Κοινή οργάνωση των αγορών των προϊόντων αλιείας

Οι διατάξεις που αφορούν την κοινή οργάνωση των αγορών (ΚΟΑ) των προϊόντων αλιείας πρέπει να προσαρμόζονται στην εξέλιξη και τις αλλαγές που επέρχονται στις αλιευτικές δραστηριότητες με στόχο να εξασφαλίζεται η βιώσιμη διαχείριση των θαλάσσιων πόρων.

Από τη δεκαετία του 70, η ΚΟΑ των προϊόντων αλιείας συμβάλλει ώστε να αμβλυνθούν οι επιπτώσεις των διακυμάνσεων μεταξύ προσφοράς και ζήτησης, προς το συμφέρον των αλιέων, των επιχειρήσεων μεταποίησης και των καταναλωτών.

Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 104/2000 του Συμβουλίου της 17ης Δεκεμβρίου 1999 για την κοινή οργάνωση των αγορών των προϊόντων αλιείας και υδατοκαλλιέργειας [Βλέπε πράξη(-εις) τροποποίησης].

Η κοινή οργάνωση αγοράς (ΚΟΑ) των αλιευτικών προϊόντων * θεσπίστηκε το 1970. Αποτέλεσε το πρώτο μέρος της κοινής αλιευτικής πολιτικής (ΚΑΠ).

Τα αλιευτικά προϊόντα μπορούν να πουληθούν ή να διατεθούν στην αγορά μόνο εάν πληρούν τις προδιαγραφές εμπορίας που αφορούν την ταξινόμηση ανάλογα με την ποιότητα, το μέγεθος ή το βάρος, τη συσκευασία, την παρουσίαση και τη σήμανση. Τα κράτη μέλη ελέγχουν τη συμβατότητα των προϊόντων με τις προδιαγραφές εμπορίας.

Τα ζωντανά, νωπά ή διατηρημένα σε απλή ψύξη προϊόντα μπορούν να πουληθούν στον τελικό καταναλωτή μόνο εφόσον η κατάλληλη ένδειξη ή σήμανση αναφέρει:

Σύσταση και αναγνώριση των οργανώσεων παραγωγών

Οι οργανώσεις παραγωγών (ΟΠ) δημιουργούνται από αλιείς ή υδατοκαλλιεργητές που συνεταιρίζονται ελεύθερα για να θέσουν σε εφαρμογή μέτρα που εξασφαλίζουν τις καλύτερες συνθήκες διάθεσης των προϊόντων τους στην αγορά. Τα μέτρα αυτά αποσκοπούν σε:

Τα κράτη μέλη αναγνωρίζουν ως ΟΠ τις ομάδες παραγωγών που υποβάλλουν σχετική αίτηση και πληρούν ορισμένες προϋποθέσεις.

Τα κράτη μέλη μπορούν επίσης να χορηγήσουν ειδική αναγνώριση στις ΟΠ εφόσον αυτές έχουν υποβάλλει σχέδιο βελτίωσης της ποιότητας των προϊόντων.

Επέκταση των κανόνων που έχουν καθοριστεί από τις οργανώσεις παραγωγών

Εάν μια ΟΠ είναι αντιπροσωπευτική της παραγωγής και της εμπορίας σε έναν ή περισσότερους τόπους εκφόρτωσης, το κράτος μέλος μπορεί να καταστήσει υποχρεωτικά ορισμένα μέτρα της εν λόγω ΟΠ για τα μη μέλη που εμπορεύονται προϊόντα στην ίδια περιοχή.

Κάθε οργάνωση παραγωγών καταρτίζει και διαβιβάζει στις αρμόδιες αρχές του κράτους μέλους επιχειρησιακό πρόγραμμα της αλιευτικής περιόδου το οποίο περιλαμβάνει:

Τα κράτη μέλη μπορούν να χορηγήσουν στις ΟΠ, κατά τη διάρκεια πέντε ετών, αποζημίωση που θα τους επιτρέψει να τηρήσουν τις υποχρεώσεις τους στο πλαίσιο του σχεδιασμού της παραγωγής και της εμπορίας. Η αποζημίωση αυτή υπολογίζεται διαφορετικά ανάλογα με τα είδη.

Εξάλλου, τα κράτη μέλη μπορούν να χορηγήσουν επιπλέον ενίσχυση στις ΟΠ για την εφαρμογή μέτρων που αποβλέπουν στη βελτίωση της οργάνωσης και της εμπορίας των ιχθύων, καθώς και μέτρων που στοχεύουν στην καλύτερη εξισορρόπηση της προσφοράς και της ζήτησης. Η ενίσχυση αυτή χορηγείται σύμφωνα με τον εκτελεστικό κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 498/2007 της Επιτροπής που αφορά το Ευρωπαϊκό Ταμείο Αλιείας.

Τα κράτη μέλη μπορούν, υπό τον έλεγχο της Επιτροπής, να αναγνωρίσουν ως διεπαγγελματικές οργανώσεις τις ομάδες παραγωγών που υποβάλλουν σχετική αίτηση και συγκεντρώνουν αντιπροσώπους στους τομείς της παραγωγής, του εμπορίου και της μεταποίησης.

Η αναγνώριση αυτή εξαρτάται από ορισμένες προϋποθέσεις, εκ των οποίων οι πιο σημαντικές αφορούν τα μέτρα που οι ΔΕ μπορούν να θέσουν σε εφαρμογή (για παράδειγμα η βελτίωση της γνώσης και της διαφάνειας της αγοράς κ.λπ.).

Στην περίπτωση που μια ΔΕ είναι αντιπροσωπευτική της παραγωγής και/ή του εμπορίου και/ή της μεταποίησης ενός συγκεκριμένου προϊόντος, ένα κράτος μέλος μπορεί, μετά από σχετική αίτηση της οργάνωσης αυτής, να καταστήσει υποχρεωτικές για μια περιορισμένη χρονική περίοδο ορισμένες διατάξεις για τα μη μέλη που λειτουργούν στην επικράτειά του.

Οι διατάξεις των οποίων η επέκταση μπορεί να ζητηθεί πρέπει να πληρούν ορισμένες προϋποθέσεις και να αφορούν σε ένα από τα ακόλουθα αντικείμενα: την πληροφόρηση για την παραγωγή και την αγορά, κανόνες παραγωγής πιο αυστηρούς από τους κοινοτικούς και τους εθνικούς, την κατάρτιση υποδειγμάτων συμβάσεων συμβατών με τους κοινοτικούς κανόνες ή τους κανόνες εμπορίας.

Για να εξασφαλιστεί ο εφοδιασμός της αγοράς σε αλιευτικά προϊόντα, η Κοινότητα δημιούργησε ένα σύστημα αποβλέποντας σε:

Το σύστημα αυτό στηρίζεται σε ένα καθεστώς τιμών το οποίο, όταν εφαρμόζεται, θέτει σε λειτουργία μηχανισμούς οικονομικής παρέμβασης.

To βασικό στοιχείο για τον καθορισμό των μηχανισμών αυτών είναι η τιμή προσανατολισμού που καθορίζεται από το Συμβούλιο για ορισμένα προϊόντα πριν από την αρχή της αλιευτικής περιόδου. Υπολογίζεται με βάση το μέσο όρο των τιμών στις χονδρικές αγορές ή στα λιμάνια κατά τη διάρκεια των τριών προηγούμενων αλιευτικών περιόδων και σύμφωνα με τις προοπτικές εξέλιξης της παραγωγής και της ζήτησης.

Για να εξασφαλιστεί ένα ελάχιστο εισόδημα στους αλιείς, οι ΟΠ μπορούν να αποσύρουν τα αλιευτικά προϊόντα από την αγορά εφόσον οι τιμές πέσουν κάτω από ένα συγκεκριμένο επίπεδο. Το επίπεδο αυτό, το οποίο ονομάζεται κοινοτική τιμή απόσυρσης, ορίζεται ετησίως από την Επιτροπή για κάθε είδος προϊόντος που τίθεται σε εμπορία. Υπολογίζεται σε συνάρτηση με την τιμή προσανατολισμού, η οποία δεν πρέπει να υπερβαίνει το 90 %, τη νωπότητα, το μέγεθος και την παρουσίαση του προϊόντος. Εφόσον οι τιμές πέσουν και οι μηχανισμοί παρέμβασης τεθούν σε λειτουργία, τα μέλη λαμβάνουν αποζημίωση από την ΟΠ της οποίας είναι μέλη.

Για να μπορέσουν οι ιχθείς που αποσύρονται οριστικά από την αγορά να αποτελέσουν αντικείμενο οικονομικής αποζημίωσης που χορηγείται από τις ΟΠ, πρέπει να πληρούνται ορισμένες προϋποθέσεις:

Ο προορισμός των προϊόντων που αποσύρονται από την αγορά έχει καθοριστεί από τις ΟΠ με τρόπο ώστε να μην παρεμποδίζεται η ομαλή διάθεση των εν λόγω προϊόντων στην αγορά. Τα προϊόντα που αποσύρονται προορίζονται είτε για φιλανθρωπικούς σκοπούς, είτε για την παρασκευή ζωοτροφών, είτε για άλλους μη διατροφικούς σκοπούς.

Για τα προϊόντα που υπόκεινται στο καθεστώς της τιμής απόσυρσης, η μεταποίηση και η αποθεματοποίηση με σκοπό να καταναλωθούν τα εν λόγω προϊόντα αργότερα από τον άνθρωπο μπορεί να αποφασιστεί ιδίως, εάν κριθούν κατάλληλα για διάθεση υπό αυτές τις συνθήκες. Τα προϊόντα αυτά πρέπει να μεταποιηθούν υπό αυστηρές συνθήκες ώστε να εξασφαλιστεί η ποιότητά τους για να διατεθούν εκ νέου στην αγορά, σύμφωνα με κριτήρια που έχουν καθοριστεί για κάθε είδος.

Το ποσό της ενίσχυσης στη μεταφορά δε μπορεί να υπερβεί τα τεχνικά έξοδα μεταποίησης και αποθεματοποίησης καθώς και τα χρηματοδοτικά έξοδα, που υπολογίζονται κατ΄ αποκοπή. Οι εγκεκριμένες εργασίες μεταποίησης είναι: η κατάψυξη, η πάστωση, η ξήρανση, το μαρινάρισμα, το ψήσιμο και η παστερίωση, που συνδυάζονται ενδεχομένως με την κοπή σε φιλέτα, τον τεμαχισμό ή την αφαίρεση της κεφαλής. Η ελάχιστη περίοδος αποθεματοποίησης είναι 5 μέρες.

Αυτόνομες αποσύρσεις και μεταφορές των οργανώσεων παραγωγών

Ορισμένα αλιευτικά προϊόντα που αποτελούν σημαντικό μέρος του εισοδήματος των παραγωγών σε περιφερειακό ή τοπικό επίπεδο δε μπορούν να περιλαμβάνονται στο καθεστώς της κοινοτικής τιμής απόσυρσης διότι αφενός, υπάρχουν μεγάλες διαφορές των τιμών στην αγορά των κρατών μελών ή των περιφερειών και αφετέρου, το επίπεδο της συνολικής παραγωγής των προϊόντων αυτών στην ευρωπαϊκή αγορά είναι πολύ χαμηλό.

Ο μηχανισμός αυτόνομων αποσύρσεων και μεταφορών αντισταθμίζει το μειονέκτημα αυτό παρέχοντας κατ’ αποκοπή ενίσχυση στις ΟΠ που αποσύρουν τα προϊόντα αυτά από την αγορά μόνιμα ή προσωρινά, με την προϋπόθεση τήρησης ορισμένων όρων. Οι τιμές που πρέπει να τηρηθούν καθορίζονται με τρόπο αυτόνομο από τις ΟΠ. Υπάρχουν ανώτατα όρια για τις ποσότητες που είναι επιλέξιμες για την κατ’ αποκοπή ενίσχυση (10 % των ποσοτήτων διατίθεται προς πώληση κατά τη διάρκεια της αλιευτικής περιόδου) και για την αυτόνομη απόσυρση (5 %).

Η ενίσχυση για την ιδιωτική αποθεματοποίηση εφαρμόζεται σε ορισμένα προϊόντα που έχουν καταψυχθεί στα πλοία και δεν μπορούν να διατεθούν στο εμπόριο με την κοινοτική τιμή πώλησης που καθορίζεται από την Επιτροπή πριν από την αρχή κάθε αλιευτικής περιόδου. Τα προϊόντα αυτά αποσύρονται προσωρινά από την αγορά και αποθηκεύονται για ελάχιστη περίοδο 5 ημερών. Οι συνθήκες αποθεματοποίησης και διάθεσης στην αγορά πρέπει να επιτρέπουν τη διατήρηση και την εξασφάλιση των κανόνων ποιότητας.

Η χορήγηση της ενίσχυσης επιτρέπεται εντός του ορίου του 15 % των ετησίων ποσοτήτων των σχετικών προϊόντων που τίθενται σε πώληση από μια ΟΠ. Το επίπεδο της ενίσχυσης καθορίζεται κατ’ αποκοπή πριν από την αρχή κάθε αλιευτικής περιόδου με βάση τα τεχνικά και τα χρηματοδοτικά έξοδα που αφορούν τις αναγκαίες εγκαταστάσεις για την αποθεματοποίηση των κατεψυγμένων προϊόντων.

Ειδικές διατάξεις για τα τονοειδή (τόνοι, παλαμίδες κ.ά.)

Η αλιεία τόνου εξασφαλίζει κατ’ αρχάς τον εφοδιασμό της κονσερβοποιίας. Το καθεστώς οργάνωσης αγοράς εστιάζεται συνεπώς σε αυτή τη μέθοδο εμπορίας.

Το Συμβούλιο καθορίζει μια τιμή για την κοινοτική παραγωγή για τα διάφορα είδη τονοειδών με βάση το μέσο όρο των τιμών των τριών προηγούμενων αλιευτικών περιόδων στις χονδρικές αγορές ή στα λιμάνια.

Εφόσον η μέση τιμή του τόνου στην κοινοτική αγορά και η τιμή εισαγωγής βρίσκονται ταυτόχρονα σε επίπεδο κατώτερο του 87 % της κοινοτικής τιμής παραγωγής, μπορεί να χορηγηθεί στις ΟΠ αποζημίωση που καθορίζεται από την Επιτροπή.

Για να εξασφαλιστούν οι ανάγκες εφοδιασμού της κοινοτικής μεταποιητικής βιομηχανίας, οι δασμοί για ορισμένα προϊόντα (μπακαλιάρος της Αλάσκας, μπακαλιάρος, hoki, σουρίμι, κ.λπ.) αναστέλλονται πλήρως ή εν μέρει επ’ αόριστον.

Για να αποφευχθούν οι διαταραχές της αγοράς που οφείλονται σε προσφορές τρίτων χωρών σε τιμές ασυνήθιστα χαμηλές, η εισαγωγή ορισμένων προϊόντων στο κοινοτικό τελωνιακό έδαφος είναι δυνατή μόνο με την τήρηση μιας τιμής αναφοράς που καθορίζεται ετησίως από την Επιτροπή.

Εάν λόγω εξαιρετικών περιστάσεων η κοινοτική αγορά απειλείται ή αντιμετωπίζει σοβαρές διαταραχές και οι τιμές πέφτουν, μπορούν να εφαρμοστούν μέτρα διασφάλισης στις συναλλαγές με τις τρίτες χώρες, έως ότου επανέλθει η κατάσταση στις κανονικές συνθήκες.

Εφόσον διαπιστωθεί στην κοινοτική αγορά ότι υπάρχει άνοδος τιμών και δυσκολίες προμήθειας, για ένα ή περισσότερα προϊόντα, το Συμβούλιο λαμβάνει τα απαραίτητα μέτρα για την αντιμετώπιση της κατάστασης αυτής.

Τα κράτη μέλη εξασφαλίζουν για όλα τα αλιευτικά σκάφη ίση πρόσβαση στα λιμάνια και στις εγκαταστάσεις καθώς και σε όλους τους εξοπλισμούς.

Τα κράτη μέλη και η Επιτροπή εφαρμόζουν συστήματα κοινοποίησης και ανταλλαγής πληροφοριών των οποίων το κόστος βαρύνει εν μέρει τον κοινοτικό προϋπολογισμό.

Για την πρόληψη και την καταστολή των απατών, τα κράτη μέλη διενεργούν τακτικά σε ελέγχους, π.χ., στους δικαιούχους των χρηματοδοτικών ενισχύσεων.

Η Επιτροπή επικουρείται από την επιτροπή διαχείρισης αλιευτικών προϊόντων η οποία αποτελείται από αντιπροσώπους των κρατών μελών και της οποίας πρόεδρος είναι αντιπρόσωπος της Επιτροπής.

Λέξεις-κλειδιά της πράξης

Αλιευτικά προϊόντα: τα αλιεύματα σε ανοικτή θάλασσα ή σε εσωτερικά ύδατα καθώς και τα προϊόντα υδατοκαλλιέργειας, δηλαδή ιχθύες ζωντανοί, νωποί ή διατηρημένοι σε απλή ψύξη, κατεψυγμένοι, αποξηραμένοι, αλατισμένοι, καπνιστοί ή σε άλμη, καθώς και οστρακόδερμα, μαλάκια, άλευρα, σκόνες κ.λπ.

Παραπομπες

Πράξη	Θέση σε ισχύ	Μεταφορά στο εθνικό δίκαιο των κρατών μελών	Επίσημη εφημερίδα
Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 104/2000	1.1.2001 1.1.2002για το άρθρο 4 που περιλαμβάνει τις διατάξεις σχετικά με την πληροφόρηση του καταναλωτή	-	ΕΕ L 17, 21.1.2000

Πράξη (εις) τροποποίησης	Έναρξη ισχύος	Προθεσμία για μεταφορά στο εθνικό δίκαιο των κρατών μελών	Επίσημη Εφημερίδα
Πράξη περί των όρων προσχώρησης στην Ευρωπαϊκή Ένωση της Τσεχικής Δημοκρατίας, της Δημοκρατίας της Εσθονίας, της Κυπριακής Δημοκρατίας, της Δημοκρατίας της Λετονίας, της Δημοκρατίας της Λιθουανίας, της Δημοκρατίας της Ουγγαρίας, της Δημοκρατίας της Μάλτας, της Δημοκρατίας της Πολωνίας, της Δημοκρατίας της Σλοβενίας και της Σλοβακικής Δημοκρατίας, και των προσαρμογών των Συνθηκών επί των οποίων βασίζεται η Ευρωπαϊκή Ένωση - Παράρτημα II: Κατάλογος του άρθρου 20 της πράξης προσχώρησης - 7. Αλιεία	1.5.2004	-	ΕΕ L 236, 23.9.2003
Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1759/2006	2.12.2006	-	ΕΕ L 335, 1.12.2006
Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1258/2010	1.1.2011	-	ΕΕ L 343, 29.12.2010

Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 125/2011 της Επιτροπής, της 11ης Φεβρουαρίου 2011, περί καθορισμού του ύψους της ενίσχυσης μεταφοράς και της κατ’ αποκοπή ενίσχυσης για ορισμένα αλιευτικά προϊόντα κατά την αλιευτική περίοδο 2011 [Επίσημη Εφημερίδα L 38 της 12.2.2011].

Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 124/2011 της Επιτροπής, της 11ης Φεβρουαρίου 2011, περί καθορισμού του ποσού της ενίσχυσης για ιδιωτική αποθεματοποίηση όσον αφορά ορισμένα αλιευτικά προϊόντα κατά την αλιευτική περίοδο 2011 [Επίσημη Εφημερίδα L 38 της 12.2.2011].

Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 123/2011 της Επιτροπής, της 11ης Φεβρουαρίου 2011, περί καθορισμού των ενωσιακών τιμών πώλησης των αλιευτικών προϊόντων που απαριθμούνται στο παράρτημα II του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 104/2000 του Συμβουλίου, για την αλιευτική περίοδο 2011 [Επίσημη Εφημερίδα L 38 της 12.2.2011].

Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 122/2011 της Επιτροπής, της 11ης Φεβρουαρίου 2011, περί του καθορισμού, για την αλιευτική περίοδο 2011, των ενωσιακών τιμών απόσυρσης και πώλησης των αλιευτικών προϊόντων που απαριθμούνται στο παράρτημα Ι του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 104/2000 του Συμβουλίου [Επίσημη Εφημερίδα L 38 της 12.2.2011].

Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 121/2011 της Επιτροπής, της 11ης Φεβρουαρίου 2011, περί καθορισμού της κατ’ αποκοπήν αξίας των προϊόντων αλιείας που αποσύρονται από την αγορά κατά την αλιευτική περίοδο 2011, η οποία λαμβάνεται υπόψη για τον υπολογισμό της χρηματικής αντιστάθμισης και της σχετικής προκαταβολής [Επίσημη Εφημερίδα L 38 της 12.2.2011].

Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 120/2011 της Επιτροπής, της 11ης Φεβρουαρίου 2011, περί καθορισμού των τιμών αναφοράς ορισμένων αλιευτικών προϊόντων για την αλιευτική περίοδο 2011 [Επίσημη Εφημερίδα L 38 της 12.2.2011].

Έκθεση σχετικά με την εφαρμογή του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 104/2000 [COM(2006) 558 τελικό – Δεν έχει δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα]. Η έκθεση διαπιστώνει ότι η εφαρμογή σχεδίων αλίευσης από τις ΟΠ είχε ως αποτέλεσμα να μειωθεί σε μεγάλο βαθμό το συνολικό επίπεδο παρέμβασης, ενώ οι παρεμβάσεις ευνόησαν περισσότερο την πρακτική της μεταφοράς παρά τη δαπανηρή πρακτική της απόσυρσης αλιευτικών προϊόντων. Αντίθετα, η καθιέρωση των ΟΠ δεν ήταν εξίσου επιτυχής, πιθανώς λόγω ανεπαρκούς συνεργασίας μεταξύ των διαφόρων παραγόντων του κυκλώματος εμπορίας. Διαπιστώνεται επίσης ότι η ευρωπαϊκή αγορά αλλάζει ριζικά. Οι τιμές της αγοράς δεν ακολουθούν το κόστος παραγωγής, γεγονός το οποίο δυσχεραίνει περισσότερο την εξασφάλιση δίκαιου βιοτικού επιπέδου για τους παραγωγούς. Για να καλυφθούν οι ανάγκες των καταναλωτών και της μεταποιητικής βιομηχανίας, αυξάνεται συνεχώς το μερίδιο των εισαγωγών από τρίτες χώρες.