Επισιτιστική ασφάλεια: η πολιτική και η διαχείριση της επισιτιστικής βοήθειας

Ο παρών κανονισμός καθιερώνει ένα πλαίσιο για την πολιτική και τη διαχείριση της επισιτιστικής βοήθειας και για τις δράσεις που αφορούν την επισιτιστική ασφάλεια της Ευρωπαϊκής Κοινότητας. Η ρύθμιση αυτή αντικαθίσταται από τον κανονισμό που θεσπίζει χρηματοδοτικό μέσο για τη συνεργασία στην ανάπτυξη αρχής γενομένης από την 1η Ιανουαρίου 2007.

ΠΡΑΞΗ

Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1292/96 του Συμβουλίου, της 27ης Ιουνίου 1996, σχετικά με την πολιτική και τη διαχείριση της επισιτιστικής βοήθειας και των ειδικών δράσεων στήριξης για την επισιτιστική ασφάλεια [Βλέπε πράξεις τροποποίησης].

ΣΥΝΟΨΗ

Πλαίσιο

Η επισιτιστική βοήθεια και η δράση στήριξης για την επισιτιστική ασφάλεια αποτελούν ένα σημαντικό μέσο της πολιτικής της βοήθειας της Κοινότητας για την ανάπτυξη. Ο κανονισμός αυτός θεσπίζει το γενικό πλαίσιο της πολιτικής και των κοινοτικών δράσεων σε αυτούς τους τομείς. Καταργεί τους κανονισμούς (ΕΟΚ) αριθ. 3972/86, (ΕΟΚ) αριθ. 1755/84, (ΕΟΚ) αριθ. 2507/88, (ΕΟΚ) αριθ. 2508/88 και (ΕΟΚ) αριθ. 1420/87 που αποτελούσαν το παλαιό πλαίσιο στον τομέα αυτόν. Ωστόσο, οι δράσεις της επισιτιστικής βοήθειας ανθρωπιστικού χαρακτήρα δεν υπάγονται στον παρόντα κανονισμό.

Γενικοί στόχοι και προσανατολισμοί

Η πολιτική που καθιερώνεται από τον παρόντα κανονισμό ανταποκρίνεται στους στόχους και στις κύριες κατευθυντήριες γραμμές της αναπτυξιακής πολιτικής της Κοινότητας. Πρέπει να ενσωματώνεται πλήρως σε όλες τις πτυχές της εν λόγω πολιτικής, ιδίως με την υιοθέτηση μιας διατομεακής προσέγγισης. Υπό την έννοια αυτή, έχει ως κύριο στόχο την καταπολέμηση της φτώχειας και την εξασφάλιση ενός στενού συντονισμού μεταξύ των κρατών μελών και της Κοινότητας καθώς και με άλλους διεθνείς οργανισμούς [παραδείγματος χάριν, τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ)] και με την κοινωνία των πολιτών [παραδείγματος χάριν, τους μη κυβερνητικούς οργανισμούς (ΜΚΟ)], κλπ.

Είναι επίσης σημαντικό η επισιτιστική βοήθεια να ενισχύει την εταιρική σχέση με τη δικαιούχο χώρα, εντασσόμενη στην πολιτική της αναπτυσσόμενης χώρας και σεβόμενη τις ιδιαίτερες συνθήκες της χώρας, με στόχο την ενίσχυση της υπάρχουσας πολιτικής.

Όσον αφορά τους ειδικότερους στόχους, οι δράσεις θα πρέπει να αποσκοπούν, μεταξύ άλλων, στην προώθηση της επισιτιστικής ασφάλειας, στην ανύψωση του επιπέδου διατροφής των δικαιούχων πληθυσμών και στη συμβολή στη ισορροπημένη οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη.

Ο κανονισμός ισχύει τόσο βραχυπρόθεσμα όσο και μακροπρόθεσμα, ενώ απώτερος στόχος είναι να καταστεί περιττή η επισιτιστική βοήθεια. Υπό την έννοια αυτή, οι κατευθυντήριες γραμμές της στρατηγικής αποσκοπούν στην εφαρμογή των μακροπρόθεσμων προγραμμάτων.

Τομείς δράσης

Ο κανονισμός καθορίζει τρεις κύριους τύπους βοήθειας: πρώτον, η επισιτιστική βοήθεια δηλαδή, δράσεις που είναι μάλλον βραχυπρόθεσμες· κατά δεύτερο λόγο, οι δράσεις στήριξης στην επισιτιστική ασφάλεια, οι οποίες περιλαμβάνουν τις μακροπρόθεσμες δράσεις που αποβλέπουν στην επίτευξη αειφόρου επισιτιστικής ασφάλειας και, κατά τρίτο λόγο, οι δράσεις που έχουν στόχο την ενίσχυση των συστημάτων έγκαιρης προειδοποίησης και των προγραμμάτων αποθεματοποίησης.

Οι δράσεις επισιτιστικής βοήθειας Η χορήγηση της βοήθειας στηρίζεται σε μία αξιολόγηση των αναγκών της χώρας και πρέπει να λαμβάνει υπόψη της τα χαρακτηριστικά της χώρας και του κοινωνικού συνόλου. Τα κριτήρια για τη βοήθεια περιλαμβάνουν:

Εφόσον χρειάζεται, η χορήγηση της επισιτιστικής βοήθειας μπορεί να εξαρτηθεί από βραχυπρόθεσμα ή μακροπρόθεσμα προγράμματα που έχουν στόχο να βελτιώσουν την επισιτιστική ασφάλεια.

Οι δράσεις στήριξης για την επισιτιστική ασφάλεια Η επισιτιστική βοήθεια έχει διαφοροποιηθεί. Η διαφοροποίηση αυτή φαίνεται ιδιαίτερα στις ενέργειες στήριξης για την επισιτιστική ασφάλεια. Λόγω των μακροπρόθεσμων στόχων των δράσεων αυτών, χορηγείται οικονομική ή τεχνική βοήθεια και οι δράσεις πρέπει να ενσωματώνονται σε ένα πολυετές πρόγραμμα. Η κατηγορία αυτής της βοήθειας αποτελεί, από οικονομική άποψη, την πιο σημαντική κατηγορία.

Οι κύριες δράσεις που χρηματοδοτούνται είναι τεχνικής φύσης και έχουν στόχο να βελτιώσουν τις δυνατότητες των δικαιούχων χωρών, συμπεριλαμβανομένων:

Τα συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης και τα προγράμματα αποθεματοποίησης Πρόκειται για τη βελτίωση της επισιτιστικής ασφάλειας των δικαιούχων χωρών με την ενίσχυση ή, σε εξαιρετικές περιπτώσεις, με τη δημιουργία εθνικών και διεθνών συστημάτων έγκαιρης προειδοποίησης και ενίσχυσης των συστημάτων αποθεματοποίησης. Η βοήθεια μπορεί να χορηγείται μόνο στις χώρες που δικαιούνται την επισιτιστική βοήθεια της Ευρωπαϊκής Κοινότητας και των κρατών μελών της ή διεθνών ή περιφερειακών οργανισμών, συμπεριλαμβανομένων των ΜΚΟ. Τα μέτρα που χρηματοδοτούνται μπορούν να περιλαμβάνουν μελέτες, δημιουργία υποδομών κ.λπ.

Ο τύπος αυτός της βοήθειας δεν αντιπροσωπεύει παρά ένα ελάχιστο τμήμα του χορηγούμενου προϋπολογισμού (κάτω του 5%).

Λεπτομέρειες εφαρμογής της οικονομικής βοήθειας

Η κοινοτική βοήθεια λαμβάνει τη μορφή μη επιστρεπτέων ενισχύσεων. Στην πράξη, η βοήθεια παρέχεται με δύο μορφές οικονομικής βοήθειας:

Η πρακτική εφαρμογή της βοήθειας αυτής γίνεται μέσω:

Η εκτέλεση των προγραμμάτων πρέπει να τηρεί τους κοινωνικούς και οικονομικούς όρους που ισχύουν στη δικαιούχο χώρα. Αυτό λαμβάνει ιδιαίτερη σημασία όταν πρόκειται για την αγορά των απαραίτητων υλικών στη χώρα αυτή.

Εφαρμογή στο πλαίσιο της Κοινότητας

Η Επιτροπή, που βοηθείται από επιτροπή επισιτιστικής ασφάλειας και επισιτιστικής βοήθειας η οποία αποτελείται από εκπροσώπους των κρατών μελών με πρόεδρος ένα μέλος της Επιτροπής, είναι υπεύθυνη για την εφαρμογή του κανονισμού. Όσον αφορά ιδιαίτερα την επισιτιστική βοήθεια, το Συμβούλιο ορίζει το συνολικό ποσό της βοήθειας σε σιτηρά η οποία προβλέπεται στη σύμβαση για την επισιτιστική βοήθεια (es de en fr). Η σύμβαση αυτή αποτελεί τμήμα μιας διεθνούς συμφωνίας στην οποία η Κοινότητα αποτελεί μέρος και η οποία έχει σκοπό να συμβάλλει στην επισιτιστική ασφάλεια και να βελτιώσει την ικανότητα της διεθνούς κοινότητας όσον αφορά την επισιτιστική βοήθεια.

Εφαρμογή από την Κοινότητα στις δικαιούχες χώρες

Οι τεχνικοί βοηθοί για την επισιτιστική ασφάλεια που είναι επιφορτισμένοι με τον καθορισμό των προγραμμάτων, την παρακολούθηση της εφαρμογής και την αξιολόγησή τους είναι παρόντες στις δικαιούχες χώρες. Η Επιτροπή έχει για το σκοπό αυτό αντιπροσωπείες σε πολλές από αυτές τις χώρες.

Μέχρι το 2000, η εφαρμογή γινόταν επίσης μέσω του προγράμματος RESAL (ευρωπαϊκό δίκτυο επισιτιστικής ασφάλειας) που υποστηριζόταν από την Επιτροπή. Ωστόσο, μετά από την έκθεση αξιολόγησης του 2000, αυτό αντικαταστάθηκε από μια πιο αποκεντρωμένη εφαρμογή στις δικαιούχες χώρες.

Επιλέξιμες χώρες

Ο κανονισμός παρέχει σε παράρτημα κατάλογο των επιλέξιμων χωρών ο οποίος ενημερώνεται τακτικά. Σύμφωνα με το στόχο της καταπολέμησης της φτώχειας, δίνεται προτεραιότητα στα φτωχότερα στρώματα του πληθυσμού και στις χώρες με χαμηλά εισοδήματα που έχουν ιδιαίτερα σημαντικές ελλείψεις τροφίμων.

Επιπλέον, οι χώρες οι οποίες έχουν διέλθει κρίση και έχουν ανάγκη επισιτιστικής βοήθειας αλλά στις οποίες η κατάσταση δεν επιτρέπει την ανάπτυξη στρατηγικής επισιτιστικής ασφάλειας, αποτελούν επίσης αντικείμενο ιδιαίτερης προσοχής.

Aλλοι παράγοντες εκτός από την Κοινότητα και τις δικαιούχες χώρες

Η εφαρμογή της κοινοτικής βοήθειας στον τομέα αυτό γίνεται μέσω πολλών παραγόντων εκτός της Κοινότητας και των δικαιούχων χωρών. Οι δύο βασικοί παράγοντες υπό την έννοια αυτή, είναι:

Αξιολόγηση

Η Επιτροπή πρέπει να προβαίνει τακτικά σε αξιολογήσεις των δράσεων επισιτιστικής βοήθειας και να τις διαβιβάζει στην επιτροπή. Επιπλέον η Επιτροπή, υποχρεούται να υποβάλλει ετήσια έκθεση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στο Συμβούλιο σχετικά με την εφαρμογή του κανονισμού. Η έκθεση πρέπει να περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, πληροφορίες σχετικά με τα προγράμματα και τη χρηματοδότησή τους και σημαντικές στατιστικές σχετικά με τις ενδιαφερόμενες χώρες.

Παραπομπες

Πράξη

Έναρξη ισχύος - Ημερομηνία εκπνοής

Προθεσμία για μεταφορά στο εθνικό δίκαιο των κρατών μελών

Επίσημη Εφημερίδα

Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1292/96

8.7.1996-31.12.2006

-

EE L 166 της 5.7.1996

Πράξη (εις) τροποποίησης

Έναρξη ισχύος

Προθεσμία για μεταφορά στο εθνικό δίκαιο των κρατών μελών

Επίσημη Εφημερίδα

Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1726/2001

02.09.2001

-

ΕΕ L 234 της 01.09.2001

ΣΥΝΑΦΕΙΣ ΠΡΑΞΕΙΣ

Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1905/2006 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 18ης Δεκεμβρίου 2006 για τη θέσπιση μηχανισμού χρηματοδότησης της αναπτυξιακής συνεργασίας [Επίσημη Εφημερίδα L 378 της 27.12.2006].

Ο παρών κανονισμός καταργεί τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1292/96.

Ανακοίνωση της Επιτροπής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στο Συμβούλιο της 5ης Σεπτεμβρίου 2001 «Αξιολόγηση και μελλοντικός προσανατολισμός του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1292/96 του Συμβουλίου σχετικά με την πολιτική διαχείρισης της επισιτιστικής βοήθειας» [COM(2001) 473 τελικό - Δεν έχει δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα].

Η Επιτροπή συμπέρανε ότι δεν υπάρχει ανάγκη τροποποίησης του περιεχομένου του κανονισμού. Ωστόσο, είναι αναγκαίο να διασαφηνιστεί ο ρόλος του κανονισμού στο πλαίσιο των προτεραιοτήτων της Κοινότητας σε σχέση με την αναπτυξιακή πολιτική καθώς και με την πρόοδο που έχει σημειωθεί. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό διότι η Κοινότητα είχε αρχίσει σημαντική αναθεώρηση της αναπτυξιακής πολιτικής της το 1998 και η επισιτιστική ασφάλεια έχει καταστεί μία από τις έξι προτεραιότητες της Κοινότητας στον τομέα αυτόν. Στο εξής, η πολιτικής της επισιτιστικής βοήθειας και της επισιτιστικής ασφάλειας πρέπει να ενσωματωθούν περισσότερο στη γενική αναπτυξιακή πολιτική της Κοινότητας. Δεδομένου ότι πολλές δράσεις που έχουν αναληφθεί βάσει του κανονισμού έχουν μεσοπρόθεσμη ή μακροπρόθεσμη προοπτική η Επιτροπή θεωρεί ότι, είναι ακόμα πολύ νωρίς για να γίνει μια πραγματικά πλήρης αξιολόγηση της εφαρμογής του κανονισμού.

Ρόλος του κανονισμού

Όσον αφορά το ρόλο του κανονισμού, η επισιτιστική ασφάλεια εγγράφεται στον ευρύτερο στόχο της Κοινότητας όσον αφορά την αναπτυξιακή πολιτική, δηλαδή την ενθάρρυνση μιας αειφόρου ανάπτυξης που οδηγεί στη μείωση της φτώχειας. Η Επιτροπή πρέπει, συνεπώς, να ενσωματώσει τις στρατηγικές και τους στόχους της επισιτιστικής ασφάλειας στις εθνικές στρατηγικές ανάπτυξης προκειμένου να εξασφαλιστεί συνοχή και μέγιστη αποτελεσματικότητα. Είναι επίσης αναγκαίο να διατηρηθεί στον κανονισμό μια πλευρά επισιτιστικής ασφάλειας που να έχει προτεραιότητα. Αυτό αποτελεί ένα σημαντικό μέσο που επιτρέπει στην Κοινότητα να αντιμετωπίζει προβλήματα όπως είναι η διαρθρωτική επισιτιστική ανασφάλεια για να επιτευχθεί μείωση της φτώχειας μακροπρόθεσμα, η ανεπάρκεια σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο όσον αφορά τον ανεφοδιασμό καθώς και τα ειδικά προβλήματα διατροφής. Αποτελεί επίσης ένα σημαντικό τρόπο για να καλυφθεί το κενό μεταξύ της βοήθειας επείγουσας ανάγκης, της αποκατάστασης και της ανάπτυξης. Επιπλέον, πρέπει να διευκρινιστούν οι αρμοδιότητες του καθενός από τους συμμετέχοντες σχετικά με όλα τα μέσα ανάπτυξης. Οι παρεμβάσεις επισιτιστικής ασφάλειας έχουν ρόλο διαφορετικό από τις άλλες παρεμβάσεις. Έχουν στόχο να αντιμετωπίσουν τις υπολανθάνουσες διαρθρωτικές αιτίες της επισιτιστικής ανασφάλειας σε εθνικό επίπεδο (έλλειψη εφοδιασμού), σε επίπεδο ατομικού νοικοκυριού (έλλειψη πρόσβασης) και σε ατομικό επίπεδο (επισιτιστική κατανάλωση και επισιτιστική επάρκεια).

Κύριες αρχές

Η έκθεση παρουσιάζει νέες κύριες αρχές που αφορούν την εφαρμογή του κανονισμού. Εκτός από την πλήρη ενσωμάτωση των παρεμβάσεων στις εθνικές και περιφερειακές στρατηγικές, έχει γίνει επεξεργασία και άλλων κύριων αρχών:

Τρόποι εφαρμογής της οικονομικής βοήθειας

Η Επιτροπή θα διατηρήσει τα έμμεσα και άμεσα μέσα ενώ, γενικότερα, θα πρέπει να διατηρηθεί η τάση υπέρ της άμεσης βοήθειας και της διαρθρωτικής βοήθειας. Η βοήθεια αυτή διευκολύνει την ανάληψη αρμοδιοτήτων από τις χώρες εταίρους, ενθαρρύνει το πολυμερές εμπόριο των επισιτιστικών προϊόντων, έχει θετική επίπτωση στις τοπικές επισιτιστικές αγορές, κλπ. Αν και η άμεση βοήθεια έχει να παίξει έναν πιο σημαντικό ρόλο, δεν αντικαθιστά τελείως τη βοήθεια μέσω προγραμμάτων και την επισιτιστική βοήθεια σε είδος. Οι μορφές αυτής της βοήθειας είναι απαραίτητες υπό ορισμένες συνθήκες (εν απουσία, π.χ., μιας αποτελεσματικής κυβέρνησης).

Ένας από τους κύριους περιορισμούς στη διαμόρφωση και στην εφαρμογή εθνικών στρατηγικών και προγραμμάτων είναι η αδυναμία της τοπικής διοικητικής και τεχνικής υποδομής. Στο πλαίσιο της προοπτικής αυτής, η Επιτροπή θα δώσει ακόμα μεγαλύτερη σημασία στη δημιουργία αυτής της υποδομής, παρέχοντας τεχνική βοήθεια, προγράμματα διοικητικής μεταρρύθμισης και προγράμματα κατάρτισης.

Μη κυβερνητικοί παράγοντες

Η Επιτροπή θεωρεί ότι είναι σημαντικό να εισαχθεί μία μεγαλύτερη ευελιξία σε σχέση με το ρόλο των ΜΚΟ. Η Επιτροπή προτίθεται να ενισχύσει τη βοήθεια σε είδος, παρέχοντας μεγαλύτερη αυτονομία στους ΜΚΟ κατά την εφαρμογή και παρατείνοντας τη μέγιστη διάρκεια των προγραμμάτων πέραν του σημερινού ορίου των τριών ετών.

Προγραμματισμός και διαχείριση των πόρων

Πρόκειται κυρίως για την ενημέρωση του καταλόγου των επιλέξιμων χωρών, για τον προσδιορισμό των χωρών που έχουν προτεραιότητα σύμφωνα με κριτήρια όπως είναι, παραδείγματος χάριν, οι χώρες με υψηλό ποσοστό φτώχειας που περιλαμβάνει τη διάσταση της επισιτιστικής ασφάλειας, οι χώρες με μακροπρόθεσμη πολιτική επισιτιστικής ασφάλειας και συνθήκες για αποτελεσματική χρησιμοποίηση, κλπ.

Οι παρεμβάσεις πρέπει να εγγράφονται στα εθνικά προγράμματα πλαίσια και η διαχείρισή τους να γίνεται σύμφωνα με τις αρχές διαχείρισης του κύκλου του σχεδίου που εφαρμόζεται σε όλα τα κοινοτικά προγράμματα.

Το ευρωπαϊκό δίκτυο επισιτιστικής ασφάλειας (RESAL) αποτελούσε ένα σημαντικό μέσο εφαρμογής του κανονισμού ο οποίος είχε στόχο να ενισχύσει τον διάλογο και την εκπόνηση προτάσεων σχετικά με την επισιτιστική ασφάλεια και να συμβάλλει στην επεξεργασία βιώσιμων και αποτελεσματικών μακροπρόθεσμων πολιτικών επισιτιστικής ασφάλειας. Μετά την εκπνοή των συμβάσεων, η Επιτροπή μελετά δυνατότητες για το μέλλον. Θα δημιουργηθεί μια αποκεντρωμένη συνεργασία που θα έχει στόχο, μεταξύ άλλων, να εντάξει το βασικό προσωπικό του RESAL στην υπηρεσία EuropeAid της Επιτροπής (η υπηρεσία που είναι επιφορτισμένη με την πρακτική εφαρμογή της πολιτικής σε κοινοτικό επίπεδο), να κινητοποιήσει τους εμπειρογνώμονες ανωτέρου επιπέδου μέσω των περιφερειακών αντενών και να μεταφέρει και να ενσωματώσει τις τοπικές ενότητες επισιτιστικής ασφάλειας στους εθνικούς οργανισμούς. Θα πρέπει επίσης η διαδικασία έγκρισης ενός προγράμματος να καταστεί περισσότερο ταχεία και να καθιερωθεί ένας συστηματικός έλεγχος των προγραμμάτων.

Το 2003-2004 πραγματοποιήθηκε μια δεύτερη αξιολόγηση της εφαρμογής του παρόντος κανονισμού.

Ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με τα χαρακτηριστικά των προϊόντων που χορηγούνται βάσει της κοινοτικής επισιτιστικής βοήθειας [Επίσημη Εφημερίδα 312 της 31.10.2000].

Η ανακοίνωση καθορίζει τα χαρακτηριστικά των προϊόντων που κινητοποιούνται βάσει της βοήθειας της Επιτροπής.

Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 2519/97 της Επιτροπής της 16ης Δεκεμβρίου 1997 για τις γενικές διατάξεις κινητοποίησης προϊόντων που χορηγούνται δυνάμει του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1292/96 του Συμβουλίου για την κοινοτική επισιτιστική βοήθεια [Επίσημη Εφημερίδα L 346 της 17.12.1997].

Ο κανονισμός καθορίζει τους ειδικούς τρόπους εφαρμογής του κανονισμού, παραδείγματος χάριν, τους όρους σχετικά με την πρόσκληση για την υποβολή προσφορών για την παροχή της βοήθειας κ.λπ.

Ημερομηνία τελευταίας τροποποίησης: 29.07.2007