Ο παρών κανονισμός επιχειρεί την αναμόρφωση του υφιστάμενου κεκτημένου σε θέματα συνοριακού ελέγχου. Στόχος του είναι η παγίωση και ανάπτυξη της νομοθετικής πτυχής της πολιτικής ολοκληρωμένης διαχείρισης των συνόρων, διευκρινίζοντας τους κανόνες σχετικά με τη διέλευση των εξωτερικών συνόρων.

Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 562/2006 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 15ης Μαρτίου 2006, για τη θέσπιση του κοινοτικού κώδικα σχετικά με το καθεστώς διέλευσης προσώπων από τα σύνορα (κώδικας συνόρων του Σένγκεν) (βλέπε πράξη(εις) τροποποίησης).

Ο παρών κανονισμός εφαρμόζεται σε όλα τα πρόσωπα που διέρχονται τα εσωτερικά ή εξωτερικά σύνορα όλων των χωρών της ΕΕ, εκτός του Ηνωμένου Βασιλείου και της Ιρλανδίας, καθώς και από τα εσωτερικά σύνορα του χώρου Σένγκεν (ενός χώρου χωρίς σύνορα που περιλαμβάνει 22 χώρες της ΕΕ, και παράλληλα την Ισλανδία, το Λιχτενστάιν, τη Νορβηγία και την Ελβετία).

Η διέλευση των εξωτερικών συνόρων επιτρέπεται σε συνοριακά σημεία διέλευσης και κατά τη διάρκεια καθορισμένων ωρών λειτουργίας.

Κατά τη διέλευση από ένα σημείο εξωτερικών συνόρων, οι πολίτες της ΕΕ και οι λοιποί δικαιούχοι του δικαιώματος ελεύθερης κυκλοφορίας βάσει του δίκαιου της ΕΕ (όπως τα μέλη της οικογένειας ενός πολίτη της ΕΕ) υπόκεινται σε στοιχειώδη έλεγχο. Ο ελάχιστος αυτός έλεγχος διεξάγεται για να εξακριβωθεί η ταυτότητά τους βάσει των ταξιδιωτικών τους εγγράφων και συνίσταται σε απλή και ταχεία εξακρίβωση της ισχύος των εγγράφων(συμπεριλαμβανομένης, κατά περίπτωση, εξέτασης βάσεων δεδομένων για έγγραφα που έχουν κλαπεί, υπεξαιρεθεί, απολεσθεί ή καταστεί άκυρα) και της παρουσίας ενδείξεων παραποίησης ή πλαστογράφησης.

Οι υπήκοοι τρίτων χωρών υποβάλλονται σε διεξοδικό έλεγχο. Αυτός περιλαμβάνει την εξακρίβωση των προϋποθέσεων εισόδου καθώς και την εξακρίβωση στο σύστημα πληροφοριών για τις θεωρήσεις (VIS), κατά περίπτωση.

Για διαμονή που δεν υπερβαίνει τις 90 ημέρες εντός οιασδήποτε περιόδου 180 ημερών, ένας υπήκοος τρίτης χώρας οφείλει:

Εάν δεν πληρούν τις προϋποθέσεις αυτές, είναι δυνατόν να τους απαγορευθεί η είσοδος στο έδαφος κράτους μέλους, με την επιφύλαξη ειδικών διατάξεων (για παράδειγμα, για ανθρωπιστικούς λόγους). Η άρνηση εισόδου επιβάλλεται μόνο με αιτιολογημένη απόφαση η οποία αναφέρει τους συγκεκριμένους λόγους της άρνησης και λαμβάνεται από την αρμόδια εθνική αρχή μέσω τυποποιημένου εντύπου, Το πρόσωπο στο οποίο απαγορεύεται η είσοδος έχει δικαίωμα προσφυγής και πρέπει να λάβει γραπτές πληροφορίες για την εθνική διαδικασία.

Κατά την είσοδο και την έξοδοταξιδιωτικά τους έγγραφα των υπηκόων τρίτων χωρών τίθεται συστηματικά σφραγίδα σταταξιδιωτικά τους έγγραφα . Εάν τα ταξιδιωτικά έγγραφα δεν φέρουν σφραγίδα εισόδου, μπορεί να θεωρηθεί ότι ο κάτοχός του δεν πληροί ή δεν πληροί πλέον τις προϋποθέσεις όσον αφορά τη διάρκεια βραχείας διαμονής. Εντούτοις, οι υπήκοοι τρίτων χωρών δύνανται να παράσχουν κάθε αξιόπιστο μέσο, από το οποίο να συνάγεται ότι έχουν τηρηθεί οι όροι όσον αφορά τη διάρκεια βραχείας παραμονής, όπως μεταφορικό τίτλο ή δικαιολογητικά της παρουσίας του εκτός του εδάφους των χωρών της ΕΕ. Κατόπιν αιτήματος υπηκόου τρίτης χώρας, μπορεί κατ’ εξαίρεση να μην τοποθετηθεί σφραγίδα εισόδου ή εξόδου όταν αυτή η σφράγιση μπορεί να του δημιουργήσει σοβαρές δυσκολίες. Αντ’ αυτού, η είσοδος ή η έξοδος βεβαιούται σε ξεχωριστό φύλλο με μνεία του ονόματος και του αριθμού διαβατηρίου του προσώπου.

Ο έλεγχος στα σύνορα διενεργείται από τους συνοριοφύλακες . Κατά την άσκηση των καθηκόντων τους, οφείλουν να σέβονται πλήρως την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και δεν έχουν δικαίωμα να κάνουν καμία διάκριση εις βάρος προσώπων λόγω φύλου, φυλετικής ή εθνοτικής καταγωγής, θρησκείας ή πεποιθήσεων, αναπηρίας, ηλικίας ή γενετήσιου προσανατολισμού.

Ο κώδικας συνόρων του Σένγκεν επιτρέπει στις χώρες της ΕΕ να καθιερώσουν κοινά σημεία συνοριακής διέλευσης με τους γείτονες τους εκτός της ΕΕ, στα οποία συνοριοφύλακες από κάθε χώρα διενεργούν ελέγχους εισόδου και εξόδου ο ένας μετά τον άλλον, σύμφωνα με το εθνικό δίκαιό τους είτε στο έδαφος της εν λόγω χώρας της ΕΕ είτε στο έδαφος μιας τρίτης χώρας.

Οι χώρες της ΕΕ διαθέτουν κατάλληλο και επαρκές σε αριθμό προσωπικό ώστε να εξασφαλίζουν ενιαίο και υψηλού επιπέδου έλεγχο στα εξωτερικά τους σύνορα. Μεριμνούν ώστε το σώμα των συνοριοφυλάκων να αποτελείται από εξειδικευμένους και δεόντως καταρτισμένους επαγγελματίες.

Οι χώρες της ΕΕ αλληλοβοηθούνται για την αποτελεσματική εφαρμογή του ελέγχου των συνόρων. Η επιχειρησιακή συνεργασία συντονίζεται από τον ευρωπαϊκό οργανισμό για τη διαχείριση της επιχειρησιακής συνεργασίας στα εξωτερικά σύνορα των χωρών της ΕΕ (Frontex).

Oποιοδήποτε άτομο, ανεξαρτήτως ιθαγένειας, μπορεί να διασχίσει τα εσωτερικά σύνορα σε οποιοδήποτε σημείο χωρίς συνοριακούς ελέγχους. Αυτό δεν αποκλείει το ενδεχόμενο να ασκήσουν οι εθνικές αστυνομικές αρχές τις αρμοδιότητές τους, ακόμη και σε περιοχές εσωτερικών συνόρων, υπό την προϋπόθεση ότι αυτή η άσκηση δεν έχει ισοδύναμο αποτέλεσμα με τους συνοριακούς ελέγχους.

Οι χώρες της ΕΕ που συμμετέχουν στον χώρο Σένγκεν πρέπει να άρουν κάθε εμπόδιο στην ομαλή ροή της κυκλοφορίας σε οδικά σημεία διέλευσης, ιδίως περιορισμούς της ταχύτητας που δεν οφείλονται αποκλειστικά σε λόγους οδικής ασφάλειας.

Όταν υφίσταται σοβαρή απειλή για τη δημόσια τάξη ή την εσωτερική ασφάλεια, οι εν λόγω χώρες μπορούν εκτάκτως να επαναφέρουν τον έλεγχοστα εσωτερικά του σύνορα, για περίοδο που δεν υπερβαίνει τις 30 ημέρες (με δυνατότητα παράτασης βάσει προϋποθέσεων που καθορίζονται από τον κώδικα) ή για την προβλέψιμη διάρκεια της σοβαρής απειλής. Η εν λόγω ενέργεια πρέπει να θεωρείται έσχατη λύση. Όταν προτίθενται να επαναφέρουν τον έλεγχο αυτό, ενημερώνουν το συντομότερο δυνατό τις άλλες χώρες της ΕΕ που συμμετέχουν στον χώρο Σένγκεν, και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει να ενημερωθεί αμελλητί, ενόψει πιθανών διαβουλεύσεων. Ταυτόχρονα, πρέπει επίσης να ενημερωθεί σχετικά και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο.

Οι χώρες της ΕΕ και η Επιτροπή μπορεί να προβούν σε διαβουλεύσεις, τουλάχιστον 10 ημέρες πριν από την προβλεπόμενη επαναφορά του ελέγχου, ούτως ώστε να οργανώσουν αμοιβαία συνεργασία και να εξετάσουν την αναλογικότητα των μέτρων σε σχέση με τα γεγονότα εξαιτίας των οποίων επαναφέρεται ο έλεγχος αυτός. Η απόφαση επαναφοράς του ελέγχου των εσωτερικών συνόρων λαμβάνεται υπό συνθήκες διαφάνειας και με πλήρη ενημέρωση του κοινού, εκτός αν επιτακτικοί λόγοι ασφάλειας δεν το επιτρέπουν.

Κατ’ εξαίρεση και όταν μια σοβαρή απειλή για τη δημόσια τάξη ή την εσωτερική ασφάλεια σε μια χώρα της ΕΕ απαιτεί άμεση δράση, αυτή η τελευταία μπορεί να επαναφέρει συνοριακούς ελέγχους στα εσωτερικά σύνορά της αμέσως. Κοινοποιεί στη συνέχεια την απόφασή της στις άλλες χώρες της ΕΕ και στην Επιτροπή.

Όταν, στο πλαίσιο της αξιολόγησης του Σένγκεν, εντοπιστούν σοβαρές αδυναμίες κατά τη διεξαγωγή των έλεγχων στα εξωτερικά σύνορα από μια χώρα της ΕΕ, η Επιτροπή μπορεί να εκδώσει συστάσεις. Για την εν λόγω χώρα της ΕΕ, αυτό μπορεί να συνεπάγεται υποβολή στρατηγικών σχεδίων στον Frontex βάσει εκτίμησης κινδύνων με στόχο να αντιμετωπιστεί η κατάσταση ή να αρχίσει η ανάπτυξη ευρωπαϊκών ομάδων συνοριοφυλάκων ή, ως έσχατη λύση, να ενεργοποιηθεί το κλείσιμο ενός συγκεκριμένου συνοριακού σημείου διέλευσης.

ΠΑΡΑΠΟΜΠΈΣ

Πράξη	Έναρξη ισχύος	Προθεσμία για μεταφορά στο εθνικό δίκαιο των κρατών μελών	Επίσημη Εφημερίδα
Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 562/2006	13.10.2006	-	ΕΕ L 105 της 13.4.2006

Πράξη(-εις) τροποποίησης	Έναρξη ισχύος	Προθεσμία για μεταφορά στο εθνικό δίκαιο των κρατών μελών	Επίσημη Εφημερίδα
Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 296/2008	10.4.2008	-	ΕΕ L 97 της 9.4.2008
Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 81/2009	24.2.2009	-	ΕΕ L 35 της 4.2.2009
Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 810/2009	5.10.2009	-	ΕΕ L 243 της 15.9.2009
Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 265/2010	5.4.2010	-	ΕΕ L 85 της 31.3.2010
Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 610/2013	19.7.2013 και, για τις διατάξεις σχετικά με τη διάρκεια της βραχείας διαμονής, 18.10.2013	-	ΕΕ L 182 της 29.6.2013
Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 1051/2013	26.11.2013	-	ΕΕ L 295 της 6.11.2013

Οδηγία 2004/38/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 29ης Απριλίου 2004, σχετικά με το δικαίωμα των πολιτών της Ένωσης και των μελών των οικογενειών τους να κυκλοφορούν και να διαμένουν ελεύθερα στην επικράτεια των κρατών μελών, για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΟΚ) αριθ. 1612/68 και την κατάργηση των οδηγιών 64/221/ΕΟΚ, 68/360/ΕΟΚ, 72/194/ΕΟΚ, 73/148/ΕΟΚ, 75/34/ΕΟΚ, 75/35/ΕΟΚ, 90/364/ΕΟΚ, 90/365/ΕΟΚ και 93/96/ΕΟΚ (Κείμενο που παρουσιάζει ενδιαφέρον για τον ΕΟΧ) (Επίσημη Εφημερίδα L 158 της 30 Απριλίου 2004).

Κανονισμός (ΕΚ) αριθ.1931/2006 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 20ής Δεκεμβρίου 2006, περί κανόνων σχετικά με την τοπική διασυνοριακή κυκλοφορία στα εξωτερικά χερσαία σύνορα των κρατών μελών και τροποποιήσεως των διατάξεων της σύμβασης Σένγκεν (Επίσημη Εφημερίδα L 405 της 30ής Δεκεμβρίου 2006).

Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 1342/2011 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 13ης Ιουλίου 2009, για τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1931/2006 όσον αφορά τη συμπερίληψη της περιφέρειας του Καλίνινγκραντ και ορισμένων πολωνικών νομών στην επιλέξιμη παραμεθόρια περιοχή (Επίσημη Εφημερίδα L 347 της 30ής Δεκεμβρίου 2011).

Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 810/2009 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 13ης Ιουλίου 2009, για τη θέσπιση κοινοτικού κώδικα θεωρήσεων (κώδικας θεωρήσεων) (Επίσημη Εφημερίδα L 243 της 15ης Σεπτεμβρίου 2009).

Κανονισμός (ΕΕ) αριθ.1053/2013 του Συμβουλίου, της 7ης Οκτωβρίου 2013, σχετικά με τη θέσπιση ενός μηχανισμού αξιολόγησης και παρακολούθησης για την επαλήθευση της εφαρμογής του κεκτημένου του Σένγκεν και την κατάργηση της απόφασης της εκτελεστικής επιτροπής της 16ης Σεπτεμβρίου 1998 σχετικά με τη σύσταση της μόνιμης επιτροπής για την αξιολόγηση και την εφαρμογή της σύμβασης Σένγκεν (Επίσημη Εφημερίδα L 295 της 6ης Νοεμβρίου 2013).

Σύσταση της Επιτροπή για την καθιέρωση κοινού Πρακτικού εγχειριδίου για τους συνοριοφύλακες (Εγχειρίδιο Σένγκεν), προς χρήση από τις αρμόδιες αρχές των κρατών μελών κατά τη διενέργεια συνοριακών ελέγχων επί προσώπων, C(2006) 5186 τελικό.

Έκθεση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο για την εφαρμογή των διατάξεων που αφορούν την σφράγιση των ταξιδιωτικών εγγράφων υπηκόων τρίτων χωρών, σύμφωνα με τα άρθρα 10 και 11 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 562/2006 για τη θέσπιση του κοινοτικού κώδικα σχετικά με το καθεστώς διέλευσης προσώπων από τα σύνορα (κώδικας συνόρων του Σένγκεν) [COM(2009) 489 τελικό - δεν έχει δημοσιευτεί στην Επίσημη εφημερίδα].

Έκθεση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο για την εφαρμογή του τίτλου III (εσωτερικά σύνορα) του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 562/2006 για τη θέσπιση του κοινοτικού κώδικα σχετικά με το καθεστώς διέλευσης προσώπων από τα σύνορα (Κώδικας Συνόρων Σένγκεν) [COM(2010) 554 τελικό - δεν έχει δημοσιευτεί στην Επίσημη Εφημερίδα].