Comhionannas inscne sa mhargadh saothair

ACHOIMRE AR:

Treoir 2006/54/CE maidir le cur chun feidhme phrionsabal na gcomhdheiseanna agus na cora comhionainne idir fir agus mná i gcúrsaí fostaíochta agus slí bheatha

CAD IS AIDHM LEIS AN TREOIR?

Is é is aidhm don treoir seo roinnt treoracha maidir le comhionannas inscne a chomhdhlúthú trí reachtaíocht an Aontais Eorpaigh (AE) a shimpliú, a nuachóiriú agus a fheabhsú i réimse na córa comhionainne idir fir agus mná san fhostaíocht.

PRÍOMHPHOINTÍ

Bunphrionsabal is ea comhionannas idir fir agus mná i ndlí AE a bhaineann le roinnte gnéithe den saol sa tsochaí, lena n–áirítear an saol oibre.

Comhionannas i bhfostaíocht agus i ndálaí oibre

Toirmisctear leis an treoir idirdhealú díreach* nó idirdhealú indíreach* idir fir agus mná i dtaca leis na dálaí seo a leanas:

earcaíocht, rochtain ar fhostaíocht agus féinfhostaíocht;
dálaí oibre, lena n–áirítear pá agus dífhostú;
gairmoiliúint agus ardú céime;
ballraíocht in eagraíochtaí oibrithe nó fostóirí.

Lena chois sin, cuirtear cosc le hAirteagal 157 den Chonradh ar Fheidhmiú an Aontais Eorpaigh ar idirdhealú ar fhorais inscne maidir le cúrsaí pá as obair chomhionann nó obair ar comhionann a luach. Tá feidhm ag an bprionsabal seo chomh maith maidir leis na córais um aicmiú post a úsáidtear chun pá a chinneadh.

Mar eisceacht, áfach, féadfar údar a thabhairt le caitheamh ar bhealaí éagsúla le fir agus mná ar bhonn cúiseanna a bhaineann le cineál na gníomhaíochta gairme faoi leith, má bhíonn na bearta a ghlacfar dlisteanach agus comhréireach.

Ní mór do Bhallstáit AE fostóirí a spreagadh chun gníomhú in aghaidh an idirdhealaithe (idir idirdhealú díreach agus idirdhealú indíreach) ar fhorais inscne, agus go háirithe i gcoinne ciaptha* agus ciapadh gnéasach*.

Comhionannas i gcosaint shóisialta

Caitear go comhionann le fir agus mná faoi na scéimeanna gairmiúla slándála sóisialta, ach go háirithe faoi mar a bhaineann le:

raon feidhme agus coinníollacha na rochtana ar na scéimeanna;
na ranníocaíochtaí;
ríomh na sochar, lena n–áirítear sochair fhorlíontacha, agus na coinníollacha lena rialaítear fad agus coinneáil na teidlíochta.

Tá feidhm ag an bprionsabal seo maidir leis an bpobal oibre ar fad, lena n–áirítear:

oibrithe féinfhostaithe, (ach d’fhéadfadh Ballstáit caitheamh ar bhealaí éagsúla a sholáthar don chatagóir seo i dtaca leis an aois inphinsin);
oibrithe a gcuireann tinneas, timpiste nó dífhostaíocht neamhdheonach isteach ar a ngníomhaíocht;
daoine a bhfuil fostaíocht á lorg acu, oibrithe atá éirithe as nó atá faoi mhíchumas, agus iad siúd atá ag éileamh fúthu.

Saoire mháithreachais, tuismitheoirí agus uchtaithe

Ag deireadh saoire mháithreachais, tuismitheoirí agus uchtaithe, tá an ceart ag fostaithe chun:

filleadh ar a gcuid post nó ar phoist chomhionanna ar choinníollacha nach lú fabhar dóibh;
tairbhe a bhaint as feabhas ar bith i ndálaí oibre a mbeadh siad ina dteideal le linn a neamhláithreachta.

Cosaint ceart

Ní mór do na Ballstáit leigheasanna a chur i bhfeidhm d’fhostaithe a bhí ina n–íospartaigh idirdhealaithe, amhail nósanna imeachta comhréitigh agus breithiúnacha. Lena chois sin, déanfaidh na Ballstáit na bearta is gá chun fostaithe agus a n–ionadaithe a chosaint ar chaitheamh go holc ag an bhfostóir mar fhreagairt ar ghearán laistigh den chuideachtaí nó ar imeachtaí dlíthiúla ar bith.

Ní mór dóibh pionóis agus deiseanna cúitimh a bhunú maidir le damáiste a rinneadh dóibh.

I gcás imeachtaí dlí, roinntear an dualgas cruthúnais idir an duine a chuireann an gearán idirdhealaithe isteach agus an páirtí atá cúisithe as idirdhealú. Má chuireann an gearánach fíricí os comhair na cúirte ar féidir toimhde idirdhealaithe a chruthú leo (e.g. tá tuarastail níos ísle ná na fir ag gach bean sa chuideachta), ansin caithfidh an gearánaí a chruthú nár sáraíodh prionsabal na córa comhionainne (e.g. tá poist éagsúla acu nó oibríonn siad go páirtaimseartha).

Ba cheart a thabhairt faoi deara go bhfuil feidhm ag Caibidil III (Leigheasanna agus forfheidhmiú) de Threoir (AE) 2023/970 maidir le rialacha maidir le trédhearcacht pá i ndáil le pá comhionann as obair chomhionann (féach an achoimre) maidir le himeachtaí a bhaineann le haon cheart nó oibleagáid a bhaineann le prionsabal an phá chomhionainn a leagtar amach in Airteagal 4 de Threoir 2006/54/CE. Go dtí seo, cé go bhfuil an ceart chun pá comhionann idir mná agus fir as obair chomhionann nó obair ar comhionann a luach cumhdaithe in Airteagal 157 den Chonradh ar Fheidhmiú an Aontais Eorpaigh agus i dTreoir 2006/54/CE, bhí sé deacair an prionsabal a chur i bhfeidhm agus a fhorfheidhmiú. Beidh feidhm ag na rialacha a leagtar amach i dTreoir (AE) 2023/970 ón 7 Meitheamh 2026.

Cóir chomhionann a chur chun cinn

Ceapann na Ballstáit comhlachtaí ar é a ról cóir chomhionann a chur chun cinn, agus anailís agus monatóireacht a dhéanamh uirthi, lena áirithiú go bhfuiltear ag cloí leis an reachtaíocht agus tacaíocht neamhspleách a chur ar fáil d’íospartaigh idirdhealaithe.

CÉN UAIR ATÁ TOSACH FEIDHME NA RIALACHA?

B’éigean an treoir a thrasuí sa dlí náisiúnta an 15 Lúnasa 2008.

Rinneadh roinnt treoracha a athbhreithniú agus a ionadú le Treoir 2006/54/CE (75/117/CEE, 76/207/CEE, 2002/73/CE, 86/378/CEE, 96/97/CE, 97/80/CE agus 98/52/CE) agus na leasuithe a rinneadh orthu ina dhiaidh sin.

CÚLRA

Le haghaidh tuilleadh faisnéise, féach:

Comhionannas inscne (An Coimisiún Eorpach)
Bunachar Sonraí um Staidreamh Inscne (An Institiúid Eorpach um Chomhionannas Inscne).

PRÍOMHTHÉARMAÍ

Idirdhealú díreach. Sa chás go gcaitear le duine amháin ar bhealach nach lú fabhar ná mar a caitheadh nó ná mar a chaití le duine eile i gcás comhchosúil ar bhunús cine nó eitneach.

Idirdhealú indíreach. I gcás ina bhfágfadh foráil, critéar nó cleachtas atá neodrach de réir dealraimh go mbeadh daoine de ghnéas amháin faoi mhíbhuntáiste faoi leith i gcomparáid le daoine d’inscne eile (mura rud é go bhfuil údar oibiachtúil leis an bhforáil, leis an gcritéar nó leis an gcleachtas sin mar gheall ar aidhm dhlisteanach, agus go bhfuil na modhanna chun an aidhm sin a bhaint amach iomchuí agus riachtanach).

Ciapadh. Sa chás go dtarlaíonn iompar neamh–inmhianaithe a bhaineann le hinscne duine arb í an aidhm nó an éifeacht leis dínit duine a shárú, agus timpeallacht bhagrach, naimhdeach, mhaslach, náireach nó ghránna a chruthú.

Ciapadh gnéasach. Sa chás go dtarlaíonn cineál ar bith iompar neamh–inmhianaithe béil, neamhbhriathartha nó fisiceach de chineál gnéasach, arb í an aidhm nó an éifeacht leis dínit duine a shárú, go háirithe nuair atá timpeallacht bhagrach, naimhdeach, mhaslach, náireach nó ghránna á cruthú.

PRÍOMHDHOICIMÉAD

Treoir 2006/54/CE ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle an 5 Iúil 2006 maidir le chun feidhme phrionsabal an chomhionannais deiseanna agus na córa comhionainne idir fir agus mná i gcúrsaí fostaíochta agus slí bheatha (athmhúnlú) (IO L 204, 26.7.2006, lgh. 23–36).

DOICIMÉAD GAOLMHAR

Treoir (AE) 2023/970 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle an 10 Bealtaine 2023 chun cur i bhfeidhm phrionsabal an phá chomhionainn as obair chomhionann nó obair ar comhionann a luach idir fir agus mná a neartú trí shásraí trédhearcachta pá agus forfheidhmithe (IO L 132, 17.5.2023, lgh. 21–44).

Nuashonraithe 26.05.2023