Η Ευρώπη σε συνεχή κίνηση - βιώσιμη κινητικότητα στην ήπειρό μας. Ενδιάμεση εξέταση της Λευκής Βίβλου του 2001

Η παρούσα ανακοίνωση αποτελεί ενδιάμεση εξέταση της ευρωπαϊκής στρατηγικής για τις μεταφορές, η οποία είχε καταστρωθεί με τη Λευκή Βίβλο του 2001. Η Επιτροπή επαναβεβαιώνει τις κύριες αρχές στις οποίες βασίζεται η δράση της. Εφιστά την προσοχή στην αλλαγή του πλαισίου από το 2001 και την αναγκαιότητα να βρεθούν νέες λύσεις στα προβλήματα που αντιμετωπίζονται με αυτά τα νέα δεδομένα. Η διεύρυνση, η επιτάχυνση της παγκοσμιοποίησης, οι διεθνείς δεσμεύσεις όσον αφορά τη θέρμανση του πλανήτη, το γεωπολιτικό πλαίσιο της αύξησης της τιμής του πετρελαίου και οι φόβοι που έχουν δημιουργηθεί όσον αφορά την ασφάλεια επηρέασαν τον τομέα των μεταφορών και απαιτούν νέες λύσεις.

ΠΡΑΞΗ

Ανακοίνωση της Επιτροπής στο Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, της 22ας Ιουνίου 2006, για την ενδιάμεση εξέταση της Λευκής Βίβλου για τις μεταφορές που δημοσιεύθηκε το 2001: «Η Ευρώπη σε συνεχή κίνηση - Βιώσιμη κινητικότητα στην ήπειρό μας. Ενδιάμεση εξέταση της Λευκής Βίβλου του 2001 της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τις μεταφορές» [COM(2006) 314 τελικό - Δεν έχει δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα].

ΣΥΝΟΨΗ

Στη Λευκή Βίβλο του 2001 προτείνονταν περίπου εξήντα μέτρα με σκοπό να υλοποιηθεί ένα σύστημα μεταφορών που θα καθιστά δυνατόν να αποκατασταθεί ισορροπία μεταξύ των διαφόρων τρόπων μεταφοράς, να αναζωογονηθούν οι σιδηρόδρομοι, να προωθηθούν οι θαλάσσιες και οι εσωτερικές πλωτές μεταφορές και να ελεγχθεί η αύξηση των αεροπορικών μεταφορών. Η Λευκή Βίβλος ανταποκρινόταν λοιπόν στη στρατηγική βιώσιμης ανάπτυξης που είχε αποφασίσει το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Γκέτεμποργκ τον Ιούνιο του 2001.

Η παρούσα ανακοίνωση επαναβεβαιώνει τις αρχές του 2001, στις οποίες στηρίζεται η ευρωπαϊκή πολιτική μεταφορών: ικανοποίηση των οικονομικών, κοινωνικών και περιβαλλοντικών αναγκών του συνόλου. Ο δεδομένος τομέας αντιπροσωπεύει το 7% του ΑΕΠ της ΕΕ και το 5% των θέσεων απασχόλησης. Η κινητικότητα εμπορευμάτων και προσώπων, πέραν του γεγονότος ότι είναι δικαίωμα, είναι και πηγή συνοχής και βασική συνιστώσα της ανταγωνιστικότητας της ευρωπαϊκής βιομηχανίας και της παροχής υπηρεσιών.

Στόχοι της πολιτικής μεταφορών

Η εν λόγω ανακοίνωση προσφέρει την ευκαιρία να εξεταστεί το μέλλον διαφορετικών τομέων, ώστε να βρεθούν νέες λύσεις σε ένα μεταβαλλόμενο πλαίσιο.

Η πολιτική μεταφορών είναι στο επίκεντρο της στρατηγικής της Λισσαβόνας για την ανάπτυξη και την απασχόληση. Η εν λόγω πολιτική έχει επομένως μακροπρόθεσμους στόχους, με τους οποίους επιδιώκεται αποκατάσταση της ισορροπίας μεταξύ της οικονομικής μεγέθυνσης, της κοινωνικής ευημερίας και της προστασίας του περιβάλλοντος σε όλες τις στρατηγικές επιλογές. Πρόκειται λοιπόν για:

Η Επιτροπή επιθυμεί εξάλλου την προσαρμογή των σιδηροδρομικών μεταφορών και της εσωτερικής ναυσιπλοΐας στις αρχές της εσωτερικής αγοράς. Η αύξηση της αποδοτικότητας που επιδιώκεται με τη στήριξη των πολιτικών της ΕΕ θα καταστήσει αυτούς τους τρόπους μεταφοράς ανταγωνιστικότερους, ιδίως έναντι των οδικών μεταφορών.

Για την ομαλή υλοποίηση των στόχων αυτών, η παρούσα ανακοίνωση καθορίζει τέσσερις πυλώνες για την πολιτική μεταφορών, οι οποίοι είναι:

Υπό εξέλιξη πλαίσιο

Στο κείμενο τονίζεται πάντως ότι έχει αλλάξει το πλαίσιο της πολιτικής μεταφορών της ΕΕ:

Μια νέα προβληματική

Το 2001 τα κύρια προβλήματα που έπρεπε να αντιμετωπιστούν ήταν η έλλειψη ισορροπίας μεταξύ των διαφόρων τρόπων μεταφοράς και η συμφόρηση, έκτοτε όμως η κατάσταση έχει αλλάξει. Η συμφόρηση του οδικού δικτύου έχει επιδεινωθεί και κοστίζει αυτή τη στιγμή στην ΕΕ το 1% περίπου του ΑΕΠ της. Η αεροπορική κίνηση αυξάνεται επίσης συνεχώς, όπως και η επίδρασή της στο περιβάλλον. Το θέμα των αερίων του θερμοκηπίου και της θέρμανσης του πλανήτη βρίσκονται πλέον στην πρώτη γραμμή. Συνολικά, οι μεταφορές εντός της Κοινότητας ευθύνονται για το 21% των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Οι εκπομπές αυτές έχουν αυξηθεί κατά περίπου 23% από το 1990 και διακυβεύουν την επίτευξη των στόχων του Κιότο.

Τα μέτρα που πρότεινε το 2001 η Επιτροπή δεν θα αρκέσουν επομένως για να επιτευχθούν οι στόχοι που είχαν τεθεί αρχικά, εξ ου και η ανάγκη να προβλεφθεί πληρέστερο και πιο ευέλικτο οπλοστάσιο μέσων δράσης. Η Επιτροπή επιθυμεί λοιπόν, για να καταστρωθούν και να αξιολογηθούν οι μελλοντικές πολιτικές, να ενθαρρύνει τη συζήτηση γύρω από τα πιθανά σενάρια όσον αφορά τις μεταφορές μέσα με χρονικό ορίζοντα 20 έως 40 χρόνων, με σκοπό να δημιουργηθούν εργαλεία σφαιρικής προσέγγισης των βιώσιμων μεταφορών.

ΠΡΩΤΟΣ ΠΥΛΩΝΑΣ: ΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ

Οδικές μεταφορές

Ενώ οι οδικές μεταφορές έχουν ελευθερωθεί σε μεγάλο βαθμό ως προς το διεθνές σκέλος τους, σε εθνικό επίπεδο παραμένουν πολύ προστατευμένες. Η Επιτροπή επιθυμεί να καθορισθούν κοινοί κανόνες για τα επαγγελματικά προσόντα και τις συνθήκες εργασίας, οι οποίες διαφέρουν πολύ ανάλογα με το κράτος μέλος. Εξάλλου, ο αντίκτυπος στον ανταγωνισμό των διαφορετικών επιπέδων φορολόγησης των καυσίμων ανάλογα με το κράτος μέλος είναι σημαντικός παράγοντας που θα επηρεάσει τη μελλοντική εξέλιξη. Η Επιτροπή επιθυμεί επομένως να λάβει μέτρα για να μετριαστούν οι υπέρμετρες διαφορές των επιπέδων φορολόγησης των καυσίμων.

Σιδηροδρομικές μεταφορές

Μετά την ελευθέρωση των εμπορευματικών μεταφορών, το νομικό πλαίσιο της οποίας θα ολοκληρωθεί το 2007, με την τρίτη δέσμη μέτρων για τους σιδηρόδρομους αναμένεται ότι θα ανοίξουν και οι διεθνείς επιβατικές μεταφορές στον ανταγωνισμό. Η Επιτροπή προτίθεται:

Αεροπορικές μεταφορές

Η αναδιάρθρωση και η ολοκλήρωση της εσωτερικής αγοράς αεροπορικών μεταφορών βρίσκονται σε προηγμένο στάδιο και οι επιβάτες απολαμβάνουν τα οφέλη από την ανάπτυξη της εσωτερικής αγοράς. Η Επιτροπή επιθυμεί ωστόσο:

Θαλάσσιες μεταφορές

Η Επιτροπή θεωρεί ότι οι θαλάσσιες μεταφορές αποτελούν εναλλακτική λύση των χερσαίων μεταφορών, ιδίως λόγω του σημαντικού δυναμικού των θαλάσσιων μεταφορών μικρών αποστάσεων, όπως φαίνεται και από την ιδέα των «θαλάσσιων αρτηριών». Η ανάπτυξη των θαλάσσιων μεταφορών εξαρτάται ωστόσο από δύο σοβαρές προκλήσεις:

Εσωτερική ναυσιπλοΐα

Η Επιτροπή υπογραμμίζει τις δυνατότητες που διαθέτει η εσωτερική ναυσιπλοΐα, η οποία θα μπορούσε να αξιοποιηθεί με την ένταξή της σε πολυτροπικές αλυσίδες εφοδιαστικής. Στο πρόγραμμα Naiades (es de en fr) καθορίζεται σχέδιο δράσης για την προώθηση του τομέα, το οποίο η Επιτροπή προτίθεται να θέσει σε εφαρμογή.

ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΠΥΛΩΝΑΣ: ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ

Απασχόληση και συνθήκες εργασίας

Οι μεταφορές αποτελούν σημαντική πηγή εργασίας με περισσότερες από 10 εκατομμύρια θέσεις απασχόλησης στην Ένωση. Ωστόσο, σε ορισμένους τομείς, όπως οι σιδηροδρομικές και οι οδικές μεταφορές, παρουσιάζεται έλλειψη ειδικευμένου προσωπικού. Η Επιτροπή επιθυμεί να επικεντρώσει τις προσπάθειές της στην εκπαίδευση και να δημιουργήσει περισσότερα κίνητρα στους νέους για να επιλέγουν επαγγέλματα στον τομέα των μεταφορών.

Η Επιτροπή προτείνει να εξετασθούν οι κανόνες που αφορούν τις συνθήκες εργασίας, διότι παρατηρούνται σημαντικές διαφορές στο κόστος εργασίας. Η Επιτροπή επιθυμεί επίσης να αποκατασταθεί διάλογος προκειμένου να τεθεί σε εφαρμογή η συνθήκη του Διεθνούς Οργανισμού Εργασίας στον τομέα της ναυτιλίας.

Η Επιτροπή περιστρέφει την ιδέα της προστασίας γύρω από τα εξής θέματα:

ΤΡΙΤΟΣ ΠΥΛΩΝΑΣ: ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ

Η Επιτροπή επιθυμεί να ενσωματωθεί η καινοτομία σε όλη την πολιτική μεταφορών, για να επισπευσθεί η οριστικοποίηση ορισμένων λύσεων. Έξυπνες διατάξεις ασφαλείας, νέοι τρόποι επικοινωνίας και διαχείρισης της κυκλοφορίας θα μπορούσαν να διευκολύνουν συνολικά την κινητικότητα και την ενοποίηση των ευρωπαϊκών δικτύων. Οι επιχειρήσεις της ΕΕ θα μπορούσαν άλλωστε να κατακτήσουν νέες αγορές χάρη στην αριστεία τους στον τομέα της τεχνολογίας των μεταφορών.

Ενέργεια

Ο τομέας των μεταφορών είναι ιδιαίτερα ενεργοβόρος δεδομένου ότι απορροφά το 71% του πετρελαίου που καταναλώνεται στην ΕΕ. Το 60% καταναλώνεται από τις οδικές μεταφορές και περίπου το 9% από τις αεροπορικές μεταφορές. Το υπόλοιπο 2% καταναλώνεται από τις σιδηροδρομικές μεταφορές και την εσωτερική ναυσιπλοΐα. Στις σιδηροδρομικές μεταφορές, η ενεργειακή κατανάλωση κατανέμεται σε ηλεκτρική ενέργεια (75%) και σε ορυκτά καύσιμα (25%). Στην ανακοίνωση προτείνεται να προωθηθεί η ενεργειακή απόδοση σε κλίμακα ΕΕ και να χρηματοδοτηθούν δραστηριότητες έρευνας, επίδειξης και εισαγωγής στην αγορά νέων ελπιδοφόρων τεχνολογιών.

Υποδομές

Ορισμένες περιοχές «κεντροανατολικά» της ΕΕ χαρακτηρίζονται από φαινόμενα συμφόρησης και ρύπανσης. Έως το 2020, αναμένεται ότι 60 κύριοι αερολιμένες θα κορεσθούν, παρόμοια τάση μάλιστα παρατηρείται και στους λιμένες. Είναι λοιπόν αναγκαίο να δημιουργηθούν νέες υποδομές ή να βελτιωθούν οι υπάρχουσες. Μέρος της λύσης είναι επίσης να δημιουργηθούν πολυτροπικές αλυσίδες εφοδιαστικής.

Αξιοποίηση όλων των χρηματοδοτικών πόρων

Το συνολικό κόστος των τριάντα έργων προτεραιότητας των διευρωπαϊκών δικτύων μεταφορών (ΔΕΔ-Μ) που καθορίσθηκαν το 2004 υπολογίζεται σε περίπου 250 δισ. ευρώ. Οι δυνατότητες όμως δημόσιας χρηματοδότησης από τα κράτη μέλη παραμένουν περιορισμένες. Ομοίως, οι νέες δημοσιονομικές προοπτικές της Ένωσης για την περίοδο 2007-2013 προβλέπουν μικρή μόνο αύξηση του προϋπολογισμού για τα ΔΕΔ-Μ. Η ΕΕ πρέπει λοιπόν να επικεντρώσει τα μέσα συγχρηματοδότησης στα κρίσιμα διασυνοριακά τμήματα και στα κύρια σημεία συμφόρησης. Πρέπει άλλωστε να αναπτυχθούν νέα μοντέλα χρηματοοικονομικής τεχνικής.

Ευφυής κινητικότητα

Καθίσταται όλο και πιο διαδεδομένη η επιβολή χρέωσης της χρήσης των υποδομών μεταφοράς, όπως στο Λονδίνο ή σε κάποιους αυτοκινητόδρομους. Η ΕΕ ενέκρινε οδηγία, με την οποία καθιερώνεται το πλαίσιο για τα διόδια στους αυτοκινητόδρομους. Στόχος αυτών των συστημάτων τιμολόγησης είναι η χρηματοδότηση των υποδομών και, ταυτόχρονα, η βελτίωση της κυκλοφορίας. Η Επιτροπή θα προτείνει λοιπόν, το αργότερο το 2008, καθολικό, διαφανές και αναλυτικό μοντέλο για την αξιολόγηση όλου του εξωτερικού κόστους, το οποίο θα χρησιμεύει ως βάση για τον υπολογισμό των δαπανών σε υποδομές. Η Επιτροπή επιθυμεί επίσης να δημιουργηθεί προβληματισμός για όλους τους τρόπους μεταφοράς, ώστε να εντοπισθούν πώς μπορούν να συμβάλουν οι μορφές έξυπνης τιμολόγησης στη βελτίωση της λειτουργίας του τομέα.

Μεταξύ των σημείων στα οποία η Επιτροπή επιθυμεί να επικεντρώσει τη δράση της είναι η εφοδιαστική, με την εκπόνηση στρατηγικού πλαισίου και με την έναρξη διαβούλευσης για να καθορισθεί σχέδιο δράσης.

Η Επιτροπή επισημαίνει άλλωστε ότι πρέπει να αξιοποιηθούν τα τελειοποιημένα μέσα επικοινωνίας, πλοήγησης και αυτοματισμού σε όλους τους τρόπους μεταφοράς, με βάση ιδίως το σύστημα Galileo. Στην οπτική αυτή εντάσσονται τα προγράμματα ευφυή οχήματα (es de en fr), SESAR στις αεροπορικές μεταφορές, ERTMS στους σιδηροδρόμους, SIF (es de en fr) στην εσωτερική ναυσιπλοΐα. Η Επιτροπή επιθυμεί εξάλλου να αναπτυχθούν ανάλογες πρωτοβουλίες στον τομέα της ναυτιλίας (πρόγραμμα e-maritime).

ΤΕΤΑΡΤΟΣ ΠΥΛΩΝΑΣ: ΣΧΕΣΕΙΣ ΜΕ ΤΙΣ ΤΡΙΤΕΣ ΧΩΡΕΣ

Επειδή ο τομέας των μεταφορών συνδέεται άμεσα με τα διεθνή προβλήματα, η Επιτροπή επιθυμεί να ενταχθεί η πολιτική της στο πλαίσιο των ευρύτερων σχέσεων με τις τρίτες χώρες. Εξάλλου, η σύγκλιση κοινοτικών και διεθνών προτύπων ανοίγει αγορές εξαγωγών για τις ευρωπαϊκές τεχνολογίες. Οι επιχειρήσεις μεταφορών όμως της ΕΕ συχνά βλέπουν να παρακωλύονται οι δραστηριότητές τους διότι παραμένουν εμπόδια στις εισαγωγές ή τις επενδύσεις σε τρίτες χώρες. Η Επιτροπή προτίθεται λοιπόν να αναπτύξει την πολιτική συνεργασία και τον κλαδικό διάλογο με τους κύριους εμπορικούς εταίρους και περιφερειακές ομαδοποιήσεις, συγκεκριμένα με τη σύναψη συμφωνιών. Επιθυμεί επίσης να εκπονηθεί στρατηγικό πλαίσιο, προκειμένου να επεκταθούν οι κύριοι άξονες της εσωτερικής αγοράς μεταφορών και να δημιουργηθεί δίκτυο με τις γείτονες χώρες που το επιθυμούν.

Ημερομηνία τελευταίας τροποποίησης: 04.01.2007