Η παρούσα πρόταση οδηγίας έχει ως στόχο τη διασφάλιση, στο σύνολο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), των δικαιωμάτων των υπόπτων και κατηγορουμένων, στο πλαίσιο ποινικής υπόθεσης, να έχουν πρόσβαση σε δικηγόρο καθώς και να ενημερώσουν τους συγγενείς τους (και την προξενική αρχή, εάν βρίσκονται στο εξωτερικό) για τη σύλληψή τους.

Proposal for a Directive of the European Parliament and of the Council on the right of access to a lawyer in criminal proceedings and on the right to communicate upon arrest [COM(2011) 326 final - Not published in the Official Journal] (Πρόταση οδηγίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με το δικαίωμα πρόσβασης σε δικηγόρο κατά την ποινική διαδικασία και το δικαίωμα επικοινωνίας μετά τη σύλληψη [COM(2011) 326 τελικό – Δεν έχει δημοσιευτεί στην Επίσημη Εφημερίδα]).

Τα δικαιώματα υπεράσπισης και το δικαίωμα δίκαιης δίκης, μέρος των οποίων είναι το δικαίωμα πρόσβασης σε δικηγόρο, καθιερώνονται με τον Χάρτη θεμελιωδών δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) και την Ευρωπαϊκή σύμβαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων (EN) (FR).

Η Επιτροπή, προκειμένου να εγγυηθεί αυτό το δικαίωμα σε όλους τους υπόπτους ή κατηγορουμένους στο πλαίσιο ποινικής υπόθεσης στο έδαφος της ΕΕ, παρουσιάζει πρόταση που προβλέπει κοινά ελάχιστα πρότυπα για όλα τα κράτη μέλη.

Στο πλαίσιο ποινικής διαδικασίας, το δικαίωμα πρόσβασης σε δικηγόρο πρέπει να διασφαλίζεται στα ακόλουθα πρόσωπα:

Εάν τα εν λόγω πρόσωπα συλληφθούν εν μέσω της διαδικασίας, θα πρέπει επίσης να έχουν δικαίωμα να επικοινωνήσουν με τουλάχιστον ένα πρόσωπο της επιλογής τους, όπως συγγενή ή εργοδότη. Οι αλλοδαποί υπήκοοι πρέπει να μπορούν να επικοινωνήσουν με την πρεσβεία ή το προξενείο τους.

Τα δικαιώματα αυτά ισχύουν από τη στιγμή που ένα πρόσωπο ενημερώνεται ότι θεωρείται ύποπτος ή κατηγορούμενος για τη διάπραξη ποινικού αδικήματος και μέχρι το τέλος της διαδικασίας. Τα πρόσωπα που υπάγονται στη διαδικασία του ευρωπαϊκού εντάλματος σύλληψης πρέπει να απολαμβάνουν αυτών των δικαιωμάτων από τη στιγμή της σύλληψής τους.

Κάθε ύποπτος ή κατηγορούμενος στο πλαίσιο ποινικής διαδικασίας πρέπει να έχει πρόσβαση σε δικηγόρο το νωρίτερο δυνατό και σε κάθε περίπτωση υπό τις ακόλουθες συνθήκες:

Ένα πρόσωπο που υπάγεται στη διαδικασία του ευρωπαϊκού εντάλματος σύλληψης πρέπει να χρησιμοποιεί τις υπηρεσίες δικηγόρου στο κράτος μέλος σύλληψής του, αλλά επίσης και στο κράτος μέλος έκδοσης του εντάλματος. Ο δικηγόρος που βρίσκεται στη χώρα έκδοσης του εντάλματος δεν ασχολείται με την ουσία της υπόθεσης, αλλά συνεργάζεται με τον άλλον δικηγόρο, ώστε να προσφέρει στον εκζητούμενο τη δυνατότητα να ασκήσει τα δικαιώματά του.

Κάθε ύποπτος ή κατηγορούμενος έχει δικαίωμα να συναντά τον δικηγόρο του. Οι εν λόγω συναντήσεις πρέπει να έχουν διάρκεια και συχνότητα επαρκή για την αποτελεσματική άσκηση των δικαιωμάτων υπεράσπισης.

Ο δικηγόρος πρέπει να επιτρέπεται να παρίσταται σε οποιαδήποτε ανάκριση ή ακρόαση, καθώς και σε κάθε ερευνητική πράξη ή πράξη συλλογής αποδεικτικών στοιχείων, για την οποία η εθνική νομοθεσία απαιτεί ή επιτρέπει την παρουσία του υπόπτου ή κατηγορουμένου. Επίσης, πρέπει να έχει πρόσβαση στον τόπο κράτησης, ώστε να ελέγχει τις συνθήκες κράτησης.

Όλες οι μορφές, όποιες και αν είναι αυτές, επικοινωνίας μεταξύ δικηγόρου και του πελάτη του είναι απόρρητες.

Σε περίπτωση παραβιάσεων του δικαιώματος πρόσβασης σε δικηγόρο, ο ύποπτος ή κατηγορούμενος πρέπει να έχει στη διάθεσή του ένδικα μέσα που έχουν ως αποτέλεσμα την επαναφορά του στη θέση που θα είχε εάν δεν είχαν παραβιαστεί τα δικαιώματά του. Τυχόν καταθέσεις ή αποδεικτικά στοιχεία που έχουν ληφθεί κατόπιν παραβίασης του δικαιώματος πρόσβασης σε δικηγόρο δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν εις βάρος του προσώπου.

Σε εξαιρετικές περιστάσεις, και με άδεια δικαστικής αρχής, το δικαίωμα πρόσβασης σε δικηγόρο, επικοινωνίας με τρίτο και με την πρεσβεία ή το προξενείο μπορεί να ανασταλεί. Η παρέκκλιση πρέπει να δικαιολογείται από την ανάγκη για την αποτροπή σοβαρών δυσμενών επιπτώσεων για τη ζωή ή τη σωματική ακεραιότητα προσώπου. Σε κάθε περίπτωση, αυτή η παρέκκλιση δεν μπορεί να βασίζεται αποκλειστικά στον τύπο ή τη σοβαρότητα του αδικήματος που προσάπτεται στο πρόσωπο. Πρέπει να είναι ανάλογη προς την κατάσταση, όσο το δυνατόν πιο περιορισμένη χρονικά και να μην προσβάλλει τον δίκαιο χαρακτήρα της διαδικασίας.

Ένας ύποπτος ή κατηγορούμενος μπορεί επίσης να παραιτηθεί από τη συνδρομή δικηγόρου. Η εν λόγω παραίτηση πρέπει να γίνεται εθελοντικά και χωρίς περιθώρια αμφιβολίας. Το πρόσωπο πρέπει να έχει λάβει γνώση των επιπτώσεων της εν λόγω απόφασης και να έχει την απαραίτητη ικανότητα να τις κατανοεί.

Η ενίσχυση των δικονομικών δικαιωμάτων των υπόπτων ή κατηγορουμένων στο πλαίσιο των ποινικών διαδικασιών αποτελεί έναν από τους στόχους του προγράμματος της Στοκχόλμης. Η παρούσα πρόταση εντάσσεται σε σύνολο μέτρων που περιλαμβάνουν μια οδηγία σχετικά με το δικαίωμα σε διερμηνεία και μετάφραση, και μία ακόμα, σε στάδιο διαπραγμάτευσης, σχετικά με το δικαίωμα ενημέρωσης.

Η πρόταση θα τεθεί σε ισχύ μόνο αφού εξεταστεί και εγκριθεί από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο. Το τελικό κείμενο της οδηγίας μπορεί να είναι διαφορετικό από το κείμενο της πρότασης της Επιτροπής.

Παραπομπες

Πρόταση	Επίσημη Εφημερίδα	Διαδικασία
COM(2011) 326	-	2011/154/COD