikjedu direttament jew indirettament, li investitur tal-Parti l-oħra, minħabba nazzjonalità, ibiegħ jew altrimenti jiddisponi minn investiment li kien jeżisti fil-mument meta l-miżura jew sensiela ta' miżuri jkunu daħlu fis-seħħ.

4.    Fir-rigward tad-drittijiet tal-proprjetà intellettwali, Parti tista' tidderoga mill-Artikoli 8.5.1(f), 8.6, u 8.7 jekk, permess bil-Ftehim TRIPS, inkluż kull emenda għall-Ftehim TRIPS fis-seħħ għaż-żewġ Partijiet, kif ukoll rinunzji għall-Ftehim TRIPS adottati skont l-Artikolu IX tal-Ftehim tad-WTO.

5.    L-Artikoli 8.4, 8.6, 8.7 u 8.8 ma japplikawx għal:

(a)    akkwisti minn Parti ta’ prodott jew servizz mixtri għal skopijiet governattivi u mhux bl-iskop ta’ bejgħ kummerċjali mill-ġdid jew bl-iskop ta’ użu fil-forniment ta’ prodott jew servizz għall-bejgħ kummerċjali, kemm jekk l-akkwist huwa "akkwist kopert" kif ukoll jekk mhuwiex skont it-tifsira tal-Artikolu 19.2 (Kamp ta’ applikazzjoni u kopertura); jew

(b)    sussidji, jew sostenn tal-gvern fir-rigward ta' kummerċ fis-servizzi, pprovduti minn Parti.

ARTIKOLU 8.16

Ċaħda ta' benefiċċji

Parti tista' tiċħad il-benefiċċji ta' dan il-Kapitolu lil investitur tal-Parti l-oħra li jkun intrapriża ta' dik il-Parti u lill-investimenti ta' dak l-investitur jekk:

(a)    investitur ta' pajjiż terz għandu s-sjieda jew jikkontrolla l-intrapriża; kif ukoll

(b)    il-Parti li tiċħad tadotta jew iżżomm miżura fir-rigward ta' dak il-pajjiż terz li:

(i)    tirrigwarda ż-żamma tal-paċi u s-sigurtà internazzjonali; kif ukoll

(ii)    tipprojbixxi tranżazzjonijiet mal-intrapriża jew li tipproduċi ksur jew ċirkomvenzjoni jekk il-benefiċċji ta' dan il-Kapitolu jingħataw lill-intrapriża jew lill-investimenti tagħha.