Διευρωπαϊκά δίκτυα: προς μία ενοποιημένη θεώρηση

Οι υποδομές για τις μεταφορές, την ενέργεια και τις τηλεπικοινωνίες σχεδιάστηκαν βάσει εθνικών προσεγγίσεων και ως εκ τούτου θα πρέπει να εναρμονιστούν, να συνδεθούν και να ολοκληρωθούν στον ευρωπαϊκό χώρο χάρις στα διευρωπαϊκά δίκτυα (ΔΕΔ – RTE). Παράλληλα, η ευαισθητοποίηση έναντι των περιβαλλοντικών θεμάτων έχει ως αποτέλεσμα την αναθεώρηση των απόψεων σε ό,τι αφορά τη χωροταξική διαχείριση και τη μελέτη των υποδομών. Ως εκ τούτου η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πραγματοποιεί απολογισμό των RTE κατά το 2006 και δημοσιοποιεί τα συμπεράσματα της ομάδας καθοδήγησης που είχε κληθεί να εξετάσει τις δυνατότητες εφαρμογής ολοκληρωμένης θεώρησης στα RTE.

ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΗ ΠΡΑΞΗ

Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκή Κοινοβούλιο της 21ης Μαρτίου 2007 με τίτλο «Διευρωπαϊκά Δίκτυα: Προς μία ενοποιημένη θεώρηση» [COM(2007) 135 τελικό – Δεν έχει δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα].

ΣΥΝΟΨΗ

Τα διευρωπαϊκά δίκτυα (RTE) αποτελούν φιλόδοξο και καθοριστικής σημασίας στόχο για την ανταγωνιστικότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), και κατά συνέπεια για την οικονομική ανάπτυξη και την απασχόληση. Πολλά μείζονος σημασίας βιομηχανικά προγράμματα, όπως τα GALILEO, ERTMS ή SESAR αναπτύσσονται βασιζόμενα στον εξευρωπαϊσμό των υποδομών για τις μεταφορές που συχνά είχαν σχεδιαστεί αρχικά συναρτήσει αποκλειστικά και μόνο των εθνικών αναγκών.

Η αειφόρος χρήση των πόρων είναι, εξάλλου, ζωτικής σημασίας στοιχείο της πολιτικής για τα RTE, δεδομένου ότι εξέχουσα θέση μεταξύ των έργων στα οποία επιβάλλεται να αποδοθεί προτεραιότητα κατέχουν τα μεταφορικά μέσα που σέβονται περισσότερο το περιβάλλον.

Ο απολογισμός των RTE του 2006

Η υλοποίηση 30 έργων προτεραιότητας για τις μεταφορές καθυστέρησε σε σχέση με τα αρχικώς προβλεπόμενα χρονοδιαγράμματα. Οι νέες απαιτούμενες υποδομές είναι ιδιαίτερα δαπανηρές και τα προς τούτο διατιθέμενα κονδύλια ανεπαρκή. Το δίκτυο εξακολουθεί να μην είναι πλήρες και πρέπει να σημειωθεί ότι, μόνο για τη χρηματοδότηση των έργων προτεραιότητας κατά τον οικονομικό προγραμματισμό της περιόδου 2007-2013, θα απαιτηθούν περαιτέρω επενδύσεις περίπου 160 δισεκατ. ευρώ. Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) και το Ταμείο Συνοχής θα εξακολουθήσουν να αποτελούν τις κύριες πηγές κοινοτικής παρέμβασης, ενώ η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ) θα συνεχίσει τη χρηματοδότηση των υποδομών με δάνεια, καθώς και με ειδικό οικονομικό μέσο εγγύησης.

Η Κοινότητα χάραξε πρόσφατα κατευθύνσεις με στόχο τον εκσυγχρονισμό των διευρωπαϊκών δικτύων ενέργειας (απόφαση αριθ. 1364/2006/ΕΚ). Περίπου 42 έργα, εκ των οποίων 10 σχετικά με τα δίκτυα αερίου, χαρακτηρίστηκαν ως ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος. Η ΕΕ καλείται εν προκειμένω να επενδύσει τουλάχιστον 30 δισεκατ. ευρώ σε υποδομές μέχρι το 2013. Μεταξύ 2000 και 2006, περίπου 140 εκατομ. ευρώ επενδύθηκαν στα διευρωπαϊκά δίκτυα ενέργειας βάσει του προϋπολογισμού για τα RTE. Για το οικονομικό πλαίσιο 2007-2013, προβλέπεται ποσό 155 εκατομμυρίων. Εν τούτοις η Επιτροπή επιθυμεί να υπογραμμίσει, για μία ακόμη φορά, ότι τα προβλεπόμενα κονδύλια είναι περιορισμένα αν ληφθούν υπόψη οι αντίστοιχες επιδιώξεις και ανάγκες.

Σε ό,τι αφορά τις τηλεπικοινωνίες, οι επενδύσεις επί του παρόντος επικεντρώνονται στον εκσυγχρονισμό των ήδη υφιστάμενων δικτύων. Η Επιτροπή θα επιθυμούσε να υπογραμμίσει τις παρατηρούμενες διαφορές μεταξύ των αστικών και των αγροτικών περιοχών (που είχαν ήδη αναφερθεί στην ανακοίνωσή της με τίτλο «Γεφύρωση του ευρυζωνικού χάσματος») και καλεί τα κράτη μέλη να λάβουν συγκεκριμένα μέτρα και να καθορίσουν στόχους για να μειωθούν οι διαφορές αυτές μέχρι το 2010. Η αρωγή εκ μέρους του δημοσίου ενθαρρύνεται σε περίπτωση αδυναμιών της αγοράς, εφόσον τηρούνται αυστηρά οι κανόνες για τις τηλεπικοινωνίες και τις κρατικές ενισχύσεις. Επιβάλλεται να χαρτογραφηθούν οι υποδομές, ώστε να διευκολυνθούν οι αρμόδιες αρχές και να αξιολογήσουν καλύτερα τις ανάγκες τους για υποδομές, καθώς και για να καταστεί δυνατή η αξιοποίηση των ήδη εκτελούμενων έργων.

Προς μία ενοποιημένη θεώρηση: τα συμπεράσματα της ομάδας καθοδήγησης

Η ομάδα καθοδήγησης συγκροτήθηκε στις 20 Ιουλίου 2005 κατόπιν αιτήματος της Επιτροπής, και εξέτασε τις πιθανές συνέργειες μεταξύ των διευρωπαϊκών δικτύων καθώς και τους τρόπους χρηματοδότησης και την ενδεχόμενη κατανομή τους. Η εν λόγω ομάδα κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο συνδυασμός μεταξύ των σιδηροδρομικών και των οδικών μεταφορών θεωρείται πλέον εγνωσμένης αξίας (λόγω αξιοποίησης του περιορισμένου χώρου, χαμηλότερου κόστους και περιορισμού των περιβαλλοντικών επιπτώσεων) καθώς και ότι ο συνδυασμός των RTE συνεπάγεται πραγματικά πλεονεκτήματα. Οι συνέργειες μεταξύ των δικτύων μεταφοράς και των αντιστοίχων δικτύων τηλεπικοινωνιών είναι κατά τα φαινόμενα οι πλέον πολλά υποσχόμενες. Παράλληλα θα πρέπει να διερευνηθούν ορισμένες δυνατότητες για τη διασύνδεση των ηλεκτρικών δικτύων.

Η ομάδα καθοδήγησης υπογραμμίζει επίσης τα πιθανά οφέλη για το περιβάλλον από την ενοποιημένη θεώρηση των RTE. Όντως, τα 30 έργα προτεραιότητας του διευρωπαϊκού δικτύου μεταφορών είναι ως επί το πλείστον έργα τα οποία διευκολύνουν τα ευνοϊκότερα για το περιβάλλον μέσα μεταφοράς καθώς και τα λιγότερο ενεργοβόρα, όπως το σιδηρόδρομο και τις πλωτές μεταφορές. Οι διασυνδέσεις των εθνικών ενεργειακών δικτύων και οι συνδέσεις των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας θα επιτρέψουν, επιπλέον, τη βέλτιστη αξιοποίηση των δυνατοτήτων σε έκαστο των κρατών μελών και ως εκ τούτου τη μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων.

Ως εκ τούτου η ομάδα καθοδήγησης συνιστά:

Οι νέες τεχνολογίες

Η ενδιάμεση αξιολόγηση της Λευκής Βίβλου του 2001 για την πολιτική των μεταφορών αναγνωρίζει το ρόλο των νέων τεχνολογιών της πληροφορίας και της επικοινωνίας όσον αφορά την εξασφάλιση της ασφαλούς και αειφόρου κυκλοφορίας των προσώπων και των εμπορευμάτων. Πολλά συστήματα, όπως τα ευφυή συστήματα μεταφορών (STI), το ευρωπαϊκό σύστημα διαχείρισης της σιδηροδρομικής κυκλοφορίας (ERTMS) ή το ευρωπαϊκό έργο δορυφορικής πλοήγησης GALILEO, αντιπροσωπεύουν αποτελεσματικά μέσα βελτίωσης της ασφάλειας και μείωσης των συμφορήσεων καθώς και περιορισμού των περιβαλλοντικών επιπτώσεων των μεταφορών.

Η ομάδα συστήνει, ως εκ τούτου, να ενσωματωθούν οι επενδύσεις στα STI εξ αρχής στον προγραμματισμό των εντελώς νέων έργων για τα διευρωπαϊκά δίκτυα μεταφορών (RTE-T).

Νομική αποσαφήνιση όσον αφορά τη μη συσσώρευση κοινοτικών πόρων

Η ομάδα καθοδήγησης θεώρησε ότι πρέπει να αποκλεισθεί κάθε ενδεχόμενη συσσώρευση επιδοτήσεων εκ μέρους πολλών κοινοτικών ταμείων. Επιβεβαίωσε ότι είναι αναγκαίο να διαφυλαχθεί μία συνεπής προσέγγιση στις επιμέρους νομικές πράξεις. Τοιουτοτρόπως, όταν θα χορηγούνται ενισχύσεις βάσει των RTE, η Επιτροπή καλείται να εξακριβώνει κατά πόσον τα έργα υπήρξαν ή όχι αποδέκτες ενισχύσεων από τα διαρθρωτικά ταμεία ή το Ταμείο Συνοχής.

Σύμφωνα με την ομάδα καθοδήγησης, οι σημειούμενες καθυστερήσεις όσον αφορά τα έργα προτεραιότητας για τις μεταφορές οφείλονται πρωτίστως στο ότι είναι δύσκολο να τηρούνται ταυτόχρονα οι ισχύοντες κανόνες για τη χορήγηση των κοινοτικών ενισχύσεων βάσει του προϋπολογισμού για τα RTE και οι πραγματικές οικονομικές ανάγκες των έργων. Ο νέος κανονισμός RTE αναμένεται να επιτρέψει την καλύτερη συγχρηματοδότηση των μεγάλων διασυνοριακών έργων που είναι πολύπλοκα από τεχνική και οικονομική σκοπιά.

Η ομάδα καθοδήγησης υπογραμμίζει επίσης τα πλεονεκτήματα των μορφών χρηματοδότησης που βασίζονται στις συμπράξεις του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα (PPP), καθώς και το ενδιαφέρον που παρουσιάζει ένα ευρωπαϊκό μέσο εγγυοδοσίας (μέσω της ΕΤΕπ) όσον αφορά την ενθάρρυνση των RTE-T μέσω των PPP. Το συγκεκριμένο σύστημα θα μπορούσε να συμβάλει στον περιορισμό των κινδύνων που σχετίζονται με την ανεπάρκεια εσόδων κατά τα πρώτα χρόνια λειτουργίας ενός έργου και να έχει σοβαρά μοχλευτικά αποτελέσματα .

Οι PPP βάσει του κινδύνου διαθεσιμότητας θα αποτελέσουν επίσης συστατικό στοιχείο των επιλέξιμων μορφών επιδότησης για κοινοτική χρηματική συνδρομή βάσει του νέου κανονισμού για τα RTE μεταφορών και ενέργειας.

Ημερομηνία τελευταίας τροποποίησης: 02.04.2008