Ανταπόκριση της ΕΕ στις ευαίσθητες καταστάσεις

Η παρούσα ανακοίνωση προτείνει μια στρατηγική συνδυασμένης και συντονισμένης ανταπόκρισης της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) στις ευαίσθητες καταστάσεις στις τρίτες χώρες. Η στρατηγική αυτή θεμελιώνεται στην καλύτερη χρησιμοποίηση των διαφόρων μέσων που διαθέτει η ΕΕ σε πολιτικό, διπλωματικό, ανθρωπιστικό, αναπτυξιακό επίπεδο, καθώς και σε επίπεδο ασφάλειας.

ΠΡΑΞΗ

Ανακοίνωση της Επιτροπής στο Συμβούλιο, στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, στην Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και στην Επιτροπή των Περιφερειών της 25ης Νοεμβρίου 2007 - Για την ανταπόκριση της ΕΕ σε ευαίσθητες καταστάσεις - δέσμευση σε περιβάλλοντα δυσμενή για τη βιώσιμη ανάπτυξη, τη σταθερότητα και την ειρήνη [COM(2007) 643 τελικό - Δεν έχει δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα].

ΣΥΝΟΨΗ

Οι ευαίσθητες καταστάσεις αποτελούν σημαντικό εμπόδιο για τη βιώσιμη ανάπτυξη, τη σταθερότητα της περιοχής και τη διεθνή ασφάλεια. Οφείλονται σε πολλούς παράγοντες, όπως η διαρθρωτική αδυναμία της οικονομίας, ορισμένες ελλείψεις της δημοκρατικής διακυβέρνησης, η υποβάθμιση του περιβάλλοντος ή η πρόσβαση στους φυσικούς πόρους. Στις καταστάσεις αυτές, το κράτος δεν θέλει ή δεν είναι σε θέση να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις του από την άποψη της παροχής βασικών υπηρεσιών, της διαχείρισης των πόρων, του κράτους δικαίου, της ασφάλειας του πληθυσμού καθώς και της προστασίας και προώθησης των δικαιωμάτων και των ελευθεριών των πολιτών.

Λόγω της θέσης της ως κύριου χορηγού ανθρωπιστικής και αναπτυξιακής βοήθειας καθώς και του πρωταγωνιστικού ρόλου της σε θέματα διεθνούς πολιτικής και ασφάλειας, η ΕΕ έχει ιδιαίτερες ευθύνες όσον αφορά την ανταπόκριση στις ευαίσθητες καταστάσεις.

Στον τομέα της πρόληψης της ευαίσθητης κατάστασης, υπάρχουν εργαλεία έγκαιρης προειδοποίησης, ανάλυσης, παρακολούθησης και εκτίμησης. Η αναπτυξιακή συνεργασία και τα πολιτικά μέσα διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην εφαρμογή προληπτικών μέτρων. Αφενός, η αναπτυξιακή συνεργασία καταπολεμά τις βαθύτερες αιτίες της ανασφάλειας. Στο πλαίσιο αυτό, τα έγγραφα στρατηγικής ανά χώρα (ΕΣΧ) αποτελούν ένα δυναμικό που θα πρέπει να ενισχυθεί. Αφετέρου, ο πολιτικός διάλογος, ουσιαστικό σημείο κάθε συμφωνίας συνεργασίας μεταξύ της ΕΕ και των τρίτων χωρών, μπορεί να βοηθήσει στη χάραξη εθνικών στρατηγικών που αποσκοπούν σε μια μονιμότερη έξοδο από την ευαίσθητη κατάσταση.

Η ανταπόκριση στην ευαίσθητη κατάσταση διασφαλίζεται κατ' αρχάς με τη συνεργασία για τη μακροπρόθεσμη ανάπτυξη, ιδίως μέσω των ΕΣΧ. Στις περιπτώσεις όπου αυτό δεν είναι πλέον δυνατό, λόγω της επιδείνωσης της κατάστασης, η ΕΕ χρησιμοποιεί μέσα πολιτικού και διπλωματικού χαρακτήρα. Τέλος, όταν οι ευαίσθητες καταστάσεις εκφυλίζονται και οδηγούν σε κρίσεις με επιπτώσεις ανθρωπιστικής φύσεως, χορηγείται ανθρωπιστική βοήθεια.

Η ανταπόκριση στην ευαίσθητη κατάσταση πρέπει να είναι προσαρμοσμένη στην κατάσταση της ενδιαφερόμενης χώρας, με άξονα τη στρατηγική μακροπρόθεσμης ανταπόκρισης, καθώς και την αρχική ανταπόκριση που στοχεύει στην κάλυψη των άμεσων αναγκών του πληθυσμού, ιδίως των πλέον ευάλωτων ομάδων του. Εξάλλου, είναι σημαντικό να αποφεύγεται να δημιουργούνται «ορφανές από βοήθεια χώρες», επιδιώκοντας τη συμπληρωματικότητα των παρεμβάσεων χάρη στον κώδικα συμπεριφοράς της ΕΕ και, στο πλαίσιο της ανθρωπιστικής βοήθειας, στη μέθοδο εντοπισμού των ξεχασμένων κρίσεων. Επίσης, είναι απαραίτητο ένα αυξημένο επίπεδο συντονισμού εντός της ΕΕ.

Η διαχείριση της μετά την κρίση φάσης διασφαλίζεται από το στρατηγικό πλαίσιο «σύνδεση αρωγής, αποκατάστασης και ανάπτυξης» (esdeenfr) (ΣΑΑΑ), που αποσκοπεί στη δημιουργία συνεργειών μεταξύ της απόσυρσης της ανθρωπιστικής βοήθειας και της μετάβασης προς αναπτυξιακές δραστηριότητες. Η Επιτροπή υπογραμμίζει την αναγκαιότητα βελτίωσης αυτού του πλαισίου, ιδίως με την καλύτερη ενσωμάτωση της διακυβέρνησης, της εθνικής ανάπτυξης και της ασφάλειας.

Στην ανταπόκρισή της στις ευαίσθητες καταστάσεις, η ΕΕ οφείλει να συνδυάσει καλύτερα τα μέσα που διαθέτει, δηλ. τα κοινοτικά μέσα, τους μηχανισμούς κοινής εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφάλειας (ΚΕΠΠΑ) και της ευρωπαϊκής πολιτικής ασφάλειας και άμυνας (ΚΕΠΑΑ), καθώς και τη διμερή βοήθεια των κρατών μελών. Η Επιτροπή πρέπει κυρίως να ευνοήσει την αυξημένη συνέργεια ανάμεσα στα υφιστάμενα χρηματοδοτικά μέσα, δηλ.:

• του Ευρωπαϊκού Ταμείου Ανάπτυξης (ΕΤΑ), το οποίο χρηματοδοτεί ευέλικτους μηχανισμούς για τις ενέργειες μετά το στάδιο έκτακτης ανάγκης και τη μετάβαση προς τη φάση της ανάπτυξης·
• των μέσων συνεργασίας για την ανάπτυξη καθώς και των μέσων γειτονίας και εταιρικής σχέσης, τα οποία προβλέπουν μια διαδικασία ειδικής έκτακτης ανάγκης που επιτρέπει τη μετάβαση προς την ανάπτυξη καθώς και των ειδικών μέτρων που πρέπει να τίθενται σε εφαρμογή όταν δεν μπορούν να παρέμβουν τα μέσα σταθερότητας και ανθρωπιστικής βοήθειας·
• του μέσου σταθερότητας, που επιτρέπει να χορηγείται στήριξη σε περίπτωση καταστάσεων κρίσεων ή εμφανιζόμενων κρίσεων, αρχικής πολιτικής σταθεροποίησης έπειτα από μια κρίση ή ταχείας ανάκαμψης έπειτα από φυσικές καταστροφές·
• του μέσου ανθρωπιστικής βοήθειας, που χρησιμοποιείται όταν οι κρίσεις έχουν επιπτώσεις σε ανθρωπιστικό επίπεδο, ανεξάρτητα από το επίπεδο της ευαίσθητης κατάστασης και τους λόγους της κρίσης·
• του θεματικού προγράμματος για τους μη κρατικούς φορείς και τις τοπικές αρχές και του ευρωπαϊκού μέσου για τη δημοκρατία και τα δικαιώματα του ανθρώπου, τα οποία προβλέπουν διαδικασίες που εφαρμόζονται σε καταστάσεις δυσμενείς για τη συμμετοχική ανάπτυξη ή για το σεβασμό των δικαιωμάτων του ανθρώπου. Ειδικότερα, το ευρωπαϊκό μέσο για τη δημοκρατία και τα δικαιώματα του ανθρώπου επιτρέπει να χρηματοδοτούνται δραστηριότητες χωρίς την έγκριση των κυβερνήσεων των χωρών εταίρων, πράγμα που έχει θεμελιώδη σημασία σε ορισμένες ευαίσθητες καταστάσεις·
• της δημοσιονομικής στήριξης, η οποία χρησιμοποιήθηκε επανειλημμένα από την Επιτροπή σε περίπτωση χωρών που εξέρχονται από περίοδο συγκρούσεων, για την αντιμετώπιση επειγουσών οικονομικών αναγκών, την παγίωση βασικών κρατικών λειτουργιών και τη διατήρηση της κοινωνικής σταθερότητας.

Τέλος, η Επιτροπή προτείνει μία σειρά δράσεων, ιδίως:

• την έγκριση και την εφαρμογή των αρχών για τη διεθνή δέσμευση, τα ευάλωτα κράτη και τις ευαίσθητες καταστάσεις (PDF) (EN) (FR) που καθορίστηκαν από την Επιτροπή Αναπτυξιακής Βοήθειας (ΕΑΒ) του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ)·
• τη συστηματικότερη ένταξη θεμάτων που αφορούν τις ευαίσθητες καταστάσεις στον πολιτικό διάλογο με τις ευάλωτες χώρες εταίρους·
• την τακτική ανταλλαγή αναλύσεων κινδύνου και της σχετικής ανταπόκρισης της ΕΕ, τόσο επιτόπου όσο και στην έδρα·
• τη χαρτογράφηση των λεπτομερειών χορήγησης της διμερούς και της κοινοτικής βοήθειας, με ιδιαίτερη προσοχή στη συμπληρωματικότητα μεταξύ των κοινών δράσεων των ΚΕΠΠΑ/ΚΕΠΑΑ, του μέσου σταθερότητας, της διευκόλυνσης της ειρήνης για την Αφρική και των εργαλείων μακροπρόθεσμης συνεργασίας·
• την εξέταση των εργαλείων αξιολόγησης και ανάλυσης της διακυβέρνησης, των συγκρούσεων και της παρακολούθησης των καταστροφών·
• τη βελτίωση του μηχανισμού δημοσιονομικής στήριξης, συμπεριλαμβανομένου του αυξημένου συντονισμού με τα διεθνή χρηματοπιστωτικά ιδρύματα·
• την εντατικοποίηση της εταιρικής σχέσης με τα Ηνωμένα Έθνη και τους άλλους πολυμερείς οργανισμούς.

ΣΥΝΑΦΕΙΣ ΠΡΑΞΕΙΣ

Συμπεράσματα του Συμβουλίου για την ανταπόκριση της ΕΕ στις ευαίσθητες καταστάσεις. Γενικές υποθέσεις και εξωτερικές σχέσεις του Συμβουλίου - 19 Νοεμβρίου 2007 [Δεν έχει δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα] [PDF (ES) (DE) (EN) (FR)].

Το Συμβούλιο εγκρίνει, μεταξύ άλλων, εξ ονόματος της ΕΕ, τις «αρχές για τη διεθνή δέσμευση στα ευάλωτα κράτη και τις ευαίσθητες καταστάσεις» και ζητά από την Επιτροπή να υποβάλει, για το 2009, σχέδιο εφαρμογής που βασίζεται στα συμπεράσματά του.

Ημερομηνία τελευταίας τροποποίησης: 31.01.2008