Προετοιμασία μίας στρατηγικής για την πρόληψη της παραγωγής και την ανακύκλωση των αποβλήτων

Η Επιτροπή θέτει τις βάσεις για μια ευρωπαϊκή στρατηγική πρόληψης της παραγωγής και ανακύκλωσης των αποβλήτων και, έχοντας ως βάση την πρόοδο που ήδη έχει πραγματοποιηθεί, περιγράφει τις εναλλακτικές στρατηγικές δυνατότητες για τις οποίες επιθυμεί να ανοίξει συζήτηση.

ΠΡΑΞΗ

Ανακοίνωση της Επιτροπής της 27ης Μαΐου 2003, με τίτλο: «Προς μια θεματική στρατηγική για την πρόληψη και την ανακύκλωση των αποβλήτων» [COM(2003) 301 - Επίσημη Εφημερίδα C 76 της 25ης Μαρτίου 2004].

ΣΥΝΟΨΗ

Η διαχείριση των αποβλήτων αποτελεί μείζον περιβαλλοντικό πρόβλημα που απαιτεί την εφαρμογή μιας γενικής και συνεπούς πολιτικής για την πρόληψη της παραγωγής και την ανακύκλωση των αποβλήτων. Μια ανάλογη πολιτική πρέπει να στηρίζεται σε μια αξιολόγηση της υφιστάμενης κατάστασης στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ), που να περιλαμβάνει τόσο τις τάσεις στον τομέα των αποβλήτων όσο και τα ήδη ληφθέντα μέτρα, καθώς και σε μια συμβολή των εμπλεκόμενων μερών στη διαδικασία διαχείρισης των αποβλήτων και των δημόσιων φορέων λήψης αποφάσεων αναφορικά με τις διάφορες εναλλακτικές δυνατότητες.

Οι ανθρώπινες δραστηριότητες παράγουν απόβλητα με ποικίλους τρόπους. Κατά συνέπεια, κάθε υλικό αγαθό που διοχετεύεται στην αγορά, αναπόφευκτα κάποια στιγμή καθίσταται απόβλητο. Κάθε παραγωγική διαδικασία οδηγεί στην παραγωγή αποβλήτων. Ακόμα και οι διαδικασίες αξιοποίησης αποβλήτων οδηγούν σε κάποια «κατάλοιπα» τα οποία δεν προσφέρονται για περαιτέρω αξιοποίηση και γι' αυτό πρέπει να λαμβάνονται υπ' όψη. Ως εκ τούτου, μια αποτελεσματική πολιτική πρέπει να αποτελεί γενική διαδικασία που θα εξετάζει τον συνολικό κύκλο ζωής του πόρου, από την εξαγωγή και χρήση του ως προϊόντος, μέχρι και την τελική του κατάληξή ως αποβλήτου.

Σύμφωνα με τις πληροφορίες που δημοσιεύτηκαν από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος (ΕΟΠ), η συνολική παραγωγή αποβλήτων στην ΕΕ βρίσκεται σε άνοδο και ανέρχεται περίπου σε 3,5 τόνους αποβλήτων κατ' έτος και κατά κεφαλήν στην Ευρώπη των Δεκαπέντε. Είναι, ωστόσο, δύσκολο να αξιολογήσουμε με ακρίβεια τις τάσεις στον τομέα των αποβλήτων, λόγω έλλειψης διαθέσιμων δεδομένων, τόσο ως προς τις κατηγορίες των αποβλήτων (εκ των οποίων οι πέντε κύριες είναι τα απόβλητα ορυχείων και λατομείων, τα απόβλητα μεταποίησης, τα απόβλητα οικοδομών και κατεδαφίσεων, τα αστικά στερεά απόβλητα και τα αγροτικά και δασοκομικά απόβλητα) όσο και ως προς την επεξεργασία των αποβλήτων (η επιλογή ανάμεσα στην ανακύκλωση, την υγειονομική ταφή ή άλλες μεθόδους επεξεργασίας ποικίλλει σημαντικά ανάλογα με το κράτος μέλος και το είδος των αποβλήτων).

Έχουν σημειωθεί βήματα προόδου, κυρίως χάρη στην κοινοτική νομοθεσία, κυριότερα μέτρα της οποίας αποτελούν η οδηγία-πλαίσιο για τα απόβλητα, η οδηγία για τα επικίνδυνα απόβλητα (es de en fr) και ο κανονισμός για τη μεταφορά αποβλήτων. Οι εν λόγω πράξεις αποτέλεσαν τη βάση για την έκδοση συγκεκριμένων κανονισμών που επέτρεψαν τη μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων από την επεξεργασία των αποβλήτων [οδηγία για την ολοκληρωμένη πρόληψη και έλεγχο των αποβλήτων (IPPC), υγειονομική ταφή, αποτέφρωση] και από ορισμένες ιδιαίτερες κατηγορίες αποβλήτων [χρησιμοποιημένα ορυκτέλαια (es de en fr), πολυχλωροδιφαινύλια/πολυχλωροτριφαινύλια (PCB/PCT) (es de en fr), ηλεκτρικές στήλες και συσσωρευτές (es de en fr), συσκευασίες, οχήματα στο τέλος του κύκλου ζωής, απόβλητα ειδών ηλεκτρολογικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού (es de en fr)].

Η κοινοτική πολιτική παρουσιάζει, ωστόσο, ορισμένες ελλείψεις στον τομέα των αποβλήτων, είτε ως προς την εφαρμογή της νομοθεσίας, την πρόληψη της παραγωγής αποβλήτων (μείωση της ποσότητας και της επικινδυνότητάς τους) είτε ως προς την έλλειψη γενικής και εναρμονισμένης προσέγγισης στον τομέα της ανακύκλωσης.

Ως εκ τούτου, εν όψει της διαμόρφωσης μιας βέλτιστης στρατηγικής διαχείρισης των αποβλήτων, που θα περιλαμβάνει τόσο το γενικό πλαίσιο όσο και τα πρακτικά μέτρα εφαρμογής, η Επιτροπή προχώρησε σε έναν ευρύ κύκλο διαβουλεύσεων με το σύνολο των ενδιαφερόμενων μερών με θέμα τα βασικά μέτρα και μέσα για την προώθηση της πρόληψης της παραγωγής και της ανακύκλωσης των αποβλήτων. Στόχος δεν είναι η προσφυγή σε κάποιο ιδιαίτερο μέσο, αλλά η δρομολόγηση συζήτησης για το ρόλο και την πιθανή αποτελεσματικότητα των ανωτέρω εναλλακτικών δυνατοτήτων στα πλαίσια μιας συνολικής θεματικής στρατηγικής.

Αναφορικά με την πρόληψη της παραγωγής αποβλήτων, η Επιτροπή ζήτησε και έγινε αποδέκτης συμβολών ως προς:

την ανταλλαγή πληροφοριών και πείρας και τη διάδοση των βέλτιστων πρακτικών για τα εθνικά συστήματα παροχής κινήτρων·
το ρόλο που θα μπορούσε να διαδραματίσει στο μέλλον η πολιτική στον τομέα των χημικών ουσιών (REACH) για τη μείωση των κινδύνων που εγκυμονούν απόβλητα που προέρχονται από τις ως άνω ουσίες·
τις προοπτικές που διανοίγονται για τους οικονομικούς φορείς, σε ό,τι αφορά τη διαμόρφωση και εφαρμογή σχεδίων πρόληψης των αποβλήτων·
τις δυνατότητες πρόληψης των αποβλήτων που παρέχει η οδηγία για την ολοκληρωμένη πρόληψη και έλεγχο της μόλυνσης (IPPC).

Οι διαβουλεύσεις για τα ως άνω ζητήματα που αφορούν την πρόληψη και την παραγωγή αποβλήτων έχουν λήξει.

Για την ανακύκλωση των αποβλήτων, η Επιτροπή ζήτησε και έγινε αποδέκτης σχολίων για:

τον καθορισμό πιο αποτελεσματικών στόχων ανακύκλωσης, π.χ. στόχων που να βασίζονται περισσότερο σε υλικά, παρά σε προϊόντα που βρίσκονται στο τέλος του κύκλου ζωής τους, κοινοτικών αντί εθνικών στόχων, γενικών στόχων που μπορούν να εφαρμοστούν σε σημαντικές κατηγορίες αποβλήτων, όπως τα αστικά στερεά απόβλητα·
τη χρήση οικονομικών μέσων και μέσων που να βασίζονται στην αγορά, όπως, λ.χ., συντονισμένων φόρων υγειονομικής ταφής, διαπραγματεύσιμων πιστοποιητικών ή συστημάτων πληρωμής κατά την απόρριψη, για να αντισταθμιστεί το κόστος της ανακύκλωσης·
τη δυνατότητα ανάπτυξης της ευθύνης των παραγωγών, δεδομένου ότι η αρχή αυτή δεν είναι δυνατόν να εφαρμοστεί σε όλες τις κατηγορίες αποβλήτων·
τα μέτρα που επιτρέπουν την καθιέρωση εναρμονισμένων κανόνων για την ανακύκλωση.

Οι διαβουλεύσεις για τα ως άνω ζητήματα που αφορούν την ανακύκλωση έχουν λήξει.

Επιπλέον, η Επιτροπή ζήτησε από τους ενδιαφερόμενους να αποφασίσουν για ορισμένα πρόσθετα μέτρα, όπως:

μέτρα για τη βελτίωση του υφιστάμενου νομικού πλαισίου (ορισμός των αποβλήτων και των διαδικασιών αξιοποίησης και διάθεσης αποβλήτων)·
μέτρα για την προαγωγή της ζήτησης ανακυκλωμένων υλικών·
προγράμματα εκπαίδευσης και επιμόρφωσης στον τομέα της πρόληψης και της ανακύκλωσης των αποβλήτων.

Οι διαβουλεύσεις για τα ως άνω ζητήματα που αφορούν τα πρόσθετα μέτρα έχουν λήξει.

Πλαίσιο

Η στρατηγική για την πρόληψη και την ανακύκλωση των αποβλήτων, που αποτελεί μια από τις επτά θεματικές στρατηγικές που αναφέρονται στο έκτο κοινοτικό πρόγραμμα δράσης για το περιβάλλον, πρέπει να συνδυάζεται με δύο άλλες πρωτοβουλίες: την ολοκληρωμένη πολιτική προϊόντων και τη στρατηγική για την αειφόρο χρήση των φυσικών πόρων. Μια παράλληλη υλοποίηση των τριών αυτών πρωτοβουλιών θα επιτρέψει τον καλύτερο καθορισμό των ισορροπιών που απαιτούνται για τη διαχείριση των πόρων, των προϊόντων και των αποβλήτων και τον αντίκτυπό τους στο περιβάλλον.

ΣΥΝΑΦΕΙΣ ΠΡΑΞΕΙΣ

Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Συμβούλιο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική επιτροπή και την επιτροπή των Περιφερειών - Ένα βήμα μπροστά για την αειφόρο χρήση των πόρων - Θεματική Στρατηγική για την πρόληψη της δημιουργίας και την ανακύκλωση των αποβλήτων [COM(2005)0666 τελικό - Δεν έχει δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα]

Πρόταση οδηγίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 21ης Δεκεμβρίου 2005, για τα απόβλητα [COM(2005)0667 τελικό - Δεν έχει δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα]

See also