Comhaontuithe eitlíochta idir an tAontas Eorpach agus na Stáit Aontaithe

ACHOIMRE AR:

CAD IS AIDHM LEIS AN GCOMHAONTÚ AGUS LEIS NA CINNTÍ?

Foráiltear leis an gcomhaontú go n-osclófar gach bealach trasatlantach do chuideachtaí aerlíne an Aontais Eorpaigh (AE) agus na Stát Aontaithe (SAM). Leasaíodh é le Prótacal in 2010 (féach comhaontú an dara céim).
Áirítear ann chomh maith socrú chun an comhaontú a fhorbairt tuilleadh maidir le cúrsaí amhail úinéireacht agus rialú aerlínte.
Sonraítear i gCinneadh 2007/339/CE agus i gCinneadh (AE) 2020/1110 faoi seach síniú an Chomhphobail Eorpaigh agus formheas an AE ar an gcomhaontú.

PRÍOMHPHOINTÍ

Rochtain ar an margadh: cearta tráchta agus cúrsaí tráchtála/oibriúcháin

Tugtar cead d’aerlínte AE faoin gcomhaontú chun an méid a leanas a dhéanamh:
- eitiltí chuig SAM ó aerfort AE ar bith a oibriú, beag beann ar a n–áit bhunaíochta laistigh den AE (coincheap an iompróra Comhphobail);
- bealaí idirnáisiúnta a oibriú idir an tAontas Eorpach agus na Stáit Aontaithe (tríú* agus an ceathrú* cearta saoirse), agus bealaí lasmuigh den Aontas agus de Stáit Aontaithe Mheiriceá (cúigiú ceart saoirse*), gan aon srianta ar líon na n–eitiltí nó ar chineál an aerárthaigh;
- oibriú an seachtú ceart saoirse* neamhtheoranta seirbhísí lastais (cé nach mbeidh aon seachtú saoirse de chearta uilelasta ann d’aerlínte SAM sa bhreis ar na cearta sin a dheonaigh ocht mBallstát de chuid an Aontais roimhe seo);
- eitiltí teoranta sa seachtú saoirse a oibriú le haghaidh seirbhísí paisinéirí idir na Stáit Aontaithe agus aon phointe sa Chomhlimistéar Eitlíochta Eorpach* (ECAA) cé nach dtugtar aon chearta den sórt sin d’aerlínte SAM.
Cuireann an comhaontú ar chumas saorphraghsála (cé nach féidir le hiompróirí na Stát Aontaithe praghsanna a shocrú ar bhealaí an Aontais laistigh den Aontas) agus tá rialacha mionsonraithe ann maidir le saincheadú agus brandáil chun ligean d’aerlínte an Aontais a líonra a leathnú i margadh na Stát Aontaithe.
Ceadaítear leis freisin códroinnt neamhtheoranta (ina bhféadfaidh dhá aerlíne nó níos mó an eitilt chéanna a roinnt) agus deiseanna nua d’aerlínte AE chun criú (ar a dtugtar léas wt) a chur ar fáil d’aerlínte SAM ar bhealaí idirnáisiúnta.

Rochtain ar an margadh: úinéireacht agus rialú

Ráthaíocht aerlínte SAM:
- úinéireacht chéatadáin incheadaithe ag náisiúnaigh AE, lena n-áirítear an deis dul thar 50 % den chothromas iomlán;
- breithniú cóir agus tapa ar idirbhearta a bhaineann le hinfheistíocht AE in aerlínte SAM.
Ráthaíocht aerlínte AE:
- An ceart infheistíochtaí SAM in aerlínte AE a theorannú go 25% de na scaireanna vótála (rud a thagann le córas SAM);
- glacadh ag na Stáit Aontaithe le haon aerlíne de chuid an Aontais atá faoi úinéireacht nó faoi rialú saoránach den Aontas Eorpach nó de chuid ECAA.
Ráthaíonn aerlínte neamh-AE an méid seo a leanas:
- glacadh aontaobhach ag SAM d’úinéireacht agus rialú AE ar aerlíne ar bith sa Limistéar Eorpach Eacnamaíoch, sa CCEE agus in 18 dtír san Afraic.
Tá ról ag an gcomhchoiste arna bhunú leis an gcomhaontú i gcúrsaí a bhaineann le húinéireacht agus rialú.

Comhar rialála

Neartaíonn an comhaontú an comhar idir an dá pháirtí sna réimsí seo a leanas freisin.

Slándáil: oibriú i dtreo cleachtais agus caighdeáin chomhoiriúnacha agus éagsúlachtaí rialála i mbearta slándála a íoslaghdú.
Sábháilteacht: comhairliúchán agus comhar feabhsaithe i gcás buarthaí sábháilteachta ar an dá thaobh.
Beartas iomaíochta: tiomantas maidir le comhoibriú i gcur i bhfeidhm córas iomaíochta ar chomhaontaithe a bhfuil tionchar acu ar an margadh trasatlantach agus maidir le cuir chuige chomhoiriúnacha rialála maidir le comhaontuithe a chur chun cinn.
Fóirdheontais Rialtais: aithníonn siad go bhféadfadh siad sin difear a dhéanamh do chumas na n-aerlínte dul san iomaíocht go cothrom agus go cothrom, agus an gá atá le socruithe lena bhféadfaí ábhair imní faoi fhóirdheontais a ardú.
Comhshaol: aitheantas a thabhairt don tábhacht a bhaineann le cosaint an chomhshaoil agus a bhfuil ar intinn aige maidir le comhar teicniúil feabhsaithe chun astaíochtaí aeriompair a laghdú agus éifeachtúlacht breosla a fheabhsú.

Tá treochlár soiléir sa chomhaontú freisin ina leagtar amach liosta neamh-uileghabhálach “d’ítimí spéise tosaíochta” ar díol iad le haghaidh caibidlíocht a dhéanamh ar chomhaontú dara céim.

Comhaontú dara céime

Lainseáladh tuilleadh idirbheartaíochta idir AE agus SAM in 2008 agus síníodh comhaontú dara céime mar thoradh air sin in 2010. Forbraíonn an prótacal seo ar an gcéad chomhaontú agus cumhdaítear ann deiseanna infheistíochta agus rochtana ar an margadh. Neartaíonn sé freisin an creat don chomhar i réimsí rialála amhail sábháilteacht, slándáil, gnéithe sóisialta agus go háirithe an comhshaol, áit ar tháinig an dá thaobh ar chomhaontú maidir le ráiteas comhpháirteach tiomnaithe maidir leis an gcomhshaol.

D’aontaigh an Iorua agus an Íoslainn leis an gcomhaontú in 2011.

DÁTA THEACHT I BHFEIDHM

Tháinig an comhaontú i bhfeidhm ar 29 Meitheamh 2020. Bhí sé i bhfeidhm go sealadach, áfach, ón 30 Márta 2008 (Airteagal 25 den Chomhaontú Aeriompair). Tháinig an Prótacal lena leasaítear an Comhaontú Aeriompair i bhfeidhm ar 5 Bealtaine 2022.

CÚLRA

Roimh chomhaontú 2007, bhí an caidreamh aeriompair leis na Stáit Aontaithe á rialú ag comhaontuithe déthaobhacha idir na Ballstáit agus na Stáit Aontaithe. Bhí comhaontuithe “spéartha oscailte” i bhfeidhm cheana féin ag 16 Bhallstát. Mar sin féin, bhí an cur chuige ilroinnte sin ina bhac toisc gur chuir sé cosc ar fhíormhargadh aonair a thabhairt chun críche.
In 2002, thug Cúirt Bhreithiúnais an Aontais Eorpaigh na breithiúnais i gcásanna arna n-atreorú ag an gCoimisiún Eorpach chuici (C-466/98, C-467/98, C468/98, C-469/98, C-472/98, C-475/98 agus C-476/98). Shoiléirigh siad sin comhroinnt na gcumhachtaí seachtracha idir an tAontas agus na Ballstáit agus shoiléirigh siad saincheisteanna áirithe a bhaineann le saoirse bunaíochta.
Mar thoradh air sin, fuair an Coimisiún údarú chun comhaontú aeir a chaibidliú leis na Stáit Aontaithe a raibh feidhm aige maidir leis an Aontas ina iomláine.
Le haghaidh tuilleadh faisnéise, féach:
- Saoirsí an aeir (An Eagraíocht Eitlíochta Sibhialta Idirnáisiúnta).

PRÍOMHTHÉARMAÍ

Tríú ceart saoirse. Maidir le haersheirbhísí idirnáisiúnta sceidealta, an ceart nó an phribhléid, a bhronnann tír amháin ar thír eile, trácht a thagann ó thír dhúchais an iompróra a chur síos i gcríoch na chéad tíre.

Ceathrú ceart saoirse. Maidir le haersheirbhísí idirnáisiúnta sceidealta, an ceart nó an phribhléid, a bhronnann tír amháin ar thír eile, trácht a thógáil ar chríoch na chéad tíre atá le dul isteach chuig tír dhúchais an iompróra.

Cúigiú ceart saoirse. Maidir le haersheirbhísí idirnáisiúnta sceidealaithe, an ceart nó an phribhléid, a bhronnann tír amháin ar thír eile, trácht a thagann ó thír nach tír den Aontas í nó a théann chuig tír nach tír den Aontas í a chur síos agus a thógáil ar láimh i gcríoch na chéad tíre.

Seachtú ceart saoirse. Maidir le haersheirbhísí idirnáisiúnta sceidealta, an ceart nó an phribhléid, a bhronnann tír amháin chuig tír eile, chun trácht a iompar idir críoch na tíre deonúcháin agus aon tír nach bhfuil san Aontas. Ní héilítear leis sin an tseirbhís a nascadh le seirbhís ar bith nó a bheith ina shíneadh ar sheirbhís ar bith chuig/ó thír baile an iompróra.

An Comhlimistéar Eitlíochta Eorpach. Lena n-áirítear na Ballstáit, an Albáin, an Bhoisnia agus an Heirseagaivéin, an Íoslainn, an Chosaiv*, Montainéagró, an Mhacadóin Thuaidh, an Iorua agus an tSeirbia.

PRÍOMHDHOICIMÉID

Comhaontú Aeriompair (IO L 134, 25.5.2007, lgh. 4-41).

Rinneadh leasuithe comhleanúnacha ar an gComhaontú Aeriompair a chorprú sa bhuntéacs. Níl de luach ar an leagan comhdhlúite seo ach luach doiciméadach amháin.

Cinneadh 2007/339/CE ón gComhairle agus ó Ionadaithe Rialtais Bhallstáit an Aontais Eorpaigh, ag teacht le chéile dóibh laistigh den Chomhairle an 25 Aibreán 2007 maidir le síniú agus cur i bhfeidhm sealadach an Chomhaontaithe Aeriompair idir an Comhphobal Eorpach agus a Bhallstáit, de pháirt, agus Stáit Aontaithe Mheiriceá, den pháirt eile (IO L 134, 25.5.2007, lgh. 1-3).

Cinneadh (AE) 2020/1110 ón gComhairle an 23 Eanáir 2018 maidir le tabhairt i gcrích, thar ceann an Aontais Eorpaigh, an Chomhaontaithe Aeriompair idir an Comhphobal Eorpach agus a Bhallstáit, de pháirt, agus Stáit Aontaithe Mheiriceá, den pháirt eile (IO L 244, 29.7.2020, lgh. 6-7).

DOICIMÉID GHAOLMHARA

Faisnéis maidir le teacht i bhfeidhm an Phrótacail chun an Comhaontú Aeriompair idir Stáit Aontaithe Mheiriceá agus an Comhphobal Eorpach agus a Bhallstáit a leasú (IO L 126, 29.4.2022, lch. 1).

Faisnéis maidir le teacht i bhfeidhm an Chomhaontaithe Aeriompair idir an Comhphobal Eorpach agus a Bhallstáit, de pháirt, agus Stáit Aontaithe Mheiriceá, den pháirt eile (IO L 261, 11.8.2020, lch. 1).

Cinneadh 2011/708/AE ón gComhairle agus ó Ionadaithe Rialtais Bhallstáit an Aontais Eorpaigh, ag teacht le chéile dóibh laistigh den Chomhairle an 16 Meitheamh 2011 maidir le síniú, thar ceann an Aontais, agus cur i bhfeidhm sealadach an Chomhaontaithe Aeriompair idir Stáit Aontaithe Mheiriceá, de pháirt, agus an tAontas Eorpach agus a Bhallstáit, den pháirt eile, an Íoslainn, den tríú páirt, Poblacht na hIorua, den cheathrú páirt; agus maidir le síniú, thar ceann an Aontais, agus cur i bhfeidhm sealadach an Chomhaontaithe Choimhdigh idir an tAontas Eorpach agus a Bhallstáit, de pháirt amháin, an Íoslainn, den dara páirt, agus Poblacht na hIorua, den tríú páirt, maidir le cur i bhfeidhm an Chomhaontaithe Aeriompair idir Stáit Aontaithe Mheiriceá, de pháirt amháin, an tAontas Eorpach agus a Bhallstáit den dara páirt, an Íoslainn, den tríú páirt, agus Poblacht na hIorua, den cheathrú páirt (IO L 283, 29.10.2011, lgh. 1-2).

Cinneadh 2010/465/CE ón gComhairle agus ó Ionadaithe Rialtais Bhallstáit an Aontais Eorpaigh, ag teacht le chéile dóibh laistigh den Chomhairle an 24 Meitheamh 2010 maidir le síniú agus cur i bhfeidhm sealadach an Phrótacail chun leasú a dhéanamh ar an gComhaontú Aeriompair idir Stáit Aontaithe Mheiriceá, de pháirt, agus an Comhphobal Eorpach agus a Bhallstáit, den pháirt eile (IO L 223, 25.8.2010, lgh. 1-2).

Prótacal chun leasú a dhéanamh ar an gComhaontú Aeriompair idir Stáit Aontaithe Mheiriceá agus an Comhphobal Eorpach agus a Bhallstáit, arna shíniú an 25 agus an 30 Aibreán 2007 (IO L 223, 25.8.2010, lgh. 3-19).

* Tá an t-ainmniú seo gan dochar do sheasaimh maidir le stádas, agus tá sé i gcomhréir le UNSCR 1244/99 agus Tuairim CBI faoi dhearbhú neamhspleáchais na Cosaive.

Nuashonraithe 06.05.2022