Σχέδιο δράσης στον τομέα των κρατικών ενισχύσεων

Με το σχέδιο δράσης στον τομέα των κρατικών ενισχύσεων, που υπέβαλε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, αρχίζει μία εξαντλητική μεταρρύθμιση της πολιτικής των κρατικών ενισχύσεων, που θα λάβει χώρα κατά τη διάρκεια πέντε ετών, από το 2005 έως το 2009. Ο στόχος συνίσταται στο να εξασφαλιστεί στα κράτη μέλη ένα σαφές και προβλέψιμο πλαίσιο, που θα τους επιτρέπει να χορηγούν κρατικές ενισχύσεις οι οποίες θα στηρίζονται στην υλοποίηση των στόχων της στρατηγικής της Λισσαβόνας.

ΠΡΑΞΗ

Σχέδιο δράσης στον τομέα των κρατικών ενισχύσεων - Λιγότερες ενισχύσεις και με σαφέστερο στόχο: φύλλο πορείας για τη μεταρρύθμιση των κρατικών ενισχύσεων 2005-2009 [Συμβουλευτικό έγγραφο που δεν έχει δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα].

ΣΥΝΟΨΗ

Το σχέδιο δράσης, που επέβαλε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, συνίσταται σε ένα φύλλο πορείας ενδεικτικό της μεταρρύθμισης της πολιτικής των κρατικών ενισχύσεων, που θα λάβει χώρα κατά τη διάρκεια πενταετούς χρονικής περιόδου από το 2005 έως το 2009.

Η μεταρρύθμιση αυτή έχει ιδίως στόχο να ενθαρρύνει τα κράτη μέλη να συμβάλουν στην υλοποίηση των στόχων της στρατηγικής της Λισσαβόνας. Η νέα πολιτική για τις κρατικές ενισχύσεις θα βοηθήσει έτσι τα κράτη μέλη να προσανατολίσουν τις κρατικές τους ενισχύσεις στη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της ευρωπαϊκής βιομηχανίας και τη δημιουργία σταθερών θέσεων απασχόλησης.

Η μεταρρύθμιση τείνει στον εξορθολογισμό και την απλούστευση των διαδικασιών ώστε να εξασφαλιστεί στα κράτη μέλη ένα σαφές και προβλέψιμο πλαίσιο όσον αφορά τις κρατικές ενισχύσεις.

Λόγος ύπαρξης της κοινοτικής πολιτικής σε θέματα κρατικών ενισχύσεων

Ο έλεγχος των κρατικών ενισχύσεων, που αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της κοινοτικής πολιτικής ανταγωνισμού, συμβάλλει στη διατήρηση ανταγωνιστικών αγορών. Η συνθήκη ίδρυσης της Ευρωπαϊκής Κοινότητας απαγορεύει τις κρατικές ενισχύσεις που νοθεύουν ή απειλούν να νοθεύσουν τον ανταγωνισμό στο πλαίσιο της κοινής αγοράς (Άρθρο 87.1 ΕΚ). Οι κρατικές ενισχύσεις μπορεί να επιφέρουν στρεβλώσεις του ανταγωνισμού ευνοώντας ορισμένες επιχειρήσεις ή παραγωγές. Ο έλεγχός τους εξασφαλίζει ως εκ τούτου συνθήκες ανταγωνισμού ισότιμες για όλες τις επιχειρήσεις που λειτουργούν στο πλαίσιο της εσωτερικής αγοράς.

Η συνθήκη επιτρέπει ωστόσο ορισμένες παρεκκλίσεις όταν οι ενισχύσεις έχουν ευνοϊκά αποτελέσματα για την Ευρωπαϊκή Ένωση γενικά. Οι κρατικές ενισχύσεις προκύπτει ότι είναι όντως, μερικές φορές ιδιαίτερα χρήσιμες για την υλοποίηση των στόχων κοινού συμφέροντος (υπηρεσίες γενικού οικονομικού συμφέροντος, κοινωνική και περιφερειακή συνοχή, απασχόληση, έρευνα και ανάπτυξη, αειφόρος ανάπτυξη, προώθηση της πολιτισμικής ποικιλομορφίας, κ.λπ) και διορθώνουν ορισμένες «ανεπάρκειες της αγοράς». Για διάφορους λόγους (εξωτερικότητες, ύπαρξη ισχύος αγοράς, προβλήματα συντονισμού μεταξύ των φορέων της αγοράς, κ.λπ), μία αγορά δεν λειτουργεί μερικές φορές κατά αποτελεσματικό τρόπο από οικονομική άποψη. Τα κράτη μέλη μπορούν τότε να παρέμβουν, παρέχοντας κρατικές ενισχύσεις. Αυξάνουν έτσι την αποτελεσματικότητα της αγοράς, προωθώντας την ανάπτυξη.

Οι κρατικές ενισχύσεις μπορούν ως εκ τούτου να συμβιβάζονται με τη συνθήκη εάν ανταποκρίνονται σε σαφώς καθορισθέντες στόχους κοινού συμφέροντος οι οποίοι δεν νοθεύουν τον ανταγωνισμό σε βαθμό αντίθετο με το κοινό συμφέρον. Ο έλεγχος των κρατικών ενισχύσεων συνίσταται ως εκ τούτου στην εξεύρεση ισορροπίας μεταξύ των αρνητικών τους αποτελεσμάτων στον ανταγωνισμό και των θετικών τους αποτελεσμάτων όσον αφορά το κοινό συμφέρον, τα δε υποτιθέμενα πλεονεκτήματα για το κοινό συμφέρον πρέπει να είναι μεγαλύτερα από τις στρεβλώσεις του ανταγωνισμού. Το καθήκον αυτό ανατίθεται από τη συνθήκη στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Κανόνες σχετικά με τις κρατικές ενισχύσεις όλο και πιο πολύπλοκοι και όλο και πιο πολυάριθμοι, η διεύρυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης με τα δέκα νέα κράτη μέλη το 2004, η επιτακτική ανάγκη να δοθεί μία νέα ώθηση στη στρατηγική της Λισσαβόνας επεσήμαναν την ανάγκη εξορθολογισμού της πολιτικής των κρατικών ενισχύσεων και διασαφήνισης των θεμελιωδών αρχών της.

Κατευθυντήριες γραμμές του σχεδίου δράσης

Η μεταρρύθμιση της πολιτικής των κρατικών ενισχύσεων πρέπει να είναι εξαντλητική και συνεκτική. Το σχέδιο δράσης παρουσιάζει τις κατευθυντήριες γραμμές που διέπουν τη μεταρρύθμιση αυτή και οι οποίες θα είναι κοινές στα διάφορα νομοθετικά μέσα που την αναπτύσσουν.

Κρατικές ενισχύσεις λιγότερο πολυάριθμες και με σαφέστερο στόχο: στόχος είναι να προσανατολιστούν οι κρατικές ενισχύσεις προς δραστηριότητες για τις οποίες οι χρηματοοικονομικές αγορές μπορούν να παράσχουν πόρους ή προς δραστηριότητες οι οποίες συμβάλλουν στην ανάπτυξη, την ανταγωνιστικότητα ή τη δημιουργία σταθερών θέσεων απασχόλησης. Η υλοποίηση αυτού του στόχου απαιτεί εν μέρει μία πιο λεπτή οικονομική αντιμετώπιση.
Μία πιο λεπτή οικονομική αντιμετώπιση: Πρόκειται για τη διασαφήνιση των στόχων για τους οποίους η αγορά, χωρίς τη δημόσια παρέμβαση, δεν μπορεί να επιτύχει ένα άριστο αποτέλεσμα είτε γιατί υπάρχει «ανεπάρκεια της αγοράς» είτε γιατί η αγορά παράγει κοινωνικές ή περιφερειακές ανισότητες που πρέπει να διορθωθούν. Θα πρέπει λοιπόν να αξιολογηθεί καλύτερα το κατά πόσο οι κρατικές ενισχύσεις μπορούν να δικαιολογηθούν, εάν αποτελούν την πλέον κατάλληλη λύση και πώς μπορούν να χορηγηθούν χωρίς να νοθεύσουν τον ανταγωνισμό σε βαθμό αντίθετο προς το κοινό συμφέρον. Μία τέτοια αντιμετώπιση θα παράσχει έτσι τη δυνατότητα να διευκολυνθεί και να επιταχυνθεί η έγκριση των ενισχύσεων που νοθεύουν λιγότερο τον ανταγωνισμό και παράλληλα, να συγκεντρωθεί η προσοχή στις ενισχύσεις που μπορεί να δημιουργήσουν σοβαρότερες στρεβλώσεις στον ανταγωνισμό.
Αποτελεσματικότερες διαδικασίες και βελτίωση της εφαρμογής, της δυνατότητας πρόβλεψης και της διαφάνειας: Η βελτίωση των κανόνων όσον αφορά τις κρατικές ενισχύσεις θα απαιτήσει αποτελεσματικότερες και πιο διαφανείς διαδικασίες, την επέκταση του πεδίου εφαρμογής των εξαιρέσεων ανά κατηγορία, τη μείωση του αριθμού προς κοινοποίηση ενισχύσεων, μία επιταχυνόμενη λήψη αποφάσεων, κανόνες διαδικασίας προσαρμοσμένους στη διευρυμένη Ευρωπαϊκή Ένωση. Θα προκύψει μεγαλύτερη νομική ασφάλεια τα δε διοικητικά καθήκοντα θα διευκολυνθούν για την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα κράτη μέλη. Εξάλλου, ως αποτέλεσμα της μεγαλύτερης διαφάνειας, οι επιχειρήσεις που είναι ειδικές στον ανταγωνισμό, οι καταναλωτές και το ευρύ κοινό θα μπορούν ευκολότερα να προσφύγουν κατά των ασυμβίβαστων ενισχύσεων, ειδικότερα ενώπιον των εθνικών δικαστηρίων.
Ένας καταμερισμός των αρμοδιοτήτων μεταξύ Επιτροπής και κρατών μελών: Η βελτίωση των κανόνων και διαδικασιών όσον αφορά τις κρατικές ενισχύσεις δεν μπορεί ωστόσο να πραγματοποιηθεί χωρίς την ενεργή στήριξη των κρατών μελών. Αυτά θα πρέπει να αναλάβουν την υποχρέωση να κοινοποιούν όλες τις προβλεπόμενες ενισχύσεις και να τηρούν τους κανόνες για τις κρατικές ενισχύσεις.

Κρατικές ενισχύσεις προσανατολισμένες προς τις προτεραιότητες της στρατηγικής της Λισσαβόνας

Το σχέδιο δράσης ωθεί εξάλλου τα κράτη μέλη να συγκεντρώσουν τις δημόσιες ενισχύσεις τους στους στόχους της στρατηγικής της Λισσαβόνας. Η πολιτική των κρατικών ενισχύσεων θα πρέπει έτσι να παράσχει τη δυνατότητα απομόνωσης των ανεπαρκειών της αγοράς κατά τρόπο που να ευνοήσει τους στόχους αυτούς. Έχουν επισημανθεί οκτώ τομείς με προτεραιότητα:

Η καινοτομία και η έρευνα και η ανάπτυξη (Ε&Α): κανόνες όσον αφορά τις κρατικές ενισχύσεις θα πρέπει να ωθήσουν τη βιομηχανία να επενδύσει στην Ε&Α και να λάβει υπόψη της την αύξουσα σημασία των εταιρικών σχέσεων δημοσίου και ιδιωτικού τομέα.
Η τόνωση του επιχειρηματικού πνεύματος και η βελτίωση του περιβάλλοντος των επιχειρήσεων: οι κανόνες όσον αφορά τις κρατικές ενισχύσεις θα πρέπει να διευκολύνουν την έναρξη λειτουργίας επιχειρήσεων ειδικότερα να τονώσουν τα επενδυτικά κεφάλαια.
Η επένδυση στο ανθρώπινο κεφάλαιο.
Οι υπηρεσίες γενικού οικονομικού συμφέροντος (ΥΓΟΣ): οι κρατικές ενισχύσεις θα συμβάλουν στην υλοποίηση των αποστολών τους προς το δημόσιο συμφέρον, συμμετέχοντας έτσι σε ΥΓΟΣ αποτελεσματικές και ποιοτικές.
Ο καλύτερος προσδιορισμός των προτεραιοτήτων με απλούστευση και κωδικοποίηση της νομοθεσίας: πρόκειται για την εφαρμογή της αρχής σύμφωνα με την οποία η πολιτική των κρατικών ενισχύσεων πρέπει να θέσει στο στόχαστρο τα είδη ενισχύσεων που νοθεύουν περισσότερο τον ανταγωνισμό.
Μια πιο εύστοχη περιφερειακή πολιτική: η πολιτική των κρατικών ενισχύσεων θα συμβάλει στη μείωση των διαφορών μεταξύ των ευρωπαϊκών περιφερειών και θα αποτελέσει έτσι παράγοντα συνοχής και σταθερότητας στο χώρο.
Η ενίσχυση της βιώσιμης οικολογικής ανάπτυξης.
Η εφαρμογή σύγχρονών υποδομών στον τομέα των μεταφορών, της ενέργειας, της πληροφορίας και της επικοινωνίας: στους κανόνες για τις κρατικές ενισχύσεις θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη η αύξουσα σημασία των εμπορικών σχέσεων δημοσίου και ιδιωτικού τομέα.

Επόμενα στάδια

Η Επιτροπή θα υποβάλει, από το 2005 μέχρι το 2009, προτάσεις με λεπτομέρειες της επιχειρούμενης από το σχέδιο δράσης μεταρρύθμισης για κάθε τομέα σχετικά με τις κρατικές ενισχύσεις. Θα επανεξετάσει έτσι το σύνολο των νομοθετικών πράξεων που αφορούν τις κρατικές ενισχύσεις ώστε να εφαρμόζονται κατά τρόπο συνεκτικό και σφαιρικό. Ορισμένοι τομείς που υπόκεινται σε ιδιαίτερα ειδικευμένους κανόνες (γεωργία, αλιεία, άνθρακας και μεταφορές) δεν θα θιγούν ωστόσο από την επιχειρούμενη από το σχέδιο δράσης μεταρρύθμιση.

Για το πλήρες κείμενο του σχεδίου δράσης και για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το θέμα, συμβουλευθείτε.

See also