Χάρτης πορείας για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας

Στο χάρτη πορείας για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας αξιολογείται το μερίδιο των πηγών αυτών στη συνολική ενεργειακή κατανάλωση και η σχετική πρόοδος που έχει συντελεστεί στο πεδίο αυτό. Στο χάρτη πορείας ορίζεται επίσης ως στόχος να φθάσουν οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας να καλύπτουν μερίδιο 20% της συνολικής κατανάλωσης ενέργειας στην Ευρωπαϊκή Ένωση μέχρι το 2020 και περιλαμβάνονται μέτρα για την προώθηση της ανάπτυξης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στους τομείς του ηλεκτρισμού, των βιοκαυσίμων, της θέρμανσης και της ψύξης.

ΠΡΑΞΗ

Ανακοίνωση της Επιτροπής, της 10ης Ιανουαρίου 2007, με τίτλο: «Χάρτης πορείας για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας τον 21ο αιώνα: συμβολή στην ενίσχυση της αειφορίας» [COM(2006) 848 - Δεν έχει δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα].

ΣΥΝΟΨΗ

Στο χάρτη πορείας παρουσιάζεται η μακροπρόθεσμη στρατηγική της Επιτροπής στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ). Με τη στρατηγική αυτή επιδιώκεται να επιτύχει η ΕΕ το διττό στόχο της μεγαλύτερης ασφάλειας του ενεργειακού εφοδιασμού και της μείωσης των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου.

Η ανάλυση του μεριδίου των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο συνολικό ενεργειακό μείγμα καθώς και η πρόοδος που έχει συντελεστεί την τελευταία δεκαετία δείχνουν ότι οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας μπορούν να αξιοποιηθούν περισσότερο και καλύτερα.

Στο χάρτη πορείας, η Επιτροπή προτείνει να καθοριστεί ως δεσμευτικός στόχος μερίδιο 20% των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στην κατανάλωση ενέργειας της ΕΕ για το 2020 καθώς και ένας ελάχιστος δεσμευτικός στόχος ύψους 10% για τα βιοκαύσιμα. Επίσης, προτείνει νέο νομοθετικό πλαίσιο για την ενίσχυση της προώθησης και της χρήσης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.

Μερίδιο των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας σήμερα

Το 2005, η κατανομή των διαφόρων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας που παράγονταν στην ΕΕ ήταν η ακόλουθη: 66,1% για τη βιομάζα, 22,2% για την υδραυλική ενέργεια, 5,5% για την αιολική ενέργεια, 5,5% για τη γεωθερμική ενέργεια και 0,7% για την ηλιακή ενέργεια (θερμική και φωτοβολταϊκή).

Το 1997, η ΕΕ όρισε ως στόχο να φθάσει το μερίδιο των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο 12% της εσωτερικής ακαθάριστης ενεργειακής κατανάλωσης έως το 2010. Παρά τη σημαντική σημειωθείσα πρόοδο, η Επιτροπή εκτιμά ότι ο στόχος δεν θα επιτευχθεί.

Οι δυσκολίες για την επίτευξή του οφείλονται μεταξύ άλλων στα εξής:

• υψηλό κόστος των επενδύσεων στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και μη συνυπολογισμός του εξωτερικού κόστους («εξωτερικό» κόστος των διαφόρων πηγών ενέργειας, ιδίως όσον αφορά τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στην υγεία ή στο περιβάλλον), γεγονός που προσδίδει ένα τεχνητό πλεονέκτημα στα ορυκτά καύσιμα·
• διοικητικά προβλήματα που συνδέονται με τις διαδικασίες εγκατάστασης και με τον αποκεντρωμένο χαρακτήρα των περισσότερων εφαρμογών ανανεώσιμων πηγών ενέργειας·
• αδιαφανείς και μεροληπτικές κανονιστικές διατάξεις για την πρόσβαση στο δίκτυο·
• ελλιπής ενημέρωση των προμηθευτών, των πελατών και των εγκαταστατών·
• το γεγονός ότι ο στόχος του 12% εκφράζεται ως ποσοστό πρωτογενούς ενέργειας και έτσι υποτιμάται η αιολική ενέργεια (κλάδος όπου σημειώθηκε σημαντική ανάπτυξη κατά την υπό εξέταση περίοδο).

Εξάλλου, η πρόοδος που έχει σημειωθεί μέχρι τώρα στα κράτη μέλη είναι μερική και πολύ ανομοιογενής: η απουσία νομικώς δεσμευτικού στόχου και οι ελλείψεις του νομικού πλαισίου στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας δεν επέτρεψαν ουσιαστική πρόοδο παρά μόνο στα ελάχιστα κράτη μέλη που επέδειξαν αποφασιστικότητα ισχυρότερη από τις διακυμάνσεις στις πολιτικές προτεραιότητες.

Σύμφωνα με την οδηγία 2001/77/ΕΚ (es de en fr), όλα τα κράτη μέλη θέσπισαν εθνικούς στόχους όσον αφορά την κατανάλωση ηλεκτρισμού που παράγεται από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Εάν όλα τα κράτη μέλη επιτύχουν τους εθνικούς τους στόχους, το 2010 θα παράγεται από ανανεώσιμες πηγές ποσοστό 21% της συνολικής κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας της ΕΕ. Αν και ορισμένα κράτη μέλη πλησιάζουν στην επίτευξη του στόχου αυτού, αποδεικνύεται ότι η πλειονότητα των κρατών έχει καθυστερήσει και ο στόχος του 19% δεν θα επιτευχθεί μέχρι το 2010 για την ποσότητα ηλεκτρισμού που παράγεται από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Χρειάζονται λοιπόν πρόσθετες προσπάθειες.

Το 2005, οι διάφορες ανανεώσιμες πηγές ενέργειας συμμετείχαν στην παραγωγή ηλεκτρισμού στην ΕΕ ως εξής: 66,1% υδραυλική ενέργεια, 16,3% αιολική ενέργεια, 15,8% βιομάζα, 1,2% γεωθερμική ενέργεια και 0,3% ηλιακή ενέργεια (θερμική και φωτοβολταϊκή).

Κατά παρόμοιο τρόπο, ο στόχος του 5,75% για το μερίδιο των βιοκαυσίμων στην κατανάλωση καυσίμων μέχρι το 2010, ο οποίος έχει οριστεί σύμφωνα με την οδηγία 2003/30/ΕΚ (es de en fr), δεν αναμένεται να επιτευχθεί εάν δεν ενισχυθούν οι ασκούμενες πολιτικές. Μόνο δύο κράτη μέλη επέτυχαν τον ενδιάμεσο στόχο για το μερίδιο του 2% που είχε ορισθεί για τα βιοκαύσιμα για το 2005. Το 2005 επίσης, το βιοντίζελ αντιπροσώπευε το 81,5% των βιοκαυσίμων που παρήχθησαν στην ΕΕ, ενώ η βιοαιθανόλη το 18,5% του συνόλου.

Η Επιτροπή εκτιμά ότι ο τομέας της θέρμανσης και της ψύξης, ο οποίος αντιπροσωπεύει ποσοστό 50% της τελικής ενεργειακής κατανάλωσης, αξιοποιεί ελάχιστα το δυναμικό των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, οι οποίες το 2005 αντιπροσώπευαν ποσοστό μικρότερο του 10% της ενέργειας που χρησιμοποιείται για θέρμανση ή ψύξη. Η ΕΕ δεν έχει μέχρι στιγμής θεσπίσει νομοθεσία για την άμεση προώθηση της θέρμανσης και της ψύξης από ανανεώσιμες πηγές.

Το μερίδιο των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στον τομέα αυτό παρουσίασε αργή πρόοδο. Η βιομάζα είναι η σημαντικότερη ανανεώσιμη πηγή ενέργειας που χρησιμοποιείται για τη θέρμανση. Οι υπόλοιπες πηγές αναπτύχθηκαν με πολύ διαφορετικούς τρόπους, ανάλογα με τις πηγές και τις εκάστοτε χώρες (για παράδειγμα: η γεωθερμία στη Σουηδία και την Ουγγαρία, η ηλιακή θερμική ενέργεια στη Γερμανία και την Ελλάδα μεταξύ άλλων).

Μελλοντικοί στόχοι

Στο χάρτη πορείας ορίζεται ως συνολικός δεσμευτικός στόχος μερίδιο 20% των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στην ακαθάριστη εσωτερική ενεργειακή κατανάλωση μέχρι το 2020. Ο καθορισμός στόχων σε ευρωπαϊκό επίπεδο θα προσδώσει σχετική σταθερότητα στις αντίστοιχες εθνικές πολιτικές.

Η Επιτροπή επιθυμεί τη θέσπιση ελάχιστου στόχου 10% για τα βιοκαύσιμα μέχρι το 2020. Ο στόχος αυτός θα συνοδεύεται από τροποποίηση της οδηγίας 98/70/ΕΚ (es de en fr) για την ποιότητα των καυσίμων, ώστε να ενσωματωθεί σε αυτήν ο καθορισμός του μεριδίου των βιοκαυσίμων.

Ο χάρτης πορείας προβλέπει ότι τα κράτη μέλη θα θεσπίσουν δεσμευτικούς στόχους και σχέδια δράσης που θα είναι προσαρμοσμένα στο αντίστοιχο δυναμικό τους. Τα σχέδια δράσης πρέπει να περιλαμβάνουν ειδικά μέτρα και στόχους στους ακόλουθους τρείς τομείς: ηλεκτρισμός, βιοκαύσιμα και θέρμανση και ψύξη. Η ευέλικτη αυτή προσέγγιση θα αφήσει στα κράτη μέλη επαρκές περιθώριο ελιγμών. Οι σχετικές νομοθετικές προτάσεις θα υποβληθούν το 2007.

Πολιτικές και μέτρα

Η Επιτροπή θα προτείνει μέτρα για τη βελτίωση της εσωτερικής αγοράς και την κατάργηση των φραγμών στην ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στους τομείς του ηλεκτρισμού, της θέρμανσης και ψύξης, μεταξύ άλλων μέσω της απλούστευσης των διοικητικών υποχρεώσεων, της βελτίωσης της διαφάνειας και της διάδοσης των πληροφοριών, της προσαρμογής και της αύξησης του αριθμού των εγκαταστάσεων και των συστημάτων διασύνδεσης.

Εξάλλου, η Επιτροπή θα προτείνει μέτρα για τη στήριξη, την προώθηση και την παροχή κινήτρων υπέρ της χρήσης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, μεταξύ των οποίων είναι η θέσπιση ενός συστήματος κινήτρων/στήριξης των βιοκαυσίμων, καθώς και η επιλογή της μεθόδου των δημόσιων προμηθειών ιδίως στον τομέα των μεταφορών.

Θα διατηρηθεί η στενή συνεργασία μεταξύ της Επιτροπής και των εμπλεκόμενων παραγόντων στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (αρμόδιες για τα δίκτυα αρχές, ευρωπαϊκές ρυθμιστικές αρχές ηλεκτρικής ενέργειας και βιομηχανία ανανεώσιμων πηγών ενέργειας) ώστε να καταστεί δυνατή η βελτιωμένη ενσωμάτωση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας.

Η Επιτροπή θα ενθαρρύνει τη βέλτιστη χρήση των υφιστάμενων χρηματοδοτικών μέσων, όπως τα Διαρθρωτικά Ταμεία και το Ταμείο Συνοχής καθώς και τα μέσα που προσανατολίζονται στη στήριξη της έρευνας, τη διάδοση των τεχνολογιών, όπως είναι το επικείμενο στρατηγικό σχέδιο ενεργειακών τεχνολογιών, το πρόγραμμα-πλαίσιο έρευνας και τεχνoλoγικής ανάπτυξης ή το πρόγραμμα «ευφυής ενέργεια για την Ευρώπη».

Η Επιτροπή θα μεριμνήσει επίσης ώστε να συνεχιστεί η ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών και να ενσωματωθεί το εξωτερικό κόστος στην τιμή των ορυκτών πηγών ενέργειας (ιδίως μέσω ενεργειακών φόρων).

Τα κράτη μέλη και οι οργανισμοί τοπικής και περιφερειακής αυτοδιοίκησης καλούνται να αξιοποιήσουν πλήρως τα μέσα που διαθέτουν και να προωθήσουν την ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, μεταξύ άλλων μέσω της διοικητικής απλούστευσης και του βελτιωμένου σχεδιασμού.

Εκτίμηση του κόστους και των πλεονεκτημάτων

Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειες εκλύουν ελάχιστα ή μηδαμινά αέρια θερμοκηπίου. Η αύξηση του μεριδίου των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο σύνολο των διαθέσιμων καυσίμων θα μειώσει σημαντικά τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου στην ΕΕ. Η Επιτροπή εκτιμά ότι ο στόχος του 20% θα επιφέρει μείωση ύψους 600 έως 900 εκατομμυρίων τόνων CO2 ετησίως, δηλαδή εξοικονόμηση ύψους 150 έως 200 δισεκατομμυρίων ευρώ, εφόσον η τιμή του CO2 ανά τόνο ανέρχεται σε 25 ευρώ.

Εξάλλου, η ανάπτυξη ενεργειακών πηγών εναλλακτικών προς τα ορυκτά καύσιμα συμβάλλει στη διασφάλιση του ενεργειακού εφοδιασμού της ΕΕ και στη μείωση των ενεργειακών δαπανών που συνδέονται με την αύξηση της τιμής των ορυκτών πηγών ενέργειας. Συνεπώς, εάν η ΕΕ επιτύχει το στόχο του 20% μέχρι το 2020, η ετήσια εξοικονόμηση υπολογίζεται σε περισσότερα από 250 εκατομμύρια ΤΙΠ (τόνοι ισοδυνάμου πετρελαίου) μέχρι το 2020, εκ των οποίων 200 εκατομμύρια ΤΙΠ από εισαγωγές.

Επιπλέον, η ανάπτυξη τεχνολογιών που χρησιμοποιούνται στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας θα διανοίξει νέες εμπορικές προοπτικές, ιδίως στην εξαγωγή των τεχνολογιών αυτών. Επίσης προβλέπεται να ωφεληθεί η απασχόληση και η αύξηση του ΑΕΠ.

Το κόστος των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας μειώνεται σταθερά την τελευταία εικοσαετία. Όμως το κόστος αυτό παραμένει υψηλότερο από αυτό των συμβατικών πηγών ενέργειας, κυρίως διότι δεν ενσωματώνεται σε αυτό το εξωτερικό κόστος των ορυκτών πηγών ενέργειας. Το πρόσθετο μέσο ετήσιο κόστος για να επιτευχθεί ο στόχος του 20% υπολογίζεται μεταξύ 10 και 18 δισ. ευρώ και εξαρτάται από τις τιμές της ενέργειας και τις ερευνητικές προσπάθειες.

Πλαίσιο

Ο χάρτης πορείας αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της επανεξέτασης της ευρωπαϊκής πολιτικής ενέργειας, η οποία θα πραγματοποιηθεί στις αρχές του 2007 («ενεργειακή δέσμη»). Η επανεξέταση ανταποκρίνεται στο αίτημα που διατύπωσε το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Μαρτίου 2006, με σκοπό τη μακροπρόθεσμη προώθηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.

ΣΥΝΑΦΕΙΣ ΠΡΑΞΕΙΣ

Ανακοίνωση της Επιτροπής, της 26ης Μαΐου 2004, σχετικά με το μερίδιο της ανανεώσιμης ενέργειας της ΕΕ. Έκθεση της Επιτροπής σύμφωνα με το άρθρο 3 της οδηγίας 2001/77/ΕΚ - Αξιολόγηση του αντίκτυπου των νομοθετικών πράξεων και άλλων κοινοτικών πολιτικών στην εξέλιξη της συμβολής των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στην ΕΕ και προτάσεις για συγκεκριμένες δράσεις [COM(2004) 366 τελικό (es de en fr) - Δεν έχει δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα].

Ανακοίνωση της Επιτροπής, της 26ης Νοεμβρίου 1997, σχετικά με την ενέργεια για το μέλλον: ανανεώσιμες πηγές ενέργειας - Λευκή Βίβλος για κοινοτική στρατηγική και σχέδιο δράσης [COM(97) 599 τελικό (es de en fr) - Δεν έχει δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα].

Πράσινη Βίβλος της Επιτροπής, της 20ής Νοεμβρίου 1996, σχετικά με τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας [COM(96) 576 τελικό - Δεν έχει δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα].

Ημερομηνία τελευταίας τροποποίησης: 09.02.2007