Saoránacht an Aontais

ACHOIMRE AR:

Airteagal 20 den Chonradh ar Fheidhmiú an Aontais Eorpaigh

Airteagal 9 den Chonradh ar an Aontas Eorpach

CAD IS AIDHM LEIS NA HAIRTEAGAIL?

Is ionann saoránacht an Aontais agus ceart dá bhforáiltear in Airteagal 20 den Chonradh ar Fheidhmiú an Aontais Eorpaigh (CFAE) agus in Airteagal 9 den Chonradh ar an Aontas Eorpach (CAE). Duine ar bith atá ina náisiúnach de Bhallstát AE, is saoránach den Aontas go huathoibríoch é nó í chomh maith. Dá réir sin, tá an ceart seo cumhdaithe i gconarthaí an Aontais Eorpaigh (AE) agus is príomhthoisc é i dtaobh féiniúlacht Eorpach a fhorbairt. Ní thagann saoránacht an Aontais in ionad saoránacht náisiúnta. Tá sí de bhreis uirthi agus tugtar cearta sonracha do dhaoine dá barr. Sainítear na cearta sin a thuilleadh sna conarthaí chomh maith leis an gCairt um Chearta Bunúsacha

• Le hAirteagal 20 CFAE bunaítear saoránacht an Aontais a bhfuil gach duine ag a bhfuil náisiúntacht Ballstáit ina teideal. Liostaítear ann freisin príomhchearta agus príomhdhualgais shaoránaigh an Aontais.
• Athghairtear le hAirteagal 9 CAE gur saoránaigh de chuid an Aontais iad gach duine ag a bhfuil náisiúntacht Ballstáit. Ceanglaítear leis ar AE cloí le prionsabal chomhionannas a shaoránach, agus gheobhaidh siad cóir chomhionann óna chuid institiúidí, comhlachtaí, oifigí agus gníomhaireachtaí.

PRÍOMHPHOINTÍ

• Le saoránacht an Aontais tugtar na cearta seo a leanas do dhaoine:
  • neamh–idirdhealú ar bhonn náisiúntachta;
  • an ceart chun bheith ag taisteal nó cónaí in áit ar bith san Aontas Eorpach;
  • an ceart chun vótála agus seasamh mar iarrthóir i dtoghcháin Eorpacha agus i dtoghcháin áitiúla san áit ina bhfuil cónaí orthu;
  • an ceart chun cosaint taidhleoireachta agus tacaíocht chonsalachta ar fud an domhain ó thír AE ar bith eile mura ndéantar ionadaíocht do thír duine ansin;
  • an ceart chun achainí a dhéanamh chuig Pharlaimint na hEorpa faoi shaincheist ar bith atá laistigh de réimse freagrachta AE;
  • an ceart chun cásanna braite drochriaracháin de chuid institiúid AE ar bith a ardú leis an Ombudsman Eorpach;
  • an ceart chun scríobh chuig aon institiúid AE i gceann de theangacha oifigiúla AE agus freagra a fháil sa teanga chéanna sin;
  • rochtain a fháil ar dhoiciméid na Parlaiminte, Chomhairle an Aontais Eorpaigh agus an Choimisiúin Eorpaigh faoi choinníollacha áirithe;
  • an ceart chun a bheith páirteach i scrúduithe poiblí chun dul isteach i seirbhís shibhialta AE.

Faoi Chonradh Liospóin, tugadh isteach cineál breise rannpháirtíochta poiblí: an tionscnamh ó na saoránaigh. Tugtar an deis leis sin do mhilliún saoránach a thagann as seacht mBallstát ar a laghad a iarraidh ar an gCoimisiún togra a chur isteach in aon réimse ina bhfuil sé de chumhacht aige gníomh dlíthiúil a mholadh.

CÚLRA

Le haghaidh tuilleadh faisnéise, féach:

• Saoránacht AE (suíomh gréasáin Europa).

PRÍOMHDHOICIMÉID

Leagan comhdhlúite den Chonradh ar Fheidhmiú an Aontais Eorpaigh — Cuid a dó — Neamh–idirdhealú agus saoránacht an Aontais — Airteagal 20 (sean–Airteagal 17 CCE) (IO C 202, 7.6.2016, lgh. 56-57)

Leagan comhdhlúite den Chonradh ar an Aontas Eorpach — Teideal II — Forálacha maidir leis na prionsabail dhaonlathacha — Airteagal 9 (IO C 202, 7.6.2016, lch. 20)

Nuashonraithe 30.06.2021