Δικαίωμα του δημιουργού και συγγενικά δικαιώματα στην κοινωνία της πληροφορίας

ΣΥΝΟΨΗ ΤΟΥ ΑΚΟΛΟΥΘΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ:

Οδηγία 2001/29/ΕΚ για την εναρμόνιση ορισμένων πτυχών του δικαιώματος του δημιουργού και συγγενικών δικαιωμάτων στην κοινωνία της πληροφορίας

ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΟΔΗΓΙΑΣ;

• Η οδηγία αποσκοπεί στην προσαρμογή της νομοθεσίας περί δικαιώματος του δημιουργού και συγγενικών δικαιωμάτων στις τεχνολογικές εξελίξεις και ειδικότερα στην κοινωνία της πληροφορίας, διασφαλίζοντας ταυτόχρονα ένα υψηλό επίπεδο προστασίας της διανοητικής ιδιοκτησίας.
• Επιδιώκει να θέσει σε εφαρμογή δύο διεθνείς συνθήκες που συνήφθησαν τον Δεκέμβριο του 1996: τη συνθήκη του Παγκόσμιου Οργανισμού Διανοητικής Ιδιοκτησίας (ΠΟΠΙ) για τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας και τη συνθήκη του ΠΟΠΙ για τις εκτελέσεις και τα φωνογραφήματα (βλέπε σχετική σύνοψη).
• Αποτελεί μία από πολλές οδηγίες και κανονισμούς, συμπεριλαμβανομένης της οδηγίας 2004/48/ΕΚ σχετικά με την επιβολή των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας (βλέπε σύνοψη), της οδηγίας 2012/28/ΕΕ όσον αφορά τα ορφανά έργα (βλέπε σύνοψη), και της οδηγίας 2014/26/ΕΕ για τη συλλογική διαχείριση δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας και συγγενικών δικαιωμάτων (βλέπε σύνοψη), οι οποίες συγκροτούν από κοινού τη νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) για τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας

ΒΑΣΙΚΑ ΣΗΜΕΙΑ

Η οδηγία εναρμονίζει βασικά δικαιώματα των δημιουργών και των δικαιούχων συγγενικών δικαιωμάτων (το δικαίωμα αναπαραγωγής, το δικαίωμα παρουσίασης στο κοινό και το δικαίωμα διανομής) και — σε μικρότερο βαθμό — εξαιρέσεις και περιορισμούς στα δικαιώματα αυτά. Εναρμονίζει επίσης την προστασία των τεχνολογικών μέτρων και των πληροφοριών για τη διαχείριση των δικαιωμάτων, των κυρώσεων και των μέσων έννομης προστασίας.

Δικαίωμα αναπαραγωγής

Τα κράτη μέλη της ΕΕ πρέπει να παρέχουν το αποκλειστικό δικαίωμα εξουσιοδότησης ή απαγόρευσης της άμεσης ή έμμεσης, προσωρινής ή μόνιμης αναπαραγωγής με οποιοδήποτε μέσο και σε οποιαδήποτε μορφή, εν όλω ή εν μέρει:

• στους δημιουργούς, όσον αφορά το πρωτότυπο και τα αντίγραφα των έργων τους·
• στους καλλιτέχνες ερμηνευτές ή εκτελεστές, όσον αφορά την υλική ενσωμάτωση* των ερμηνειών ή εκτελέσεών τους·
• στους παραγωγούς φωνογραφημάτων, όσον αφορά τα φωνογραφήματά τους·
• στους παραγωγούς της πρώτης υλικής ενσωμάτωσης ταινιών, όσον αφορά το πρωτότυπο και τα αντίγραφα των ταινιών τους·
• στους ραδιοτηλεοπτικούς οργανισμούς, όσον αφορά την υλική ενσωμάτωση των εκπομπών τους που μεταδίδονται ενσύρματα ή ασύρματα, συμπεριλαμβανομένης της καλωδιακής ή δορυφορικής αναμετάδοσης.

Δικαίωμα παρουσίασης στο κοινό

Τα κράτη μέλη πρέπει να παρέχουν στους δημιουργούς το αποκλειστικό δικαίωμα να επιτρέπουν ή να απαγορεύουν οποιαδήποτε παρουσίαση των έργων τους στο κοινό. Αυτό περιλαμβάνει τη διάθεση των έργων τους στο κοινό κατά τέτοιο τρόπο ώστε οποιοσδήποτε να έχει πρόσβαση σε αυτά όπου και όταν το επιλέγει.

Τα κράτη μέλη πρέπει να παρέχουν το αποκλειστικό δικαίωμα να επιτρέπουν ή να απαγορεύουν τη διάθεση στο κοινό:

• στους καλλιτέχνες ερμηνευτές ή εκτελεστές, όσον αφορά την υλική ενσωμάτωση των ερμηνειών ή εκτελέσεών τους·
• στους παραγωγούς φωνογραφημάτων, όσον αφορά τα φωνογραφήματά τους·
• στους παραγωγούς της πρώτης υλικής ενσωμάτωσης ταινιών, όσον αφορά το πρωτότυπο και τα αντίγραφα των ταινιών τους·
• στους ραδιοτηλεοπτικούς οργανισμούς, όσον αφορά την υλική ενσωμάτωση των εκπομπών τους — ανεξάρτητα από τη μέθοδο διάδοσης.

Δικαίωμα διανομής

• Τα κράτη μέλη πρέπει να παρέχουν στους δημιουργούς το αποκλειστικό δικαίωμα να επιτρέπουν ή να απαγορεύουν οποιαδήποτε διανομή των έργων τους ή αντιγράφων των έργων τους στο κοινό.
• Αυτό το δικαίωμα διανομής αναλώνεται εντός της ΕΕ στην περίπτωση πρώτης πώλησης ή πρώτης άλλης μεταβίβασης της κυριότητας του έργου στην ΕΕ από τον δικαιούχο ή με τη συγκατάθεσή του.

Εξαιρέσεις και περιορισμοί

Η οδηγία καθορίζει έναν εξαντλητικό κατάλογο εξαιρέσεων και περιορισμών στα δικαιώματα, προκειμένου να διευκολυνθεί η χρήση του περιεχομένου που προστατεύεται σε συγκεκριμένες περιστάσεις.

Προβλέπεται υποχρεωτική εξαίρεση από το δικαίωμα αναπαραγωγής για ορισμένες προσωρινές πράξεις αναπαραγωγής, οι οποίες είναι αναπόσπαστο και ουσιώδες τμήμα μιας τεχνολογικής μεθόδου (προσωρινά αντίγραφα) και επιδιώκουν είτε τη νόμιμη χρήση είτε τη μετάδοση μεταξύ τρίτων εντός δικτύου μέσω διαμεσολαβητή ενός έργου ή άλλου αντικειμένου.

• Όλες οι λοιπές εξαιρέσεις και περιορισμοί σχετικά με τα δικαιώματα αναπαραγωγής και παρουσίασης στο κοινό είναι προαιρετικές (τα κράτη μέλη μπορούν να αποφασίσουν σχετικά με την εφαρμογή τους) και αφορούν κυρίως τον «δημόσιο» τομέα. Για τρεις από αυτές τις εξαιρέσεις — τη φωτοαναπαραγωγή*, την ιδιωτική χρήση και τις εκπομπές εκ μέρους κοινωνικών ιδρυμάτων — οι δικαιούχοι πρέπει να λαμβάνουν δίκαιη αποζημίωση.
• Όταν τα κράτη μέλη προβλέπουν εξαιρέσεις και περιορισμούς από το δικαίωμα αναπαραγωγής, μπορούν να προβλέπουν ανάλογες εξαιρέσεις και από το δικαίωμα διανομής.

Έννομη προστασία

• Τα κράτη μέλη υποχρεούνται να εξασφαλίζουν την έννομη προστασία κατά της εξουδετέρωσης κάθε αποτελεσματικού τεχνολογικού μέτρου σε σχέση με έργα ή άλλα προστατευόμενα αντικείμενα.
• Αυτή η έννομη προστασία σχετίζεται επίσης με την κατασκευή, εισαγωγή, διανομή και πώληση συσκευών ή την παροχή υπηρεσιών που θα συνέβαλαν στην εξουδετέρωση τεχνολογικών μέτρων.

Προστασία της ενημέρωσης για το καθεστώς των δικαιωμάτων

Τα κράτη μέλη οφείλουν να παρέχουν την κατάλληλη έννομη προστασία έναντι κάθε προσώπου που εν γνώσει του προβαίνει άνευ αδείας σε οποιαδήποτε από τις ακόλουθες ενέργειες:

• αφαίρεση ή αλλοίωση οποιασδήποτε πληροφορίας με ηλεκτρονική μορφή σχετικά με το καθεστώς των δικαιωμάτων·
• διανομή, ραδιοτηλεοπτική μετάδοση, παρουσίαση στο κοινό ή διάθεση στο κοινό προστατευομένων έργων ή άλλου αντικειμένου από το οποίο έχουν αφαιρεθεί οι πληροφορίες ηλεκτρονικής μορφής σχετικά με το καθεστώς των δικαιωμάτων.

Κυρώσεις και μέσα έννομης προστασίας

Τα κράτη μέλη πρέπει να προβλέπουν κατάλληλες κυρώσεις και μέσα έννομης προστασίας έναντι της προσβολής των δικαιωμάτων που εναρμονίζονται με την παρούσα οδηγία. Οφείλουν να μεριμνούν ώστε οι δικαιούχοι να ζητούν τη λήψη ασφαλιστικών μέτρων κατά των διαμεσολαβητών οι υπηρεσίες των οποίων χρησιμοποιούνται από τρίτο για την προσβολή δικαιώματος του δημιουργού ή συγγενικού δικαιώματος.

Τροποποιήσεις της οδηγίας 2001/29/EΚ

Η οδηγία 2001/29/ΕΚ τροποποιήθηκε δύο φορές από:

• την οδηγία (ΕΕ) 2017/1564, την οδηγία σχετικά με επιτρεπόμενες χρήσεις ορισμένων έργων που προστατεύονται δυνάμει δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας προς όφελος των τυφλών, των αμβλυώπων και των ατόμων με άλλα προβλήματα ανάγνωσης εντύπων (βλέπε σύνοψη) και για την εφαρμογή της συνθήκης του Μαρακές στην ΕΕ (βλέπε σύνοψη). Η οδηγία αυτή προβλέπει υποχρεωτική εξαίρεση για τα δικαιώματα που έχουν εναρμονιστεί από το δίκαιο της ΕΕ και αφορούν τις χρήσεις και τα έργα που καλύπτονται από την συνθήκη του Μαρακές. Στα εν λόγω δικαιώματα περιλαμβάνονται ιδίως τα δικαιώματα αναπαραγωγής, παρουσίασης στο κοινό, διάθεσης στο κοινό, διανομής και δανεισμού. Η τροποποίηση διευκρινίζει ότι το άρθρο 5 παράγραφος 3 στοιχείο β) της οδηγίας 2001/29/ΕΚ, που επιτρέπει στα κράτη μέλη να προβλέπουν εξαιρέσεις ή περιορισμούς υπέρ των ατόμων με αναπηρία, εφαρμόζεται για περιπτώσεις που δεν καλύπτονται από την οδηγία 2017/1564.
• την οδηγία (EE) 2019/790, όσον αφορά τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας και τα συγγενικά δικαιώματα στην ψηφιακή ενιαία αγορά της ΕΕ (βλέπε σύνοψη). Το άρθρο 24 διευκρινίζει ότι τα κράτη μέλη μπορούν να στηρίζονται στις εξαιρέσεις και στους περιορισμούς που προβλέπονται στο άρθρο 5 παράγραφος 2 στοιχείο γ) και στο άρθρο 5 παράγραφος 3 στοιχείο α) της οδηγίας 2001/29/ΕΚ, που αφορούν πράξεις αναπαραγωγής που πραγματοποιούνται από προσιτές στο κοινό βιβλιοθήκες, εκπαιδευτικά ιδρύματα ή μουσεία, ή από αρχεία, και αντιστοίχως, τη χρήση χάριν μόνο παραδείγματος κατά τη διδασκαλία ή την επιστημονική έρευνα, με την επιφύλαξη των εξαιρέσεων και περιορισμών που προβλέπονται στην οδηγία 2019/790/ΕΚ.

ΑΠΟ ΠΟΤΕ ΕΦΑΡΜΟΖΕΤΑΙ Η ΟΔΗΓΙΑ;

Η οδηγία 2001/29/ΕΚ εφαρμόζεται από τις 22 Ιουνίου 2001 και έπρεπε να καταστεί νόμος στα κράτη μέλη έως τις 22 Δεκεμβρίου 2002.

ΓΕΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

Για περισσότερες πληροφορίες, βλέπε:

• Διαμόρφωση του ψηφιακού μέλλοντος της Ευρώπης — δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας (Ευρωπαϊκή Επιτροπή).

ΒΑΣΙΚΟΙ ΟΡΟΙ

ΒΑΣΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Οδηγία 2001/29/EΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 22ας Μαΐου 2001, για την εναρμόνιση ορισμένων πτυχών του δικαιώματος του δημιουργού και συγγενικών δικαιωμάτων στην κοινωνία της πληροφορίας (ΕΕ L 167 της 22.6.2001, σ. 10–19)

Οι διαδοχικές τροποποιήσεις της οδηγίας 2001/29/ΕΚ έχουν ενσωματωθεί στο αρχικό κείμενο. Αυτή η ενοποιημένη απόδοση έχει μόνο αξία τεκμηρίωσης.

ΣΥΝΑΦΗ ΚΕΙΜΕΝΑ

Οδηγία 2019/789/ΕΕ σχετικά με την άσκηση των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας και των συγγενικών δικαιωμάτων που ισχύουν για ορισμένες επιγραμμικές μεταδόσεις ραδιοτηλεοπτικών οργανισμών και αναμεταδόσεις τηλεοπτικών και ραδιοφωνικών προγραμμάτων (ΕΕ L 130 της 17.5.2019, σ. 82–91)

Οδηγία 2019/790/ΕΕ για τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας και τα συγγενικά δικαιώματα στην ψηφιακή ενιαία αγορά (ΕΕ L 130 της 17.5.2019, σ. 92–125)

Κανονισμός 2017/1128/ΕΕ για τη διασυνοριακή φορητότητα των υπηρεσιών επιγραμμικού περιεχομένου στην εσωτερική αγορά (ΕΕ L 168 της 30.6.2017, σ. 1–11) (‘κανονισμός περί φορητότητας’)

Βλέπε την ενοποιημένη απόδοση.

Κανονισμός 2017/1563/ΕΕ για τη διασυνοριακή ανταλλαγή μεταξύ της Ένωσης και τρίτων χωρών αντιγράφων σε προσβάσιμο μορφότυπο ορισμένων προστατευόμενων έργων και άλλων αντικειμένων προστασίας δυνάμει δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας και συγγενικών δικαιωμάτων προς όφελος των τυφλών, των αμβλυώπων ή ατόμων με άλλα προβλήματα ανάγνωσης εντύπων (ΕΕ L 242 της 20.9.2017, σ. 1–5) (κανονισμός για την εφαρμογή της συνθήκης του Μαρακές στην ΕΕ)

Οδηγία 2017/1564/ΕΕ σχετικά με ορισμένες επιτρεπόμενες χρήσεις ορισμένων προστατευόμενων έργων και άλλων αντικειμένων προστασίας δυνάμει δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας και συγγενικών δικαιωμάτων προς όφελος των τυφλών, των αμβλυώπων και των ατόμων με άλλα προβλήματα ανάγνωσης εντύπων (ΕΕ L 242 της 20.9.2017, σ. 6–13) (οδηγία για την εφαρμογή της συνθήκης του Μαρακές στην ΕΕ)

Οδηγία 2014/26/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 26ης Φεβρουαρίου 2014, για τη συλλογική διαχείριση δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας και συγγενικών δικαιωμάτων καθώς και τη χορήγηση πολυεδαφικών αδειών για επιγραμμικές χρήσεις μουσικών έργων στην εσωτερική αγορά (ΕΕ L 84 της 20.3.2014, σ. 72–98) («οδηγία για τη συλλογική διαχείριση δικαιωμάτων»)

Βλέπε ενοποιημένη έκδοση.

Οδηγία 2012/28/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 25ης Οκτωβρίου 2012, σχετικά με ορισμένες επιτρεπόμενες χρήσεις ορφανών έργων (ΕΕ L 299 της 27.10.2012, σ. 5–12) («οδηγία περί ορφανών έργων»)

Οδηγία 2009/24/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 23ης Απριλίου 2009, για τη νομική προστασία των προγραμμάτων ηλεκτρονικών υπολογιστών (Κωδικοποιημένη έκδοση) (ΕΕ L 111 της 5.5.2009, σ. 16–22) («οδηγία περί λογισμικού»)

Οδηγία 2006/115/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 12ης Δεκεμβρίου 2006, σχετικά με το δικαίωμα εκμίσθωσης, το δικαίωμα δανεισμού και ορισμένα δικαιώματα συγγενικά προς την πνευματική ιδιοκτησία στον τομέα των προϊόντων της διανοίας (κωδικοποιημένη έκδοση) (ΕΕ L 376 της 27.12.2006, σ. 28–35) («οδηγία σχετικά με το δικαίωμα εκμίσθωσης και το δικαίωμα δανεισμού»)

Οδηγία 2006/116/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 12ης Δεκεμβρίου 2006, για τη διάρκεια προστασίας του δικαιώματος πνευματικής ιδιοκτησίας και ορισμένων συγγενικών δικαιωμάτων (κωδικοποίηση) (ΕΕ L 372 της 27.12.2006, σ. 12–18) («οδηγία περί διάρκειας»)

Βλέπε την ενοποιημένη απόδοση.

Οδηγία 2004/48/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 29ης Απριλίου 2004, σχετικά με την επιβολή των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας (ΕΕ L 157 της 30.4.2004, σ. 45–86) («IPRED»). Αναδημοσιευμένο κείμενο σε διορθωτικό (ΕΕ L 195 της 2/6/2004, σ. 16–25)

Βλέπε την ενοποιημένη απόδοση.

Οδηγία 2001/84/EΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 27ης Σεπτεμβρίου 2001, σχετικά με το δικαίωμα παρακολούθησης υπέρ του δημιουργού ενός πρωτότυπου έργου τέχνης (ΕΕ L 272 της 13.10.2001, σ. 32–36) («οδηγία σχετικά με το δικαίωμα παρακολούθησης»)

Οδηγία 96/9/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 11ης Μαρτίου 1996, σχετικά με τη νομική προστασία των βάσεων δεδομένων (ΕΕ L 77 της 27.3.1996, σ. 20–28) («οδηγία περί βάσεων δεδομένων»)

Βλέπε την ενοποιημένη απόδοση.

Οδηγία 93/83/ΕΟΚ του Συμβουλίου, της 27ης Σεπτεμβρίου 1993, περί συντονισμού ορισμένων κανόνων όσον αφορά το δικαίωμα του δημιουργού και τα συγγενικά δικαιώματα που εφαρμόζονται στις δορυφορικές ραδιοτηλεοπτικές μεταδόσεις και την καλωδιακή αναμετάδοση (ΕΕ L 248 της 6.10.1993, σ. 15–21) («οδηγία για τη δορυφορική και καλωδιακή μετάδοση»)

Βλέπε την ενοποιημένη απόδοση.

τελευταία ενημέρωση 23.09.2021