Ενδεικτικό πυρηνικό πρόγραμμα

Το πρόγραμμα αυτό περιγράφει την κατάσταση του πυρηνικού τομέα στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) το 2006 και τις πιθανές εξελίξεις στον εν λόγω τομέα, λαμβάνοντας υπόψη οικονομικά και περιβαλλοντικά ζητήματα.

ΠΡΑΞΗ

Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο της 4ης Οκτωβρίου 2007 με τίτλο: «Ενδεικτικό Πυρηνικό Πρόγραμμα» [COM(2007) 565 τελικό – Μη δημοσιευμένο στην Επίσημη Εφημερίδα].

ΣΥΝΟΨΗ

Τα ενδεικτικά πυρηνικά προγράμματα αποβλέπουν στην παροχή πληροφοριών σχετικά με την πυρηνική ενέργεια στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ), τους στόχους που εγκρίθηκαν από τα κράτη μέλη για την παραγωγή πυρηνικής ενέργειας και τις επενδύσεις που απαιτούνται για την επίτευξη των στόχων αυτών.

Κατάσταση του τομέα της πυρηνικής ενέργειας στην Ευρώπη και στον κόσμο

Η ΕΕ είναι ο μεγαλύτερος παραγωγός ηλεκτρισμού από πυρηνική ενέργεια στον κόσμο [944,2 TWh(e) το 2005]. Το ένα τρίτο περίπου της ηλεκτρικής ενέργειας και το 15 % της ενέργειας που καταναλώνεται στην ΕΕ προέρχεται από πυρηνικούς σταθμούς. Το 2006 υπήρχαν 443 πυρηνικοί αντιδραστήρες ηλεκτροπαραγωγής σε όλο τον κόσμο, οι οποίοι ήσαν ο προμηθευτής του 15 % της ηλεκτρικής ενέργειας παγκοσμίως. Στα τέλη του 2006, η ΕΕ27 διέθετε 152 αντιδραστήρες – 146 μετά τον Ιανουάριο του 2007 – σε 15 κράτη μέλη, ενώ η μέση ηλικία αυτών των σταθμών ανερχόταν σε 25 έτη, με διάρκεια ζωής τα 40 έτη εν γένει. Οι αποφάσεις σχετικά με την ανανέωση της ευρωπαϊκής υποδομής ηλεκτροπαραγωγής από πυρηνική ενέργεια ή την παράταση της ζωής ορισμένων σταθμών πρέπει συνεπώς να ληφθούν εντός των προσεχών ετών, λόγω του χρόνου που απαιτείται για την κατασκευή νέων πυρηνικών αντιδραστήρων.

Πολλές χώρες εκτός της ΕΕ δήλωσαν την πρόθεσή τους να κατασκευάσουν νέες εγκαταστάσεις ηλεκτροπαραγωγής από πυρηνική ενέργεια, ιδίως η Κίνα, η Νότια Κορέα, οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Ινδία, η Ιαπωνία και η Ρωσία. Στο πλαίσιο της ΕΕ, η κατάσταση ποικίλλει σε μεγάλο βαθμό: Η Βουλγαρία, η Γαλλία, η Σλοβακία και η Φινλανδία αποφάσισαν να κατασκευάσουν νέους πυρηνικούς αντιδραστήρες· σε πολλές χώρες άρχισαν πάλι συζητήσεις σχετικά με την πιθανότητα παράτασης της εκμετάλλευσης των υφιστάμενων σταθμών ή αντικατάστασής τους (μεταξύ άλλων στις Κάτω Χώρες, στην Πολωνία, στη Σουηδία, στη Λιθουανία (σχέδιο «Βαλτικών Χωρών») και στο Ηνωμένο Βασίλειο]· τέλος, το Βέλγιο, η Γερμανία και η Ισπανία δεσμεύτηκαν να εγκαταλείψουν σταδιακά ή να περιορίσουν τον τομέα της πυρηνικής ενέργειας. Από το 1997 και μετά, έχουν κοινοποιηθεί στην Επιτροπή 19 επενδυτικά σχέδια.

Πλεονεκτήματα της χρήσης πυρηνικής ενέργειας

Η Επιτροπή εκτιμά ότι η πυρηνική ενέργεια μπορεί να συμβάλει στη διαφοροποίηση και την ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού για πολλούς λόγους, ιδίως λόγω της διαθεσιμότητας και της κατανομής του πυρηνικού καυσίμου (φυσικό ουράνιο), της περιορισμένης επίδρασης της διακύμανσης της τιμής του καυσίμου στο κόστος λειτουργίας των σταθμών και της ύπαρξης εποπτείας στην αγορά πυρηνικών υλών για ειρηνική χρήση.

Σύμφωνα με τη Διεθνή Οργάνωση Ενέργειας (AIE) και τον Οργανισμό για την Πυρηνική Ενέργεια (AEN), ο τομέας της ηλεκτροπαραγωγής από πυρηνική ενέργεια είναι ανταγωνιστικός σε σύγκριση με την ηλεκτροπαραγωγή από ορυκτά καύσιμα. Η ανταγωνιστικότητα του εν λόγω τομέα ενισχύεται επίσης από τη σημαντική αύξηση των τιμών των άλλων καυσίμων. Ωστόσο, οι απελευθερωμένες αγορές ηλεκτρικής ενέργειας δεν μπορούν να εγγυηθούν τη σταθερότητα των τιμών, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει τις δημόσιες αρχές να λάβουν μέτρα για τη μείωση των κινδύνων για τους επενδυτές. Ο τομέας ηλεκτροπαραγωγής από πυρηνική ενέργεια χαρακτηρίζεται από υψηλό κόστος κατασκευής, ενώ το κόστος λειτουργίας είναι χαμηλότερο από το κόστος των άλλων πηγών ηλεκτρισμού. Εξάλλου, άλλα χαρακτηριστικά αυτού του τομέα επηρεάζουν το κόστος και τους επενδυτικούς κινδύνους, όπως το μέγεθος των σταθμών ή η συγκρότηση ομογενούς υποδομής.

Ο τομέας ηλεκτροπαραγωγής από πυρηνική ενέργεια εκπέμπει χαμηλές ποσότητες CO2 και συνιστά έτσι ενδιαφέρουσα εναλλακτική λύση για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής. Επί του παρόντος, ο τομέας αυτός είναι η πιο μεγάλη πηγή ενέργειας συνδυαζόμενη με χαμηλή εκπομπή CO2 στην Ευρώπη.

Διαχείριση κινδύνων που συνδέονται με την πυρηνική ενέργεια

Η άποψη της κοινής γνώμης για την πυρηνική ενέργεια είναι ουσιώδης παράγων όσον αφορά το βαθμό αποδοχής και το μέλλον της ηλεκτροπαραγωγής από πυρηνική ενέργεια. Για το λόγο αυτό το κοινό πρέπει να έχει πρόσβαση σε αξιόπιστες πληροφορίες και να μπορεί να συμμετέχει σε μια διαφανή διαδικασία λήψης αποφάσεων. Η ΕΕ έχει ήδη δεσμευτεί για τη διαχείριση των κινδύνων που συνδέονται με την πυρηνική ενέργεια και προβλέπει την περαιτέρω ενίσχυση της δράσης της.

Η ΕΕ παρεμβαίνει επίσης για να εγγυηθεί την πυρηνική ασφάλεια: εξασφαλίζει την εφαρμογή των διεθνών συμβάσεων στον τομέα και συμβάλλει οικονομικά στη βελτίωση της πυρηνικής ασφάλειας τόσο μέσα στα σύνορά της, ιδίως μετά τις διευρύνσεις του 2004 και του 2007, όσο και σε τρίτες χώρες.

Όσον αφορά τα ραδιενεργά απόβλητα, η μεγάλη πλειονότητά τους είναι βραχύβια απόβλητα χαμηλής ραδιενέργειας, για τα οποία εφαρμόζονται στρατηγικές σε βιομηχανική κλίμακα σε όλα σχεδόν τα κράτη με πυρηνικές εγκαταστάσεις ηλεκτροπαραγωγής. Η διάθεση των μακρόβιων αποβλήτων υψηλής ραδιενέργειας επηρεάζεται κυρίως από κοινωνικούς παράγοντες, ιδίως από την επιλογή του τόπου οριστικής διάθεσης και την αποδοχή της επιλογής αυτής από τον κόσμο. Η έρευνα επικεντρώνεται επίσης σε τεχνικές για τη μείωση του όγκου ή της διάρκειας ζωής των ραδιενεργών αποβλήτων ή των συστατικών μακράς διάρκειας ζωής.

Ο παροπλισμός των εγκαταστάσεων είναι μια σύνθετη και δαπανηρή λειτουργία που αφορά το ένα τρίτο περίπου των σταθμών που βρίσκονται σε λειτουργία έως το 2025. Είναι συνεπώς αναγκαίο να υπάρχουν επαρκείς οικονομικοί πόροι, ενδεχομένως από διαφορετικά ταμεία. Η Επιτροπή υπογραμμίζει το γεγονός ότι το πραγματικό κόστος του παροπλισμού πρέπει, εν τέλει, να επιβαρύνει τους φορείς εκμετάλλευσης.

Στον τομέα της ακτινοπροστασίας, η Επιτροπή διαπιστώνει ότι η έκθεση των εργαζομένων στον πυρηνικό κλάδο και τα ραδιενεργά απόβλητα από τις πυρηνικές βιομηχανίες έχει μειωθεί σημαντικά, ενώ η έκθεση που συνδέεται με τον ιατρικό τομέα ή τις φυσικές πηγές ακτινοβολίας μπορεί να μειωθεί περαιτέρω. Έχει σημειωθεί επίσης σημαντική πρόοδος όσον αφορά την προετοιμασία για καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, την ανταλλαγή πληροφοριών, τους ελέγχους των τροφίμων και την πρόληψη απώλειας ή της εκτροπής στη χρήση των ραδιενεργών πηγών.

Ευρωπαϊκή δράση στον τομέα της πυρηνικής ενέργειας

Η συνθήκη Ευρατόμ αποτελεί τη νομική βάση του ρυθμιστικού πλαισίου που καθορίζει τις υποχρεώσεις και τις αρμοδιότητες στον πυρηνικό τομέα, ιδίως στον τομέα της έρευνας, καθώς και των πυρηνικών διασφαλίσεων και της πυρηνικής ασφάλειας.

Η Επιτροπή ενέκρινε πολλές προτάσεις σχετικά με την πυρηνική ασφάλεια με σκοπό την εναρμόνιση των εργασιών των εθνικών αρχών.

Η Επιτροπή ξεκίνησε επίσης ένα ευρωπαϊκό πρόγραμμα για την προστασία των κρίσιμων υποδομών.

Η ευρωπαϊκή έρευνα διαδραματίζει ουσιώδη ρόλο στον τομέα της πυρηνικής ενέργειας. Η έρευνα αυτή πραγματοποιείται σήμερα βάσει του 7ου προγράμματος-πλαισίου Ευρατόμ, ιδίως μέσω της δημιουργίας τεχνολογικών βάθρων και με επίκεντρο την πυρηνική σχάση και τις καινοτόμους τεχνολογίες.

Για το μέλλον, η Επιτροπή προτείνει οι συζητήσεις να καλύψουν, μεταξύ άλλων, την αναγνώριση κοινών επιπέδων αναφοράς, τη δημιουργία ομάδας υψηλού επιπέδου σχετικά με την ασφάλεια και διαχείριση ραδιενεργών αποβλήτων, την εκπόνηση εθνικών σχεδίων διαχείρισης ραδιενεργών αποβλήτων, την εναρμόνιση των στρατηγικών σχετικά με τα ταμεία παροπλισμού, καθώς και τη δημιουργία ενός εναρμονισμένου συστήματος λογοδοσίας και χρηματοδοτικών μηχανισμών σε περίπτωση ζημίας οφειλόμενης σε πυρηνικό ατύχημα.

Ιστορικό

Η επεξεργασία ενδεικτικών πυρηνικών προγραμμάτων αποτελεί υποχρέωση επιβαλλόμενη από το άρθρο 40 της συνθήκης Ευρατόμ.

Η πρώτη παρουσίαση του παρόντος ενδεικτικού πυρηνικού προγράμματος έγινε όταν επανεξετάστηκε η ευρωπαϊκή ενεργειακή πολιτική στις αρχές 2007 («δέσμη μέτρων στον τομέα της ενέργειας»). Η τελική έκδοση του προγράμματος, που εγκρίθηκε τον Οκτώβριο 2007, λαμβάνει υπόψη τη γνώμη της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής στην οποία είχε υποβληθεί η προπαρασκευαστική έκδοση, ορισμένες παρατηρήσεις που διατύπωσε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, καθώς και συμπληρωματικές πληροφορίες που έδωσαν τα κράτη μέλη στο παράρτημα 2 του προγράμματος.

ΣΥΝΑΦΕΙΣ ΠΡΑΞΕΙΣ

Απόφαση 2007/530/Ευρατόμ της Επιτροπής, της 17ης Ιουλίου 2007 , για τη σύσταση της ευρωπαϊκής ομάδας υψηλού επιπέδου για την πυρηνική ασφάλεια και τη διαχείριση αποβλήτων [Επίσημη Εφημερίδα L 1995 της 27ης Ιουλίου 2007]. Η ομάδα αυτή υψηλού επιπέδου συγκροτήθηκε ως επακόλουθο της παρουσίασης, εκ μέρους της Επιτροπής, του ενδεικτικού πυρηνικού προγράμματος τον Ιανουάριο 2007. Η ομάδα έχει επιφορτισθεί με τη σταδιακή ανάπτυξη μιας κοινής αντίληψης και, ενδεχομένως, συμπληρωματικών ευρωπαϊκών κανόνων στους τομείς της πυρηνικής ασφάλειας και της διαχείρισης αποβλήτων.

Ανακοίνωση της Επιτροπής της 10ης Ιανουαρίου 2007 «Σχέδιο Ενδεικτικού Πυρηνικού Προγράμματος - Υποβάλλεται δυνάμει του άρθρου 40 της Συνθήκης Ευρατόμ για την έκδοση γνώμης της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής» [COM(2006) 844 τελικό – Επίσημη Εφημερίδα C 138 της 22.6.2007].

Ημερομηνία τελευταίας τροποποίησης: 07.04.2008