Η ραδιοσυχνική αναγνώριση (RFID) στην Ευρώπη: βήματα προς την κατεύθυνση χάραξης πλαισίου πολιτικής

Η διάδοση της αναγνώρισης μέσω ραδιοσυχνοτήτων (RFID) μπορεί να αποφέρει σημαντικά οφέλη για τους Ευρωπαίους πολίτες. Ωστόσο, εγείρονται επίσης σημαντικά ζητήματα, ιδιαίτερα όσον αφορά την ασφάλεια και την προστασία της ιδιωτικής ζωής. Η Επιτροπή, υποστηρίζοντας τη διάδοση της εν λόγω τεχνολογίας, εξέδωσε ανακοίνωση όπου προτείνονται δράσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο για τη διευκόλυνση της ανάπτυξης ενδεδειγμένου πολιτικού και νομικού πλαισίου.

Ανακοίνωση της Επιτροπής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών - «Η ραδιοσυχνική αναγνώριση (RFID) στην Ευρώπη: βήματα προς την κατεύθυνση χάραξης πλαισίου πολιτικής» [COM(2007) 96 - Δεν έχει δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα].

Η RFID είναι μια μέθοδος ανταλλαγής πληροφοριών μεταξύ ενός δείκτη (ραδιοετικέτα) *, ο οποίος μπορεί να ενσωματωθεί σε κάθε αντικείμενο, και μιας συσκευής ανάγνωσης, δηλαδή μιας ασύρματης διάταξης που μπορεί να αναγνωρίζει τις εν λόγω πληροφορίες μέσω των ραδιοσυχνοτήτων. Η δύναμη αυτής της τεχνολογίας ενισχύεται όταν η εν λόγω συσκευή ανάγνωσης συνδέεται με δίκτυα πληροφοριών όπως το Ίντερνετ, μέσω των οποίων οι πληροφορίες διοχετεύονται στον Παγκόσμιο Ιστό.

Η διάδοση των RFID συνιστά σημαντικό στάδιο στη ανάπτυξη πολυάριθμων τομέων, συμπεριλαμβανομένων των μεταφορών, της υγείας και του λιανικού εμπορίου. Οι εφαρμογές της εκτείνονται από την ιχνηλασιμότητα των τροφίμων έως τις αυτοματοποιημένες πληρωμές ή την παρακολούθηση πασχόντων από την ασθένεια του Αλτσχάιμερ. Μπορούν συνεπώς να βελτιώσουν αισθητά τη ζωή των πολιτών.

Ωστόσο, η τεχνολογία αυτή δημιουργεί ανησυχίες όσον αφορά την προστασία της ιδιωτικής ζωής, της υγείας και του περιβάλλοντος.

Από τεχνική και εμπορική άποψη η RFID είναι έτοιμη για εξάπλωση και εγκατάσταση σε μεγάλη κλίμακα. Παραμένει, ωστόσο, η ρύθμιση ορισμένων εκκρεμών ζητημάτων όσον αφορά την επεξεργασία του νομικοπολιτικού πλαισίου της τεχνολογίας αυτής.

Με την τεχνολογία RFID εγείρονται ζητήματα σχετικά με την τήρηση του απορρήτου, καθώς και ανησυχίες όσον αφορά την ασφάλειά της, δεδομένου ότι χρησιμοποιείται για τη συλλογή και διάδοση δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα. Τούτο εξηγεί τη δυσκολία που αντιμετωπίζει στην αποδοχή της από το ευρύ κοινό, το οποίο επιθυμεί τη λήψη και εφαρμογή μέτρων προστασίας των δικαιωμάτων του. Στο πεδίο αυτό πρέπει επομένως να ληφθούν υπόψη οι κοινωνικές, πολιτικές, δεοντολογικές και νομικές επιπτώσεις από τη διάδοση της RFID.

Σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία, οι εθνικές δημόσιες αρχές είναι επιφορτισμένες με την εφαρμογή των εθνικών διατάξεων όσον αφορά διαδικασίες επεξεργασίας δεδομένων, συμπεριλαμβανομένων των εφαρμογών RFID. Όσον αφορά την ασφάλεια του συστήματος RFID, τα κράτη μέλη, η Επιτροπή και οι επιχειρήσεις οφείλουν να αναλάβουν συντονισμένη δράση σχετικά με τεχνικές και οργανωτικές πτυχές και επιχειρηματικές διαδικασίες. Στην κατεύθυνση αυτή, η Επιτροπή ενθαρρύνει την εμπέδωση ορθής πρακτικής και την εκπόνηση κριτηρίων για τις αρχές σχεδιασμού της τεχνολογίας RFID, με στόχο τον εξαρχής περιορισμό των κινδύνων.

Για τον περιορισμό των επιβουλών εναντίον της ασφάλειας και της προστασίας της ιδιωτικής ζωής απαιτείται διαρκής εγρήγορση αναφορικά με όλες τις επιπτώσεις της RFID. Από την άποψη αυτή, η συγκεκριμένη προσέγγιση για κάθε εφαρμογή μπορεί να αποδειχθεί αποτελεσματικότερη απ' ό,τι μια γενικότερη μεθοδολογία, δεδομένου ότι κάθε εφαρμογή συνεπάγεται τους εκάστοτε συγκεκριμένους κινδύνους και πλεονεκτήματα.

Ρόλο-κλειδί εν προκειμένω μπορούν να έχουν εκστρατείες ευαισθητοποίησης και πληροφόρησης. Από τη δημόσια διαβούλευση που διεξήγαγε η Επιτροπή προέκυψε πράγματι ότι το ευρύ κοινό συχνά δεν είναι ενημερωμένο σχετικά με τις δυνατότητες και τα προβλήματα που συνιστά η RFID.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕE) διαθέτει νομική θωράκιση στο πεδίο της προστασίας των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα. Η σημασία τους αναγνωρίζεται στη Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση (άρθρο 16), καθώς και στον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων (άρθρο 8). Επιπλέον, στη γενική οδηγία για την προστασία των δεδομένων και την οδηγία «ιδιωτική ζωή και ηλεκτρονικές επικοινωνίες»» καθορίζονται λεπτομερώς το ευρωπαϊκό νομοθετικό πλαίσιο στο εν λόγω πεδίο. Οι οδηγίες αυτές εγγυώνται την προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα λαμβάνοντας υπόψη καινοτομίες όσον αφορά χρησιμοποιούμενες διαδικασίες για την επεξεργασία δεδομένων

Η αποθήκευση και η πρόσβαση σε δεδομένα συνιστούν επίσης προβλήματα πολιτικού χαρακτήρα σχετικά με τη διάδοση της RFID. Ενόψει της νέας φάσης ανάπτυξης του Ίντερνετ, είναι σκόπιμο να συνεκτιμηθούν πιθανές διακοπές λειτουργίας ή ακούσιες βλάβες, καθώς και το ενδεχόμενο εκμετάλλευσής τους από άτομα προς ίδιο όφελος. Στο θέμα αυτό μπορεί να αναπτυχθεί συζήτηση πολιτικής στο πλαίσιο που καθιέρωσε η παγκόσμια σύνοδος κορυφής για την κοινωνία της πληροφορίας (EN) (ES) (FR).

Η διάθεση ραδιοσυχνοτήτων καθώς και η εναρμόνιση των όρων χρήσης τους αποτελούν κεντρικά ζητήματα για τη λειτουργία των εφαρμογών στην Ευρώπη. Από το 2002 η διάδοσή τους στηρίζεται σε νέα βάση, δεδομένου ότι η Επιτροπή έχει εξορθολογίσει τη χρήση του ραδιοφάσματος στο πλαίσιο της ΕΕ.

Τα πρότυπα που ρυθμίζουν τη RFID οφείλουν να διευκολύνουν την αρμονική διάδοση και διανομή των υπηρεσιών λαμβάνοντας υπόψη την ταχεία εξέλιξη των τεχνολογιών. Σύμφωνα με τα σχόλια όσων έλαβαν μέρος στη διαβούλευση, η Επιτροπή πρέπει να διαδραματίσει ενεργότερο ρόλο στην προώθηση της διαλειτουργικότητας και στον εξορθολογισμό των διεθνών προτύπων.

Ζητήματα περιβαλλοντικά και ζητήματα υγείας

Οι περιβαλλοντικές ανησυχίες αναφέρονται στην επεξεργασία των αποβλήτων και τη χρήση επικίνδυνων ουσιών. Τα ζητήματα αυτά αντιμετωπίζονται στο πλαίσιο της κοινοτικής νομοθεσίας για τον ηλεκτρικό και ηλεκτρονικό εξοπλισμό. Όσον αφορά την υγεία, μολονότι η έκθεση πολιτών και εργαζομένων στα ηλεκτρομαγνητικά πεδία (ΕΜF) * των RFID θεωρείται περιορισμένης ισχύος, συνεχίζει να αποτελεί αντικείμενο διάχυτων ανησυχιών. Εξάλλου, το κοινοτικό νομικό πλαίσιο περιορίζει την έκθεση σε ηλεκτρομαγνητικά πεδία.

Η διάδοση λύσεων RFID συμβαδίζει με την ενίσχυση του ρόλου των τεχνολογιών πληροφοριών και επικοινωνιών (ΤΠΕ) στην ανάπτυξη της ευρωπαϊκής οικονομίας. Πράγματι, οι ΤΠΕ πρέπει να καταστούν ένας από τους τομείς αιχμής της οικονομίας μας.

Λέξεις-κλειδιά της πράξης

Ηλεκτρονικό πλινθίο (μικροτσίπ, ή ολοκληρωμένο κύκλωμα): ηλεκτρονικό συστατικό στοιχείο, το οποίο μπορεί πλέον να περιοριστεί στο μέγεθος μίας στιγμής. Η βασική πρώτη ύλη που χρησιμοποιείται για την κατασκευή του είναι συνήθως το πυρίτιο.
Ραδιοετικέτα (ή δείκτης): μικρό αντικείμενο αποτελούμενο από πλινθίο που συνδέεται με κεραία. Τα δύο αυτά συστατικά μέρη είναι ενθυλακωμένα σε υπόβαθρο που μπορεί να ενσωματωθεί σε ορισμένα αντικείμενα. Μέσω των ραδιοκυμάτων, η εν λόγω διάταξη αποστέλλει πληροφορίες που κατάλληλη διάταξη ανάγνωσης μπορεί να συλλάβει και ενδεχομένως να εισαγάγει στο Ίντερνετ.
Φάσμα ραδιοσυχνοτήτων: το σύνολο των διαθέσιμων ραδιοσυχνοτήτων για τη μετάδοση πληροφοριών.
Ηλεκτρομαγνητικά πεδία: περιοχή, στο εσωτερικό της οποίας ασκούνται ηλεκτρομαγνητικές δυνάμεις. Η ένταση του πεδίου κυμαίνεται, δεδομένου ότι οι δυνάμεις εντείνονται στο βαθμό που προσεγγίζουν την κεραία. Η παρατεταμένη έκθεση σε ηλεκτρομαγνητικά πεδία θα μπορούσε να έχει αρνητικά αποτελέσματα στην ανθρώπινη υγεία. Ωστόσο, σύμφωνα με την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (ES EN FR