Μια στρατηγική καινοτομίας ευρείας βάσης για την ΕΕ

Η παρούσα ανακοίνωση παρουσιάζει μια στρατηγική καινοτομίας ευρείας βάσης για την Ευρώπη, κατόπιν αιτήματος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, σε συνέχεια της ανακοίνωσης «Περισσότερη έρευνα και καινοτομία - Επένδυση για την ανάπτυξη και την απασχόληση» και των συστάσεων της έκθεσης «Δημιουργώντας μια καινοτόμο Ευρώπη». Η Επιτροπή αναφέρει ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) πρέπει να γίνει κοινωνία βασισμένη στην καινοτομία. Ο στόχος είναι ιδιαίτερα ο καθορισμός πλαισίου για την προώθηση όλων των μορφών καινοτομίας και η ενθάρρυνση της ανάπτυξης ηγετικών αγορών φιλικών προς την καινοτομία. Η ΕΕ διαθέτει εξαιρετικό δυναμικό καινοτομίας, το οποίο όμως δεν αξιοποιείται επαρκώς, ενώ το ρυθμιστικό και οικονομικό πλαίσιο της Ευρώπης δεν ευνοεί αρκετά την καινοτομία.

ΠΡΑΞΗ

Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Συμβούλιο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών, της 13ης Σεπτεμβρίου 2006, με τίτλο «Κάνοντας τη γνώση πράξη: μια στρατηγική καινοτομίας ευρείας βάσης για την ΕΕ» [COM(2006) 502 τελικό - Δεν έχει δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα].

ΣΥΝΟΨΗ

Για να μπορέσει να είναι ανταγωνιστική, η Ευρώπη πρέπει να καταστεί πιο εφευρετική, να καινοτομεί περισσότερο και να αντιδρά καλύτερα στις ανάγκες και τις προτιμήσεις των καταναλωτών. Προς το σκοπό αυτό προτείνεται μια συνολική στρατηγική.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) έχει ήδη λάβει σημαντικά μέτρα:

• η στρατηγική της Λισσαβόνας για την ανάπτυξη και την απασχόληση του 2005 καθορίζει πολιτικές και μεταρρυθμίσεις με σκοπό να καταστεί το κανονιστικό και οικονομικό πλαίσιο της Ευρώπης πιο φιλικό για την καινοτομία·
• η ανακοίνωση (es de en fr) της Επιτροπής του Οκτωβρίου 2005 «Περισσότερη έρευνα και καινοτομία» καθορίζει ένα πρόγραμμα 19 τομέων δράσης για την ΕΕ και τα κράτη μέλη·
• τα εθνικά προγράμματα μεταρρύθμισης, που βασίζονται στις ολοκληρωμένες κατευθυντήριες γραμμές της στρατηγικής της Λισσαβόνας του 2005, προτρέπουν τα κράτη μέλη να λάβουν στοχοθετημένα μέτρα υπέρ της καινοτομίας και να χρησιμοποιήσουν τα Διαθρωτικά Ταμεία προς το σκοπό αυτό.

Παρά τις πρωτοβουλίες αυτές, η οικονομία της ΕΕ δεν είναι ακόμη η παγκόσμια καινοτόμος οικονομία που πρέπει να είναι. Η έκθεση «Δημιουργώντας μια καινοτόμο Ευρώπη» (έκθεση Aho) καλεί για επείγουσα δράση με σκοπό την καλύτερη αξιοποίηση του δυναμικού καινοτομίας της ΕΕ. Σύμφωνα με την έκθεση αυτή, είναι αναγκαίο να καταστεί το επιχειρηματικό περιβάλλον πιο φιλικό για την καινοτομία. Η Επιτροπή εκτιμά επίσης ότι η καινοτομία πρέπει να αποτελεί μέρος του πυρήνα των κοινωνικών αξιών και ότι οι πολίτες δεν πρέπει να τη φοβούνται αλλά να κατανοήσουν ότι η καινοτομία ωφελεί το σύνολο της κοινωνίας.

Στο πλαίσιο αυτό, η παρούσα ανακοίνωση επιδιώκει:

• να πλαισιώσει τις συζητήσεις σχετικά με την καινοτομία σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο·
• να προσδιορίσει νέους τομείς δράσης·
• να θεσπίσει μια στρατηγική που θα διευκολύνει τη δημιουργία και την εμπορία νέων καινοτόμων προϊόντων και υπηρεσιών σε υποσχόμενους τομείς.

Μια πιο καινοτόμος Ευρωπαϊκή Ένωση

Η εκπαίδευση αποτελεί βασική προϋπόθεση για τη δημιουργία μιας κοινωνίας προσανατολισμένης στην καινοτομία. Η ΕΕ και τα κράτη μέλη της πρέπει λοιπόν να διευκολύνουν τον εκσυγχρονισμό και την αναδιάρθρωση των εκπαιδευτικών συστημάτων, έτσι ώστε να μπορούν να παράσχουν τις ικανότητες που είναι απαραίτητες για την καινοτομία, και ιδίως τις επιχειρηματικές δεξιότητες, καθώς και βασική εκπαίδευση, επιστημονικές και μαθηματικές ικανότητες, γλώσσες και ικανότητες στον ψηφιακό τομέα.

Στην ΕΕ υπάρχει έλλειψη κατάλληλων δεξιοτήτων στον τομέα των επιστημών και της τεχνικής, και το συνολικό μερίδιο των πτυχιούχων στους επιστημονικούς και τεχνικούς κλάδους μειώνεται. Είναι επομένως αναγκαίο να βρεθεί λύση, ώστε να μην υπονομεύεται η μελλοντική ικανότητα της Ευρώπης να καινοτομεί.

Για να μπορέσουν οι ερευνητές να αποκτήσουν νέες γνώσεις και να ανακαλύψουν νέες εφαρμογές, η διακρατική κινητικότητά τους καθώς και η διαθρωτική κινητικότητά τους (μεταξύ του ακαδημαϊκού κόσμου και της βιομηχανίας) είναι επίσης σημαντικές. Ως εκ τούτου, πρέπει να δημιουργηθεί μια ανοικτή και ανταγωνιστική αγορά εργασίας για τους ερευνητές.

Εξακολουθούν να υπάρχουν εμπόδια στην εσωτερική αγορά, τα οποία παρακωλύουν το δυναμικό καινοτομίας της ΕΕ και έχουν επιπτώσεις:

• στα αγαθά και στις υπηρεσίες·
• στους καταναλωτές που επιδιώκουν την πρόσβαση σε αυτά·
• στην κινητικότητα των εργαζομένων·
• στη διαθεσιμότητα κεφαλαίων επιχειρηματικού κινδύνου.

Ο τομέας των υπηρεσιών προσφέρει σημαντικές ευκαιρίες καινοτομίας, οι οποίες πρέπει να αξιοποιηθούν (ο εν λόγω τομέας αντιστοιχεί σε περισσότερο από τα δύο τρίτα του ΑΕγχΠ και της απασχόλησης). Η δημιουργία μιας πραγματικής εσωτερικής αγοράς για τις υπηρεσίες και η παροχή στήριξης για τη χρηματοδότηση και τη δημιουργία καινοτόμων ΜΜΕ στον τομέα των υπηρεσιών αναμένεται να καταστήσει δυνατή την αξιοποίηση των ευκαιριών αυτών.

Το ρυθμιστικό περιβάλλον πρέπει να βελτιωθεί. Η καινοτομία πρέπει να στηρίζεται σε προβλέψιμη, ευέλικτη, απλή και αποτελεσματική ρύθμιση, που να ενισχύει την εμπιστοσύνη των καταναλωτών, να προστατεύει τη διανοητική ιδιοκτησία και να παρέχει ανοικτά και διαλειτουργικά πρότυπα. Η παγκόσμια επιτυχία των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων εξαρτάται από την ταχεία θέσπιση των εν λόγω προτύπων. Όσον αφορά την προστασία της διανοητικής ιδιοκτησίας, η Επιτροπή φρονεί ότι το σημαντικότερο βήμα είναι η θέσπιση ενός αποτελεσματικού και οικονομικώς προσιτού για τις επιχειρήσεις κοινοτικού διπλώματος ευρεσιτεχνίας. Πιο άμεσα, η εφαρμογή του πρωτοκόλλου του Λονδίνου θα επιτρέψει να βελτιωθεί η κατάσταση των επιχειρήσεων όσον αφορά τα δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας (ΔΔΙ). Η βελτίωση της εφαρμογής των ΔΔΙ στις αλλοδαπές αγορές είναι επίσης κρίσιμης σημασίας.

Όλοι οι δημόσιοι και ιδιωτικοί ενδιαφερόμενοι παράγοντες (επιχειρήσεις, δημόσιος τομέας, καταναλωτές) πρέπει να συμμετάσχουν στη διαδικασία καινοτομίας. Η συνεργασία τους πρέπει να ενθαρρυνθεί, ιδίως υπό τις ακόλουθες μορφές:

• τα συμπλέγματα φορέων * στα οποία οι επιχειρήσεις αποτελούν μέρος ενός συνόλου και αλληλεπιδρούν μεταξύ τους. Τα εν λόγω συμπλέγματα ενισχύουν ιδιαίτερα την παραγωγικότητα, ενθαρρύνουν την έρευνα και αποτελούν εστία για την ανάπτυξη δεξιοτήτων. Τα κοινοτικά μέσα υποστηρίζουν τις πολιτικές υπέρ των συμπλεγμάτων φορέων, επειδή ευνοούν την καινοτομία. Μια σημαντική διακρατική ευρωπαϊκή συνεργασία, πέραν των εθνικών συνόρων, αναμένεται να ενθαρρύνει τη δημιουργία ευρωπαϊκών συμπλεγμάτων φορέων παγκόσμιου επιπέδου·
• πρέπει να βελτιωθεί η μεταφορά της γνώσης μεταξύ των δημόσιων ερευνητικών οργανώσεων και της βιομηχανίας·
• οι στρατηγικές εταιρικές σχέσεις μεταξύ επιχειρήσεων και πανεπιστημίων. Πρέπει να ενισχυθούν οι εταιρικές αυτές σχέσεις προκειμένου να μειωθεί το πολιτιστικό χάσμα που υπάρχει μεταξύ της πανεπιστημιακής έρευνας και των αναγκών των επιχειρήσεων·
• το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Τεχνολογίας (ΕΙΤ) (es de en fr) που επιθυμεί να ιδρύσει η Επιτροπή με σκοπό την καθιέρωση ολοκληρωμένης εταιρικής σχέσης επιστήμης, επιχείρησης και εκπαίδευσης για την ανάπτυξη νέου προτύπου για την καινοτομία. Οι σπουδαστές, οι ερευνητές και οι επιχειρήσεις θα εργάζονται δίπλα δίπλα στο πλαίσιο γνωστικών και καινοτόμων κοινοτήτων με σκοπό ιδίως την ανάπτυξη των γνώσεων σε τομείς προτεραιότητας και τη βελτίωση των δεξιοτήτων διαχείρισης της έρευνας και της καινοτομίας.

Η καινοτομία και η έρευνα απαιτούν σημαντική χρηματοδοτική στήριξη. Εάν επιτευχθούν οι εθνικοί στόχοι για την έρευνα, θα μπορούσαν να αυξήσουν το επίπεδο επένδυσης στην έρευνα και ανάπτυξη στο σύνολο της ΕΕ. Προβλέπονται επίσης ορισμένα κοινοτικά μέτρα για την καλύτερη χρηματοδότηση της έρευνας και της καινοτομίας:

• το έβδομο πρόγραμμα-πλαίσιο που θα αυξήσει τη χρηματοδότηση της συνεργατικής έρευνας για την περίοδο 2007-2013·
• οι κοινές πρωτοβουλίες τεχνολογίας που θα προσφέρουν ένα νέο πλαίσιο χρηματοδότησης για την υλοποίηση προγραμματισμών Ε&ΤΑ (έρευνας και τεχνολογικής ανάπτυξης) στους τομείς που καθορίζουν την ανταγωνιστικότητα της βιομηχανίας·
• η διάθεση μεγάλου ποσοστού των 308 δισ. ευρώ των Διαρθρωτικών Ταμείων για την επένδυση στη γνώση και την καινοτομία·
• το πρόγραμμα για την ανταγωνιστικότητα και την καινοτομία (PCI) που προβλέπει ιδίως αύξηση 60% στα χρηματοδοτικά μέσα προς υποστήριξη της επιχειρηματικότητας και της καινοτομίας·
• η χρηματοδοτική διευκόλυνση καταμερισμού του κινδύνου (FFRP) η οποία θα υποστηρίξει τις ιδιωτικές επενδύσεις σε έργα Ε&ΤΑ και επίδειξης υψηλού κινδύνου μέσω δανείων και εγγυήσεων·
• η πρωτοβουλία JEREMIE (EN) (κοινοί ευρωπαϊκοί πόροι για τις μικροεπιχειρήσεις και τις μεσαίες επιχειρήσεις) η οποία θα βοηθήσει τα κράτη μέλη στην ανάπτυξη χρηματοδοτικών μέσων υπέρ των ΜΜΕ·
• οι νέες κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με τις κρατικές ενισχύσεις για το κεφάλαιο κινδύνου, οι οποίες θα επιτρέψουν στα κράτη μέλη να στοχεύουν καλύτερα τη διάθεση της κρατικής βοήθειας στις αδυναμίες της αγοράς που αποτρέπουν την παροχή του κεφαλαίου επιχειρηματικού κινδύνου και παρεμποδίζουν την ικανοποιητική χρηματοδότηση για τις δραστηριότητες έρευνας και καινοτομίας·
• το νέο πλαίσιο κρατικών ενισχύσεων για την Ε&Α (έρευνα και ανάπτυξη) και την καινοτομία, που αναμένεται ιδίως ότι θα επιτρέψει στα κράτη μέλη να επαναπροσανατολίσουν τις δαπάνες τους υπέρ της ενίσχυσης καινοτόμων νεοσύστατων επιχειρήσεων, υπηρεσιών παροχής συμβουλών και στήριξης για την καινοτομία, δανεισμού καταρτισμένου προσωπικού, της διαδικαστικής και οργανωτικής καινοτομίας, καθώς και των συμπλεγμάτων φορέων·
• τα φορολογικά κίνητρα για την Ε&Α και την καινοτομία.

Ο δημόσιος τομέας οφείλει, από την πλευρά του, να υιοθετήσει καινοτόμους προσεγγίσεις και να αξιοποιήσει τις νέες τεχνολογίες στη δημόσια διοίκηση ώστε να λειτουργήσει ως παράδειγμα προς μίμηση για τη δημιουργία μιας πιο καινοτόμου κοινωνίας.

Ηγετικές αγορές

Η ΕΕ πρέπει να ευνοήσει την εμφάνιση ηγετικών αγορών προκειμένου να διευκολύνει την είσοδο καινοτόμων προϊόντων και υπηρεσιών στην αγορά σε υποσχόμενους τομείς. Η εμφάνιση των εν λόγω αγορών προϋποθέτει την ύπαρξη ισχυρής ζήτησης από τους καταναλωτές για καινοτόμα προϊόντα και υπηρεσίες. Ο στόχος είναι να προσδιοριστούν οι τομείς στους οποίους η άρση των εμποδίων θα επιτρέψει την εμφάνιση νέων αγορών. Τα ενδιαφερόμενα μέρη, ιδίως η πρωτοβουλία Ευρώπη INNOVA (EN) και οι πλατφόρμες τεχνολογίας, θα πρέπει να συμβάλουν στον προσδιορισμό και στην εξάλειψη των ιδιαίτερων εμποδίων που παρακωλύουν την εμφάνιση αγορών φιλικών για την καινοτομία. Διάφοροι τομείς ευνοούν την εμφάνιση ηγετικών αγορών, όπως για παράδειγμα η οικο-καινοτομία και οι κατασκευές, η εσωτερική ασφάλεια και η άμυνα, οι μεταφορές, οι διαστημικές εφαρμογές και η υγεία.

Καλύτερη ευρωπαϊκή διακυβέρνηση για την καινοτομία

Απαιτείται πολιτική ηγεσία για να επέλθει διαρθρωτική αλλαγή προς όφελος της καινοτομίας. Τα κράτη μέλη οφείλουν, από την πλευρά τους, να εξακολουθήσουν να αναγνωρίζουν και να στηρίζουν την καινοτομία ως βασική προτεραιότητα στο πλαίσιο της σύμπραξης για την ανάπτυξη και την απασχόληση. Το Συμβούλιο Ανταγωνιστικότητας καλείται να αξιολογεί τακτικά τον αντίκτυπο των εθνικών πολιτικών για την καινοτομία στην ανταγωνιστικότητα.

Για να εφαρμοστούν οι πολιτικές που προωθούνται με την παρούσα ανακοίνωση είναι απαραίτητη μια βελτιωμένη δομή διακυβέρνησης για την καινοτομία. Πρέπει να καθιερωθούν, σε κάθε κράτος μέλος, ισχυρά συστήματα καινοτομίας που θα στηρίζονται στις κινητήριες δυνάμεις για την καινοτομία, όπως η εκπαίδευση και η μεταφορά της γνώσης. Τα κράτη μέλη της ΕΕ θα πρέπει να εφαρμόσουν τους εθνικούς συντονιστικούς μηχανισμούς που καθιερώθηκαν στο πλαίσιο της διαδικασίας της Λισσαβόνας για να μεριμνούν για την αποτελεσματική εφαρμογή των εθνικών τους στρατηγικών καινοτομίας. Στο πλαίσιο της πολύπλευρης επιτήρησης που βασίζεται στη συνθήκη, η δομή της διακυβέρνησης της αναθεωρημένης στρατηγικής της Λισσαβόνας παρέχει ένα φόρουμ για συζητήσεις πολιτικής και για την ανταλλαγή σε κοινοτικό επίπεδο των βέλτιστων πρακτικών σχετικά με την καινοτομία. Η ετήσια έκθεση της Επιτροπής για το 2007 θα δώσει μια συνοπτική εικόνα της προόδου των εργασιών, με βάση τις διάφορες θεματικές συζητήσεις σχετικά με την καινοτομία που πραγματοποιήθηκαν στο Συμβούλιο το 2006. Τέλος, θα πρέπει να θεσπιστούν ολοκληρωμένες κατευθυντήριες γραμμές για να καθοδηγήσουν τη διαδικασία κατά τη διάρκεια τριετούς περιόδου και η Επιτροπή θα αξιολογήσει τις μεταρρυθμίσεις και τις πολιτικές των κρατών μελών στον τομέα της καινοτομίας.

Χάρτης πορείας

Καθορίζονται δέκα δράσεις προτεραιότητας στο πλαίσιο της στρατηγικής της Λισσαβόνας για την ανάπτυξη και την απασχόληση:

• η αύξηση από τα κράτη μέλη των δημόσιων δαπανών που αφιερώνονται στην εκπαίδευση και την προώθηση της καινοτομίας μέσω του εκπαιδευτικού συστήματος και του εκσυγχρονισμού των πανεπιστημίων·
• η ίδρυση ενός Ευρωπαϊκού Ιδρύματος Τεχνολογίας, το οποίο θα είναι έτοιμο να λειτουργήσει το 2009·
• η χάραξη και η εφαρμογή από την Κοινότητα και τα κράτη μέλη στρατηγικής για τη δημιουργία μιας ανοικτής ευρωπαϊκής αγοράς εργασίας για ερευνητές·
• η προώθηση της μεταφοράς γνώσεων μεταξύ των πανεπιστημίων, των δημόσιων ερευνητικών οργανώσεων και της βιομηχανίας·
• η κινητοποίηση της ευρωπαϊκής πολιτικής συνοχής για την περίοδο 2007-2013 υπέρ της καινοτομίας, συμπεριλαμβανομένης της διάθεσης φιλόδοξου ποσοστού των διαθέσιμων πόρων για το στόχο αυτό·
• η έγκριση από την Επιτροπή νέου πλαισίου κρατικής βοήθειας για την έρευνα, την ανάπτυξη και την καινοτομία πριν από το τέλος του 2006, για να καταστεί δυνατή η επανακατεύθυνση των δημόσιων ενισχύσεων προς τους στόχους αυτούς·
• η παρουσίαση από την Επιτροπή νέας στρατηγικής διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας και η προετοιμασία περιεκτικότερης στρατηγικής ΔΔΙ (δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας)·
• η προώθηση πρωτοβουλίας για «τις εισφορές πνευματικών δικαιωμάτων» με σκοπό το νομικό πλαίσιο για την πνευματική ιδιοκτησία να συμβάλλει περισσότερο στην ανάπτυξη νέων προϊόντων και υπηρεσιών·
• η θέσπιση, το 2007, στρατηγικής με σκοπό τη διευκόλυνση της εμφάνισης ηγετικών αγορών·
• η διάδοση, έως το τέλος του 2006, ενός εγχειριδίου σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο οι δημόσιες συμβάσεις μπορούν να τονώσουν την καινοτομία.

Ημερομηνία τελευταίας τροποποίησης: 24.04.2007