Κρατικές ενισχύσεις στον γεωργικό τομέα

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε νέες κατευθυντήριες γραμμές για τις κρατικές ενισχύσεις στον τομέα της γεωργίας και της δασοκομίας την περίοδο 2007-2013, οι οποίες θέτουν μια σειρά κανόνων εφαρμοστέων στις κοινοποιούμενες ενισχύσεις και συμπληρώνουν τον κανονισμό απαλλαγής (EK) αριθ. 1857/2006.

ΠΡΑΞΗ

Κοινοτικές κατευθυντήριες γραμμές για τις κρατικές ενισχύσεις στον τομέα της γεωργίας και της δασοκομίας 2007-2013 [Επίσημη Εφημερίδα C 319 της 27.12.2006].

ΣΥΝΟΨΗ

Οι εν λόγω κατευθυντήριες γραμμές αφορούν τις κρατικές ενισχύσεις στον τομέα της γεωργίας και της δασοκομίας. Εφαρμόζονται κατά την περίοδο 2007-2013 και αντικαθιστούν τις προηγούμενες κατευθυντήριες γραμμές (2000-2006) για τον γεωργικό τομέα.

Οι κατευθυντήριες γραμμές εφαρμόζονται στις κρατικές ενισχύσεις που χορηγούνται για τις δραστηριότητες παραγωγής, μεταποίησης και εμπορίας των γεωργικών προϊόντων. Το παράρτημα Ι της συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαίκής Ένωσης (ΣΛΕΕ) παρέχει λεπτομερή πίνακα των συμπεριλαμβανομένων γεωργικών προϊόντων. Δεν εφαρμόζονται στις κρατικές ενισχύσεις στον τομέα της αλιείας και της υδατοκαλλιέργειας. Αντιθέτως όμως προς τις προηγούμενες κατευθυντήριες γραμμές (2000-2006), το κείμενο λαμβάνει υπόψη τις ενισχύσεις προς ορισμένες δραστηριότητες του τομέα της δασοκομίας.

Για ορισμένα προϊόντα του παραρτήματος Ι της συνθήκης τα οποία δεν έχουν υπαχθεί σε κοινή οργάνωση αγοράς (ΚΟΑ), οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) εξακολουθούν να υποχρεούνται να ενημερώνουν για τις κρατικές ενισχύσεις την Επιτροπή, η οποία όμως μπορεί απλώς να διατυπώσει παρατηρήσεις όσον αφορά τις ενισχύσεις. Οι χώρες της ΕΕ καλούνται να λαμβάνουν υπόψη τις παρατηρήσεις αυτές για να αποφύγουν τον κίνδυνο να κινηθεί εναντίον τους διαδικασία παράβασης.

Οι κατευθυντήριες γραμμές κατατάσσουν τις κρατικές ενισχύσεις στις ακόλουθες κατηγορίες:

• ενισχύσεις για μέτρα αγροτικής ανάπτυξης·
• ενισχύσεις για τη διαχείριση κινδύνων και κρίσεων·
• άλλα είδη ενισχύσεων·
• ενισχύσεις για τον δασικό τομέα.

ΜΕΤΡΑ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

Σε ευθυγράμμιση με τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1698/2005, ο οποίος εκθέτει λεπτομερώς την στήριξη της ΕΕ για την αγροτική ανάπτυξη (2ος πυλώνας της Κοινής Γεωργικής Πολιτικής (ΚΓΠ)), οι κατευθυντήριες γραμμές θέτουν τους κανόνες για τις κρατικές ενισχύσεις υπέρ μέτρων αγροτικής ανάπτυξης ή ορισμένων άλλων μέτρων στενά συνδεόμενων με αυτή.

Oι επιτρεπόμενες ενισχύσεις για επενδύσεις σε γεωργικές εκμεταλλεύσεις είναι οι ακόλουθες:

• ενισχύσεις για επενδύσεις στις ίδιες τις εκμεταλλεύσεις·
• ενισχύσεις για τη διατήρηση παραδοσιακών τοπίων και κτιρίων·
• ενισχύσεις για τη μετεγκατάσταση αγροτικών κτιρίων για λόγους δημόσιου συμφέροντος·
• ενισχύσεις για επενδύσεις που είναι απαραίτητες για τη βελτίωση του περιβάλλοντος και των συνθηκών υγιεινής και για την ορθή μεταχείριση των ζώων:
• ενίσχυση για τις πρόσθετες δαπάνες που προκύπτουν από τις επενδύσεις οι οποίες πραγματοποιήθηκαν στις χώρες της ΕΕ για την εφαρμογή της οδηγίας 91/676/ΕΟΚ:
• ενίσχυση για την πραγματοποίηση επενδύσεων με σκοπό τη συμμόρφωση προς τα ισχύοντα κοινοτικά ή εθνικά πρότυπα (μόνο για τις πρόσθετες δαπάνες που σχετίζονται με την εφαρμογή του προτύπου, οι οποίες πραγματοποιούνται από νέους γεωργούς το αργότερο 36 μήνες από την ημερομηνία εγκατάστασης).

Οι ενισχύσεις για επενδύσεις συναφείς με τη μεταποίηση και εμπορία γεωργικών προϊόντων επιτρέπονται εφόσον πληρούν τις προϋποθέσεις μιας από τις ακόλουθες διατάξεις:

• του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 800/2008 της Επιτροπής·
• των κατευθυντήριων γραμμών της Επιτροπής σχετικά με τις κρατικές ενισχύσεις περιφερειακού χαρακτήρα 2007-2013.

Οι περιβαλλοντικές ενισχύσεις και οι ενισχύσεις για την ορθή διαβίωση των ζώων πρέπει να τηρούν τους γενικούς στόχους της περιβαλλοντικής πολιτικής της ΕΕ . Αυτοί αποτελούνται από τις αρχές της προφύλαξης και της προληπτικής δράσης, της επανόρθωσης κατά προτεραιότητα στην πηγή και της αρχής «ο ρυπαίνων πληρώνει»).

Οι ενισχύσεις για την αντιστάθμιση μειονεκτημάτων σε ορισμένες περιοχές πρέπει να συμβάλλουν στη διατήρηση της γεωργικής χρήσης των φαιών, στη διατήρηση του αγροτικού χώρου, καθώς και στη διαφύλαξη και στην προώθηση αειφόρων τρόπων εκμετάλλευσης. Για να εγκριθούν οι ενισχύσεις, η χώρα της ΕΕ πρέπει να αποδεικνύει τα συγκεκριμένα μειονεκτήματα και να παρέχει αποδείξεις ότι το ποσό της αποζημίωσης που πρόκειται να καταβληθεί δεν οδηγεί σε υπεραποζημίωση της επίδρασης των εν λόγω μειονεκτημάτων· το ύψος των αντισταθμιστικών πληρωμών πρέπει να είναι ανάλογο προς την οικονομική επίπτωση των μειονεκτημάτων· μόνον η οικονομική επίπτωση των μόνιμων μειονεκτημάτων που εκφεύγουν του ανθρώπινου ελέγχου μπορεί να λαμβάνεται υπόψη για τον υπολογισμό του ποσού των αντισταθμιστικών πληρωμών.

Οι ενισχύσεις για την εκπλήρωση προτύπων αποσκοπούν στη μερική κάλυψη του κόστους και του διαφυγόντος εισοδήματος που απορρέουν από την εφαρμογή προτύπων στους τομείς της προστασίας του περιβάλλοντος, της δημόσιας υγείας, της υγείας ζώων και φυτών, των συνθηκών ορθής διαβίωσης των ζώων και της εργασιακής ασφάλειας.

Οι ενισχύσεις για την εγκατάσταση νέων γεωργών αφορούν τα άτομα ηλικίας κάτω των 40 ετών τα οποία εγκαθίστανται για πρώτη φορά σε γεωργική εκμετάλλευση ως αρχηγοί της εκμετάλλευσης. Τα εν λόγω άτομα πρέπει επίσης να υποβάλουν επιχειρηματικό σχέδιο για την ανάπτυξη των γεωργικών δραστηριοτήτων τους.

Οι ενισχύσεις για πρόωρη συνταξιοδότηση ή για την παύση γεωργικών δραστηριοτήτων επιτρέπονται εφόσον υπόκεινται σε όρους που απαιτούν τη μόνιμη και οριστική διακοπή των γεωργικών δραστηριοτήτων για εμπορικούς σκοπούς.

Οι ενισχύσεις σε ομάδες παραγωγών αποσκοπούν να δώσουν κίνητρα για τη σύσταση ομάδων παραγωγών, ώστε να προωθηθεί η συνεργασία γεωργών με στόχο τη συγκέντρωση της προσφοράς και την προσαρμογή της παραγωγής τους στις απαιτήσεις της αγοράς. Εντούτοις, οι ενισχύσεις αυτές περιορίζονται στις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ).Οι επιλέξιμες δαπάνες περιλαμβάνουν: τη μίσθωση κατάλληλων εγκαταστάσεων, την προμήθεια εξοπλισμού γραφείου, συμπεριλαμβανομένου του υλικού και λογισμικού ηλεκτρονικών υπολογιστών, τις δαπάνες διοικητικού προσωπικού, τα γενικά έξοδα και νομικές και διοικητικές αμοιβές.

Οι ενισχύσεις για αναδασμό έχουν ως σκοπό τη στήριξη της ανταλλαγής αγροτεμαχίων και τη διευκόλυνση της δημιουργίας οικονομικά βιώσιμων εκμεταλλεύσεων. Μπορούν να χορηγηθούν αποκλειστικά για την κάλυψη νομικών και διοικητικών αμοιβών που συνδέονται με τον αναδασμό και μπορούν να φθάσουν το 100 % των πραγματικών δαπανών.

Οι ενισχύσεις για την ενθάρρυνση της παραγωγής και εμπορίας γεωργικών προϊόντων ποιότητας αποσκοπούν στη βελτίωση της ποιότητας των γεωργικών προϊόντων και ενθαρρύνουν τους γεωργούς να συμμετάσχουν σε συστήματα για την ποιότητα των τροφίμων.

Στο πλαίσιο της παροχής τεχνικής υποστήριξης στον γεωργικό τομέα, μπορούν να χορηγηθούν ενισχύσεις για τις ακόλουθες δράσεις:

• εκπαίδευση και κατάρτιση κατόχων και εργαζομένων σε γεωργικές εκμεταλλεύσεις·
• υπηρεσίες αντικατάστασης κατά την απουσία του κατόχου της εκμετάλλευσης στη διάρκεια ασθενείς και διακοπών·
• υπηρεσίες συμβούλων παρεχόμενες από τρίτους·
• διοργάνωση και συμμετοχή σε φόρα ανταλλαγής γνώσεων μεταξύ επιχειρήσεων, διαγωνισμούς, εμπορικές εκθέσεις και πανηγύρεις·
• δημοσίευση πραγματικών ή επιστημονικών δεδομένων·
• δημοσιεύσεις.

Οι ενισχύσεις στον κτηνοτροφικό τομέα έχουν ως στόχο τη στήριξη της διατήρησης και βελτίωσης της γενετικής ποιότητας του κοινοτικού ζωικού κεφαλαίου.

Οι ενισχύσεις για τις άκρως απόκεντρες περιφέρειες και τις νήσους του Αιγαίου, που προορίζονται να καλύψουν τις ανάγκες των περιφερειών αυτών θα εξετάζονται κατά περίπτωση από την Επιτροπή, δυνάμει των ειδικών νομικών διατάξεων που ισχύουν για τις εν λόγω περιφέρειες, και λαμβάνοντας υπόψη τη συμβατότητα των σχετικών μέτρων με τα προγράμματα αγροτικής ανάπτυξης για τις συγκεκριμένες περιφέρειες.

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΚΙΝΔΥΝΩΝ ΚΑΙ ΚΡΙΣΕΩΝ

Μπορούν να χορηγούνται κρατικές ενισχύσεις για τη διαχείριση κρίσεων στον τομέα της πρωτογενούς γεωργικής παραγωγής. Πρέπει εντούτοις να αποφεύγονται όσο το δυνατόν περισσότερο οι στρεβλώσεις του ανταγωνισμού. Η απαίτηση μιας ελάχιστης συμβολής των παραγωγών στις ζημίες ή στη δαπάνη για τα μέτρα αυτά αποτελεί κίνητρο για την ελαχιστοποίηση των κινδύνων.Τα μέτρα διαχείρισης κινδύνων και κρίσεων που μπορούν να χρηματοδοτηθούν με κρατικές ενισχύσεις είναι τα ακόλουθα:

• ενισχύσεις για την αντιστάθμιση ζημιών στη γεωργική παραγωγή ή στα μέσα γεωργικής παραγωγής.
• ενισχύσεις για τις ΜΣΕ (μεταδοτικές σπογγώδεις εγκεφαλοπάθειες) και για νεκρά στην εκμετάλλευση ζώα:
• ενισχύσεις για την πληρωμή ασφαλίστρων.
• ενισχύσεις για την κατάργηση ικανότητας παραγωγής, επεξεργασίας και εμπορίας.

Οι ενισχύσεις για τη διάσωση και την αναδιάρθρωση προβληματικών επιχειρήσεων θα αξιολογούνται σύμφωνα με τις εφαρμοστέες κατευθυντήριες γραμμές της ΕΕ σχετικά με τις κρατικές ενισχύσεις για τη διάσωση και την αναδιάρθρωση προβληματικών επιχειρήσεων.

ΑΛΛΑ ΕΙΔΗ ΕΝΙΣΧΥΣΕΩΝ

Οι ενισχύσεις για απασχόληση και οι ενισχύσεις για έρευνα και ανάπτυξη επιτρέπονται εφόσον πληρούν ορισμένες προϋποθέσεις τις οποίες τάσσει ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 800/2008.

Υπάρχουν μέσα οριζόντιων ενισχύσεων που έχουν εφαρμογή στον τομέα της γεωργίας. Οι κρατικές ενισχύσεις στον γεωργικό τομέα υπάγονται και σε ορισμένους γενικότερους κανόνες που αφορούν τη συμβατότητα ορισμένων ενισχύσεων με τη ΣΛΕΕ. Πρόκειται, παραδείγματος χάριν, για ενισχύσεις για κατάρτιση (οι οποίες καλύπτονται και από τον κανονισμό (ΕΚ) 800/2008) , για κρατικές ενισχύσεις που αφορούν επιχειρηματικά κεφάλαια, για κρατικές ενισχύσεις υπό μορφή εγγυήσεων και για κρατικές ενισχύσεις υπό μορφή αντιστάθμισης για την παροχή δημόσιας υπηρεσίας.

Οι ενισχύσεις για τη διαφήμιση γεωργικών προϊόντων επιτρέπονται εφόσον η διαφημιστική εκστρατεία προορίζεται για προϊόντα ποιότητας - ονομασίες αναγνωρισμένες από την ΕΕ (όπως η προστατυεμένη ονομασία προέλευσης (ΠΟΠ) ή η προστατευμένη γεωγραφική ένδειξη (ΠΓΕ)) ή εθνικά ή περιφερειακά σήματα ποιότητας. Επίσης, η διαφημιστική εκστρατεία δεν πρέπει να προορίζεται άμεσα για τα προϊόντα μίας ή περισσότερων συγκεκριμένων επιχειρήσεων.

Ενισχύσεις που συνδέονται με φορολογικές απαλλαγές βάσει της οδηγίας 2003/96/ΕΚ μπορούν να χορηγούνται υπό μορφή εφαρμογής μειωμένων ή μηδενικών φορολογικών συντελεστών, εφόσον δεν εφαρμόζεται διαφοροποίηση φόρου στον τομέα της γεωργίας. Οι εν λόγω ενισχύσεις αφορούν τα προϊόντα που χρησιμοποιούνται ως καύσιμα κινητήρων για τους σκοπούς της πρωτογενούς γεωργικής παραγωγής ή τα ενεργειακά προϊόντα και την ηλεκτρική ενέργεια που χρησιμοποιείται για την πρωτογενή γεωργική παραγωγή. Η εφαρμογή έως και μηδενικού επιπέδου φορολογίας επιτρέπεται μέχρι την 31η Δεκεμβρίου 2007 ή οποιαδήποτε άλλη ημερομηνία αποφασίσει το Συμβούλιο.

Οι ενισχύσεις με τη μορφή επιδοτούμενων βραχυπρόθεσμων δανείων δεν επιτρέπονται πλέον.

ΕΝΙΣΧΥΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΔΑΣΙΚΟ ΤΟΜΕΑ

Μέχρι σήμερα δεν υπήρχαν ειδικοί κοινοτικοί κανόνες όσον αφορά τις κρατικές ενισχύσεις για τον δασικό τομέα. Μπορούσαν να χορηγηθούν ενισχύσεις βάσει κοινοτικών κανόνων που είναι κοινοί για όλους τους τομείς ή ορισμένων ειδικών κανονισμών. Η Επιτροπή θέλησε συνεπώς να καθορίσει ακριβέστερα, για λόγους διαφάνειας, την πολιτική της ΕΕ που θα εφαρμόζει στις κρατικές ενισχύσεις για τον δασικό τομέα. Εντούτοις, οι κατευθυντήριες γραμμές αφορούν αποκλειστικά τα ζώντα δένδρα και το φυσικό τους περιβάλλον στα δάση και στις λοιπές δασικές εκτάσεις. Δεν εφαρμόζονται στις κρατικές ενισχύσεις προς τις δασικές βιομηχανίες ούτε για τη μεταφορά ξυλείας ή για τη μεταποίηση ξύλου ή άλλων δασικών πόρων σε διάφορα προϊόντα ή για την παραγωγή ενέργειας.

Επιτρέπονται οι ενισχύσεις οι οποίες:

• συμβάλλουν άμεσα στη διατήρηση ή αποκατάσταση της οικολογικής, προστατευτικής και ψυχαγωγικής λειτουργίας των δασών, της βιοποικιλότητας και ενός υγιούς δασικού οικοσυστήματος.
• ενισχύσεις για τη δάσωση γεωργικής ή μη γεωργικής γης, την εγκατάσταση γεωργοδασοκομικών συστημάτων σε γεωργική γη, τη χορήγηση ενισχύσεων Natura 2000 και δασοπεριβαλλοντικών ενισχύσεων, την αποκατάσταση του δασοκομικού δυναμικού και την καθιέρωση ενεργειών πρόληψης, καθώς και τις μη παραγωγικές επενδύσεις·
• ενισχύσεις για το πρόσθετο κόστος και το διαφυγόν εισόδημα που οφείλεται στη χρήση φιλικής για το περιβάλλον δασοκομικής τεχνολογίας που υπερκαλύπτει τις σχετικές υποχρεωτικές απαιτήσεις, εάν ο ιδιοκτήτης του δάσους αναλάβει εθελοντική δέσμευση σχετικά με τη χρήση της ως άνω τεχνολογίας και η δέσμευση πληροί ορισμένες προϋποθέσεις·
• ενισχύσεις για την αγορά δασικής γης , εφόσον η ένταση της ενίσχυσης δεν υπερβαίνει την προβλεπόμενη για επενδύσεις σε γεωργική γη·
• ενισχύσεις για την κατάρτιση ιδιοκτητών δασών και δασεργατών και για την παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών από τρίτους·
• ενισχύσεις για τη σύσταση δασοκομικών ενώσεων·
• ενισχύσεις για δραστηριότητες που αφορούν την εκλαΐκευση νέων τεχνικών, πιλοτικά έργα ή έργα επίδειξης, εφόσον πληρούν τις προϋποθέσεις του κεφαλαίου «παροχή τεχνικής υποστήριξης στον γεωργικό τομέα» των κατευθυντήριων γραμμών.

ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ

Όλα τα νέα καθεστώτα ενισχύσεων και όλες οι νέες μεμονωμένες ενισχύσεις πρέπει να κοινοποιούνται στην Επιτροπή, πριν τεθούν σε εφαρμογή. Εξαιρούνται οι ενισχύσεις οι οποίες καλύπτονται από έναν από τους κανονισμούς απαλλαγής που έχουν εκδοθεί από την Επιτροπή. Αντίθετα προς τις κατευθυντήριες γραμμές 2000-2006, η Επιτροπή θα εγκρίνει πλέον μόνο καθεστώτα ενισχύσεων περιορισμένης διάρκειας, η οποία δεν μπορεί να υπερβαίνει τα 7 έτη. Οι νέες κατευθυντήριες γραμμές αρχίζουν να εφαρμόζονται από την 1η Ιανουαρίου 2007.

Οι χώρες της ΕΕ υποχρεούνται να υποβάλλουν ετήσιες εκθέσεις, ενώ η Επιτροπή διατηρεί το δικαίωμα να ζητεί συμπληρωματικές πληροφορίες.

Αυτές οι κατευθυντήριες γραμμές εφαρμόζονται έως τις 31 Δεκεμβρίου 2013. Εντούτοις, η Επιτροπή μπορεί να τις τροποποιήσει πριν από την εν λόγω ημερομηνία, για σημαντικούς λόγους που άπτονται της πολιτικής ανταγωνισμού ή της γεωργικής πολιτικής ή της πολιτικής για την υγεία των ανθρώπων και των ζώων ή προκειμένου να ληφθούν υπόψη άλλες κοινοτικές πολιτικές ή διεθνείς δεσμεύσεις.

ΠΛΑΙΣΙΟ

Αυτές οι νέες κατευθυντήριες γραμμές εντάσσονται στο πλαίσιο της μεταρρύθμισης της ΚΓΠ το 2003, με την οποία επιβεβαιώθηκε μεταξύ άλλων η σημασία της αγροτικής ανάπτυξης, και σηματοδοτούν τη βούληση της Επιτροπής να αποκτήσουν συνεκτικότητα οι ενισχύσεις που χορηγούν οι χώρες της ΕΕ στον γεωργικό τομέα. Συνεπώς, οι κατευθυντήριες γραμμές για την περίοδο 2007-2013 στηρίζονται στον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1698/2005 για τη στήριξη της αγροτικής ανάπτυξης από το ΕΓΤΑΑ, και ιδίως στα άρθρα 88 και 89 του κανονισμού, τα οποία περιλαμβάνουν ειδικές διατάξεις για τις κρατικές ενισχύσεις.

Ημερομηνία τελευταίας τροποποίησης: 12.09.2011