An t–iniúchadh reachtúil — ag cinntiú go mbeidh ráitis airgeadais cuideachta cruinn

ACHOIMRE AR:

Treoir 2006/43/CE maidir le hiniúchtaí reachtúla ar chuntais bhliantúla agus ar chuntais chomhdhlúite

CAD IS AIDHM LEIS AN TREOIR?

• Ina bunfhoirm, déantar cónascadh ar dhá phíosa reachtaíochta atá ann cheana féin (Treoir 78/660/CEE maidir le ráitis airgeadais aonair agus Treoir 83/349/CEE maidir le ráitis airgeadais chomhdhlúite) d’fhonn iontaofacht ráiteas airgeadais cuideachtaí a fheabhsú.
• Ina foirm leasaithe, leagtar síos rialacha an Aontais Eorpaigh (AE), lena n–áirítear íoscheanglais, maidir leis an iniúchadh reachtúil * ar chuntais bhliantúla agus ar chuntais chomhdhlúite agus dearbhú maidir le tuairisciú inbhuanaitheachta bliantúil agus comhdhlúite. Sainítear leis freisin ról an iniúchóra reachtúil *.
• Féachtar leis freisin lena áirithiú go dtabharfaidh cuntais cuideachtaí ráitis airgeadais atá fíor agus cothrom maidir le sócmhainní, dliteanais, staid airgeadais agus brabús nó caillteanas gnólachtaí. Féachtar leis freisin le comhlíonadh na tuarascála bainistíochta a áirithiú, lena n–áirítear tuairisciú inbhuanaitheachta, maidir le ceanglais dhlíthiúla infheidhme.

PRÍOMHPHOINTÍ

Clár poiblí iniúchóirí

• Ní féidir ach le hiniúchóirí reachtúla nó gnólachtaí iniúchta iniúchtaí reachtúla a dhéanamh atá faofa ag údaráis inniúla Bhallsáit AE.
• Ní mór do na Ballstáit clár poiblí maidir leo sin a choimeád.
• Taifeadtar sa chlár chomh maith an bhfuil an t–iniúchóir reachtúil faofa chun dearbhú um thuairisciú inbhuanaitheachta a dhéanamh.

Aitheantas na ngnólachtaí iniúchóireachta lasmuigh dá dtír dhúchais

• Ní mór do ghnólacht iniúchóireachta ar mian leis iniúchtaí reachtúla a dhéanamh i mBallstát eile seachas a Bhallstát dúchais clárú leis an údarás inniúil sa tír óstach.
• Ní mór don údarás inniúil sa tír óstach an gnólacht iniúchta a chlárú má cláraíodh é leis an údarás inniúil ina thír dhúchais.

Faomhadh iniúchóirí reachtúla ó Bhallstát eile

D’fhéadfadh sé go mbeadh ar iniúchóirí as Ballstáit eile tréimhse oiriúnaithe a chur i gcrích (3 bliana ar a mhéad) agus/nó tástálacha. Áirithítear leis sin go mbeidh dóthain eolais acu ar chúrsaí amhail dlí cuideachta, dlí cánach agus dlí sóisialta. A luaithe is a bheidh siad faofa, caithfear iad a chur sa chlár poiblí.

Oideachas leantach

• Iarrtar ar iniúchóirí reachtúla páirt a ghlacadh in oideachas leantach d’fhonn a gcuid eolais theoiriciúil, a gcuid scileanna agus luachanna a chothú agus a uasghrádú.
• Má theipeann orthu na riachtanais sin maidir le hoideachas leantach a urramú, beidh siad faoi réir smachtbhannaí.

Neamhspleáchas agus oibiachtúlacht

• Ní mór do na Ballstáit a áirithiú, agus iad i mbun a gcuid oibre, go bhfuil iniúchóir reachtúil nó gnólacht iniúchta, agus aon duine nádúrtha atá in ann tionchar díreach nó indíreach a imirt ar thoradh an iniúchta reachtúil, neamhspleách ón eintiteas a bhfuil an t–iniúchadh á dhéanamh air agus nach mbíonn aon bhaint acu le cinnteoireacht an eintitis a ndéantar iniúchadh air.
• Teastaíonn neamhspleáchas le linn an dá thréimhse seo a leanas:
  • an tréimhse atá cumhdaithe ag na ráitis airgeadais atá le hiniúchadh; agus
  • an tréimhse ina gcuirfear an t-iniúchadh reachtúil i gcrích.

Eagrú na hoibre

Ní mór do na Ballstáit a áirithiú, agus iniúchadh reachtúil á dhéanamh ag gnólacht iniúchóireachta, go ndéanfaidh an gnólacht iniúchóireachta sin príomh-chomhpháirtí iniúchóireachta amháin ar a laghad a cheapadh, agus go soláthróidh an gnólacht acmhainní leordhóthanacha agus pearsanra a mbeidh an inniúlacht agus na cumais riachtanacha aige chun a ndualgais a chomhlíonadh mar is cuí don phríomh-chomhpháirtí iniúchóireachta nó do na príomh-chomhpháirtithe iniúchóireachta. Tá riail chomhchosúil i bhfeidhm i gcás go mbeidh dearbhú um thuairisciú inbhuanaitheachta á dhéanamh ag gnólacht.

Rúndacht agus rúndacht ghairmiúil

• Tá iniúchóirí faoi cheangal ag rialacha dochta maidir le príobháideachas a gcliant a urramú; mar sin féin, níor chóir go gcuirfí cosc leis na rialacha sin ar fhorfheidhmiú ceart na treorach.
• Beidh na rialacha sin i bhfeidhm i gcónaí maidir leis na rialacha sin i gcás gnólachtaí iniúchóireachta nach bhfuil aon bhaint acu le cúram iniúchta ar leith níos mó.

Caighdeáin idirnáisiúnta

Ba cheart gach iniúchadh reachtúil a dhéanamh ar bhonn na gcaighdeán idirnáisiúnta iniúchóireachta, má ghlacann agus nuair a ghlacfaidh an Coimisiún Eorpach iad. Tá cumhacht lánroghnach ag an gCoimisiún na caighdeáin sin a ghlacadh, agus ní féidir leis iad a ghlacadh ach amháin má urramaíonn siad coinníollacha áirithe. Fad is nach bhfuil aon chaighdeán idirnáisiúnta glactha ag an gCoimisiún, féadfaidh na Ballstáit caighdeáin náisiúnta a chur i bhfeidhm.

Ceapachán agus dífhostú

• Ceaptar an t–iniúchóir reachtúil nó gnólacht reachtúil trí chruinniú ginearálta scairshealbhóirí nó ball den eintiteas a ndéantar iniúchóireacht air, cé go bhféadfaidh na Ballstáit roghanna eile a cheadú fad is go ndeimhnítear neamhspleáchas an iniúchóra reachtúil nó an ghnólachta reachtúil ón eintiteas a ndéantar iniúchóireacht air.
• Ní fhéadfar iniúchóirí nó gnólachtaí iniúchta a dhífhostú ach amháin nuair a bhíonn forais chearta ann. Ní foras ceart i gcomhair duine a dhífhostú é tuairimí éagsúla a bheith ag duine maidir le cur chuige cuntasaíochta nó nósanna imeachta iniúchta.

Iniúchadh na gcuntas comhdhlúite

I gcás cuntas comhdhlúite (i.e. cuntais máthairchuideachta nó fochuideachtaí), tá sainiú soiléir maidir leis na freagrachtaí atá idir na hiniúchóirí a dhéanann iniúchadh ar chodanna den ghrúpa. Bíonn an t–iniúchóir grúpa (i.e. an t–iniúchóir reachtúil nó an gnólacht iniúchóireachta a dhéanann an t–iniúchadh ar na cuntais chomhdhlúite) go hiomlán freagrach as an tuarascáil iniúchóra.

Dearbhú cáilíochta

• Ní mór do na Ballstáit córas dearbhaithe cáilíochta a thabhairt isteach a bheidh neamhspleách ar na hiniúchóirí athbhreithnithe agus faoi réir maoirseacht phoiblí.
• Áirítear leis an gcóras measúnú orthu seo a leanas:
  • comhlíonadh maidir le caighdeáin iniúchta is infheidhme agus le riachtanais maidir le neamhspleáchas;
  • líon agus cáilíocht na n-acmhainní a caitheadh;
  • na táillí iniúchta a ghearrtar agus, más infheidhme, na táillí a ghearrtar as dearbhú um thuairisciú inbhuanaitheachta;
  • córais rialaithe cáilíochta inmheánaí na ngnólachtaí iniúchta.
• Ní mór don mhaoiniú le haghaidh an chórais dearbhaithe cáilíochta a bheith slán agus saor ó aon thionchar féideartha míchuí ó iniúchóirí reachtúla nó gnólachtaí reachtúla.
• Ní mór d’athbhreithneoirí le haghaidh sannacháin athbhreithnithe shonracha ar dhearbhú cáilíochta a roghnú trí bhíthin nós imeachta oibiachtúil a dheartar lena áirithiú nach mbeidh aon choinbhleachtaí leasa idir na hathbhreithneoirí agus an t–iniúchóir reachtúil nó an gnólacht iniúchóireachta a bheidh faoi athbhreithniú.

Caighdeáin dearbhaithe le haghaidh tuairisciú inbhuanaitheachta

• Ní mór do na Ballstáit a cheangal ar iniúchóirí reachtúla agus ar ghnólachtaí iniúchóireachta an dearbhú um thuairisciú inbhuanaitheachta a dhéanamh i gcomhréir le caighdeáin dearbhaithe a ghlacfaidh an Coimisiún.
• Féadfaidh na Ballstáit, áfach, caighdeáin, nósanna imeachta nó ceanglais náisiúnta dearbhaithe a chur i bhfeidhm fad is nach bhfuil caighdeán dearbhaithe glactha ag an gCoimisiún ina gcumhdaítear an t–ábhar céanna.

Tuarascáil iniúchóireachta agus tuarascáil dearbhaithe maidir le tuairisciú inbhuanaitheachta

Leagtar amach go mion sa treoir rialacha sonracha maidir leis an dóigh a gcuireann iniúchóir reachtúil torthaí an iniúchta reachtúil agus torthaí an dearbhaithe um thuairisciú inbhuanaitheachta i láthair. Ina theannta sin, ní mór na tuarascálacha sin a ullmhú i gcomhréir leis na ceanglais dearbhaithe arna nglacadh ag an gCoimisiún agus/nó ag na Ballstáit.

Féadfaidh na Ballstáit cead a thabhairt do sholáthraí seirbhísí dearbhaithe neamhspleách (IASP)* atá bunaithe ina gcríoch dearbhú um thuairisciú inbhuanaitheachta a dhéanamh ar an gcoinníoll go bhfuil an soláthraí faoi réir ceanglas atá comhionann leis na cinn a leagtar amach d’iniúchóirí le Treoir 2006/43/CE.

Imscrúduithe agus smachtbhannaí

• Ní mór do na Ballstáit córais éifeachtacha imscrúduithe agus smachtbhannaí a bheith i bhfeidhm acu chun cur i gcrích neamhleor an iniúchta reachtúil a bhrath, a cheartú agus a chosc.
• Ní mór na bearta a ghlactar agus na smachtbhannaí a ghearrtar ar iniúchóirí reachtúla agus ar ghnólachtaí reachtúla a nochtadh don phobal ar bhealach iomchuí. Ní mór go mbeadh féidearthacht maidir le faomhadh a tharraingt siar mar chuid de na smachtbhannaí.

Gnólachtaí beaga

• Níl aon cheanglas AE ar chuideachtaí beaga iniúchadh reachtúil a bheith acu.
• I gcás ina n–iarrann na Ballstáit go ndéanfaí iniúchtaí reachtúla ar ghnólachtaí beaga, ba cheart iad sin a chur i gcrích agus scála agus gníomhaíochtaí na gcuideachtaí atá i gceist á gcur san áireamh.

Eintitis leasa phoiblí*

Tá an t–iniúchadh reachtúil a dhéantar ar eintitis leasa phoiblí — mar gheall ar an ngá atá le faisnéis iontaofa agus chomh hábhartha is atá siad don phobal agus d’infheisteoirí — faoi réir rialacha dochta. Áirítear leo sin:

• tuarascáil iniúchóra níos mionsonraithe ina gcuimsítear faisnéis maidir le seoladh an iniúchta;
• ní mór d’iniúchóirí / gnólachtaí iniúchta rothlú;
• liosta de sheirbhísí neamhiniúchta nach féidir leis an iniúchóir reachtúil nó leis an ngnólacht iniúchta a thabhairt don eintiteas iniúchta a chaithfidh na Ballstáit a dhréachtú;
• ní mór teorainneacha a chur ar tháillí a ghearrtar as seirbhísí neamhiniúchta;
• cruthaítear coiste iniúchta a bhfuil príomhról aige maidir leis an iniúchóir a cheapadh agus an t-iniúchadh a fhaire.

Tá tuilleadh rialacha i Rialachán (AE) Uimh. 537/2014 atá infheidhme go sonrach d’eintitis leasa phoiblí.

Gníomhartha cur chun feidhme agus tarmligthe

Leis an treoir, féadfaidh an Coimisiún gníomhartha cur chun feidhme agus gníomhartha tarmligthe a ghlacadh maidir le gnéithe idirnáisiúnta na treorach. Is féidir a shonrú tuilleadh iontu sin an chaoi a gcaithfidh údaráis na mBallstát agus rannpháirtithe éagsúla sa mhargadh cloí leis na hoibleagáidí atá leagtha síos sa treoir sa réimse seo.

CÉN UAIR ATÁ TOSACH FEIDHME NA RIALACHA?

B’éigean an treoir a thrasuí sa dlí náisiúnta an 29 Meitheamh 2008.

CÚLRA

Le haghaidh tuilleadh faisnéise, féach:

• Iniúchadh ar ráitis airgeadais cuideachtaí (An Coimisiún Eorpach)
• Athchóiriú ar mhargadh um iniúchadh reachtúil AE – ceisteanna coitianta (An Coimisiún Eorpach)

PRÍOMHTHÉARMAÍ

PRÍOMHDHOICIMÉAD

Treoir 2006/43/CE ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle an 17 Bealtaine 2006 maidir le hiniúchóireacht reachtúla ar chuntais bhliantúla agus cuntais chomhdhlúite, lena leasaítear Treoir 78/660/CEE agus Treoir 83/349/CEE ón gComhairle agus lena n-aisghairtear Treoir 84/253/CEE ón gComhairle (IO L 157, 9.6.2006, lgh. 87–107).

Rinneadh leasuithe comhleanúnacha ar Threoir 2006/43/CE a chorprú sa bhuntéacs. Níl de luach ar an leagan comhdhlúite seo ach luach doiciméadach amháin.

DOICIMÉID GHAOLMHARA

Rialachán (AE) Uimh. 537/2014 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle an 16 Aibreán 2014 maidir le ceanglais shonracha a bhaineann le hiniúchóireacht reachtúil ar eintitis leasa phoiblí agus lena n–aisghairtear Cinneadh 2005/909/CE ón gCoimisiúin (IO L 158, 27.5.2014, lgh. 77–112).

Féach an leagan comhdhlúite.

Nuashonraithe 20.11.2023