Comhaontú ar an Limistéar Eorpach Eacnamaíoch

ACHOIMRE AR:

Cinneadh 94/1/CE, ECSC maidir leis an gcomhaontú ar an Limistéar Eorpach Eacnamaíocha thabhairt i gcrích

Comhaontú ar an Limistéar Eorpach Eacnamaíoch

ACHOIMRE

CAD A DHÉANTAR SA CHOMHAONTÚ?

• Cruthaíodh limistéar leis ina bhfuil saorghluaiseacht de dhaoine, de sheirbhísí, d’earraí agus de chaipiteal thar 31 tír Eorpach.
• Is í an aidhm atá luaite leis “treisiú leanúnacha agus cothrom ar chaidreamh trádála agus easnamaíoch a chothú” idir na tíortha sin.
• Clúdaítear ann anois na 28 dtír AE agus 3 cinn de na 4 thír i gComhlachas Saorthrádála na hEorpa (CSTE) — an Íoslainn, Lichtinstéin agus an Iorua.

PRÍOMHPHOINTÍ

Scóip

• Chomh maith leis na 4 “shaoirse” (i.e. saorghluaiseacht earraí, chaipitil, seirbhísí agus daoine) agus gnéithe áirithe de réimsí beartais ábhartha eile (e.g. oideachas, taighde, gnóthaí sóisialta, cosaint tomhaltóirí, dlí cuideachtaí agus an comhshaol), clúdaítear rialacha sa chomhaontú i dtaca le hiomaíocht agus cúnamh stáit.
• Leis an gcomhaontú, ráthaítear cearta comhionanna agus dualgais laistigh de mhargadh aonair AE do shaoránaigh, d’oibrithe agus do ghnóthais ó na 3 thír CSTE. Tá cearta agus dualgais chomhchosúla ag saoránaigh, oibrithe agus gnóthais AE sna 3 thír CSTE.
• Is iad seo a leanas réimsí beartais AE nach gclúdaítear sa chomhaontú:
  • comhbheartais talmhaíochta agus iascaireachta (cé go gclúdaítear ann tagairtí don trádáil in earraí éisc agus feirme);
  • aontas custaim;
  • beartas trádála;
  • gnóthaí dlí agus cirt agus gnóthaí baile (cé go bhfuil 3 thír CSTE sa LEE páirteach sa chomhaontú Schengen — lena bhfuarthas réidh le rialuithe teorainn inmheánacha idir na tíortha a shínigh é);
  • comhbheartas eachtrach agus slándála;
  • cánachas díreach agus indíreach
  • aontas eacnamaíoch agus airgeadaíochta.

Comhchomhlachtaí

Leis an gcomhaontú cruthaíodh roinnt comhchomhlachtaí LEE atá, don chuid is mó, ag teacht le hinstitiúidí AE:

• Buaileann Comhchoiste LEE le chéile ar bhonn rialta agus glacann sé cinntí — trí chomhthoil — i dtaca le hionchorprú na reachtaíochta AE sa chomhaontú LEE. Bíonn an Coimisiún Eorpach (an tSeirbhís Eorpach Gníomhaíochta Seachtraí (SEGS) agus ranna eile) mar ionadaithe AE agus ambasadóirí na 3 thír CSTE mar ionadaithe CSTE.
• Ar Chomhairle LEE tá baill de Chomhairle an Aontais Eorpaigh agus den Choimisiún (atá á n-ionadú ag SEGS agus ag a ranna eile), chomh maith leis na hairí gnóthaí eachtracha ó na 3 thír CSTE i LEE. Buaileann sí le chéile dhá uair sa bhliain chun sainmhíniú a thabhairt ar threo straitéiseach an chomhaontaithe agus treoir do Chomhchoiste LEE.
• Ar Choiste Comhairleach LEE tá baill de Choiste Eacnamaíoch agus Sóisialta na hEorpa agus baill de Choiste Comhairleach CSTE.
• Ar Chomhchoiste Parlaiminteach LEE tá baill de Pharlaimint na hEorpa agus baill de pharlaimintí náisiúnta na 3 thír CSTE. Níl sé páirteach sa chinnteoireacht ach déanann sé monatóireacht agus iniúchadh ar bheartais agus cinntí AE a bhaineann le LEE.

Ina theannta sin:

• déanann Údarás Faireacháin CSTE deimhin de go n-urramaíonn an Íoslainn, Lichtinstéin agus an Iorua a ndualgas faoin gComhaontú LEE; bíonn a mhacasamhail de ról ag an gCoimisiún Eorpach i dtaca leis na tíortha AE;
• rialaíonn Cúirt CSTE ar chaingne a dhéanann Údarás Faireacháin CSTE i gcoinne tíre CSTE maidir le forfheidhmiú, cur i bhfeidhm nó léirmhíniú rialacha LEE, mar a dhéanann Cúirt Bhreithiúnais an Aontais Eorpaigh i gcás thíortha AE.

Conas a dhéantar reachtaíocht LEE de reachtaíocht AE?

• Ní bhíonn tíortha CSTE páirteach go foirmiúil i bpróiseas reachtóireachta AE. Mar sin féin, féadfaidh siad páirt a ghlacadh in obair ullmhúcháin agus tuairimí a thabhairt.
• Nuair a ghlacann AE le reachtaíocht, measann na 3 thír CSTE cé acu an bhfuil an gníomh ábhartha don LEE. Má mheasann na 3 thír uile go bhfuil, ullmhaíonn Rúnaíocht CSTE dréacht de Chinneadh Comhchoiste (JCD) ag féachaint leis an gcomhaontú LEE a leasú.
• Ansin glacann an Coimisiún leis an dréacht-Chinneadh Comhchoiste nó, má tá athruithe substaintiúla ann, cuirtear chuig an gComhairle é lena ghlacadh.
• Ansin téann Rúnaíocht CSTE agus SEGS i gcomhairle maidir leis an amchlár chun an cinneadh a ghlacadh i gComhchoiste LEE.

Rannpháirtíocht i gcláir agus gníomhaireachtaí AE

• Glacann na 3 thír CSTE páirt i réimse leathan de chláir agus de ghníomhaireachtaí AE. Nuair a chomhaontaítear an rannpháirtíocht seo, déantar an clár atá i gceist a ionchorprú sa chomhaontú LEE agus geallann na tíortha a gcion a thabhairt do chostais oibriúcháin.

Gnéithe airgeadais

Faoin gcomhaontú, cuidíonn baill CSTE chun éagothromaíochtaí eacnamaíocha agus sóisialta idir réigiúin LEE a laghdú — faoi láthair baineann 16 thír AE leas as. Tá na deontais LEE seo á gcomh-mhaoiniú ag an Íoslainn, Lichtinstéin agus an Iorua, gach ceann díobh ag tabhairt de réir a méide agus a saibhris.

Chomh maith le ranníocaíochtaí ó na 3 thír CSTE i leith costais oibriúcháin do chláir AE, íocann siad a gcion le haghaidh chostais riaracháin an Choimisiúin (e.g. spás oifige, cruinnithe, srl.).

CÚLRA

Síníodh an comhaontú LEE sa bhliain 1992 idir na 12 thír AE ag an am agus 6 thír CSTE: an Eilbhéis, an Fhionlainn, an Iorua, an Íoslainn, Lichtinstéin, an Ostair agus an tSualainn agus, cé gur roghnaigh an Eilbhéis ina dhiaidh sin an comhaontú a dhiúltú. Tháinig sé i bhfeidhm sa bhliain 1994. Sa bhliain 1995, tháinig 3 cinn de na tíortha CSTE (an Ostair, an Fhionlainn agus an tSualainn) isteach in AE. Tá leasuithe déanta ar an gcomhaontú de réir a chéile chun an teacht isteach i mballraíocht AE de 10 dtír sa bhliain 2004, de 2 thír eile sa bhliain 2007, agus ar deireadh, den Chróit sa bhliain 2013, a chur san áireamh.

Chun tuilleadh faisnéise a fháil, féach:

• Caidreamh AE leis an Limistéar Eorpach Eacnamaíoch (LEE) ar shuíomh gréasáin Sheirbhís Gníomhaíochta Seachtraí AE
• An Limistéar Eorpach Eacnamaíoch ar shuíomh gréasáin CSTE

GNÍOMH

Cinneadh 94/1/CE, ECSC ón gComhairle agus ón gCoimisiún an 13 Nollaig 1993 maidir leis an gComhaontú ar an Limistéar Eorpach Eacnamaíoch idir na Comhphobail Eorpacha, a mBallstáit agus Poblacht na hOstaire, Poblacht na Fionlainne, Poblacht na hÍoslainne, Prionsacht Lichtinstéin, Ríocht na hIorua, Ríocht na Sualainne agus Cónaidhm na hEilvéise a thabhairt i gcrích (IO L 1, 3.1.1994, lch. 1)

Comhaontú ar an Limistéar Eorpach Eacnamaíoch — Ionstraim Chríochnaitheach — Dearbhuithe Comhpháirteacha — Dearbhuithe ag Rialtais Bhallstáit an Chomhphobail agus Stáit CSTE — Socruithe — Miontuairiscí Comhaontaithe — Dearbhuithe ag Páirtí Conarthach amháin nó roinnt Páirtithe Conarthacha an Chomhaontaithe ar an Limistéar Eorpach Eacnamaíoch (IO L 1, 3.1.1994, lgh. 3-522)

Rinneadh leasuithe comhleanúnacha ar an gcomhaontú a ionchorprú sa bhuntéacs. Níl de luach ar an leagan comhdhlúite seo ach luach doiciméadach amháin.

Nuashonraithe 24.05.2016