Το δικαστικό σύστημα της Ευρωπαϊκής Ένωσης: Δικαστήριο και Πρωτοδικείο

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Τα τελευταία χρόνια, ο όγκος των υποθέσεων και ο φόρτος εργασίας του Δικαστηρίου και του Πρωτοδικείου αυξήθηκαν κατά πολύ, με αποτέλεσμα να καθίσταται δυσχερής η ταχεία και αποτελεσματική εκτέλεση των καθηκόντων και των δύο οργάνων. Ενόψει της κατάστασης αυτής, αλλά και της διεύρυνσης της Ένωσης, σε 27 πλέον κράτη μέλη, η Συνθήκη της Νίκαιας έλαβε σημαντικά μέτρα για να βελτιωθεί η λειτουργία του δικαστικού συστήματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ).

Οι μεταρρυθμίσεις αυτές αφορούν κατά κύριο λόγο τη σύνθεση του Δικαστηρίου και του Πρωτοδικείου, την κατανομή των αρμοδιοτήτων μεταξύ των δύο οργάνων (ενίσχυση των αρμοδιοτήτων που ανατίθενται στο Πρωτοδικείο), τους όρους για την έγκριση του Οργανισμού και του κανονισμού διαδικασίας τους, καθώς και την επίλυση των διαφορών σχετικά με τους κοινοτικούς τίτλους βιομηχανικής ιδιοκτησίας.

Η Συνθήκη της Νίκαιας περιέχει πλήθος διατάξεων σχετικά με το δικαιοδοτικό σύστημα: περιέχονται σε εννέα κύρια άρθρα, ένα πρωτόκολλο περί του Οργανισμού του Δικαστηρίου και του Πρωτοδικείου, καθώς και πέντε δηλώσεις.

ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ (ΔΕΚ)

Το Δικαστήριο απαρτίζεται από τόσους δικαστές όσα και τα κράτη μέλη. Οι γενικοί εισαγγελείς παραμένουν οκτώ αλλά το Συμβούλιο μπορεί ανά πάσα στιγμή να αυξήσει τον αριθμό αυτό, αποφασίζοντας με ομοφωνία.

Ενόψει της αύξησης του αριθμού των δικαστών λόγω της διεύρυνσης, η Συνθήκη της Νίκαιας τροποποίησε τον Οργανισμό του Δικαστηρίου έτσι ώστε να προσαρμόσει την εσωτερική του οργάνωση. Έτσι, προκειμένου να διατηρηθεί η αποτελεσματικότητα της δικαιοδοσίας και η συνοχή της νομολογίας του, το Δικαστήριο μπορεί να συνέρχεται ως «τμήμα μείζονος συνθέσεως» με έντεκα δικαστές (στο οποίο συμμετέχει ο Πρόεδρος του Δικαστηρίου και οι πρόεδροι των πενταμελών τμημάτων). Η σύνθεση αυτή θα εκδικάζει, κατά κανόνα, υποθέσεις που έχουν ήδη εξεταστεί από την ολομέλεια.

Όσον αφορά το εύρος των αρμοδιοτήτων του Δικαστηρίου, η Συνθήκη της Νίκαιας θεσπίζει, μέσω του νέου άρθρου 229A της Συνθήκης περί ιδρύσεως της Ευρωπαϊκής Κοινότητας (Συνθήκη ΕΚ), μια νομική βάση που επιτρέπει στο Συμβούλιο να του μεταβιβάσει, αποφασίζοντας με ομοφωνία, την αρμοδιότητα να αποφαίνεται επί διαφορών σχετικών με κοινοτικούς τίτλους βιομηχανικής ιδιοκτησίας. Η εν λόγω διάταξη αφορά ουσιαστικά τις διαφορές μεταξύ ιδιωτών που θα έχουν αντικείμενο το μελλοντικό κοινοτικό δίπλωμα ευρεσιτεχνίας. Η απόφαση αυτή του Συμβουλίου θα τεθεί σε ισχύ μόνο αφού επικυρωθεί από τα κράτη μέλη.

Η Συνθήκη της Νίκαιας προέβη επίσης στην επέκταση του δικαιώματος προσφυγής του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου ενώπιον του Δικαστηρίου (άρθρο 230 της Συνθήκης ΕΚ). Το ΕΚ μπορεί, εφεξής, να προσφεύγει ενώπιον του Δικαστηρίου υπό τις ίδιες συνθήκες όπως και τα υπόλοιπα θεσμικά όργανα.

Τέλος, η Συνθήκη εισήγαγε μεγαλύτερη ευελιξία για τη μελλοντική προσαρμογή του δικαιοδοτικού συστήματος, διευθετώντας σειρά θεμάτων αναφορικά με τον Οργανισμό του Δικαστηρίου (μεταξύ άλλων, ανακατανομή των αρμοδιοτήτων), ο οποίος μπορεί να τροποποιηθεί από το Συμβούλιο, κατόπιν αιτήσεως του Δικαστηρίου ή της Επιτροπής. Η Συνθήκη της Νίκαιας, ωστόσο, διατήρησε την απαίτηση ομοφωνίας για τις τροποποιήσεις του Οργανισμού του Δικαστηρίου. Αντίθετα, το Συμβούλιο μπορεί εφεξής να εγκρίνει τον κανονισμό διαδικασίας του Δικαστηρίου και του Πρωτοδικείου με ειδική πλειοψηφία.

ΤΟ ΠΡΩΤΟΔΙΚΕΙΟ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ (ΠΕΚ)

Οι βασικές διατάξεις σχετικά με το Πρωτοδικείο, οι οποίες περιλαμβάνονταν έως τώρα στην απόφαση θέσπισης του ΠΕΚ, ενσωματώνονται πλέον στη Συνθήκη ΕΚ και συγκεκριμένα στα άρθρα 210, 220, 224, 225, 225A.

Η Συνθήκη της Νίκαιας ορίζει ότι το Πρωτοδικείο περιλαμβάνει έναν τουλάχιστον δικαστή ανά κράτος μέλος και του αναθέτει να ορίζει τον ακριβή αριθμό των δικαστών του (άρθρο 224 ΕΚ).

Όσον αφορά την κατανομή των αρμοδιοτήτων, η Συνθήκη της Νίκαιας επέτρεψε τη διεύρυνση των αρμοδιοτήτων του Πρωτοδικείου. Το Πρωτοδικείο παραμένει, κατά βάση, η αρμόδια αρχή όσον αφορά τις ευθείες προσφυγές, με εξαίρεση αυτές που ο Οργανισμός επιφυλάσσει στο Δικαστήριο. Οι αποφάσεις του Πρωτοδικείου μπορούν να επανεξετάζονται από το Δικαστήριο, εφόσον υπάρχει σοβαρός κίνδυνος να θιγεί η ενότητα ή η συνοχή του κοινοτικού δικαίου. Επιπλέον, μολονότι το Δικαστήριο διατηρεί, κατά βάση, την αρμοδιότητα να αποφαίνεται επί προδικαστικών θεμάτων, ο Οργανισμός μπορεί να αναθέσει στο Πρωτοδικείο προδικαστική αρμοδιότητα σε συγκεκριμένους τομείς.

Η νέα Συνθήκη προβλέπει επίσης ότι το Συμβούλιο δύναται να συνιστά ειδικά δικαιοδοτικά τμήματα για να εκδικάζουν σε πρώτο βαθμό ορισμένες κατηγορίες προσφυγών οι οποίες ασκούνται σε συγκεκριμένους τομείς. Έτσι, η δήλωση αριθ. 16 που προσαρτάται στη Συνθήκη καλεί το Δικαστήριο και την Επιτροπή να εκπονήσουν σχέδιο απόφασης για τη σύσταση δικαιοδοτικού τμήματος αρμοδίου να αποφαίνεται πρωτοδίκως επί των διαφορών σε θέματα δημόσιας διοίκησης (άρθρο 236 ΕΚ).

Σε γενικές γραμμές, όπως στην περίπτωση του Δικαστηρίου, η Συνθήκη εισήγαγε μεγαλύτερη ευελιξία για τη μελλοντική προσαρμογή του δικαιοδοτικού συστήματος, διευθετώντας τα θέματα σύνθεσης και ανάθεσης αρμοδιοτήτων στον Οργανισμό του Πρωτοδικείου, ο οποίος μπορεί να τροποποιηθεί από το Συμβούλιο, χωρίς να απαιτείται αναθεώρηση της Συνθήκης κατά την επίσημη διαδικασία. Αναφορικά με την έγκριση του κανονισμού διαδικασίας του Πρωτοδικείου από το Συμβούλιο, απαιτείται πλέον ειδική πλειοψηφία και όχι ομοφωνία, όμοια με την έγκριση του κανονισμού διαδικασίας του Δικαστηρίου.

ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΩΝ ΜΕΤΑΞΥ ΤΟΥ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΔΙΚΕΙΟΥ

Η Συνθήκη καθορίζει την κατανομή των αρμοδιοτήτων μεταξύ του Δικαστηρίου και του Πρωτοδικείου, αλλά ορίζει ότι αυτή η οριοθέτηση μπορεί να τροποποιηθεί από τον Οργανισμό των δύο οργάνων (άρθρο 225 ΕΚ).

Το Πρωτοδικείο καθίσταται ο δικαστής του κοινού δικαίου για όλες τις ευθείες προσφυγές, ιδιαίτερα τις προσφυγές ακύρωσης (άρθρο 230 ΕΚ), παράλειψης (άρθρο 232 ΕΚ), ευθύνης (άρθρο 235 ΕΚ), με εξαίρεση αυτές που ανατίθενται σε ένα δικαιοδοτικό τμήμα και αυτές που ο Οργανισμός επιφυλάσσει στο Δικαστήριο.

Το Δικαστήριο, ως ανώτατο δικαιοδοτικό όργανο της Ένωσης, παραμένει αρμόδιο να αποφαίνεται επί των λοιπών διαφορών σχετικά με βασικά θέματα κοινοτικής έννομης τάξης και ασκεί αυτό το καθήκον μέσω της διαδικασίας προδικαστικών θεμάτων τα οποία τίθενται από τα εθνικά δικαστήρια. Οι διατάξεις της Συνθήκης προβλέπουν, ωστόσο, ότι μπορεί να αναθέσει στο Πρωτοδικείο προδικαστική αρμοδιότητα σε συγκεκριμένους τομείς.

Προκειμένου να αποσαφηνιστεί αυτή η ανακατανομή αρμοδιοτήτων, η δήλωση αριθ. 12 που προσαρτάται στη Συνθήκη καλεί το Δικαστήριο και την Επιτροπή να εξετάσουν, το συντομότερο δυνατό, τη γενική κατανομή αρμοδιοτήτων, προκειμένου να εξετασθούν οι κατάλληλες προτάσεις μόλις τεθεί σε ισχύ η Συνθήκη της Νίκαιας.

ΑΝΑΚΕΦΑΛΑΙΩΤΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ

Ημερομηνία τελευταίας τροποποίησης: 13.09.2007