Κατευθυντήριες γραμμές για τα προγράμματα της περιόδου 2000-2006

Η παρούσα ανακοίνωση καθορίζει τις κατευθυντήριες γραμμές της Επιτροπής που έχουν ως στόχο να βοηθήσουν τα κράτη μέλη στη σύνταξη των εγγράφων προγραμματισμού τους, εν όψει της χρηματοοικονομικής παρέμβασης των Διαρθρωτικών Ταμείων και του συντονισμού τους με το Ταμείο Συνοχής, για την περίοδο 2000-2006.

ΠΡΑΞΗ

Ανακοίνωση της Επιτροπής, της 1ης Ιουλίου 1999, με τίτλο «Τα Διαρθρωτικά Ταμεία και ο συντονισμός τους με το Ταμείο Συνοχής: Γενικές κατευθύνσεις για τα προγράμματα της περιόδου 2000-2006» [COM(1999) 344 τελικό - Επίσημη Εφημερίδα C 267 της 22.9.1999].

ΣΥΝΟΨΗ

Οι διαρθρωτικές πολιτικές και η πολιτική συνοχής της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουν ως στόχο τη μείωση των οικονομικών και κοινωνικών ανισοτήτων στο έδαφος της Κοινότητας. Συνοδεύουν τις εθνικές και περιφερειακές πολιτικές στις περιφέρειες που αντιμετωπίζουν προβλήματα, καθώς και τη δράση τους στην αγορά και την απασχόληση. Παρά το γεγονός ότι τα κράτη μέλη έχουν την ευθύνη για τον καθορισμό των αναπτυξιακών προτεραιοτήτων τους, η Κοινότητα καθορίζει τις γενικές κατευθύνσεις τις οποίες θα πρέπει τα κράτη μέλη να λαμβάνουν υπόψη, δεδομένου ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση, ως συγχρηματοδότης των προγραμμάτων, έχει δικαίωμα να εξετάζει τις παρεμβάσεις και επιθυμεί να προωθήσει την κοινοτική διάσταση της οικονομικής και κοινωνικής συνοχής.

Οι εν λόγω ενδεικτικές κατευθυντήριες γραμμές που εκπονήθηκαν κατ' εφαρμογή του κανονισμού περί των γενικών διατάξεων για τα Διαρθρωτικά Ταμεία αποσκοπούν στο να βοηθήσουν τις εθνικές και περιφερειακές αρχές στον καθορισμό και στη χάραξη στρατηγικών προγραμματισμού στο πλαίσιο καθενός από τους στόχους 1, 2 και 3 των Διαρθρωτικών Ταμείων, καθώς και στις σχέσεις τους με το Ταμείο Συνοχής. Οι εν λόγω αναπτυξιακές στρατηγικές και οι στρατηγικές ανασυγκρότησης θα ονομάζονται ολοκληρωμένες υπό την έννοια ότι θα ακολουθήσουν ένα συνεκτικό όραμα και θα διαμορφώσουν μια εταιρική σχέση αποκεντρωμένη, αποτελεσματική και ευρεία, έτσι ώστε να συμμετάσχει ο μεγαλύτερος δυνατός αριθμός εθνικών, περιφερειακών και τοπικών φορέων.

Οι κατευθυντήριες γραμμές που ακολουθούν αρθρώνονται γύρω από τρεις βασικές προτεραιότητες:

• την περιφερειακή ανταγωνιστικότητα·
• την οικονομική και κοινωνική συνοχή·
• την ανάπτυξη αστικών και αγροτικών ζωνών, που περιλαμβάνει επίσης ειδικές ενέργειες για τις ζώνες που εξαρτώνται από την αλιεία.

ΟΙ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ: Η ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑ

Δημιουργία των βασικών προϋποθέσεων της περιφερειακής ανταγωνιστικότητας

Για την επίτευξη του στόχου της βελτίωσης της περιφερειακής ανταγωνιστικότητας, θα πρέπει να προωθηθούν στις περιφέρειες οι γενικές προϋποθέσεις και το κατάλληλο περιβάλλον, που ευνοούν την ανάπτυξη των δραστηριοτήτων των επιχειρήσεων, οι οποίες θα πρέπει να δύνανται να έχουν στη διάθεσή τους ένα ευρύ φάσμα έμμεσων ενισχύσεων, που θα συμφωνούν με τους κοινοτικούς κανόνες ανταγωνισμού, σε τομείς όπως: α) των μεταφορών, β) της ενέργειας, γ) των τηλεπικοινωνιών, δ) των τεχνολογιών που ευνοούν την προστασία του περιβάλλοντος και ε) της έρευνας, της ανάπτυξης και της τεχνολογικής καινοτομίας. Η αναφορά στα διευρωπαϊκά δίκτυα, ο συντονισμός μεταξύ των παρεμβάσεων του Ταμείου Συνοχής, του ΕΤΠΑ (Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης), ακόμα και της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (ΕΤΕπ), η ενθάρρυνση της εταιρικής σχέσης δημόσιου/ιδιωτικού τομέα αποτελούν όρους που θα πρέπει να τηρούνται για τη χορήγηση ενισχύσεων στους εν λόγω τομείς δραστηριότητας.

Βελτίωση των δικτύων και των συστημάτων μεταφορών

Τα δίκτυα και τα συστήματα μεταφορών είναι καθοριστικά για τη χορήγηση ενίσχυσης για την οικονομική ανάπτυξη. Για το λόγο αυτό, τα μελλοντικά προγράμματα περιφερειακής ανάπτυξης θα πρέπει να περιλαμβάνουν επενδύσεις στον τομέα των μεταφορών, με στόχο τη μείωση των παραγόντων που είναι δυσμενείς για την ανταγωνιστικότητα (κόστος μεταφοράς, κυκλοφοριακή συμφόρηση, διάρκεια διαδρομών) και τη βελτίωση της ποιότητας των παρεχόμενων υποδομών (συναφείς υπηρεσίες, ασφάλεια).

Στα προγράμματα θα λαμβάνονται υπόψη οι ακόλουθες προτεραιότητες για την επίτευξη ισορροπίας μεταξύ των μέσων, της δυνατότητας πρόσβασης και της διάρκειας:

• η βελτίωση της αποτελεσματικότητας των συστημάτων μεταφορών, μέσω του εκσυγχρονισμού και της αποκατάστασης των υποδομών, η προώθηση της αποτελεσματικότερης διαχείρισης των συστημάτων και των δράσεων προς όφελος της διαλειτουργικότητας·
• η αναζήτηση μιας ισορροπίας μεταξύ των διαφόρων μέσων μεταφοράς, με αυξημένες επενδύσεις σε άλλους τομείς εκτός των οδικών μεταφορών, η ανάπτυξη συνεκτικών συστημάτων πολλαπλών και συνδυασμένων μέσων μεταφοράς, καθώς και η δημιουργία κόμβων μεταβίβασης·
• η βελτίωση της περιφερειακής προσβασιμότητας μέσω της σύνδεσης μεγάλων δικτύων με τα συστήματα τοπικών μεταφορών μικρής κλίμακας·
• η μείωση των οχλήσεων των μεταφορών από άποψη διατάξεων σχετικών με την προστασία του περιβάλλοντος.

Στα επιλέξιμα κράτη μέλη, το Ταμείο Συνοχής θα συγκεντρώσει τη δράση του για τις μεταφορές στην υλοποίηση διευρωπαϊκών δικτύων. Το ΕΤΠΑ, σε συντονισμένες ενέργειες ενδεχομένως με την ΕΤΕπ, θα επικεντρώσει τη δράση του στην περιφερειακή δυνατότητα προσβάσεων, τη διαλειτουργικότητα των υποδομών, τη δημιουργία κόμβων μεταβίβασης και την ενίσχυση των συστημάτων δημόσιων μεταφορών, τόσο αστικών όσο και περιφερειακών.

Ενέργεια: δίκτυα, αποτελεσματικότητα και ανανεώσιμες πηγές

Η διαρκής περιφερειακή ανάπτυξη εξαρτάται από έναν ενεργειακό τομέα αποτελεσματικό και ανταγωνιστικό, με σκοπό την αυξημένη ασφάλεια, την ελαστικότητα και την ποιότητα του εφοδιασμού σε ενέργεια, καθώς και τη μείωση του σχετικού κόστους. Στις περιφέρειες με αναπτυξιακή καθυστέρηση, οι επενδύσεις των Διαρθρωτικών Ταμείων πρέπει να αφορούν:

• την υλοποίηση αποδοτικών υποδομών μεταφοράς αερίου και ηλεκτρισμού, που θα μειώνουν την εξάρτηση από έναν εξωτερικό προμηθευτή και τις συνέπειες της απομόνωσης·
• την αποτελεσματικότερη χρησιμοποίηση της ενέργειας από τις ΜΜΕ, τα νοικοκυριά και τα δημόσια κτίρια, με τεχνολογίες που παρέχουν τη δυνατότητα μείωσης του κόστους και της κατανάλωσης·
• τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, που ευνοούν την τοπική απασχόληση, τη μείωση της εξωτερικής εξάρτησης, την καταπολέμηση της ρύπανσης (η επένδυση στον τομέα αυτό θα πρέπει να φθάνει τουλάχιστον το 12 % του συνολικού προϋπολογισμού των ενεργειακών υπο-προγραμμάτων).

Προς την κοινωνία της πληροφορίας

Η ταχεία ανάπτυξη της κοινωνίας της πληροφορίας προσφέρει νέες ευκαιρίες οικονομικής ανάπτυξης. Και πάλι, μια αποτελεσματική βασική υποδομή τηλεπικοινωνιών αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την πρόσβαση στην κοινωνία της πληροφορίας. Οι εταιρείες τηλεπικοινωνιών θα εξασφαλίζουν κατά κανόνα οι ίδιες τις επενδύσεις στον τομέα αυτόν, είτε με ίδιους πόρους είτε με δανεισμό και ενδεχομένως σε συνεργασία με την ΕΤΕπ. Εφόσον μια κρατική ενίσχυση αποδειχθεί ωστόσο απαραίτητη, θα πρέπει οπωσδήποτε να τηρούνται οι κοινοτικοί κανόνες ανταγωνισμού.

Οι ενέργειες που πραγματοποιούνται στον τομέα αυτόν και εντάσσονται στο πλαίσιο των αναπτυξιακών προγραμμάτων θα έχουν ως στόχο:

• την προώθηση νέων υπηρεσιών και καινοτόμων εφαρμογών, ιδίως στους τομείς του ηλεκτρονικού εμπορίου, της τηλεργασίας και της δημόσιας διοίκησης·
• τον εξοπλισμό και την επιμόρφωση των δυνητικών χρήσεων, έτσι ώστε να αυξήσουν το επίπεδο ικανοτήτων.

Για ένα περιβάλλον ποιότητας

Το ευρωπαϊκό περιβάλλον εξακολουθεί να απειλείται, ιδίως η ποιότητα του ύδατος, της ατμόσφαιρας και του εδάφους. Εξάλλου, απαιτείται η λήψη προληπτικών μέτρων στις ζώνες που είναι εκτεθειμένες σε φυσικές καταστροφές, όπως οι πλημμύρες. Οι παρεμβάσεις των Διαρθρωτικών Ταμείων και του Ταμείου Συνοχής θα πρέπει να διασφαλίζουν την τήρηση των περιβαλλοντικών προτύπων, τα οποία καθορίζονται στις σχετικές ευρωπαϊκές οδηγίες (π.χ.: αρχή του «ο ρυπαίνων πληρώνει»).

Οι ειδικές προτεραιότητες ανά τομέα είναι οι ακόλουθες:

• Ύδατα: διασφάλιση ενός εφοδιασμού ποιότητας, σε επαρκείς ποσότητες και συλλογή, επεξεργασία και απόρριψη αστικών λυμάτων (σημεία απορροής, αφαίρεση της ιλύος)·
• Διαχείριση των αποβλήτων: δεδομένου ότι τα υποχρεωτικά προγράμματα διαχείρισης των αποβλήτων καλύπτουν το σύνολο του εδάφους ενός κράτους μέλους, θα πρέπει να βελτιώνουν τη διαχείριση και την απόρριψη των αστικών στερεών, βιομηχανικών και επικίνδυνων αποβλήτων, να ευνοούν την ανακύκλωση, την επαναχρησιμοποίηση, την αξιοποίηση ή την οριστική απόρριψη αποβλήτων, χωρίς κινδύνους.

Έρευνα, ανάπτυξη και τεχνολογική καινοτομία (ΕΤΑ)

Η προώθηση των δραστηριοτήτων ΕΤΑ και καινοτομίας πρέπει να αποτελεί μια όλο και πιο έντονη προτεραιότητα στις διαρθρωτικές παρεμβάσεις, λόγω των επιπτώσεων των εν λόγω δραστηριοτήτων στο δυναμισμό μιας περιφέρειας και λόγω της εταιρικής σχέσης που δημιουργείται μεταξύ των δημόσιων φορέων, των επιχειρήσεων, των ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων και των οργανισμών ενίσχυσης των επιχειρήσεων.

Οι προτεραιότητες που καθορίζονται όσον αφορά τις επενδύσεις στις δραστηριότητες ΕΤΑ αφορούν τους ακόλουθους τομείς:

• την προώθηση της καινοτομίας ιδίως μέσω νέων μορφών χρηματοδότησης, όπως τις επενδύσεις κεφαλαίου, έτσι ώστε να διευρυνθεί το φάσμα των συγκεκριμένων δραστηριοτήτων και να ενθαρρυνθούν οι εκκινήσεις επιχειρηματικών δραστηριοτήτων, ο πολλαπλασιασμός των δραστηριοτήτων και οι ειδικευμένες υπηρεσίες στις επιχειρήσεις·
• τη δικτύωση και τη βιομηχανική συνεργασία, που ευνοούν τη μεταφορά τεχνολογίας και τη δημιουργία βιομηχανικών και εμπορικών ομίλων·
• την ανάπτυξη των ανθρώπινων δυνατοτήτων, ευνοώντας τη διάδραση μεταξύ επιχειρήσεων, ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, ερευνητικών ινστιτούτων, τη διαρκή επιμόρφωση και τον συνεχή εμπλουτισμό των προσόντων και των ικανοτήτων.

Ανταγωνιστικές επιχειρήσεις που τονώνουν τη δημιουργία θέσεων απασχόλησης

Οι ανταγωνιστικές επιχειρήσεις συμβάλλουν στη δημιουργία θέσεων απασχόλησης και στην οικονομική ανάπτυξη της περιφέρειας. Ο τομέας των υπηρεσιών αντιπροσωπεύει ένα αυξανόμενο απόθεμα θέσεων απασχόλησης, που θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη στα κοινοτικά προγράμματα. Η χρηματοοικονομική συνδρομή καθώς και τα λοιπά πλεονεκτήματα που παραχωρούνται στις επιχειρήσεις θα πρέπει να συμφωνούν με τους κοινοτικούς κανόνες.

Προτεραιότητες στις ΜΜΕ στο πλαίσιο της ενίσχυσης των επιχειρήσεων

Χωρίς να παραμελούνται οι μεγάλες επιχειρήσεις, οι διαρθρωτικές παρεμβάσεις που αποσκοπούν στην τόνωση του παραγωγικού τομέα θα αφορούν κατά προτεραιότητα τις ΜΜΕ, σύμφωνα με τις ακόλουθες κατευθυντήριες γραμμές:

• μείωση της παραδοσιακής χρησιμοποίησης των ενισχύσεων κεφαλαίου, έτσι ώστε να ευνοούνται άλλες πηγές χρηματοδότησης, όπως είναι οι επιστρεφόμενες προκαταβολές, οι επενδύσεις κεφαλαίου, τα δάνεια σε κεφάλαια και τα κεφάλαια κίνησης, οι αμοιβαίες εγγυήσεις·
• βελτίωση των ποιοτικών και οργανωτικών πτυχών της χορηγούμενης ενίσχυσης, σύμφωνα με τις εξής αρχές: επακριβής καθορισμός των ειδικών αναγκών των ΜΜΕ, αποτελεσματικότερη πρόσβαση στις υπηρεσίες συνδρομής, επιμόρφωσης και ενημέρωσης των επιχειρήσεων, ειδίκευση των γνώσεων του ανθρώπινου δυναμικού, δικτύωση, ανταλλαγή εμπειριών·
• συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα στη χάραξη στρατηγικών, στο πλαίσιο της εταιρικής σχέσης.

Οι υπηρεσίες στήριξης των επιχειρήσεων

Οι υπηρεσίες παροχής βοήθειας σε επιχειρήσεις επιτρέπουν όχι μόνο την αύξηση της ανταγωνιστικότητας και της ικανότητας των εταιρειών να κατακτήσουν νέες αγορές, αλλά αντιπροσωπεύουν επίσης μια σημαντική πηγή θέσεων απασχόλησης (το 10 % του συνόλου των θέσεων απασχόλησης στην Ευρωπαϊκή Ένωση). Η ενίσχυση των εν λόγω υπηρεσιών από τα Διαρθρωτικά Ταμεία θα επιτρέψει την αποτελεσματικότερη ενίσχυση της μεταφοράς τεχνολογίας, της διεθνοποίησης, της καινοτομίας στην οργάνωση και τη διαχείριση, της δημιουργίας χρηματοοικονομικών μέσων (κεφάλαιο εκκίνησης, σύνδεσμοι αμοιβαίων εγγυήσεων).

Οι προτεραιότητες στον τομέα αυτόν είναι οι ακόλουθες:

• εκ των προτέρων εντοπισμός των αναγκών των επιχειρήσεων, έτσι ώστε να ανταποκριθούν καλύτερα στις προσδοκίες τους·
• εκμετάλλευση της συνέργιας μεταξύ των κέντρων παροχής υπηρεσιών, των κέντρων μεταφοράς τεχνολογιών, των επιστημονικών πάρκων, των πανεπιστημίων, των ερευνητικών κέντρων, ιδίως με τη διάδοση των βέλτιστων μεθόδων·
• ενίσχυση της διεθνούς συνεργασίας μεταξύ των επιχειρήσεων·
• αποτελεσματικότερη γεωγραφική κατανομή της προσφοράς υπηρεσιών στις επιχειρήσεις.

Τρεις τομείς με ιδιαίτερη δυναμικότητα

Το περιβάλλον, ο τουρισμός και οι πολιτιστικές δραστηριότητες, καθώς και η κοινωνική οικονομία, αποτελούν τομείς που διαθέτουν ιδιαίτερη δυναμικότητα για τη δημιουργία θέσεων απασχόλησης, αλλά μέχρι σήμερα χρησιμοποιούνται ανεπαρκώς:

• Περιβάλλον: η παρέμβαση των Διαρθρωτικών Ταμείων πρέπει να ευνοεί τις επενδύσεις, που ακολουθούν μια διαδικασία πρόληψης των κινδύνων, που συνδέονται με το περιβάλλον, προϋποθέτουν καθαρές τεχνολογίες και αρχές χρηστής διαχείρισης και ευνοούν την αποκατάσταση παρηκμασμένων βιομηχανικών περιοχών και την επιμόρφωση·
• Τουρισμός και πολιτιστικές δραστηριότητες: δεδομένου ότι οι δύο αυτοί τομείς είναι στενά συνδεδεμένοι και δημιουργούν πολλές θέσεις απασχόλησης, η παρέμβαση των Διαρθρωτικών Ταμείων θα επικεντρωθεί στην προσπάθεια εκσυγχρονισμού των υποδομών, τη βελτίωση των προσόντων του ανθρώπινου δυναμικού μέσω των δυνατοτήτων που προσφέρουν οι νέες τεχνολογίες της πληροφόρησης, την προώθηση της εταιρικής σχέσης δημόσιου/ιδιωτικού τομέα και την προστασία της κληρονομιάς και της πολιτικής ταυτότητας·
• Κοινωνική οικονομία: οι οργανισμοί που κινούνται στο χώρο της κοινωνικής οικονομίας είναι από τη φύση τους πολύ διαφορετικοί (συνεταιρισμοί, εταιρείες αμοιβαίου κεφαλαίου, ενώσεις, ιδρύματα, επιχειρήσεις), δραστηριοποιούνται σε τομείς που ποικίλλουν ιδιαίτερα (ανταγωνιστικές αγορές, υπηρεσίες υγείας, κατ' οίκον υπηρεσίες, αθλητικές και ψυχαγωγικές δραστηριότητες, προσπάθειες για την απασχόληση των νέων και καταπολέμηση του αποκλεισμού) και αντιπροσωπεύουν περίπου το 5 % των συνολικών θέσεων απασχόλησης στην Ευρωπαϊκή Ένωση.Οι σχετικές με την ενίσχυση στον τομέα αυτόν προτεραιότητες θα είναι οι ακόλουθες: ουσιαστική στήριξη της δημιουργίας και της ανάπτυξης φορέων παροχής υπηρεσιών, μέσω της ενημέρωσης, της επιμόρφωσης, της παροχής συμβουλών, της χρηματοδοτικής και τεχνικής βοήθειας και της ενίσχυσης για τη διατήρηση πρόσφατα δημιουργηθεισών δραστηριοτήτων.

ΠΡΩΤΗ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ: Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ

Το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (ΕΚΤ) είναι το βασικό χρηματοδοτικό μέσο που μεριμνά για τη βελτίωση των δυνατοτήτων και της προσαρμοστικότητας των ανθρώπινων πόρων. Οι προτεραιότητες που αναφέρονται κατωτέρω ισχύουν για το σύνολο του εδάφους της Ευρωπαϊκής Ένωσης, χωρίς να εμποδίζεται ο συνυπολογισμός των περιφερειακών ιδιαιτεροτήτων. Η Επιτροπή προτείνει να διαδραματίσει ο στόχος 3 των Διαρθρωτικών Ταμείων, που αφορά αφενός την προσαρμογή και τον εκσυγχρονισμό των συστημάτων εκπαίδευσης και επιμόρφωσης και αφετέρου έχει επιπτώσεις επίσης στην αγορά εργασίας, ένα ρόλο α) πλαισίου αναφοράς για όλα τα μέτρα που αποσκοπούν στην προώθηση του ανθρώπινου δυναμικού στο σύνολο του εδάφους του κράτους μέλους, και β) μέσου για τον προγραμματισμό, με τον οποίο το ΕΚΤ θα παρεμβαίνει χρηματοδοτικά και κατά τρόπο οριζόντιο.

Το πλαίσιο αναφοράς που ευνοεί την ανάπτυξη των ανθρώπινων πόρων

Το ΕΚΤ είναι το κυριότερο ευρωπαϊκό χρηματοδοτικό μέσο που βοηθά τα κράτη μέλη να εφαρμόσουν τις γενικές κατευθύνσεις για την απασχόληση, στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής στρατηγικής για την απασχόληση (DE) (EN) (FR). Στο πλαίσιο αυτό, αποδεικνύεται πρωταρχικής σημασίας η συνεκτικότητα μεταξύ της στρατηγικής των εθνικών σχεδίων και των προτεραιοτήτων του ΕΚΤ στον εν λόγω τομέα.

Στο πλαίσιο της δράσης του ΕΚΤ, τρία στοιχεία έχουν ιδιαίτερη σπουδαιότητα:

• το να λαμβάνεται υπόψη η διάσταση της ισότητας ευκαιριών μεταξύ ανδρών και γυναικών·
• η αξιοποίηση του δυναμικού απασχόλησης της κοινωνίας της πληροφορίας·
• η προώθηση της τοπικής ανάπτυξης μέσω των περιφερειακών συμφώνων για την απασχόληση.

Λήψη μέτρων στην αγορά εργασίας για την προώθηση της απασχόλησης

Τα κράτη μέλη θα υποδείξουν τον τρόπο με τον οποίο μετατρέπουν σε συγκεκριμένα μέτρα τις ουσιαστικές ή προληπτικές στρατηγικές που χαράσσονται στο πλαίσιο των κατευθυντήριων γραμμών για την απασχόληση. Καταρχήν, απαιτείται ο εντοπισμός των θεμάτων που ενέχουν κινδύνους. Οι προβλεπόμενες δράσεις θα περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων συνεντεύξεις αξιολόγησης, επιμόρφωση, συμβουλές σταδιοδρομίας και ενίσχυση της έρευνας στον τομέα της απασχόλησης. Οι άνεργοι θα έχουν τη δυνατότητα να επιμορφώνονται, οι νέοι θα μπορούν να αποδεικνύουν την ικανότητά τους να καλύψουν μια θέση, ιδίως μέσω της εκμάθησης. Οι δύο αυτές κατηγορίες αναμένεται εξάλλου να ενισχυθούν έτσι ώστε να επιτύχουν την προσαρμογή τους στις τεχνολογικές και οικονομικές μεταβολές.

Οι τοπικές ή περιφερειακές υπηρεσίες για την απασχόληση διαδραματίζουν βασικό ρόλο στην προσαρμογή του ανθρώπινου δυναμικού στις διαρθρωτικές μεταβολές, στον έλεγχο των ικανοτήτων και του επιπέδου προσόντων των νέων και στον καθορισμό των αναγκών επιμόρφωσης και/ή απόκτησης νέων προσόντων. Κατά τον τρόπο αυτό, θα είναι σε θέση να προσαρμόζουν την προσφορά επιμόρφωσης στις ανάγκες των τοπικών ή περιφερειακών επιχειρήσεων.

Μια κοινωνία χωρίς αποκλεισμούς και ανοιχτή σε όλους

Η ανοιχτή σε όλους αγορά εργασίας αποτελεί μια προτεραιότητα για τα κράτη μέλη στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής στρατηγικής για την απασχόληση. Κατά τον καθορισμό των προληπτικών ή δραστήριων πολιτικών, ιδιαίτερη προσοχή θα δοθεί στις ανάγκες των ατόμων με φυσικά μειονεκτήματα, στις εθνικές μειονότητες και σε άλλες κατηγορίες που ενδέχεται να παρουσιάζουν μειονεκτήματα.

Προώθηση των ικανοτήτων απασχόλησης, καθώς και των δεξιοτήτων και της κινητικότητας μέσω της διαρκούς επιμόρφωσης

Για να παρασχεθεί η δυνατότητα να προκύψει ένα ειδικευμένο εργατικό δυναμικό, είναι πρωταρχικής σημασίας η βελτίωση της ποιότητας της εκπαίδευσης και της κατάρτισης και επομένως τα μέσα που διατίθενται στα συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης πρέπει να είναι ανάλογα, δεδομένου ότι οι νέοι που έχουν δυσκολίες εκμάθησης αποτελούν την απόλυτη προτεραιότητα. Εξάλλου, απαιτείται η βελτίωση των δυνατοτήτων διαρκούς επιμόρφωσης, ιδίως στους τομείς των νέων τεχνολογιών, της πληροφόρησης και της επικοινωνίας.

Ανάπτυξη των ικανοτήτων προσαρμογής και του επιχειρησιακού πνεύματος

Σε συνεργασία με τους κοινωνικούς εταίρους, τα κράτη μέλη θα καταβάλουν προσπάθειες να εκσυγχρονίσουν την οργάνωση και τις μορφές εργασίας και να παράσχουν τη δυνατότητα στους εργαζόμενους να προσαρμοστούν στις οικονομικές μεταβολές. Η προώθηση του επιχειρησιακού πνεύματος και η διεύρυνση της προσφοράς επιμόρφωσης αποδεικνύονται δύο σημαντικές προϋποθέσεις για την επίτευξη του εν λόγω στόχου.

Στις περιφέρειες όπου πραγματοποιείται επί του παρόντος διαρθρωτική ανασυγκρότηση, θα πρέπει να αναζητηθούν οι συνέργιες μεταξύ των δράσεων που αποσκοπούν στην ενσωμάτωση, στην επαγγελματική κατάρτιση και στην απόκτηση νέων προσόντων αφενός, καθώς και των μέτρων υπέρ της οικονομικής ανάπτυξης και της ανασυγκρότησης.

Για την ανάπτυξη του επιχειρησιακού πνεύματος, αποδεικνύονται απαραίτητοι οι συνδυασμοί μεταξύ μέτρων που ευνοούν τη ζήτηση (επιδοτήσεις της ενίσχυσης για τη δημιουργία δραστηριοτήτων) και των μέτρων που τονώνουν την προσφορά (ενημέρωση και συγκεκριμένη επιμόρφωση, καθοδήγηση).

Ιδιαίτερη προσοχή στις γυναίκες

Μια ανάλυση των ανισοτήτων μεταξύ ανδρών και γυναικών θα πρέπει να οδηγήσει στον καθορισμό στόχων για τη διόρθωση των ανισορροπιών και την εφαρμογή δεικτών παρακολούθησης της υλοποίησης των προγραμμάτων. Ο στόχος της ισόρροπης συμμετοχής ανδρών και γυναικών σε όλα τα επίπεδα της κοινωνίας θα μπορούσε να επιτευχθεί με την εφαρμογή μέτρων που αποσκοπούν στη βελτίωση της επαγγελματικής σταδιοδρομίας, στην ενθάρρυνση της πρόσβασης των γυναικών σε υπεύθυνες θέσεις, καθώς και την τόνωση του επιχειρηματικού πνεύματος.

Ειδικές δράσεις για τις περιφέρειες που είναι επιλέξιμες στο πλαίσιο των στόχων 1 και 2

Οι τοπικές αυτοδιοικήσεις διαδραματίζουν έναν αυξανόμενο ρόλο στην εφαρμογή των κατευθυντήριων γραμμών για την απασχόληση, εντός του δικού τους πλαισίου αρμοδιοτήτων. Κατά συνέπεια, μια έντονη περιφερειακή διάσταση στο πλαίσιο της εφαρμογής των εν λόγω κατευθυντήριων γραμμών είναι δυνατή και θα πρέπει να εκφράζεται στα περιφερειακά προγράμματα των στόχων 1 και 2.

Τα βασικά χαρακτηριστικά του εν λόγω προγραμματισμού θα είναι τα ακόλουθα:

• ένας προγραμματισμός με βάση μια «εκ των κάτω προς τα άνω» προσέγγιση, ο οποίος θα ανταποκρίνεται σε μια τοπική ή περιφερειακή αξιολόγηση των αναγκών·
• στο πλαίσιο μιας διαρθρωτικής ανασυγκρότησης, προσαρμογή της κατάρτισης ανάλογα με τις αυξανόμενες ανάγκες των τοπικών ή περιφερειακών επιχειρήσεων·
• στο πλαίσιο μιας καινοτόμου διαδικασίας, η ανάπτυξη νέων δραστηριοτήτων, νέων προϊόντων ή νέων μεθόδων.

Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΗΣ ΑΣΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΣΤΗΝ ΙΣΟΡΡΟΠΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΕΔΑΦΟΥΣ

Μια αρμονική ανάπτυξη του εδάφους εγγράφεται στο πλαίσιο της ενίσχυσης της οικονομικής και νομισματικής ολοκλήρωσης, της διεθνοποίησης των αγορών και της ολοκληρωμένης διαδικασίας παρέμβασης των Διαρθρωτικών Ταμείων. Εξάλλου, οι μακροπρόθεσμοι προσανατολισμοί του Αναπτυξιακού Προγράμματος του Κοινοτικού Χώρου (SDEC) (DE) (EN) (FR) αποσκοπούν στην προώθηση της δημιουργίας πολλών ζωνών οικονομικής ενσωμάτωσης, οι οποίες θα είναι ικανοποιητικότερα κατανεμημένες στην Ευρωπαϊκή Ένωση, με τη μέθοδο της πολυκεντρικής ανάπτυξης του ευρωπαϊκού χώρου.

Αστική ανάπτυξη και ενιαία περιφερειακή πολιτική

Οι αστικές περιοχές διαδραματίζουν βασικό ρόλο στην ευρωπαϊκή οικονομία. Ειδικότερα, οι μεσαίου μεγέθους πόλεις ασκούν έντονη επιρροή στις αγροτικές ζώνες. Οι ολοκληρωμένες στρατηγικές ανάπτυξης ή περιφερειακής ανασυγκρότησης θα πρέπει να αποσκοπούν σε τέσσερις βασικούς στόχους:

• την ευημερία και την ανάπτυξη της απασχόλησης στις αστικές περιοχές·
• τη στήριξη της κοινωνικής ένταξης·
• την προστασία του αστικού περιβάλλοντος και των οικοσυστημάτων, καθώς και της υγείας των ανθρώπων·
• την προσπάθεια για την αποτελεσματικότερη αστική και τοπική διαχείριση (μεταφορές, ενέργεια, κατοικία).

Στις περιφέρειες που είναι επιλέξιμες στο πλαίσιο των στόχων 1 και 2, τα έγγραφα προγραμματισμού θα πρέπει να ενσωματώνουν αναπτυξιακά μέτρα στον αστικό χώρο, τα οποία θα εμπεριέχουν τους εν λόγω στόχους. Η αποκατάσταση των μειονεκτικών αστικών περιοχών θα μπορούσε να αποτελέσει το αντικείμενο μιας ειδικής και ολοκληρωμένης προσέγγισης, ανάλογης με εκείνη που αναπτύσσεται στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας URBAN II. Οι ενέργειες που ενισχύονται στο πλαίσιο του ΕΚΤ και στο πλαίσιο του στόχου 3 θα πρέπει να έχουν σημαντικές επιπτώσεις στις προσπάθειες προώθησης της οικονομικής και κοινωνικής συνοχής, ακόμα και στις ζώνες που δεν είναι επιλέξιμες στο πλαίσιο των στόχων 1 και 2.

Η αγροτική ανάπτυξη: πηγή εκσυγχρονισμού, διαφοροποίησης και προστασίας του περιβάλλοντος.

Οι αγροτικές ζώνες πλήττονται συχνά από προβλήματα που δημιουργούνται λόγω των διαρθρωτικών εξελίξεων όπως είναι η μείωση της απασχόλησης στον γεωργικό τομέα (περίπου τα τρία τέταρτα των γεωργών στην Ευρώπη έχουν σήμερα μερικού χρόνου απασχόληση και έχουν ανάγκη συμπληρωματικών εισοδημάτων).

Ο πολυλειτουργικός ρόλος του γεωργικού τομέα αναγνωρίζεται ολοένα και περισσότερο. Πράγματι, η γεωργία, η δασοκομία, καθώς και άλλες παραγωγικές δραστηριότητες δεν έχουν μόνο οικονομική λειτουργία αλλά και κοινωνική (ποιότητα των προϊόντων, προσφορά δυνατοτήτων αναψυχής σε αστικούς πληθυσμούς), περιβαλλοντική (προστασία του τοπίου και των οικοσυστημάτων) και πολιτιστική (κληρονομιά και ταυτότητα). Ως δεύτερο θεμέλιο της Κοινής Γεωργικής Πολιτικής (ΚΓΠ), η αγροτική ανάπτυξη έχει ως στόχο τη διασφάλιση της διαχρονικότητας του ευρωπαϊκού γεωργικού προτύπου.

Στις ζώνες που είναι επιλέξιμες στο πλαίσιο των στόχων 1 και 2, τα Διαρθρωτικά Ταμεία καθώς και το ΕΓΤΠΕ - Τμήμα Εγγυήσεων θα στηρίξουν τη διαφοροποίηση ενός αγροτικού οικονομικού ιστού, που θα βασίζεται στην ανάπτυξη νέων δραστηριοτήτων και με βάση τις ακόλουθες προτεραιότητες:

• την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας του γεωργικού τομέα, μέσω της ενίσχυσης των επενδύσεων που προορίζονται για τον εκσυγχρονισμό, τη μείωση του κόστους, τη βελτίωση της ποιότητας των προϊόντων και τη διασφάλιση της διατήρησης των γεωργικών εκμεταλλεύσεων·
• τη στήριξη της ελκυστικότητας και της ανταγωνιστικότητας των αγροτικών περιοχών, μέσω της βελτίωσης των δυνατοτήτων πρόσβασης σε αυτές και μέσω της διαφοροποίησής τους προς την κατεύθυνση νέων δραστηριοτήτων (του τουρισμού), της ενίσχυσης στις ΜΜΕ και σε καινοτόμους τομείς όπως είναι οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας·
• τη διατήρηση του περιβάλλοντος και της ευρωπαϊκής αγροτικής κληρονομιάς, μέσω της προστασίας του τοπίου, των φυσικών πόρων, των παραδοσιακών αγροτικών χώρων καθώς και μέσω της προώθησης του αγροτικού τουρισμού και της αναπαλαίωσης των χωριών.

Η νέα πρωτοβουλία LEADER+ αγροτικής ανάπτυξης θα ολοκληρώσει τις διαρθρωτικές παρεμβάσεις με σκοπό τη σφαιρική αντιμετώπιση των προβλημάτων που ανακύπτουν στις αγροτικές ζώνες, καθώς και τη συμβολή στην καθιέρωση νέων προτύπων αγροτικής ανάπτυξης, κυρίως μέσω της δικτύωσης και της συνεργασίας μεταξύ των τοπικών φορέων.

Συνέργια μεταξύ αστικών και αγροτικών ζωνών

Οι πόλεις και οι αγροτικές περιοχές πρέπει να αναπτύσσονται κατά τρόπο συμπληρωματικό με σκοπό τη βέλτιστη ανάπτυξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η συνέργια θα μπορούσε να εκφραστεί λαμβάνοντας υπόψη ένα πολυκεντρικό εδαφικό πλαίσιο ανάπτυξης και επομένως την περισσότερο ισορροπημένη ανάπτυξη του κοινοτικού εδάφους. Εξάλλου, η ανάπτυξη αστικών κέντρων μεσαίου μεγέθους είναι ιδιαίτερα σημαντική για τις περιοχές με χαμηλή πυκνότητα πληθυσμού.

Η γεωγραφική διάσταση των περιφερειών που καλύπτονται από τους στόχους 1 και 2 παρέχει ένα επαρκές πλαίσιο για την αντιμετώπιση της ανάγκης ύπαρξης μιας σφαιρικής και συμπληρωματικής προσέγγισης μεταξύ των αστικών και αγροτικών ζωνών. Οι προγραμματισμοί θα υιοθετήσουν μια ολοκληρωμένη μέθοδο και αναμένεται να συμβάλουν στη δημιουργία ζωνών δυναμικής ενσωμάτωσης σε διεθνή κλίμακα, ιδίως χάρη στις αποδοτικές υποδομές σε διεθνικό, εθνικό και περιφερειακό επίπεδο. Η πρωτοβουλία INTERREG III αναμένεται να ολοκληρώσει το μηχανισμό αυτό, μέσω της στήριξης που παρέχει για τη διευρωπαϊκή και ιδίως τη διασυνοριακή συνεργασία.

Ειδικές ενέργειες για τις ζώνες που εξαρτώνται από την αλιεία

Η διαρθρωτική πολιτική στον τομέα της αλιείας (συμπεριλαμβανομένης της υδατοκαλλιέργειας, της μεταποίησης και της εμπορίας των προϊόντων) αποτελεί μια βασική συνιστώσα της Κοινής Αλιευτικής Πολιτικής. Έχει ως στόχο να παράσχει μια απάντηση στα κοινωνικοοικονομικά προβλήματα τα οποία αντιμετωπίζουν οι παράκτιες περιφέρειες, προσανατολίζοντας και επιταχύνοντας την αναδιάρθρωση του τομέα μέσω της ορθολογικής οργάνωσης και του εκσυγχρονισμού των μέσων παραγωγής.

Στα προγράμματα θα ληφθούν υπόψη οι ακόλουθες προτεραιότητες:

• γενικές κατευθύνσεις τις οποίες περιλαμβάνουν τα Πολυετή Προγράμματα Προσανατολισμού (ΠΠΠ IV μέχρι το 2001 και ΠΠΠ V στη συνέχεια), ως βάση αναφοράς των μηχανισμών·
• καταπολέμηση πιθανών αρνητικών επιπτώσεων που οφείλονται σε μια παρέμβαση ή στην απουσία παρέμβασης (γήρανση του στόλου, εξάντληση των αλιευτικών πόρων)·
• μεγαλύτερη δυνατότητα επιλογής των αλιευτικών εργαλείων και των αλιευτικών μεθόδων·
• βελτίωση της ποιότητας των προϊόντων καθώς και των συνθηκών εργασίας και ασφάλειας.

ΣΥΝΑΦΕΙΣ ΠΡΑΞΕΙΣ

Ανακοίνωση της Επιτροπής της 12ης Μαρτίου 2003, με τον τίτλο «Συμπληρωματικές ενδεικτικές κατευθυντήριες γραμμές για τις υποψήφιες χώρες» [COM(2003) 110 τελικό - Δεν έχει δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα].

Στόχος αυτής της ανακοίνωσης είναι ο καθορισμός συμπληρωματικών στρατηγικών κατευθυντήριων γραμμών για τις υποψήφιες χώρες στο πλαίσιο του πρώτου τους διαρθρωτικού προγραμματισμού.

Έχοντας υπόψη την ειδική κατάσταση των περιφερειών των δέκα νέων κρατών μελών, η Επιτροπή αποφάσισε να δημοσιεύσει μόνο «συμπληρωματικές ενδεικτικές κατευθυντήριες γραμμές». Για τις χώρες αυτές η πρώτη περίοδος προγραμματισμού θα είναι πολύ σύντομη καθώς θα καλύψει μόνο τα έτη 2004-2006 αντί για επτά έτη που είναι η αντίστοιχη περίοδος για τα παλιά κράτη μέλη. Έτσι στο πρώτο στάδιο της αναπτυξιακής τους στρατηγικής οι υποψήφιες χώρες δεν θα πρέπει να έχουν ως στόχο να αντιμετωπίσουν και να λύσουν όλα τα προβλήματα που θα ανακύψουν κατά τη διάρκεια αυτών των τριών ετών, αλλά να καθορίσουν προτεραιότητες ώστε να διατεθούν οι πιστώσεις των Ταμείων για την εξυπηρέτηση των πλέον επειγουσών αναγκών τους.

Εξάλλου παρά τη σημαντική πρόοδο οι δέκα νέες χώρες εξακολουθούν να διαθέτουν περιορισμένες δυνατότητες όσον αφορά τη διοίκηση, τον προγραμματισμό και τη διαχείριση. Η τήρηση των κοινοτικών κανόνων, ειδικά όσον αφορά τις δημόσιες συμβάσεις και το περιβάλλον, θα είναι συνεπώς πολύ δύσκολη.

Το σύνολο σχεδόν των περιφερειών των δέκα κρατών περιλαμβάνεται στο 25 % των περιφερειών με το χαμηλότερο ΑΕγχΠ ανά κάτοικο. Η κυριότερη πρόκληση συνεπώς είναι η βελτίωση των συνθηκών και η ενίσχυση των συντελεστών της ανάπτυξης που οδηγούν σε πραγματική και ουσιαστική σύγκλιση όλων των περιφερειών και η διασφάλιση ότι η στρατηγική που θα επιλεγεί θα έχει ως στόχο την προώθηση των επενδύσεων για την αύξηση της ανταγωνιστικότητας, ενώ παράλληλα θα προετοιμάζεται το έδαφος για ακόμα μεγαλύτερη αύξηση της απασχόλησης και για την αειφόρο ανάπτυξη.

Κατά συνέπεια τρεις είναι οι βασικοί όροι για την επιτυχή πραγματοποίηση του πρώτου προγραμματισμού της περιόδου 2004-2006 στα νέα κράτη μέλη:

• προληπτική προσέγγιση: προετοιμασία και διαπραγμάτευση στο μέτρο του δυνατού των εγγράφων προγραμματισμού με την Επιτροπή πριν από την προσχώρηση, ώστε η περίοδος εφαρμογής να είναι όσο το δυνατόν πιο μεγάλη·
• αναζήτηση απλών λύσεων στο πλαίσιο μιας συνεργασίας της Επιτροπής με τα νέα κράτη μέλη, ώστε να μπορέσουν οι χώρες αυτές να υιοθετήσουν έναν ρεαλιστικό τρόπο χρησιμοποίησης των ενισχύσεων από τα ταμεία γι' αυτή την πρώτη περίοδο προγραμματισμού·
• περιορισμός του αριθμού των παρεμβάσεων, των προτεραιοτήτων και των μέτρων με τη διοχέτευση των ενισχύσεων εκ μέρους των Διαρθρωτικών Ταμείων προς τις ανάγκες που έχουν προτεραιότητα. Αυτή η προσέγγιση ελπίζεται ότι θα διευκολύνει τη χρηματοοικονομική διαχείριση των μελλοντικών προγραμμάτων και θα συμβάλει στην εξεύρεση πιο ευέλικτων λύσεων για τα προβλήματα της απορρόφησης, τα οποία θα μπορούσαν να επηρεάσουν την εφαρμογή ορισμένων μέτρων.

Ημερομηνία τελευταίας τροποποίησης: 14.07.2005