Οι πηγές του δικαίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης

ΣΥΝΟΨΗ ΤΩΝ ΑΚΟΛΟΥΘΩΝ ΚΕΙΜΕΝΩΝ:

ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΣΚΟΠΟΣ ΤΩΝ ΑΡΘΡΩΝ 216 ΚΑΙ 288 ΤΗΣ ΣΥΝΘΗΚΗΣ ΓΙΑ ΤΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ 6 ΤΗΣ ΣΥΝΘΗΚΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ;

Το άρθρο 216 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ) προβλέπει τους όρους υπό τους οποίους η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) μπορεί να συνάπτει συμφωνίες με χώρες εκτός ΕΕ και με διεθνείς οργανισμούς.
Το άρθρο 288 της ΣΛΕΕ προσδιορίζει τα διάφορα είδη νομικών πράξεων που μπορεί να εκδώσει η ΕΕ.
Το άρθρο 6 παράγραφος 3 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΣΕΕ) ορίζει ότι τα θεμελιώδη δικαιώματα αποτελούν γενικές αρχές του δικαίου της ΕΕ.

ΒΑΣΙΚΑ ΣΗΜΕΙΑ

Οι πηγές δικαίου της ΕΕ είναι τρεις: το πρωτογενές δίκαιο, οι γενικές αρχές του δικαίου της ΕΕ και το παράγωγο δίκαιο (που αναλύονται στην ιεράρχηση των κανόνων).

Πρωτογενές δίκαιο

Οι κύριες πηγές πρωτογενούς δικαίου είναι οι ιδρυτικές συνθήκες της ΕΕ: η ΣΕΕ, η ΣΛΕΕ και η Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Κοινότητα Ατομικής Ενέργειας (Ευρατόμ). Αυτές οι συνθήκες καθορίζουν την κατανομή αρμοδιοτήτων (εξουσιών) μεταξύ της ΕΕ και των κρατών μελών της, και περιγράφουν τις εξουσίες των θεσμικών οργάνων της ΕΕ. Συνεπώς, θέτουν το νομικό πλαίσιο εντός του οποίου εργάζονται τα θεσμικά όργανα της ΕΕ για την υλοποίηση των πολιτικών.
Το πρωτογενές δίκαιο περιλαμβάνει επίσης:
- τις τροποποιητικές συνθήκες της ΕΕ·
- τα συνημμένα στις ιδρυτικές και τροποποιητικές συνθήκες πρωτόκολλα·
- τις συνθήκες προσχώρησης νέων κρατών μελών στην ΕΕ·
- τον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων (από τη Συνθήκη της Λισαβόνας και μετά — Δεκέμβριος του 2009).

Οι γενικές αρχές δικαίου

Οι αρχές αυτές μπορεί να είναι άγραφες πηγές δικαίου που δημιουργήθηκαν από τη νομολογία του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ).
Οι γενικές αρχές του δικαίου της ΕΕ μπορεί επίσης να απορρέουν από τις κοινές συνταγματικές παραδόσεις των κρατών μελών. Οι συνθήκες κατονομάζουν ρητά τα θεμελιώδη δικαιώματα, όπως κατοχυρώνονται με την Ευρωπαϊκή σύμβαση για την προάσπιση των δικαιωμάτων του ανθρώπου και των θεμελιωδών ελευθεριών, ως γενικές αρχές του δικαίου της ΕΕ.

Παράγωγο δίκαιο

Το παράγωγο δίκαιο περιλαμβάνει νομικές πράξεις, οι οποίες μπορούν να υποδιαιρεθούν σε δύο κατηγορίες:

σε αυτές που αναφέρονται στο άρθρο 288 της ΣΛΕΕ: κανονισμοί, οδηγίες, αποφάσεις, γνωμοδοτήσεις και συστάσεις·
σε αυτές που δεν αναφέρονται στο άρθρο 288 της ΣΛΕΕ: άτυπες πράξεις, όπως ο εσωτερικός κανονισμός των οργάνων και οι διοργανικές συμφωνίες.

Οι διεθνείς συμφωνίες με τρίτες χώρες ή με διεθνείς οργανισμούς αποτελούν επίσης αναπόσπαστο τμήμα του δικαίου της ΕΕ. Διαφέρουν από το πρωτογενές και το παράγωγο δίκαιο. Σύμφωνα με την απόφαση του ΔΕΕ στην υπόθεση Meryem Demirel κατά Δήμου Schwäbisch Gmünd (Υπόθεση 12/86), μπορούν να έχουν άμεση εφαρμογή και η νομική τους ισχύς είναι υπέρτερη σε σχέση με το παράγωγο δίκαιο, το οποίο συνεπώς πρέπει να συμμορφώνεται με αυτές. Οι κανόνες τους έχουν άμεση ισχύ εάν περιέχουν σαφή και ακριβή υποχρέωση που δεν απαιτεί τη θέσπιση μεταγενέστερου μέτρου.

Άλλες πηγές δικαίου της ΕΕ

Αυτές περιλαμβάνουν:

τη νομολογία του ΔΕΕ·
το διεθνές δίκαιο —συχνά αποτελεί πηγή έμπνευσης για το ΔΕΕ κατά την ανάπτυξη της νομολογίας του. Το ΔΕΕ επικαλείται γραπτό και εθιμικό δίκαιο.

ΒΑΣΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ

Ενοποιημένη απόδοση της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης – Μέρος πέμπτο – Η εξωτερική δράση της Ένωσης – Τίτλος V – Οι διεθνείς συμφωνίες – Άρθρο 216 (ΕΕ C 202 της 7.6.2016, σ. 144).

Ενοποιημένη απόδοση της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης – Μέρος έκτο – Θεσμικές και δημοσιονομικές διατάξεις – Τίτλος I – Θεσμικές διατάξεις – Κεφάλαιο 2 – Νομικές πράξεις της Ένωσης, διαδικασίες θέσπισης και άλλες διατάξεις – Τμήμα 1 – Οι νομικές πράξεις της Ένωσης – Άρθρο 288 (πρώην άρθρο 249 της ΣΕΚ) (ΕΕ C 202 της 7.6.2016, σ. 171).

Ενοποιημένη έκδοση της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση – Τίτλος I – Κοινές διατάξεις – Άρθρο 6 (πρώην άρθρο 6 της ΣΕΕ) (ΕΕ C 202 της 7.6.2016, σ. 19).

τελευταία ενημέρωση 21.04.2022