Ευρωπαϊκή διαστημική πολιτική

Η πρόοδος στον τομέα του διαστήματος εξυπηρετούσε και εξυπηρετεί στην Ευρώπη πολυάριθμους στόχους και πολιτικές, όπως οι μεταφορές και η κινητικότητα, η κοινωνία της πληροφορίας και η βιομηχανική ανταγωνιστικότητα, το περιβάλλον, η γεωργία και η αλιεία, η προστασία των πολιτών κ.λπ. Στόχος είναι να καταστεί η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) μια κοινωνία βασισμένη στις πιο προηγμένες παγκοσμίως γνώσεις.

ΠΡΑΞΗ

Πράσινη Βίβλος της Επιτροπής, της 21ης Ιανουαρίου 2003, με τίτλο «Η ευρωπαϊκή διαστημική πολιτική» [COM(2003) 17 τελικό - Δεν έχει δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα].

ΣΥΝΟΨΗ

Το έργο Galileo (μη στρατιωτικό δορυφορικό σύστημα πλοήγησης και εντοπισμού θέσης) και η πρωτοβουλία GMES (es de en fr) (παγκόσμια παρακολούθηση του περιβάλλοντος και της ασφάλειας) δείχνουν τη νέα προσέγγιση και υπογραμμίζουν την αναγκαιότητα να διαδραματίσει σημαντικότερο ρόλο η ΕΕ στη διαστημική πολιτική. (ΕΝ)

Στόχος της Πράσινης Βίβλου είναι να ευαισθητοποιήσει το σύνολο της ευρωπαϊκής κοινωνίας ως προς τη στρατηγική σημασία που έχουν για την ΕΕ το διάστημα και η διαστημική πολιτική, και να δοθούν συγκεκριμένες απαντήσεις στα ερωτήματα που αφορούν την πρόσβαση, τη χρηματοδότηση και τις κανονιστικές ρυθμίσεις.

Η Πράσινη Βίβλος είναι το αποτέλεσμα στενής και τελέσφορης συνεργασίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Διαστήματος (ESA) (ΕΝ).

Η ΔΙΑΣΤΗΜΙΚΗ ΕΥΡΩΠΗ ΣΕ ΕΝΑ ΜΕΤΑΛΛΑΣΣΟΜΕΝΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

Με τον πύραυλο Ariane και το διαστημικό κέντρο της Γουϊάνας, η Ευρώπη διαθέτει, από το 1980, ανεξάρτητη και αξιόπιστη πρόσβαση στο διάστημα, που της εξασφαλίζει μεγάλη ελευθερία κινήσεων στην εκπλήρωση των διαστημικών φιλοδοξιών της. Εντούτοις, η ευρωπαϊκή ανταγωνιστικότητα στο διάστημα εξαρτάται από τις νέες τεχνικές εξελίξεις και από την ανανέωση του τρόπου δημόσιας ενίσχυσης για την εκμετάλλευσή του.

Ο συνολικός κύκλος εργασιών της διαστημικής βιομηχανίας είναι σήμερα της τάξεως των 5,5 δισ. ευρώ ετησίως. Εξάλλου, οι άμεσα απασχολούμενοι στον τομέα αυτό σε ευρωπαϊκό επίπεδο ανέρχονται σε 30.000, κατανεμημένοι σε περίπου 2.000 εταιρείες.

Οι προτεραιότητες για το μέλλον:

• Να εξασφαλιστούν η πρόσβαση της Ευρώπης στο διάστημα και η χρηματοδότηση της πρόσβασης αυτής μακροπρόθεσμα.
• Να επιμεριστούν οι αρμοδιότητες μεταξύ εθνικών και ευρωπαϊκών φορέων.
• Να αποκατασταθεί η ισορροπία μεταξύ ευρωπαϊκής αυτονομίας και διεθνούς συνεργασίας: η Ευρώπη πρέπει να αναλάβει πρωτοβουλία, από κοινού με τους εταίρους της προκειμένου να διαδραματίσει στρατηγικό ρόλο στα μεγάλα διαστημικά προγράμματα που αποτελούν καρπό συνεργασίας.
• Να αποκτήσει ποιοτικό βιομηχανικό ιστό και πρόσβαση στις τεχνολογίες-κλειδιά: η Ευρώπη πρέπει να εντοπίσει τα πεδία προστιθέμενης αξίας και να κρίνει κατά πόσο θέλει να διατηρήσει μια βιομηχανική βάση η οποία να καλύπτει το σύνολο της διαστημικής αλυσίδας.
• Να εξασφαλίσει ευρεία και αποτελεσματική τεχνολογική βάση, με τα προγράμματα έρευνας και επίδειξης: η ΕΕ, η ESA, οι εθνικοί φορείς και η βιομηχανία έχουν συγκροτήσει διάφορα μέσα παρέμβασης (το κατευθυντήριο σχέδιο διαστημικής τεχνολογίας, το 7ο πρόγραμμα-πλαίσιο έρευνας και τα εθνικά προγράμματα έρευνας).
• Να διατηρηθεί η ανταλλαγή γνώσεων και πληροφοριών μεταξύ γενεών επιστημόνων και μηχανικών: εκτιμάται ότι στην Ευρώπη ποσοστό 30% των εργαζομένων στον τομέα του διαστήματος θα συνταξιοδοτηθούν μέσα στην προσεχή δεκαετία.

ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΣΤΗΝ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΙΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ

Η εκμετάλλευση του τεχνικού δυναμικού της διαστημικής κοινότητας πρέπει να ανταποκρίνεται στις νέες απαιτήσεις της κοινωνίας μας. Στόχος είναι να δημιουργηθεί μια ανταγωνιστική κοινωνία της γνώσης που να εξασφαλίζει σε όλους τους Ευρωπαίους πολίτες, και μάλιστα σε όσους έχουν ειδικές ανάγκες, πρόσβαση στις προηγμένες τεχνολογίες και υπηρεσίες.

Πέρα από την ευρύτατη χρήση των τηλεπικοινωνιακών δορυφόρων για την ανταλλαγή πληροφοριών (τηλεφωνία, τηλεόραση και μετάδοση ψηφιακών δεδομένων), η θέση ευρωπαϊκών πυραύλων σε τροχιά προσφέρει στις επιχειρήσεις, στις δημόσιες υπηρεσίες και στους πολίτες ευρύ φάσμα υπηρεσιών, μεταξύ των οποίων διαρκή κινητικότητα, μετεωρολογικές προβλέψεις, παρακολούθηση των κλιματικών αλλαγών, μέσα ταχύτερης αντιμετώπισης φυσικών καταστροφών κ.λπ.

Οι προτεραιότητες για το μέλλον:

• Επέκταση του πεδίου της διαστημικής έρευνας σε πεδία άλλα πέραν εκείνων της κλασικής διαστημικής βιομηχανίας: να ενθαρρυνθεί η στροφή της έρευνας προς βιομηχανικές εφαρμογές και υπηρεσίες προστιθέμενης αξίας που υπερβαίνουν τον διαστημικό τομέα υπό τη στενή του έννοια.
• Μεταφορά των τεχνολογιών από τον τομέα της έρευνας στον εμπορικό τομέα: να ενθαρρυνθούν οι ιδιωτικές επενδύσεις με την ανάληψη μακροπρόθεσμων δεσμεύσεων εκ μέρους των δημόσιων αρχών.
• Ανάπτυξη νέων τεχνολογιών οι οποίες θα εκμεταλλεύονται στον μέγιστο δυνατό βαθμό τα αντίστοιχα πλεονεκτήματα των χερσαίων και διαστημικών τεχνολογιών.
• Διατήρηση των συμφερόντων της διευρυμένης Ένωσης: όλοι οι Ευρωπαίοι πολίτες, συμπεριλαμβανομένων των πολιτών από τα νέα κράτη μέλη, θα μπορούν να έχουν πρόσβαση σε υψηλής ποιότητας υπηρεσίες εάν η ΕΕ εγκαταστήσει, για παράδειγμα, νέα διαστημικά ευρυζωνικά συστήματα.
• Υποστήριξη της αειφόρου ανάπτυξης: η διαστημική τεχνολογία χρησιμοποιείται για την παρατήρηση της Γης, ιδίως για σκοπούς μετεωρολογικούς και περιβαλλοντικούς, ώστε να παρακολουθούνται οι μεταβολές που σημειώνονται στον πλανήτη (κλίμα, μετεωρολογία, ωκεανοί, βλάστηση, αύξηση της θερμοκρασίας της Γης, παρακολούθηση των κηλίδων υδρογονανθράκων στη θάλασσα κ.λπ.).
• Συμβολή στην ανάπτυξη συστημάτων δορυφορικής πλοήγησης τα οποία θα εξυπηρετούν τις αεροπορικές, τις θαλάσσιες και τις χερσαίες μεταφορές.
• Ενίσχυση της ασφάλειας των πολιτών: η διαχείριση των κρίσεων συνδέεται άμεσα με τον πλήρη έλεγχο των διαστημικών τεχνολογιών, και μάλιστα στο πεδίο των στρατιωτικών διαστημικών εφαρμογών.

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΠΛΑΙΣΙΩΣΗ ΜΕ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΦΙΛΟΔΟΞΙΕΣ

Η ESA, που ιδρύθηκε το 1975, ανταποκρίθηκε με επιτυχία στον αρχικό στόχο που ήταν να συγκεντρωθούν οι αναγκαίοι πόροι και αρμοδιότητες στην εκπόνηση ολοκληρωμένου διαστημικού προγράμματος, επικουρούμενη από τους αντίστοιχους εθνικούς οργανισμούς ορισμένων κρατών μελών, επιχειρησιακούς φορείς και πρωτοβουλίες σχετικές με το διάστημα.

Οι προτεραιότητες για το μέλλον:

• Να βελτιστοποιηθεί ο διαστημικός πλούτος της Ευρώπης, με τήρηση της αρχής της επικουρικότητας για τον καθορισμό νέων στόχων.
• Να εξασφαλιστεί ότι οι συμβολές διαφορετικών θεσμικών φορέων συγκλίνουν σε κοινούς στόχους.
• Να καθοριστούν οι αρμοδιότητες των τεχνικών φορέων σε θέματα σχετικά με το διάστημα, ιδίως των αναπτυξιακών φορέων και των δομών εκμετάλλευσης, καθώς και οι σχέσεις τους με τον ιδιωτικό τομέα.
• Να εξελιχθεί η διαστημική βιομηχανία σε κανονιστικό πλαίσιο προβλέψιμο και σταθερό, που θα παρέχει κίνητρα στα κέντρα λήψης των αποφάσεων και στους επενδυτές: ήδη καταβάλλονται προσπάθειες που αποβλέπουν σε απλούστευση των διαδικασιών και σε περιορισμό των κανονιστικών φραγμών.

Γενικό πλαίσιο

Με τη δημοσίευση της Πράσινης Βίβλου ξεκίνησε περίοδος επίσημων διαβουλεύσεων που περατώθηκε στις 30 Μαΐου 2003. Με βάση τις απαντήσεις που έδωσαν τα ενδιαφερόμενα μέρη στα ερωτήματα που τέθηκαν, κατέστη δυνατόν να εκπονηθεί στη συνέχεια ένα σχέδιο δράσης (Λευκή Βίβλος της 11ης Νοεμβρίου 2003) για να τεθεί σε εφαρμογή η διαστημική πολιτική της Ευρώπης. Η ανακοίνωση της Επιτροπής τον Μάιο του 2005 έθεσε τις βάσεις για νέο διαστημικό πρόγραμμα στην Ευρώπη εντός του νέου θεσμικού και τεχνολογικού πλαισίου της ΕΕ (ανάπτυξη Galileo και GMES).

ΣΥΝΑΦΕΙΣ ΠΡΑΞΕΙΣ

Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, της 23ης Μάιου 2005, «Ευρωπαϊκή διαστημική πολιτική - προκαταρκτικά στοιχεία» [COM (2005) 208 τελικό - Δεν έχει δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα].

Απόφαση 2004/578/ΕΚ του Συμβουλίου, της 29ης Απριλίου 2004, για τη σύναψη συμφωνίας-πλαισίου μεταξύ της Ευρωπαϊκής Κοινότητας και της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Διαστήματος [Επίσημη Εφημερίδα ΕΕ L 261 της 06.08.2004].

Λευκή Βίβλος της Επιτροπής, της 11ης Νοεμβρίου 2003, «Διάστημα: ένα νέο ευρωπαϊκό σύνορο για μια επεκτεινόμενη Ένωση - Σχέδιο δράσης για την εφαρμογή Ευρωπαϊκής πολιτικής» [COM (2003) 673 - Δεν έχει δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα].

Αυτή η Λευκή Βίβλος εκπονήθηκε μετά την περίοδο διαβουλεύσεων που ξεκίνησε με την Πράσινη Βίβλο τον Ιανουάριο του 2003. Προτείνεται σχέδιο δράσης για ευρωπαϊκή διαστημική πολιτική με στόχο την ανταγωνιστικότητα και την αειφόρο ανάπτυξη της ΕΕ. Τα προγράμματα Galileo και GMES αποτελούν συγκεκριμένα παραδείγματα των διαστημικών τεχνολογιών που υπηρετούν τους πολιτικούς σκοπούς της ΕΕ.

Ανακοίνωση της Επιτροπής στο Συμβούλιο, στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, στην Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και στην Επιτροπή των Περιφερειών: «Ένα πλαίσιο συνοχής για την αεροδιαστημική - Απάντηση στην έκθεση STAR 21» [COM (2003) 600 τελικό - Δεν έχει δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα].

Ανακοίνωση της Επιτροπής στο Συμβούλιο και στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο: «Η Ευρώπη και το διάστημα: ένα νέο κεφάλαιο» [COM (2000) 597 τελικό - Δεν έχει δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα].

Η στρατηγική προβλέπει την πολιτική υποστήριξη των πρωτοβουλιών των δημόσιων και των ιδιωτικών φορέων ώστε να διαμορφωθεί πολιτική και κοινοτική προοπτική για το διάστημα. Στην ανακοίνωση προτείνονται τα στοιχεία και οι κατευθυντήριες γραμμές διαστημικής στρατηγικής η οποία θα αρθρώνεται γύρω από τρεις στόχους:

• να ενισχυθεί και να διαφυλαχθεί ανεξάρτητη πρόσβαση στο διάστημα με εύλογο κόστος·
• να αυξηθούν οι επιστημονικές γνώσεις·
• να αξιοποιηθεί το τεχνικό δυναμικό της διαστημικής κοινότητας προς όφελος των αγορών και της κοινωνίας.

Ημερομηνία τελευταίας τροποποίησης: 18.07.2006