Το έκτο πρόγραμμα-πλαίσιο για την έρευνα και την τεχνολογική ανάπτυξη (6ο ΠΠΕΤΑ), το οποίο ίσχυε για το διάστημα 2002-2006, παραχωρεί τώρα τη θέση του στο έβδομο πρόγραμμα-πλαίσιο (7ο ΠΠΕΤΑ) που θα καλύψει την περίοδο 2007-2013. Όπως προκύπτει από την ονομασία του, το 6ου ΠΠΕΤΑ αποτέλεσε το γενικό πλαίσιο των δραστηριοτήτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης στους τομείς της επιστήμης, της έρευνας και της καινοτομίας από το 2002 έως το 2006. Ο κύριος στόχος του 6ο ΠΠΕΤΑ ήταν η συμβολή στη δημιουργία ενός αυθεντικού ευρωπαϊκού χώρου έρευνας (ΕΧΕ) με τη βελτίωση της ολοκλήρωσης και του συντονισμού της μέχρι τούδε κατακερματισμένης έρευνας στην Ευρώπη.

Απόφαση αριθ. 1513/2002/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 27ης Ιουνίου 2002, σχετικά με το έκτο πρόγραμμα πλαίσιο δραστηριοτήτων έρευνας, τεχνολογικής ανάπτυξης και επίδειξης με σκοπό τη συμβολή στη δημιουργία του ευρωπαϊκού χώρου της έρευνας και στην καινοτομία (2002-2006).

Η επιστημονική και τεχνολογική ανάπτυξη έχει ουσιαστική σημασία για τη λειτουργία των βιομηχανικών χωρών, όπως είναι τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) και οι υποψήφιες για προσχώρηση χώρες. Συντελεί ιδίως στην οικονομική ανάπτυξη και την απασχόληση, στην προστασία των καταναλωτών και του περιβάλλοντος, στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας, καθώς και στην επίλυση των μεγάλων κοινωνικών προβλημάτων (γήρανση του πληθυσμού, παγκοσμιοποίηση, αλλαγή του κλίματος κ.λπ.).

Επί του παρόντος, οι δραστηριότητες έρευνας και καινοτομίας στην Ευρώπη κρίνονται υπερβολικά αποσπασματικές ώστε να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά οι προκλήσεις της εποχής μας. Έχοντας συνειδητοποιήσει την κατάσταση αυτή, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, τα κράτη μέλη, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, η επιστημονική κοινότητα και η βιομηχανία συμφώνησαν να ενώσουν τις προσπάθειές τους για τη δημιουργία ενός «ευρωπαϊκού χώρου έρευνας» (EXE) που να διαθέτει ισχυρή διεθνή διάσταση.

Το 6ο ΠΠΕΤΑ θα αποτελέσει το βασικό νομικό και χρηματοδοτικό μέσο της ΕΕ για την υλοποίηση του ΕΧΕ, σε συνδυασμό με τις προσπάθειες που θα καταβληθούν σε εθνικό επίπεδο και με άλλες ευρωπαϊκές δραστηριότητες επιστημονικής συνεργασίας.

Το πρόγραμμα-πλαίσιο αποβλέπει στην καθιέρωση δύο νέων εργαλείων: των δικτύων αριστείας και των ολοκληρωμένων έργων.

Παράλληλα, στόχος είναι να χρησιμοποιηθεί ένα εργαλείο που προβλέπεται στη Συνθήκη και που δεν έχει αξιοποιηθεί ποτέ μέχρι σήμερα, η συμμετοχή δηλαδή της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε ερευνητικά προγράμματα στα οποία συμμετέχουν πολλά κράτη μέλη.

Το έκτο πρόγραμμα-πλαίσιο διαρθρώνεται σε τρία ειδικά προγράμματα:

Ο προϋπολογισμός του 6ου ΠΠΕΤΑ ανέρχεται σε 17,5 δισ. ευρώ, από τα οποία 16,270 δισ. προορίζονται για το σκέλος Ευρωπαϊκή Κοινότητα (ΕΚ) και 1,23 δισ. για το σκέλος Ευρατόμ. Η διάρκεια του προγράμματος-πλαισίου είναι τετραετής, από την 1η Ιανουαρίου 2003 μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου 2006.

Ολοκλήρωση και ενίσχυση του ευρωπαϊκού χώρου έρευνας

Το ειδικό αυτό πρόγραμμα, για το οποίο διατίθενται 13,345 δισ. ευρώ, περιλαμβάνει 7 θεματικές προτεραιότητες:

Το ειδικό αυτό πρόγραμμα περιλαμβάνει, επίσης, διάφορες ειδικές δραστηριότητες που καλύπτουν ένα ευρύτερο πεδίο έρευνας.

Όσον αφορά «τις βιοεπιστήμες, τη γονιδιωματική και τη βιοτεχνολογία στην υπηρεσία της υγείας», στόχος είναι η στήριξη της Ευρώπης στην εκμετάλλευση των αποτελεσμάτων που προκύπτουν από έρευνα σχετική με τα γονιδιώματα των ζώντων οργανισμών, ιδιαίτερα μάλιστα προς όφελος της δημόσιας υγείας, καθώς και η ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας του ευρωπαϊκού βιοτεχνολογικού κλάδου. Ο προϋπολογισμός για την προτεραιότητα αυτή ανέρχεται σε 2,255 δισ. ευρώ.

Όσον αφορά «τις τεχνολογίες για την κοινωνία της πληροφορίας», στόχος είναι να δοθεί ώθηση στην ανάπτυξη των τεχνολογιών υλικού και λογισμικού, ώστε οι πολίτες να έχουν τη δυνατότητα να ενταχθούν οργανικά στην κοινωνία της γνώσης. Ο προϋπολογισμός που διατίθεται για την προτεραιότητα αυτή ανέρχεται σε 3,625 δισ. ευρώ.

Όσον αφορά «τις νανοτεχνολογίες, τα νοήμονα υλικά και τις νέες μεθόδους παραγωγής», στόχος είναι να βοηθηθούν τα ενδιαφερόμενα μέρη στην απόκτηση δυνατοτήτων για παραγωγή έρευνας (και εκμετάλλευση των αποτελεσμάτων αυτής) πάνω στην αρχιτεκτονική των υπερμορίων και μακρομορίων, καθώς και για εφαρμογές στη χημεία, στην υγεία κ.λπ. Ο προϋπολογισμός που διατίθεται για την προτεραιότητα αυτή ανέρχεται σε 1,3 δισ. ευρώ.

Όσον αφορά «την αεροναυπηγική και το διάστημα», στόχος είναι να ενισχυθούν οι επιστημονικές και τεχνολογικές βάσεις της αεροναυπηγικής και διαστημικής βιομηχανίας της Ευρώπης, με σκοπό τη βελτίωση της ασφάλειας και την προστασία του περιβάλλοντος. Για την προτεραιότητα αυτή διατίθεται προϋπολογισμός ύψους 1,075 δισ. ευρώ.

Όσον αφορά «την ασφάλεια των τροφίμων και τους κινδύνους για την υγεία», στόχος είναι να τεθούν οι επιστημονικές και τεχνολογικές βάσεις για την παραγωγή και διανομή ειδών διατροφής βελτιωμένης ασφάλειας, μεγαλύτερης διατροφικής αξίας και ευρύτερης ποικιλίας. Ο προϋπολογισμός για την προτεραιότητα αυτή ανέρχεται σε 685 εκατ. ευρώ.

Όσον αφορά «την αειφόρο ανάπτυξη, την πλανητκή μεταβολή και τα οικοσυστήματα (συμπεριλαμβανομένης της έρευνας στους τομείς της ενέργειας και των μεταφορών)», στόχος είναι η αειφόρος ανάπτυξη, στην οποία θα ενσωματωθούν οι περιβαλλοντικοί, οικονομικοί και κοινωνικοί στόχοι, συμπεριλαμβανομένων των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, των μεταφορών και της αειφόρου διαχείρισης των χερσαίων και θαλάσσιων πόρων της Ευρώπης.

Τέλος, όσον αφορά «τους πολίτες και τη διακυβέρνηση στην κοινωνία της γνώσης», στόχος είναι να κινητοποιηθεί το ευρωπαϊκό ερευνητικό δυναμικό των οικονομικών, πολιτικών, κοινωνικών και ανθρωπιστικών επιστημών που χρειάζεται για να οικοδομηθεί μιας κοινωνία της γνώσης. Ο προϋπολογισμός που διατίθεται για την προτεραιότητα αυτή ανέρχεται σε 225 εκατ. ευρώ.

Οι ειδικές δραστηριότητες που καλύπτουν ευρύτερο πεδίο έρευνας είναι οι εξής:

Η υποστήριξη πολιτικών και η πρόβλεψη επιστημονικών και τεχνολογικών αναγκών αναμένεται να επιτρέψει την επίτευξη των θεμελιωδών στόχων της Κοινότητας με τη διευκόλυνση της χάραξης και εφαρμογής κοινοτικών πολιτικών όταν δεν θα είναι δυνατή η εκπλήρωση ορισμένων απαιτήσεων στο πλαίσιο των θεματικών προτεραιοτήτων. Ο προϋπολογισμός που διατίθεται για το σκοπό αυτό ανέρχεται σε 555 εκατ. ευρώ.

Οι οριζόντιες δράσεις έρευνας στις οποίες συμμετέχουν οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ) έχουν ως στόχο να δοθεί βοήθεια στις ευρωπαϊκές ΜΜΕ, είτε αυτές δραστηριοποιούνται σε παραδοσιακούς είτε σε νέους τομείς, για να ενισχύσουν το τεχνολογικό τους δυναμικό και να γίνουν γνωστές προς τα έξω, σε ευρωπαϊκή ή και σε διεθνή κλίμακα. Ο προϋπολογισμός που διατίθεται για τις δραστηριότητες αυτές ανέρχεται σε 430 εκατ. ευρώ.

Τα ειδικά μέτρα στήριξης της διεθνούς συνεργασίας θα ενθαρρύνουν τη διεθνή συνεργασία των αναπτυσσόμενων χωρών, των χωρών της Μεσογείου, συμπεριλαμβανομένων των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων, της Ρωσίας και των Νέων Ανεξάρτητων Κρατών, στο πεδίο της έρευνας. Για τη δράση αυτή διατίθεται προϋπολογισμός ύψους 315 εκατ. ευρώ.

Τέλος, οι δραστηριότητες του Κοινού Κέντρου Ερευνών (ΚΚΕρ) που δεν αφορούν την πυρηνική ενέργεια αναμένεται να παράσχουν ανεξάρτητη επιστημονική και τεχνική βοήθεια σε συνεργασία με τους επιστημονικούς κύκλους, τους εθνικούς ερευνητικούς οργανισμούς, τα πανεπιστήμια και τις επιχειρήσεις της Ευρώπης. Για τη δράση αυτή διατίθεται προϋπολογισμός ύψους 760 εκατ. ευρώ.

Το ειδικό αυτό πρόγραμμα, για το οποίο διατίθεται προϋπολογισμός ύψους 2,605 δισ. ευρώ, καλύπτει τέσσερις τομείς δραστηριοτήτων:

Στον τομέα της έρευνας και της καινοτομίας, στόχος είναι να τονωθούν, σε ολόκληρη την Ευρώπη και κυρίως στις λιγότερο ανεπτυγμένες περιφέρειες, η τεχνολογική καινοτομία, η εκμετάλλευση των αποτελεσμάτων της έρευνας, η μεταφορά γνώσης και τεχνολογίας, καθώς και η δημιουργία τεχνολογικών επιχειρήσεων. Διατίθεται προϋπολογισμός ύψους 290 εκατ. ευρώ.

Σε σχέση με τους ανθρώπινους πόρους και την κινητικότητα, στόχος του ειδικού προγράμματος είναι να τονωθεί η επιμόρφωση και η μεταφορά γνώσεων, ώστε η Ευρώπη να αποτελέσει πόλο έλξης για ερευνητές από τρίτες χώρες. Δώδεκα δράσεις αποκαλούμενες «Δράσεις Μαρία Κιουρί» αποτελούν το βασικό στοιχείο της δραστηριότητας αυτής για την οποία διατίθενται 1,58 δισ. ευρώ.

Όσον αφορά τις υποδομές έρευνας, θα δοθεί έμφαση στην προσβασιμότητά τους. Ο προϋπολογισμός για τη δραστηριότητα αυτή ανέρχεται σε 655 εκατ. ευρώ.

Τέλος, θα διατεθούν 80 εκατ. ευρώ για την προώθηση αρμονικών σχέσεων μεταξύ της επιστήμης και της κοινωνίας, αλλά και για την τροφοδότηση της κριτικής σκέψης σε διάφορα θέματα, όπως είναι τα ζητήματα ηθικής και δεοντολογίας, η αρχή της προφύλαξης, γυναίκες και επιστήμη κ.λπ.

Ενίσχυση των βάσεων του ευρωπαϊκού χώρου έρευνας

Για το ειδικό αυτό πρόγραμμα διατίθεται προϋπολογισμός ύψους 320 εκατ. ευρώ. Οι δράσεις που αναλαμβάνονται στο πλαίσιο αυτό έχουν ως στόχο τη βελτίωση του συντονισμού σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο και την υποστήριξη μιας συνεκτικής ανάπτυξης των πολιτικών και των δραστηριοτήτων έρευνας και τόνωσης της καινοτομίας στην Ευρώπη.

Δικαίωμα να ζητήσει συμμετοχή στο πρόγραμμα και να λάβει ενίσχυση έχει κάθε νομική οντότητα, δηλαδή κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο που έχει συσταθεί σύμφωνα με την εθνική, διεθνή ή κοινοτική νομοθεσία. Με άλλα λόγια, πανεπιστήμια, διεθνείς οργανισμοί, ερευνητικά ινστιτούτα, ΜΜΕ και μεγάλες επιχειρήσεις μπορούν να ζητήσουν οικονομική ενίσχυση. Οι υποψήφιες χώρες έχουν ίσα δικαιώματα με τα κράτη μέλη, ενώ μέχρι τώρα μια ομάδα ερευνητών από τις χώρες αυτές δεν είχε δικαίωμα να συντονίζει ένα έργο χωρίς να συνεργάζεται με ερευνητές από την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Η υποβολή προτάσεων έργων γίνεται έπειτα από ειδική πρόσκληση υποβολής προτάσεων. Οι ερευνητικές ομάδες και κοινοπραξίες που επιθυμούν να υποβάλουν προτάσεις έπειτα από πρόσκληση, έχουν κατά κανόνα στη διάθεσή τους τουλάχιστον τρεις μήνες για να καταρτίσουν και να υποβάλουν το φάκελό τους.

Ως εγγύηση ίσης πρόσβασης στις πληροφορίες και ισότιμης μεταχείρισης όλων των υποψηφίων, οι προσκλήσεις υποβολής προτάσεων δημοσιεύονται στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και στις προς τούτο προβλεπόμενες σελίδες Internet της Επιτροπής. Περισσότερες πληροφορίες διατίθενται στο διακομιστή CORDIS (ES) (DE) (EN) (FR) και στην ενημερωτική έκδοση RDT info (ES) (DE) (EN) (FR). Σε εθνικό επίπεδο έχει εγκατασταθεί ένα δίκτυο σημείων επικοινωνίας για την παροχή πληροφοριών γύρω από το πρόγραμμα-πλαίσιο έρευνας. Έτσι, οι εθνικές αρχές βοηθούν υποψηφίους που δεν έχουν ξαναζητήσει οικονομική ενίσχυση. Τα εθνικά σημεία επικοινωνίας είναι ανεξάρτητες και αποκεντρωμένες θυρίδες και υπάρχουν σε όλα τα κράτη μέλη, στις υποψήφιες χώρες και σε άλλες συνεργαζόμενες χώρες.

Η επιλογή των έργων θα γίνεται, εφόσον αυτό είναι δυνατόν, σε δύο στάδια. Οι υποψήφιοι υποβάλλουν πρώτα περίληψη της πρότασής τους. Στη συνέχεια, εφόσον περάσουν επιτυχώς το πρώτο στάδιο της επιλογής, θα κληθούν να υποβάλουν πλήρη πρόταση.

Από πλευράς διεθνούς συνεργασίας, οι ερευνητικές δραστηριότητες μπορούν να υπαχθούν σε άλλα πλαίσια ευρωπαϊκής συνεργασίας, όπως είναι το πρόγραμμα COST (συνεργασία στον τομέα της επιστημονικής και τεχνικής έρευνας πάνω σε δραστηριότητες δημόσιου ενδιαφέροντος, χρηματοδοτούμενη σε εθνικό επίπεδο στην Ευρώπη και συντονιζόμενη με την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης) και το πρόγραμμα EUREKA (EN) (εξωκοινοτικό πρόγραμμα έρευνας και τεχνολογικής ανάπτυξης με μικτή χρηματοδότηση των δράσεων).

Τέλος, όσον αφορά τη χρηματοδότηση, οι διάφοροι τρόποι χρηματοδοτικής βοήθειας είναι οι εξής:

Ήδη από το 1984, η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) αναπτύσσει πολιτική έρευνας και τεχνολογικής ανάπτυξης βάσει πολυετών προγραμμάτων-πλαισίων. Το έκτο πρόγραμμα-πλαίσιο στο οποίο βρισκόμαστε σήμερα είναι, όπως και τα προηγούμενα, ένα χρήσιμο εργαλείο που επηρεάζει σημαντικά τις ερευνητικές δραστηριότητες σε όλα τα κράτη μέλη. Για την πλήρη όμως αξιοποίηση του υπάρχοντος δυναμικού, απαιτείται μια ευρύτερη προσέγγιση η οποία συναρτάται με τη δημιουργία ενός αυθεντικού ευρωπαϊκού χώρου έρευνας, του οποίου στόχος είναι να καλλιεργηθεί ευνοϊκό έδαφος για την ανάπτυξη του δυναμικού που διαθέτει η Ευρώπη, ώστε να καταστεί ένας από τους κινητήριους μοχλούς της έρευνας σε παγκόσμιο επίπεδο. Ο ΕΧΕ είναι ο ακρογωνιαίος λίθος του 6ου ΠΠΕΤΑ. Ευνοεί εξάλλου την επιστημονική αριστεία, την ανταγωνιστικότητα και την καινοτομία, μέσα από την προώθηση της συνεργασίας μεταξύ των διαφόρων οικονομικών, κοινωνικών και επιστημονικών παραγόντων.

Παραπομπες

Πράξη	Έναρξη ισχύος - Ημερομηνία εκπνοής	Προθεσμία για μεταφορά στο εθνικό δίκαιο των κρατών μελών	Επίσημη Εφημερίδα
Απόφαση 1513/2002/ΕΚ	01.01.2003-31.12.2006	-	ΕΕ L 232 της 29.08.2002

Απόφαση 1982/2006/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 18ης Δεκεμβρίου 2006, σχετικά με το έβδομο πρόγραμμα-πλαίσιο δραστηριοτήτων έρευνας, τεχνολογικής ανάπτυξης και επίδειξης της Ευρωπαϊκής Κοινότητας (2007-2013) [Επίσημη Εφημερίδα L 241 της 30.12.2006].

Η απόφαση αυτή, που αφορά το 7ο πρόγραμμα-πλαίσιο έρευνας και τεχνολογικής ανάπτυξης, εγγράφεται σε ένα σύνολο νέων μέτρων υπέρ της οικονομικής ανάπτυξης και της απασχόλησης, δυνάμει του προσεχούς δημοσιονομικού προγράμματος 2007-2013. Ο προϋπολογισμός του προγράμματος αυτού ανέρχεται σε 50.521 εκατ. ευρώ και αντιστοιχεί σε τέσσερις μείζονες στόχους της ευρωπαϊκής πολιτικής έρευνας: τη συνεργασία, τις ιδέες, τους ανθρώπους και τις ικανότητες.

Το πρόγραμμα «συνεργασία» θα επιτρέψει τη στήριξη του συνόλου των ερευνητικών δραστηριοτήτων που αναπτύσσονται, στο πλαίσιο διακρατικής συνεργασίας, υπό μορφή συνεργατικών έργων, δικτύων ή συντονισμού ερευνητικών προγραμμάτων. Η διεθνής συνεργασία μεταξύ της ΕΕ και τρίτων χωρών αποτελεί αναπόσπαστο μέρος αυτής της δράσης.

Το πρόγραμμα «ιδέες» θα οδηγήσει στη δημιουργία αυτόνομου Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Έρευνας, με σκοπό τη στήριξη των δραστηριοτήτων «έρευνας αιχμής» που αναλαμβάνονται με πρωτοβουλία των ίδιων των ερευνητών και διεξάγονται από ομάδες οι οποίες ανταγωνίζονται στο ευρωπαϊκό επίπεδο, σε όλους τους επιστημονικούς και τεχνολογικούς τομείς, συμπεριλαμβανομένων της μηχανικής και των κοινωνικοοικονομικών και ανθρωπιστικών επιστημών.

Το πρόγραμμα «άνθρωποι» έχει ως στόχο την ενίσχυση των δραστηριοτήτων στήριξης της παροχής κατάρτισης και της εξέλιξης της σταδιοδρομίας των ερευνητών, οι οποίες αποκαλούνται «δράσεις Μαρία Κιουρί».

Το πρόγραμμα «ικανότητες» θα στηρίξει τις ουσιαστικές πτυχές της ευρωπαϊκής έρευνας καθώς και τις ικανότητες καινοτομίας, δηλαδή τις υποδομές έρευνας, την έρευνα προς όφελος των ΜΜΕ, την απελευθέρωση του ερευνητικού δυναμικού στις περιφέρειες «σύγκλισης» της ΕΕ, καθώς επίσης και τα ζητήματα που συνδέονται με το θέμα «η επιστήμη στην κοινωνία» και τις «οριζόντιες» δραστηριότητες διεθνούς συνεργασίας.

Ανακοίνωση της Επιτροπής: «Επενδύσεις στην έρευνα: Ένα σχέδιο δράσης για την Ευρώπη» [COM(2003) 226 τελικό - Δεν έχει δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα].

Έκθεση της Επιτροπής: «Δραστηριότητες έρευνας και τεχνολογικής ανάπτυξης της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ετήσια έκθεση 2002» [COM(2003) 124 τελικό - Δεν έχει δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα].

Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Συμβούλιο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών: «Πολιτική για την καινοτομία: επικαιροποίηση της προσέγγισης της Ένωσης με βάση τη στρατηγική της Λισσαβόνας» [COM(2003) 112 τελικό - Δεν έχει δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα].

Πρόταση απόφασης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με το έβδομο πρόγραμμα-πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Κοινότητας για δραστηριότητες έρευνας, τεχνολογικής ανάπτυξης και επίδειξης (2007-2013) [COM(2005) 119 τελικό - Δεν έχει δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα].