Προετοιμασία μιας στρατηγικής για το αστικό περιβάλλον

Χάρη σε μια ευρωπαϊκή στρατηγική για το αστικό περιβάλλον, η Επιτροπή επιθυμεί να εντείνει τη συμβολή της περιβαλλοντικής πολιτικής στην αειφόρο ανάπτυξη των αστικών ζωνών, επικεντρώνοντας, κυρίως, τα προς ανάπτυξη μέτρα γύρω από τέσσερις άξονες: τη διαχείριση των πόλεων, τις μεταφορές, τη δόμηση και τον πολεοδομικό σχεδιασμό.

ΠΡΑΞΗ

Ανακοίνωση της Επιτροπής, της 11ης Φεβρουαρίου 2004, με τίτλο: «Προς μια θεματική στρατηγική για το αστικό περιβάλλον» [COM(2004) 60 - Επίσημη Εφημερίδα C 98 της 23.4.2004].

ΣΥΝΟΨΗ

Όλες οι πόλεις της Ευρώπης έρχονται αντιμέτωπες με παρόμοια περιβαλλοντικά προβλήματα. Μια ευρωπαϊκή στρατηγική για το αστικό περιβάλλον θα επέτρεπε την επίλυση των εν λόγω προβλημάτων με συστηματικό και συνεπή τρόπο, μέσω της εφαρμογής πλαισίου που θα στοχεύει στην ενθάρρυνση τοπικών πρωτοβουλιών, οι οποίες θα βασίζονται στις βέλτιστες πρακτικές, θα προσαρμόζονται σε αυτές και θα αφήνουν στους τοπικούς φορείς την επιλογή στόχων και λύσεων.

2. Η μελλοντική στρατηγική θα επικεντρώνεται στο αστικό περιβάλλον, λαμβάνοντας παράλληλα υπόψη τη σχέση του με τα οικονομικά και κοινωνικά ζητήματα. Για το σκοπό αυτό, θα περιλαμβάνει τέσσερα ουσιαστικά πολυκλαδικά θέματα: την αστική διαχείριση, τις αστικές μεταφορές, τη δόμηση και τον πολεοδομικό σχεδιασμό.

Αειφόρος αστική διαχείριση

Συχνά, οι πολιτικές που εφαρμόζονται στις αστικές ζώνες είναι ανεξάρτητες η μία από την άλλη, εξαιτίας των ιδιαιτεροτήτων των στοιχείων με τα οποία σχετίζονται (κτίρια, υποδομές, μεταφορές, ενέργεια, απόβλητα κ.λπ.) και του διοικητικού διαχωρισμού της διαχείρισής τους. Κρίνεται, επομένως, αναγκαία η θέσπιση ενισχυμένου πλαισίου σε ευρωπαϊκό επίπεδο, για να τονωθεί και να γενικευθεί η περιβαλλοντική διαχείριση των πόλεων της Ευρώπης.

Το κύριο στοιχείο που θα πρότεινε η στρατηγική στον συγκεκριμένο τομέα συνίσταται στην κατάρτιση, από κάθε πρωτεύουσα και κάθε πόλη άνω των 100.000 κατοίκων, σχεδίου περιβαλλοντικής διαχείρισης για το σύνολο της αστικής περιοχής, και στον καθορισμό στόχων που να σχετίζονται με τις βασικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις, καθώς και στην εφαρμογή συστήματος περιβαλλοντικής διαχείρισης, για τη διαχείριση της εν λόγω διαδικασίας και την επίτευξη των στόχων που έχουν καθοριστεί.

Τέτοια σχέδια διαχείρισης θα επέτρεπαν:

το συνδυασμό των υποχρεώσεων που έχουν αναλάβει οι δήμοι βάσει της ευρωπαϊκής νομοθεσίας (οδηγίες για την ποιότητα του αέρα και τον περιβαλλοντικό θόρυβο)·
την ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ των διαφορετικών βαθμίδων διακυβέρνησης (τοπικής, περιφερειακής, εθνικής) καθώς και μεταξύ των διαφόρων υπηρεσιών τοπικής αυτοδιοίκησης·
την εξασφάλιση της απαραίτητης συνέχειας στην περιβαλλοντική πολιτική που ακολουθούν οι διαδοχικές δημοτικές αρχές·
την εξασφάλιση καλύτερης συγκρισιμότητας μεταξύ των κυριότερων 500 πόλεων της Ευρώπης, όσον αφορά τις περιβαλλοντικές υποχρεώσεις και πρωτοβουλίες τους.

Αειφόρες αστικές μεταφορές

Η κυκλοφορία στις πόλεις έχει σοβαρές επιπτώσεις στο περιβάλλον και στην υγεία των πολιτών, καθώς και στη συνολική ποιότητα της ζωής στις πόλεις. Ως εκ τούτου, η κυκλοφορία συνιστά μια από τις κυριότερες πηγές ατμοσφαιρικών ρύπων, όπως το όζον ή το NO2, και η αστική κυκλοφορία ευθύνεται για το 40% των εκπομπών CO2 από τις μεταφορές. Εξάλλου, τα δύο τρίτα των ατυχημάτων που προκαλούν τραυματισμούς συμβαίνουν σε αστικές περιοχές. Επιπλέον, ο θόρυβος στις αστικές ζώνες αποτελεί μείζον και διαρκώς επιδεινούμενο πρόβλημα, για το 80% του οποίου ευθύνεται η οδική κυκλοφορία.

Σύμφωνα με την Επιτροπή, κάθε πρωτεύουσα και κάθε πόλη άνω των 100.000 κατοίκων πρέπει να διαμορφώσει, να υιοθετήσει, να εφαρμόσει και να αναθεωρεί σε τακτική βάση σχέδιο αειφόρων αστικών μεταφορών, το οποίο θα περιλαμβάνει βραχυπρόθεσμους, μεσοπρόθεσμους και μακροπρόθεσμους στόχους. Πρέπει, επίσης, να ληφθούν επιπλέον μέτρα, κυρίως για να ενθαρρυνθεί η αγορά λιγότερο ρυπογόνων και ενεργειοβόρων οδικών οχημάτων καθώς και η χρήση εναλλακτικών καυσίμων.

Αειφόρος δόμηση

Η κακή μελέτη και μέθοδοι δόμησης μπορούν να επηρεάσουν σημαντικά την υγεία των ενοίκων (οι Ευρωπαίοι περνούν περίπου το 90% του χρόνου τους στο εσωτερικό κάποιου κτιρίου) καθώς και το περιβάλλον (κατανάλωση ενέργειας για τη θέρμανση και το φωτισμό, που προκαλεί το 35% του συνόλου των εκπομπών αερίου φαινομένου θερμοκηπίου· παραγωγή 45 εκατομμυρίων τόνων αποβλήτων κατασκευών και κατεδαφίσεων ετησίως).

Στα πλαίσια μιας θεματικής στρατηγικής, η Επιτροπή προτείνει την ανάπτυξη κοινής μεθοδολογίας για την αξιολόγηση της συνολικής αειφορίας των κτιρίων και του δομημένου περιβάλλοντος, καθώς και τον καθορισμό δεικτών του κόστους του κύκλου ζωής. Όλα τα κράτη μέλη θα κληθούν να καταρτίσουν και να εφαρμόσουν εθνικό πρόγραμμα για την αειφόρο δόμηση. Επιπλέον, η Επιτροπή προβλέπει πρόσθετα μέτρα, όπως τις δυνατότητες ανακαίνισης μικρών κτιρίων, τις νέες απαιτήσεις για τις περιβαλλοντικές επιδόσεις που δεν σχετίζονται με την ενέργεια, την περιβαλλοντική επισήμανση των δομικών υλικών, καθώς και την εφαρμογή μιας θεματικής στρατηγικής για την πρόληψη και ανακύκλωση των αποβλήτων.

Αειφόρος πολεοδομικός σχεδιασμός

Ο αειφόρος πολεοδομικός σχεδιασμός αφορά το μοντέλο και τον τύπο χρήσεων γης σε μια αστική περιοχή. Η Επιτροπή αναφέρεται σε ορισμένα προβλήματα που αφορούν το εν λόγω θέμα, όπως την αστική εξάπλωση (εξάπλωση των πόλεων προς τις γειτονικές αγροτικές περιοχές, γεγονός που δημιουργεί αραιοκατοικημένες περιοχές και αυξάνει τα προβλήματα μεταφοράς), τον αυξημένο αριθμό μεγάλων αχρησιμοποίητων εκτάσεων και κενών κτιρίων, τα ζητήματα που σχετίζονται με τη χωροθέτηση των υποδομών, καθώς και την ανάγκη αύξησης και διατήρησης των χώρων πρασίνου.

Για να επιτευχθεί ο αειφόρος πολεοδομικός σχεδιασμός, η μελλοντική στρατηγική θα ενθαρρύνει τα κράτη μέλη:

να μεριμνήσουν ώστε τα οικιστικά μοντέλα τους να λαμβάνουν υπόψη τα περιβαλλοντικά ζητήματα·
να προωθήσουν την αξιοποίηση των διαρρυθμισμένων αλλά εγκαταλελειμμένων εκτάσεων, ιδίως των βιομηχανικών γηπέδων και των άδειων κτιρίων·
να ορίσουν ελάχιστες πυκνότητες χρήσεων γης για κατοικία, ώστε να προαχθούν οι χρήσεις υψηλότερης πυκνότητας και να περιοριστεί η αστική εξάπλωση·
να εντάξουν στη διαδικασία σχεδιασμού χρήσεων γης τις επιπτώσεις που έχουν οι κλιματικές αλλαγές στις πόλεις τους.

Πολυκλαδική στρατηγική

Παράλληλα με τους ανωτέρω τέσσερις πρωτεύοντες τομείς, η Επιτροπή σχεδιάζει μια πολυκλαδική προσέγγιση με:

την ένταξη ζητημάτων αστικού περιβάλλοντος σε τρία επίπεδα: στις κοινοτικές πολιτικές που έχουν τη μεγαλύτερη σχέση (μεταφορές, συνοχή, υγεία, έρευνα και τεχνολογική ανάπτυξη κ.λπ.), στους τομείς-κλειδιά της κοινοτικής περιβαλλοντικής πολιτικής (νερό, ατμοσφαιρικός αέρας, θόρυβος, απόβλητα, κλιματικές αλλαγές, φύση και βιοποικιλότητα) και μεταξύ των διαφόρων διοικητικών βαθμίδων (ευρωπαϊκής, εθνικής, περιφερειακής και τοπικής)·
τη θέσπιση Ευρωπαϊκών Κοινών Δεικτών για την παρακολούθηση των αποτελεσμάτων της θεματικής στρατηγικής και την κατάσταση του αστικού περιβάλλοντος·
την υποστήριξη της γενίκευσης των ορθών πρακτικών σε τοπικό επίπεδο και τη διάδοση των αποτελεσμάτων τους.

Πλαίσιο

Με την παρούσα ανακοίνωση, η Επιτροπή δρομολογεί ευρύ κύκλο διαβουλεύσεων μεταξύ των ενδιαφερόμενων μερών, με σκοπό τον εντοπισμό των βέλτιστων μέτρων που πρέπει να ληφθούν στα πλαίσια μιας θεματικής στρατηγικής, που θα συνδράμει τις πόλεις τις Ευρώπης στη βελτίωση του αστικού τους περιβάλλοντος και θα τις καθιστά υγιεινότερες και πιο ευχάριστες.

Η στρατηγική για το αστικό περιβάλλον αποτελεί μια από τις επτά θεματικές στρατηγικές που αναφέρονται στο έκτο κοινοτικό πρόγραμμα δράσης για το περιβάλλον.

ΣΥΝΑΦΕΙΣ ΠΡΑΞΕΙΣ

Ανακοίνωση της Επιτροπής, της 11ης Ιανουαρίου 2006, σχετικά με μια θεματική στρατηγική για το αστικό περιβάλλον [COM(2005) 718 τελικό - Δεν έχει δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα].

See also