CAD IS AIDHM LEIS AN TREOIR?

Sainítear inti líon cionta tromchúiseacha a dhéanamh díobháil don chomhshaol.

Ceanglaítear lé ar Bhallstáit AE pionóis éifeachtacha agus chomhréireacha a thabhairt isteach a bheidh ina ndíspreagadh le haghaidh cionta dá leithéid, beag beann ar cibé an ndéantar d’aon toil nó trí neamart tromchúiseach iad.

PRÍOMHPHOINTÍ

Áirítear ar chineálacha iompair neamhdhleathaigh* iompar a dhéanann díobháil do shláinte an duine nó don chomhshaol atá faoi réir pionós:

ábhair dhainséaracha a scaoileadh, a astú nó a ligean isteach ar shlí eile san aer, san ithir nó san uisce;

dramhaíl ghuaiseach a bhailiú, a iompar, a aisghabháil nó a dhiúscairt;

méideanna móra dramhaíola a sheoladh;

gléasra tionsclaíoch a oibriú ina mbíonn gníomhaíochtaí dainséaracha ag tarlú nó substaintí dainséaracha a stóráil (e.g. monarchana a tháirgeann péinteanna nó ceimiceáin);

ábhair núicléacha agus ábhair radaighníomhacha guaiseacha a mhonarú, a chóireáil, a stóráil, a úsáid, a iompar, a allmhairiú, a onnmhairiú nó a dhiúscairt;

líon suntasach speiceas ainmhithe agus plandaí faoi chosaint a mharú, a sheilbh nó a gháinneáil;

damáiste a dhéanamh do ghnáthóga faoi chosaint;

substaintí a ídíonn an ciseal ózóin (e.g. ceimiceáin i múchtóirí dóiteáin nó tuaslagóirí glantacháin) a tháirgeadh, a thrádáil nó a úsáid.

Pionóis

Ní mór do na Ballstáit a áirithiú go ngabhfaidh na pionóis choiriúla éifeachtacha, chomhréireacha agus athchomhairleacha a bheidh ina ndíspreagadh agus infheidhme ar dhaoine aonair leis na cionta nó cineálacha iompair neamhdhleathaigh atá liostaithe in Airteagal 3 den treoir.

Ní mór do thíortha AE a dhearbhú gur féidir le daoine dlítheanacha* a chur faoi dhliteanas má dhéanann daoine aonair ag gníomhú in ardseasamh cionta dá dtairbhe bunaithe ar chumhacht ionadaíochta, nó údaráis chun cinntí a dhéanamh thar ceann an duine dhlítheanaigh nó smacht a fheidhmiú laistigh den duine dlítheanach. Beidh daoine dlítheanacha faoi dhliteanas chomh maith má rabhthas ábalta an cion a dhéanamh mar thoradh ar easpa maoirseachta nó rialaithe ag an duine aonair sin in ardseasamh.

Maidir le dliteanas daoine dlítheanacha ní eisiaitear imeachtaí coiriúla i gcoinne daoine nádúrtha ar déantóirí na coire, gríosóirí nó cúlpháirtithe iad sa chion dá dtagraítear sa treoir.

Ag brath ar an gcóras dlí atá infheidhme sa Bhallstát lena mbaineann, d’fhéadfadh dliteanas na ndaoine dlítheanacha a bheith ina dhliteanas coiriúil nó neamhchoiriúil.

Forbraítear an treoir seo ar Threoir 2004/35/CE (féach an achoimre), lena leagtar síos rialacha maidir le dliteanas an chomhshaoil i dtaca le díobháil don chomhshaol a chosc agus a leigheas.

Tá na Ballstáit freagrach as coireacht chomhshaoil a ionchúiseamh. Toisc go bhfuil na córais dlí éagsúil i measc na mBallstát, is féidir le coirpigh feidhm a bhaint as easpa comhair agus comhordaithe ar bith idir údaráis náisiúnta. Tá ról tábhachtach ag líonra gairmithe comhshaoil, amhail Líonra an Aontais Eorpaigh um Chur i nGníomh agus um Fhorfheidhmiú Dhlí na Timpeallachta, Fóram Breithiúna an Aontais Eorpaigh don Chomhshaol agus an Líonra Eorpach um Ionchúisitheoirí don Chomhshaol, maidir leis an dea–chleachtas a chomhroinnt agus modheolaíochtaí a fhorbairt le haghaidh forfheidhmiú éifeachtach.

Athbhreithniú

Tá an treoir á hathbhreithniú faoi láthair.

CÉN UAIR ATÁ TOSACH FEIDHME NA TREORACH?

Tá feidhm léi ón 26 Nollaig 2008 agus b’éigean dlí a dhéanamh di sna Ballstáit faoin 26 Nollaig 2010.

CÚLRA

PRÍOMHTHÉARMAÍ

Neamhdhleathach. Sa chomhthéacs seo, ciallaíonn sé sárú ar dhlíthe AE nó ar dhlíthe náisiúnta lena dtugtar éifeacht do reachtaíocht AE dá dtagraítear sna hIarscríbhinní a ghabhann le Treoir 2008/99/CE.

Duine dlítheanach. Eintiteas neamhdhaonna, amhail cuideachta, a gcaitear leis/léi mar dhuine chun críocha teoranta dlí. Féadfaidh duine dlítheanach cás a thabhairt, féadfar cás a thabhairt ina choinne/coinne, réadmhaoin a bheith aige/aice agus dul isteach i gconarthaí.

PRÍOMHDHOICIMÉAD

Treoir 2008/99/CE ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle an 19 Samhain 2008 maidir le cosaint an chomhshaoil tríd an dlí coiriúil (IO L 328, 6.12.2008, lgh. 28–37).

DOICIMÉID GHAOLMHARA

Treoir 2004/35/CE ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle an 21 Aibreán 2004 maidir le dliteanas comhshaoil i ndáil le damáiste don chomhshaol a chosc agus a leigheas (IO L 143, 30.4.2004, lgh. 56–75).

Rinneadh leasuithe comhleanúnacha ar Threoir 2004/35/CE a chorprú isteach sa bhuntéacs. Níl de luach ar an leagan comhdhlúite seo ach luach doiciméadach amháin.

Dlí an Aontais Eorpaigh i gcoinne coireacht chomhshaoil