Προώθηση και διαφύλαξη των αξιών της ΕΕ

ΣΥΝΟΨΗ ΤΩΝ ΑΚΟΛΟΥΘΩΝ ΚΕΙΜΕΝΩΝ:

ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΣΚΟΠΟΣ ΤΩΝ ΑΡΘΡΩΝ 2 ΚΑΙ 7 ΤΗΣ ΣΕΕ, ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗΣ;

Σύμφωνα με το άρθρο 2 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΣΕΕ), η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) βασίζεται στις αξίες του σεβασμού της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, της ελευθερίας, της δημοκρατίας, της ισότητας, του κράτους δικαίου, καθώς και του σεβασμού των ανθρώπινων δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένων των δικαιωμάτων των προσώπων που ανήκουν σε μειονότητες. Οι αξίες αυτές είναι κοινές στα κράτη μέλη της ΕΕ εντός κοινωνίας που χαρακτηρίζεται από τον πλουραλισμό, την απαγόρευση των διακρίσεων, την ανοχή, τη δικαιοσύνη, την αλληλεγγύη και την ισότητα μεταξύ γυναικών και ανδρών. Το άρθρο 49 της ΣΕΕ δεσμεύεται να προωθεί αυτές τις αξίες ως προϋπόθεση για την αίτηση προσχώρησης οποιασδήποτε ευρωπαϊκής χώρας στην ΕΕ και ως προϋπόθεση για τη διατήρηση όλων των δικαιωμάτων και των υποχρεώσεων που απορρέουν από τις συνθήκες και από το διεθνές δίκαιο.
Στόχος του άρθρου 7 της ΣΕΕ είναι η διασφάλιση ότι όλα τα κράτη μέλη σέβονται τις κοινές αξίες της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένου του κράτους δικαίου.
- Ο προληπτικός μηχανισμός (άρθρο 7 παράγραφος 1 της ΣΕΕ) δίνει στο Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης τη δυνατότητα να προειδοποιήσει το οικείο κράτος μέλος πριν συμβεί στην πραγματικότητα η σοβαρή παράβαση.
- Ο μηχανισμός επιβολής κυρώσεων (άρθρο 7 παράγραφος 2 της ΣΕΕ) δίνει στο Συμβούλιο τη δυνατότητα να αναστείλει ορισμένα από τα δικαιώματα του εν λόγω κράτους μέλους που απορρέουν από την εφαρμογή των Συνθηκών, συμπεριλαμβανομένων των δικαιωμάτων ψήφου του στο Συμβούλιο. Στην περίπτωση αυτή η σοβαρή παράβαση πρέπει να έχει διαρκέσει αρκετό χρονικό διάστημα.
Η ανακοίνωση παρουσιάζει μια σειρά μέτρων για την περαιτέρω ενίσχυση του κράτους δικαίου στην Ευρώπη, μια προϋπόθεση για τους πολίτες ώστε να απολαμβάνουν τα δικαιώματά τους βάσει του δικαίου της ΕΕ και για την αμοιβαία εμπιστοσύνη μεταξύ των κρατών μελών.

ΒΑΣΙΚΑ ΣΗΜΕΙΑ

Ανακοίνωση του 2019

Μια ανακοίνωση, που εκδόθηκε τον Ιούλιο του 2019, θεσπίζει το στρατηγικό σχέδιο δράσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής — συγκεκριμένες πρωτοβουλίες που αφορούν τρεις θεματικούς τομείς.

Προώθηση μιας παιδείας κράτους δικαίου για την ενίσχυση της συνεργασίας με το Συμβούλιο της Ευρώπης, συμπεριλαμβανομένης της Επιτροπής της Βενετίας και της ομάδας κρατών του Συμβουλίου της Ευρώπης κατά της διαφθοράς, καθώς και με άλλους διεθνείς οργανισμούς όπως ο Οργανισμός για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη και ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης.
Πρόληψη προβλημάτων στο τομέα του κράτους δικαίου συγκροτώντας έναν κύκλο επανεξέτασης του κράτους δικαίου, συμπεριλαμβανομένης μιας ετήσιας έκθεσης για το κράτος δικαίου που καλύπτει όλα τα κράτη μέλη (βλ. παρακάτω).
Αποτελεσματική απόκριση σε παραβάσεις του κράτους δικαίου συνεχίζοντας την πλήρη αξιοποίηση των εξουσιών επιβολής της Επιτροπής, ως θεματοφύλακα των Συνθηκών, για τη διασφάλιση της τήρησης των απαιτήσεων της νομοθεσίας της ΕΕ όσον αφορά το κράτος δικαίου. Η Επιτροπή θα εφαρμόσει μια στρατηγική προσέγγιση όσον αφορά τις διαδικασίες επί παραβάσει που σχετίζονται με το κράτος δικαίου, ζητώντας ταχεία διαδικασία και προσωρινά μέτρα, όποτε κρίνεται αναγκαίο, για την προώθηση των προτύπων που διαμορφώνονται στη νομολογία του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Η ανακοίνωση βασίζεται σε ένα πλαίσιο αντιμετώπισης συστημικών απειλών στο κράτος δικαίου σε οποιοδήποτε από τα κράτη μέλη, που εγκρίθηκε από την Επιτροπή το 2014. Το εν λόγω πλαίσιο για το κράτος δικαίου λειτουργεί συμπληρωματικά ως προς τις διαδικασίες επί παραβάσει σε περιπτώσεις παραβίασης της νομοθεσίας της ΕΕ και ως προς τη διαδικασία του άρθρου 7 της ΣΕΕ, η οποία στις σοβαρότερες περιπτώσεις, επιτρέπει την αναστολή των δικαιωμάτων ψήφου στο Συμβούλιο, σε περίπτωση σοβαρής και διαρκούς παράβασης των αξιών της ΕΕ από ένα κράτος μέλος. Θεσπίζει επίσης το πλαίσιο συμμετοχής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σε διάλογο με το οικείο κράτος μέλος ώστε να αποτρέψει την κλιμάκωση των συστημικών απειλών κατά του κράτους δικαίου. Προετοιμάζοντας την αξιολόγησή της κατάστασης, η Επιτροπή μπορεί να αξιοποιήσει την εμπειρογνωμοσύνη άλλων θεσμικών οργάνων της ΕΕ και διεθνών οργανισμών.

Μηχανισμός του κράτους δικαίου

Μετά το στρατηγικό σχέδιο που καταρτίστηκε το 2019, στο πλαίσιο του ετήσιου κύκλου επανεξέτασης του κράτους δικαίου, η Επιτροπή δημοσίευσε ετήσιες εκθέσεις για το κράτος δικαίου το 2020, το 2021 και το 2022. Ο σκοπός του κύκλου είναι η προώθηση του κράτους δικαίου σε όλα τα κράτη μέλη και η πρόληψη της εμφάνισης ή αύξησης προβλημάτων. Κάθε έκθεση εστιάζει σε τέσσερα βασικά στοιχεία:

συστήματα δικαιοσύνης (ανεξαρτησία, ποιότητα και αποτελεσματικότητα)·
το πλαίσιο καταπολέμησης της διαφθοράς (νομική και θεσμική ρύθμιση, πρόληψη, μέτρα καταστολής)·
πολυφωνία των μέσων ενημέρωσης και ελευθερία του τύπου (ρυθμιστικές αρχές, διαφάνεια ιδιοκτησίας και κυβερνητικής παρέμβασης, προστασία των δημοσιογράφων)· και
άλλα θεσμικά ζητήματα που σχετίζονται με ελέγχους και εξισορροπήσεις (νομοθετική διαδικασία, ανεξάρτητες αρχές, προσβασιμότητα, δικαστικός έλεγχος, οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών).

Οι εκθέσεις περιλαμβάνουν ένα κεφάλαιο για κάθε κράτος μέλος και αναλύουν νέες εξελίξεις κατά τη διάρκεια της περιόδου αναφοράς, καθώς και παρακολούθηση των προκλήσεων και των εξελίξεων που προσδιορίστηκαν στην προηγούμενη έκθεση. Ξεκινώντας από την έκθεση του 2022 και εφεξής, η Επιτροπή συμπεριλαμβάνει συστάσεις στα κράτη μέλη.

ΓΕΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

Για περισσότερες πληροφορίες, βλέπε:

Προάσπιση του κράτους δικαίου (Ευρωπαϊκή Επιτροπή)
Σχετικά με τον FRA (Οργανισμός Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης).

ΒΑΣΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ

Ενοποιημένη απόδοση της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση — Τίτλος I — Κοινές διατάξεις — Άρθρο 2 (ΕΕ C 202 της 7.6.2016, σ. 17).

Ενοποιημένη απόδοση της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση — Τίτλος I — Κοινές διατάξεις — Άρθρο 7 (πρώην άρθρο 7 της ΣΕΕ) (ΕΕ C 202 της 7.6.2016, σ. 19-20).

Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών — Ενίσχυση του κράτους δικαίου εντός της Ένωσης: Στρατηγικό σχέδιο δράσης [COM(2019) 343 final της 17.7.2019].

ΣΥΝΑΦΗ ΚΕΙΜΕΝΑ

Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών — Έκθεση του 2022 για το κράτος δικαίου — Η κατάσταση του κράτους δικαίου στην Ευρωπαϊκή Ένωση [COM(2022) 500 final της 13.7.2022].

Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών — Έκθεση του 2021 για το κράτος δικαίου — Η κατάσταση του κράτους δικαίου στην Ευρωπαϊκή Ένωση [COM(2021) 700 final της 20.7.2021].

Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών — Έκθεση του 2020 για το κράτος δικαίου — Η κατάσταση του κράτους δικαίου στην Ευρωπαϊκή Ένωση [COM(2020) 580 final της 30.9.2020].

Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και το Συμβούλιο — Περαιτέρω ενδυνάμωση του κράτους δικαίου εντός της Ένωσης — Τρέχουσα κατάσταση και πιθανά επόμενα βήματα [COM(2019) 163 final της 3.4.2019].

Ενοποιημένη απόδοση της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση — Τίτλος VI — Τελικές διατάξεις — Άρθρο 49 (πρώην άρθρο 49 ΣΕΕ) (ΕΕ C 202 της 7.6.2016, σ. 43).

Συμπεράσματα του Συμβουλίου και των κρατών μελών που συνήλθαν στο πλαίσιο του Συμβουλίου για τη διασφάλιση της τήρησης του κράτους δικαίου, της 16ης Δεκεμβρίου 2014.

Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο - Ένα νέο πλαίσιο της ΕΕ για την ενίσχυση του κράτους δικαίου [COM(2014) 158 final της 11.3.2014].

Ανακοίνωση της Επιτροπής στο Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο σχετικά με το άρθρο 7 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση — Σεβασμός και προώθηση των αξιών στις οποίες βασίζεται η Ένωση [COM(2003) 606 final της 15.10.2003].

τελευταία ενημέρωση 13.07.2022