Προσαρμογή στην αλλαγή του κλίματος

Με την εν λόγω Πράσινη Βίβλο ξεκινούν διαβουλεύσεις για τις μελλοντικές κατευθύνσεις της ευρωπαϊκής πολιτικής όσον αφορά την προσαρμογή στην αλλαγή του κλίματος. Εκτίθενται επίσης οι λόγοι για τους οποίους είναι αναγκαία η ανάληψη δράσης και οι κύριες κατευθυντήριες γραμμές της δράσης αυτής.

ΠΡΑΞΗ

Πράσινη Βίβλος της Επιτροπής της 29ης Ιουνίου 2007 σχετικά με την προσαρμογή της Ευρώπης στην αλλαγή του κλίματος - επιλογές δράσης για την ΕΕ [COM(2007) 354 τελικό - Δεν έχει δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα].

ΣΥΝΟΨΗ

Στην εν λόγω Πράσινη Βίβλο, η Επιτροπή εκθέτει τις γενικές γραμμές της κοινοτικής δράσης για την προσαρμογή της ΕΕ στην αλλαγή του κλίματος και θέτει σειρά ερωτήσεων ώστε τα ενδιαφερόμενα μέρη να αξιολογήσουν εάν οι κατευθυντήριες γραμμές που παρουσίασε η Επιτροπή ήταν ικανοποιητικές, να εκφράσουν τις επιθυμίες τους όσον αφορά τις προτεραιότητες της ΕΕ και να προτείνουν ενδεχομένως και άλλες ιδέες. Με βάση τη συμβολή και τις αντιδράσεις στην παρούσα Πράσινη Βίβλο, η οποία πρέπει να υποβληθεί πριν από τις 30 Νοεμβρίου 2007, η Επιτροπή θα προσδιορίσει τη μελλοντική της δράση.

Η πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) αποσκοπεί στη μείωση των επιπτώσεων της αλλαγής του κλίματος περιορίζοντας την αύξηση της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη κατά 2°C σε σχέση με τα επίπεδα της προβιομηχανικής εποχής. Η υλοποίηση αυτού του στόχου συνεπάγεται σημαντική μείωση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου, όπως ανακοινώθηκε στη στρατηγική της ΕΕ σχετικά με την αλλαγή του κλίματος και όπως επίσης αποφάσισε το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο τον Μάρτιο του 2007.

Η ανάγκη προσαρμογής της Ευρώπης

Η μεταβολή του κλίματος είναι, ωστόσο, αναπόφευκτη και θα έχει σημαντικές επιπτώσεις, οι οποίες συνδέονται μεταξύ άλλων με την αύξηση των θερμοκρασιών και των βροχοπτώσεων, την ελάττωση των υδάτινων πόρων και την αύξηση της συχνότητας των καταιγίδων. Τα μέτρα για την άμβλυνση των επιπτώσεων πρέπει επομένως να συμπληρώνονται από μέτρα προσαρμογής τα οποία αποσκοπούν στην αντιμετώπιση των εν λόγω επιπτώσεων. Η προσαρμογή πρέπει να αφορά τόσο τις τρέχουσες όσο και τις επικείμενες αλλαγές οι οποίες πρέπει να προληφθούν.

Μεταξύ των επιπτώσεων που οφείλονται στην αλλαγή του κλίματος σε παγκόσμιο επίπεδο, η Πράσινη Βίβλος αναφέρει πιο συγκεκριμένα την ξηρασία και τις πλημμύρες, τον περιορισμό της πρόσβασης στο πόσιμο νερό, την απώλεια της βιοποικιλότητας και την υποβάθμιση των οικοσυστημάτων, την αύξηση του κινδύνου εμφάνισης λιμών, τις μετακινήσεις πληθυσμών που συνδέονται με την αύξηση του επιπέδου των θαλασσών στις περιοχές των δέλτα, καθώς και τις επιπτώσεις στην υγεία που συνδέονται με την αύξηση της συχνότητας των ακραίων μετεωρολογικών φαινομένων και των ασθενειών που εξαρτώνται από τις κλιματικές συνθήκες.

Στην Ευρώπη, η μέση θερμοκρασία έχει ήδη αυξηθεί κατά περίπου 1°C κατά τη διάρκεια του προηγούμενου αιώνα, γεγονός που έχει έκτοτε μεταβάλει το ρυθμό των ατμοσφαιρικών κατακρημνισμάτων: σε ορισμένες περιοχές οι βροχοπτώσεις και οι χιονοπτώσεις είναι περισσότερες ενώ άλλες περιοχές αντιμετωπίζουν με μεγαλύτερη συχνότητα φαινόμενα ξηρασίας. Οι πιο ευάλωτες περιοχές είναι η νότια Ευρώπη και η λεκάνη της Μεσογείου, οι ορεινές περιοχές, οι παράκτιες περιοχές, οι πυκνοκατοικημένες κατακλυζόμενες εκτάσεις, η Σκανδιναβία και η περιοχή της Αρκτικής.

Οι οικονομικοί τομείς που εξαρτώνται από τις κλιματικές συνθήκες πλήττονται σε μεγάλο βαθμό από την αλλαγή του κλίματος, και πιο συγκεκριμένα η γεωργία, η δασοκομία, η αλιεία, ο θαλάσσιος και ο ορεινός τουρισμός, καθώς και οι τομείς της υγείας, των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών και των ασφαλίσεων. Επιπλέον, θα πληγούν επίσης ο τομέας της ενέργειας και της ενεργειακής κατανάλωσης, ιδίως λόγω της μείωσης της ποσότητας νερού που προορίζεται για την τροφοδότηση των υδροηλεκτρικών φραγμάτων και την ψύξη των θερμικών και των πυρηνικών μονάδων ηλεκτροπαραγωγής στις περιοχές όπου θα αυξηθούν οι θερμοκρασίες ή θα μειωθούν οι βροχοπτώσεις και οι χιονοπτώσεις, καθώς και λόγω των κινδύνων που αφορούν τις ενεργειακές υποδομές εξαιτίας καταιγίδων και πλημμυρών και της αύξησης της ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας για κλιματισμό.

Η ανάληψη ταχείας δράσης για την προσαρμογή της ΕΕ στην αλλαγή του κλίματος θα είναι πολύ λιγότερο δαπανηρή απ' ό,τι οι ζημίες που θα προκαλέσει το φαινόμενο αυτό. Αυτά αναφέρονται, μεταξύ άλλων, στην έκθεση Stern (EN) και στα αποτελέσματα των μελετών που εκπονήθηκαν στο πλαίσιο του σχεδίου PESETA (EN) του Κοινού Κέντρων Ερευνών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Όσον αφορά τις επιπτώσεις που προβλέπονται με ικανοποιητικό βαθμό αξιοπιστίας, η προσαρμογή πρέπει επομένως να ξεκινήσει από τώρα.

Από τον απλό πολίτη έως τους αρμόδιους για την λήψη αποφάσεων, τόσο στον ιδιωτικό όσο και στον δημόσιο τομέα, όλοι μας έχουμε τη δυνατότητα να διαδραματίσουμε αποφασιστικό ρόλο στην εφαρμογή των μέτρων προσαρμογής. Οι δράσεις πρέπει να αναλαμβάνονται στο καταλληλότερο δυνατό επίπεδο και να είναι συμπληρωματικές, ιδίως μεταξύ των δημόσιων αρχών. Για παράδειγμα, σε εθνικό επίπεδο, θα μπορούσε να δοθεί έμφαση στη βελτίωση της διαχείρισης των καταστροφών και των κρίσεων, ιδίως στην πρόληψη των κινδύνων (για παράδειγμα, με τη χαρτογράφηση των ευάλωτων περιοχών) και στην ταχεία επέμβαση σε περίπτωση καταστροφής, καθώς και στην ανάπτυξη στρατηγικών προσαρμογής. Στο επίπεδο των περιφερειακών αρχών, ο χωροταξικός σχεδιασμός είναι ένας προνομιακός τομέας για την προσαρμογή στις συνέπειες από την αλλαγή του κλίματος. Σε τοπικό επίπεδο, οι προσπάθειες θα πρέπει να αφορούν τις αναλυτικές πρακτικές διαχείρισης και χρήσεων γης και την ευαισθητοποίηση των πληθυσμών. Ωστόσο, οι αρμοδιότητες κατανέμονται διαφορετικά σε καθένα από τα κράτη μέλη. Κατά συνέπεια, είναι δύσκολο να γενικευθούν τα παραδείγματα αυτά.

Στο ευρωπαϊκό επίπεδο, υπάρχει το πλεονέκτημα της ολοκληρωμένης και συντονισμένης προσέγγισης, η οποία συνδυάζει πολλές πολιτικές στις οποίες η ΕΕ ασκεί σημαντική επιρροή και επιτρέπει να αντιμετωπιστούν οι διασυνοριακές επιπτώσεις.

Η δράση της ΕΕ ενόψει της προσαρμογής

Σε κοινοτικό επίπεδο, προσδιορίζονται τέσσερις πυλώνες δράσης: η άμεση δράση στην ΕΕ όταν οι γνώσεις είναι επαρκείς, η ολοκλήρωση της προσαρμογής στην εξωτερική δράση της ΕΕ, η βελτίωση των γνώσεων εκεί όπου υπάρχουν κενά, η συμμετοχή όλων των ενδιαφερόμενων μερών στη διαμόρφωση στρατηγικών προσαρμογής.

Όσον αφορά τον πρώτο πυλώνα πρέπει να προβλεφθεί η ανάληψη άμεσης δράσης για την ενσωμάτωση του θέματος της προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή στη νομοθεσία και σε ορισμένες πολιτικές. Η ενσωμάτωση αυτή θα αφορά τομείς οι οποίοι επηρεάζονται ή θα επηρεαστούν σε μεγάλο βαθμό από την κλιματική αλλαγή, όπως η γεωργία και η δασοκομία, οι μεταφορές, η υγεία, το νερό, η αλιεία, τα οικοσυστήματα και η βιοποικιλότητα, καθώς και τα οριζόντια θέματα όπως οι αξιολογήσεις αντικτύπου και η πολιτική προστασία. Παράλληλα, η προσαρμογή θα προσφέρει δυνατότητες τεχνολογικών διεξόδων και ανάπτυξης, όπως για παράδειγμα στην περίπτωση των βιομηχανιών και των υπηρεσιών ή ακόμη και των τεχνολογιών της ενέργειας.

Επιπλέον, είναι δυνατό να ενσωματωθεί άμεσα το θέμα της προσαρμογής στα κοινοτικά προγράμματα χρηματοδότησης και στα έργα που χρηματοδοτούνται μέσω αυτών, ιδίως τα προγράμματα υποδομών. Τα σχετικά προγράμματα είναι μεταξύ άλλων, το Ταμείο Συνοχής, το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης, το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης, το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο, το Ευρωπαϊκό Ταμείο Αλιείας και το LIFE+.

Νέες αποκρίσεις στρατηγικής μπορούν επίσης να εφαρμοστούν αμέσως. Έως το 2009, η Επιτροπή επιθυμεί να προβεί σε συστηματικό έλεγχο των συνεπειών της κλιματικής αλλαγής σε όλους τους τομείς δράσης της ΕΕ και των κοινοτικών νομοθετικών διατάξεων, και να προτείνει νέα συγκεκριμένα μέτρα. Οι προοπτικές ανάπτυξης τεχνολογιών που συνδέονται με την προσαρμογή πρέπει να εξεταστούν σε στενή συνεργασία με τον ιδιωτικό τομέα. Στο μέλλον θα απαιτηθεί πρόσθετη χρηματοδότηση για την αποκατάσταση των ζημιών λόγω της αλλαγής του κλίματος, γεγονός που θα συνεπάγεται την εξέταση καινοτόμων λύσεων για τους τομείς των ασφαλίσεων και των χρηματοοικονομικών υπηρεσιών.

Όσον αφορά τον δεύτερο πυλώνα, η Επιτροπή θεωρεί ότι η κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο, καθώς και οι διμερείς ή πολυμερείς σχέσεις παρά τις διαφορετικές καταστάσεις που αντιμετωπίζουν οι χώρες εταίροι. Οι αναπτυσσόμενες χώρες είναι ιδιαίτερα ευάλωτες και οι πιο φτωχές χώρες θα είναι αυτές που θα πληγούν περισσότερο. Εναπόκειται στις αναπτυσσόμενες χώρες - λόγω της ευθύνης που φέρουν από ιστορική άποψη στη συσσώρευση στην ατμόσφαιρα των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου - να στηρίξουν την προσαρμογή τους, ιδίως με την ανταλλαγή των εμπειριών, καθώς και με τις στρατηγικές για τον περιορισμό της φτώχειας, τον αναπτυξιακό σχεδιασμό, την κατάρτιση του προϋπολογισμού και τις υφιστάμενες εταιρικές σχέσεις. Η στήριξη αυτή θα μπορεί να γίνει στο πλαίσιο της σύμβασης-πλαισίου των Ηνωμένων Εθνών για τις κλιματικές μεταβολές, του σχεδίου δράσης της ΕΕ για την αλλαγή του κλίματος και την ανάπτυξη (es de en fr) και της παγκόσμιας συμμαχίας για την αντιμετώπιση της αλλαγής του κλίματος.

Η συνεργασία και ο διάλογος θα πρέπει να ενισχυθούν με τις γειτονικές χώρες, ιδίως στο πλαίσιο της πολιτικής γειτονίας, καθώς και με τις άλλες βιομηχανικές χώρες που αντιμετωπίζουν προβλήματα ανάλογα με εκείνα της ΕΕ. Τέλος, πρέπει να προωθηθούν επίσης οι συναλλαγές σε αειφόρα αγαθά και υπηρεσίες, ιδίως όσον αφορά τις περιβαλλοντικές τεχνολογίες.

Όσον αφορά τον τρίτο πυλώνα, η Επιτροπή θεωρεί ότι είναι δυνατόν να μειωθεί, χάρη σε μια ολοκληρωμένη, διατομεακή και σφαιρική προσέγγιση της έρευνας, η αβεβαιότητα σχετικά με την ακρίβεια των προβλέψεων, τις συνέπειες από την αλλαγή του κλίματος και το κόστος και τα πλεονεκτήματα των μέτρων προσαρμογής. Μεταξύ των εργασιών έρευνας που πρέπει να αναληφθούν, η Επιτροπή συνιστά, μεταξύ άλλων, την ανάπτυξη γενικών και ολοκληρωμένων μεθοδολογιών, τον καθορισμό δεικτών και μακροπρόθεσμων μοντέλων, τη βελτίωση των προβλέψεων σε περιφερειακή και τοπική κλίμακα και την πρόσβαση στα υφιστάμενα δεδομένα, την ενδελεχή ανάλυση των συνεπειών από την αλλαγή του κλίματος στα οικοσυστήματα και των μέσων αύξησης της ικανότητας αντίστασής τους, την προώθηση συστημάτων ενημέρωσης ή ακόμη τη σύσφιγξη των σχέσεων μεταξύ των ευρωπαίων επιστημόνων και των ομολόγων τους εκτός της ΕΕ.

Όσον αφορά τον τέταρτο πυλώνα, η Επιτροπή θεωρεί ότι είναι ανάγκη να ξεκινήσει ένας δομημένος διάλογος με τα ενδιαφερόμενα μέρη και την κοινωνία των πολιτών λόγω της ανάγκης προσαρμογής στην Ευρώπη, ιδίως με τα μέλη των οικονομικών τομέων που θα θιγούν ιδιαίτερα από την κλιματική αλλαγή. Προβλέπει τη δημιουργία μιας ευρωπαϊκής συμβουλευτικής ομάδας η οποία θα απαρτίζεται από αρμόδιους σε θέματα λήψης αποφάσεων, επιστήμονες και εκπροσώπους των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, και αναλαμβάνει να γνωμοδοτεί για τις εργασίες πολλών ομάδων εργασίας που ενεργούν υπό την αιγίδα της Επιτροπής.

See also