Η ανταγωνιστικότητα των υπηρεσιών προς τις επιχειρήσεις

Οι υπηρεσίες προς τις επιχειρήσεις απασχολούσαν περίπου 55 εκατ. εργαζομένους το 2001, δηλαδή σχεδόν το 55% της συνολικής απασχόλησης στην οικονομία της αγοράς της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), αποτελώντας έτσι μακράν την κυριότερη πηγή νέων θέσεων εργασίας στην ΕΕ. Ωστόσο, από την παρούσα ανακοίνωση προκύπτει ότι ο τομέας παρουσιάζει σημαντική υστέρηση σε σχέση με την αύξηση της παραγωγικότητας που παρατηρείται στις Ηνωμένες Πολιτείες. Το γεγονός αυτό θα αποτελέσει απειλή για το μέλλον της απασχόλησης στην Ευρώπη. Η μετεγκατάσταση θέσεων εργασίας στον τομέα των υπηρεσιών προς τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ασία κινδυνεύει να γίνει πραγματικότητα, αν οι πολιτικές αρχές δεν ασχοληθούν έγκαιρα με τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι υπηρεσίες προς τις επιχειρήσεις στην ΕΕ.

Ανακοίνωση της Επιτροπής στο Συμβούλιο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών - Η ανταγωνιστικότητα των υπηρεσιών προς τις επιχειρήσεις και η συμβολή τους στις επιδόσεις των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων [COM(2003) 747 τελικό - δεν έχει δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα].

Η παρούσα ανακοίνωση περιλαμβάνει οικονομική ανάλυση του ρόλου των υπηρεσιών στην ευρωπαϊκή οικονομία και εξετάζει την ανταγωνιστικότητά τους, επιχειρώντας να αντικατοπτρίσει τη σημασία τους για την οικονομία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) στο σύνολό της και να υπογραμμίσει τη δέσμευση της Επιτροπής να βελτιώσει τις συνθήκες-πλαίσια εντός των οποίων λειτουργούν οι υπηρεσίες προς τις επιχειρήσεις.

Οι υπηρεσίες για τις επιχειρήσεις περιλαμβάνουν τις υπηρεσίες εντατικής γνώσης που παρέχονται σε επιχειρήσεις, όπως η παροχή συμβουλών στον τομέα της τεχνολογίας της πληροφορίας (ΤΠ), η παροχή συμβουλών διαχείρισης, η διαφήμιση και η επαγγελματική κατάρτιση, καθώς και οι λειτουργικές υπηρεσίες που περιλαμβάνουν υπηρεσίες όπως ο βιομηχανικός καθαρισμός, οι υπηρεσίες ασφαλείας και οι υπηρεσίες γραμματείας. Ο τομέας των υπηρεσιών προς τις επιχειρήσεις δεν δημιουργεί μόνο τις περισσότερες θέσεις εργασίας, αλλά είναι και ο τομέας που παράγει τη μεγαλύτερη προστιθέμενη αξία για την οικονομία σε σχέση με οποιονδήποτε άλλο μακροοικονομικό τομέα. Διαθέτει το μεγαλύτερο δυναμικό ανάπτυξης, δημιουργεί περισσότερες νέες επιχειρήσεις από οποιονδήποτε άλλο τομέα, και αποτελεί τη βάση της οικονομίας της γνώσης.

Η ανάπτυξη των υπηρεσιών προς τις επιχειρήσεις αποδίδεται συνήθως στη μεταφορά θέσεων εργασίας από τη μεταποιητική βιομηχανία προς τις υπηρεσίες λόγω της υπεργολαβικής ανάθεσης δραστηριοτήτων που προηγουμένως εκτελούνταν ενδοεταιρικά. Ωστόσο, οι λόγοι της ανάπτυξης είναι πολύ πιο σύνθετοι. Άλλοι σημαντικοί παράγοντες είναι η μετεξέλιξη των συστημάτων παραγωγής, η αυξημένη ευελιξία, ο εντονότερος ανταγωνισμός στις διεθνείς αγορές, ο αυξανόμενος ρόλος των τεχνολογιών της πληροφορίας και της επικοινωνίας (ΤΠΕ), καθώς και η γνώση και η ανάδυση νέων τύπων υπηρεσιών. Για την Ευρώπη, η οποία επιδιώκει να γίνει μέχρι το 2010 η πιο ανταγωνιστική και δυναμική οικονομία της γνώσης σε παγκόσμιο επίπεδο (Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Λισσαβόνας, Μάρτιος 2000), οι υπηρεσίες προς τις επιχειρήσεις διαδραματίζουν πρωταγωνιστικό ρόλο.

Ωστόσο, ο τομέας των υπηρεσιών προς τις επιχειρήσεις παρουσιάζει σημαντική υστέρηση στην Ευρώπη σε σχέση με την αύξηση της παραγωγικότητας που έχει σημειωθεί στις Ηνωμένες Πολιτείες. Τούτο θα αποτελέσει απειλή για το μέλλον της απασχόλησης στην Ευρώπη. Υπάρχει κίνδυνος η μετεγκατάσταση θέσεων εργασίας του τομέα των υπηρεσιών προς τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ασία να γίνει πραγματικότητα, αν οι πολιτικές αρχές δεν ασχοληθούν έγκαιρα με τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι υπηρεσίες προς τις επιχειρήσεις στην ΕΕ. Σε μια οικονομία της γνώσης, οι προκλήσεις αυτές συνίστανται στη δυνατότητα διατήρησης της ανταγωνιστικότητας, και τούτο εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις επενδύσεις στην ΤΠ και στην έρευνα και ανάπτυξη (Ε&Α). Δυστυχώς, από την άποψη αυτή, η ΕΕ παρουσιάζει σημαντική υστέρηση σε σχέση με τις Ηνωμένες Πολιτείες: οι συνολικές δαπάνες για την ΤΠ στην ΕΕ ανήλθαν στο 4,2% του ΑΕγχΠ το 2001, έναντι 5,3% στις Ηνωμένες Πολιτείες, ενώ οι μέσες δαπάνες για Ε&Α στην ΕΕ ανήλθαν στο 13% -με έντονες διακυμάνσεις μεταξύ των κρατών μελών- έναντι 34% στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Αποτέλεσμα των ανωτέρω είναι ότι, παρά το σημαντικό μερίδιο που καταλαμβάνουν οι ευρωπαϊκές υπηρεσίες προς τις επιχειρήσεις (26%) στις διεθνείς συναλλαγές υπηρεσιών προς τις επιχειρήσεις (εξαγωγές + εισαγωγές) -έναντι 18% για τις Ηνωμένες Πολιτείες-, σε απόλυτες τιμές το συνολικό καθαρό υπόλοιπο των Ηνωμένων Πολιτειών είναι διπλάσιο από της ΕΕ (35 δισ. ευρώ έναντι 17 δισ. ευρώ) και εμφανίζει σαφώς καλύτερα ποσοστά κάλυψης εξαγωγών/εισαγωγών (124% έναντι 108%). Τούτο οφείλεται στο γεγονός ότι η ΕΕ είναι σημαντικός εισαγωγέας υπηρεσιών προς τις επιχειρήσεις, με αποτέλεσμα να υπάρχει ένα μικρό μόνο καθαρό πλεόνασμα. Το θετικό καθαρό υπόλοιπο δημιουργείται από τα σχετικά σημαντικά πλεονάσματα των χρηματοπιστωτικών και ασφαλιστικών υπηρεσιών, των υπηρεσιών μεταφορών και ΤΠ, ενώ ορισμένες επιχειρηματικές υπηρεσίες έντασης γνώσης (νομικές, λογιστικές, διαχειριστικές υπηρεσίες, διαφήμιση και έρευνα αγοράς) και τα δικαιώματα εκμετάλλευσης παρουσιάζουν σημαντικό έλλειμμα.

Μεταξύ προκλήσεων και πολιτικών προτεραιοτήτων

Για να μπορούν να είναι ανταγωνιστικές στη διεθνή αγορά, οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις πρέπει να λειτουργούν υπό συνθήκες ικανές να ανταποκριθούν στις τρέχουσες προκλήσεις της παγκόσμιας αγοράς. Έτσι, η παρούσα ανακοίνωση προσδιορίζει κατ' αρχάς στα πέντε σημεία που ακολουθούν τις κυριότερες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν στην ΕΕ οι υπηρεσίες προς τις επιχειρήσεις:

Για καθεμιά από αυτές τις πέντε προκλήσεις, η παρούσα ανακοίνωση καθορίζει μια σειρά δράσεων προς υλοποίηση. Έχοντας υπόψη τον ανεπαρκή δυναμισμό της αγοράς υπηρεσιών προς τις επιχειρήσεις όσον αφορά την ολοκλήρωση των αγορών και τον ανταγωνισμό, για παράδειγμα, προτείνει τα εξής:

Όσον αφορά τις ποιοτικές και ποσοτικές ελλείψεις των εισροών της παραγωγής (προσόντα του εργατικού δυναμικού, ενσωμάτωση των ΤΠΕ και κεφάλαιο), η παρούσα ανακοίνωση προτείνει τα εξής:

Η παρούσα ανακοίνωση διαπιστώνει επίσης ότι τα αποτελέσματα των εταιρειών παροχής υπηρεσιών σε επιχειρήσεις δεν είναι αρκετά διαφανή (πρότυπα), αποτιμώμενα (καταγραφή των άυλων στοιχείων του ενεργητικού) ή τεκμηριωμένα (ποιότητα). Έτσι, προτείνει τις ακόλουθες δράσεις:

Έχοντας υπόψη ότι η παροχή και η χρησιμοποίηση υπηρεσιών προς τις επιχειρήσεις είναι περιορισμένη στις λιγότερο ανεπτυγμένες περιφέρειες, η παρούσα ανακοίνωση επισημαίνει την ανάγκη να ενταχθούν σε μεγαλύτερο βαθμό οι υπηρεσίες στην πολιτική περιφερειακής ανάπτυξης. Η ανάπτυξη περιφερειακών αγορών για τις υπηρεσίες προς τις επιχειρήσεις αποτελεί απαραίτητο στοιχείο για τη διαδικασία κάλυψης της καθυστέρησης των λιγότερο ευνοημένων ευρωπαϊκών περιφερειών. Οι υπηρεσίες αυτές μπορούν επίσης να συμβάλουν στη δημιουργία ενός ανταγωνιστικότερου περιφερειακού περιβάλλοντος, προσελκύοντας έτσι ξένες επενδύσεις.

Τέλος, προκειμένου να διευκολυνθεί η λήψη αποφάσεων από τις επιχειρήσεις και τους αρμόδιους για τη χάραξη πολιτικής, η παρούσα ανακοίνωση προτείνει να βελτιωθεί το επίπεδο πληροφόρησης και οικονομικής ανάλυσης, ιδίως μέσω της βελτίωσης των στατιστικών για τις υπηρεσίες. Η βελτίωση των γνώσεων και της στατιστικής κάλυψης των υπηρεσιών προς τις επιχειρήσεις αποτελεί βασικό μέσο για την καθοδήγηση όσον αφορά τη λήψη αποφάσεων από τους διευθυντές επιχειρήσεων, τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής και άλλους ενδιαφερόμενους φορείς, καθώς και για την παρακολούθηση της προόδου όσον αφορά την υλοποίηση των τομέων πολιτικής δράσης που περιγράφονται στην παρούσα ανακοίνωση.

Οι προκλήσεις που εντοπίζονται στην ανάλυση πρέπει να αντιμετωπιστούν επειγόντως, διότι διαφορετικά ο ευρωπαϊκός τομέας υπηρεσιών προς τις επιχειρήσεις διατρέχει τον κίνδυνο απώλειας αγορών. Στις αρχές του 2004, η Επιτροπή δημιούργησε ένα ευρωπαϊκό φόρουμ για τις υπηρεσίες προς τις επιχειρήσεις (DE) (EN) (FR), στο οποίο συμμετέχουν τα κοινοτικά θεσμικά όργανα, εκπρόσωποι των κρατών μελών, επαγγελματικές οργανώσεις, εκπρόσωποι των εργαζομένων, ερευνητικά ιδρύματα και άλλοι ενδιαφερόμενοι φορείς του επιχειρηματικού κόσμου.

Βασικά αριθμητικά στοιχεία

Οι υπηρεσίες προς τις επιχειρήσεις αποτελούν τον σημαντικότερο τομέα της οικονομίας, καθότι απασχολούσαν περίπου 55 εκατ. εργαζομένους το 2001 - δηλαδή σχεδόν το 55% της συνολικής απασχόλησης στην οικονομία της αγοράς της ΕΕ.
Ο τομέας των υπηρεσιών προς τις επιχειρήσεις (εξαιρουμένων των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών) αντιστοιχούσε στο 53% της συνολικής απασχόλησης στην οικονομία της αγοράς της ΕΕ το 2000, ενώ το ποσοστό της βιομηχανίας ανέρχεται σε 29% (δηλαδή η βιομηχανία απασχολεί περίπου 29 εκατ. εργαζομένους). Ο τομέας χαρακτηρίζεται από δυναμισμό: από τις πλέον του ενός εκατομμυρίου νέες επιχειρήσεις που συστάθηκαν το 2000 στα 10 κράτη μέλη για τα οποία υπάρχουν στοιχεία, το 66% όλων των νεοσύστατων επιχειρήσεων δημιουργήθηκε στον τομέα των υπηρεσιών προς τις επιχειρήσεις.
Οι υπηρεσίες προς τις επιχειρήσεις κατέχουν εξέχουσα θέση στις Κάτω Χώρες (65%) και στο Ηνωμένο Βασίλειο (61%). Οι χώρες στις οποίες παρατηρείται ο λιγότερο εξέχων ρόλος των υπηρεσιών προς τις επιχειρήσεις - από την άποψη της απασχόλησης - είναι η Πορτογαλία (45%), η Γερμανία (46%) και η Ιταλία (48%).
Κατά μέσον όρο, η συνολική προστιθέμενη αξία που δημιουργείται από τις υπηρεσίες προς τις επιχειρήσεις αντιστοιχούσε, το 2001, στο 54% έναντι 34% για τη μεταποιητική βιομηχανία. Το ποσοστό της προστιθέμενης αξίας παρουσιάζει σημαντικές διαφοροποιήσεις μεταξύ των κρατών μελών, καθότι οι υπηρεσίες προς τις επιχειρήσεις αναλογούν σε 61% στις Κάτω Χώρες και σε 60% στο Ηνωμένο Βασίλειο, έναντι 44% στη Φινλανδία και 48% στη Γερμανία.
Ο τομέας των υπηρεσιών χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα μεγάλο αριθμό πολύ μικρών επιχειρήσεων (επιχειρήσεις που απασχολούν λιγότερους από 10 εργαζομένους). Οι επιχειρήσεις αυτές καλύπτουν το 33% της συνολικής απασχόλησης στον τομέα των υπηρεσιών στην ΕΕ έναντι 18% για τη μεταποιητική βιομηχανία. Στις υπηρεσίες προς τις επιχειρήσεις, οι πολύ μικρές επιχειρήσεις κυριαρχούν στο διανεμητικό εμπόριο (38%). Από την άλλη πλευρά, παρόμοιο ποσοστό απασχόλησης καλύπτεται στις μεγάλες επιχειρήσεις από τις υπηρεσίες προς τις επιχειρήσεις (33%), έναντι 30% στη μεταποιητική βιομηχανία. Οι μεταφορές και οι επικοινωνίες χαρακτηρίζονται από υψηλό ποσοστό θέσεων εργασίας σε μεγάλες επιχειρήσεις (57%).

See also