Κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με τις κρατικές ενισχύσεις για την προστασία τού περιβάλλοντος

Οι ενισχύσεις μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως ένα μέσο για να δημιουργηθούν κίνητρα στις επιχειρήσεις να επιτύχουν επίπεδο προστασίας του περιβάλλοντος υψηλότερο από το επίπεδο που θα εφάρμοζαν αν δεν υπήρχαν δεσμευτικά πρότυπα. Η Επιτροπή καθορίζει υπό ποίες συνθήκες μπορούν να χορηγηθούν στις επιχειρήσεις οι ενισχύσεις αυτές ώστε να μη βλάπτουν τη σωστή λειτουργία τής κοινής αγοράς.

Κατευθυντήριες γραμμές της 1ης Απριλίου 2008 σχετικά με τις κρατικές ενισχύσεις για την προστασία τού περιβάλλοντος [Επίσημη Εφημερίδα C 82 της 1.4.2008].

Οι κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με τις κρατικές ενισχύσεις για την προστασία του περιβάλλοντος αποτελούν ένα από τα μέσα υλοποίησης του πλήρους προγράμματος δράσης στον τομέα της ενέργειας για την περίοδο 2007-2009, το οποίο οφείλει να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για την ανάπτυξη μιας ολοκληρωμένης ευρωπαϊκής πολιτικής στους τομείς τής ενέργειας και τού κλίματος.

Κύριος στόχος τού ελέγχου των κρατικών ενισχύσεων στον τομέα τής προστασίας του περιβάλλοντος είναι να εγγυηθεί ότι τα μέτρα ενίσχυσης θα επιφέρουν επίπεδο προστασίας του περιβάλλοντος υψηλότερο από το επίπεδο που θα είχε επιτευχθεί χωρίς την ενίσχυση. Τα θετικά αποτελέσματα της ενίσχυσης πρέπει να αντισταθμίζουν τις αρνητικές επιπτώσεις της σε σχέση με τη στρέβλωση τού ανταγωνισμού, ενώ λαμβάνεται υπόψη η αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει» * (PPP) (αρθ. 174 της Συνθήκης ΕΚ). Οι κανόνες τού πλαισίου κρατικών ενισχύσεων για την προστασία του περιβάλλοντος αναθεωρούνται σύμφωνα με τους προσανατολισμούς τού σχεδίου δράσης για τις κρατικές ενισχύσεις.

Μέθοδος αξιολόγησης: το κριτήριο τής στάθμισης

Το «κριτήριο τής στάθμισης» προτάθηκε στο πλαίσιο τού «Σχεδίου δράσης για τις κρατικές ενισχύσεις» ως μέθοδος αξιολόγησης της συμβατότητας των ενισχύσεων με την κοινή αγορά. Το κριτήριο αυτό επιτρέπει στην Επιτροπή να εγγυάται ότι η ενίσχυση λειτουργεί όντως ως κίνητρο, είναι καλώς στοχευμένη και αναλογική, και έχει περιορισμένες αρνητικές επιπτώσεις στον ανταγωνισμό και τις συναλλαγές.

Η ενίσχυση πρέπει να επιτρέπει την αντιμετώπιση των ανεπαρκειών τής αγοράς που βλάπτουν το περιβάλλον. Η πλέον συνήθης ανεπάρκεια της αγοράς στον τομέα της προστασίας του περιβάλλοντος αφορά τις αρνητικές εξωτερικότητες. Ένας από τους στόχους των επιχειρήσεων στο πλαίσιο τής αναπτυξιακής στρατηγικής τους είναι να μειώσουν το κόστος παραγωγής. Ενδέχεται έτσι να οδηγηθούν στην υιοθέτηση τεχνολογιών ή μεθόδων παραγωγής που δε λαμβάνουν υπόψη την προστασία τού περιβάλλοντος. Κατά συνέπεια, το κόστος παραγωγής που βαρύνει τις επιχειρήσεις είναι χαμηλότερο από το «περιβαλλοντικό κόστος» με το οποίο επιβαρύνεται το κοινωνικό σύνολο.

Για την αντιμετώπιση αυτών των ανεπαρκειών τής αγοράς, τα κράτη προσφεύγουν σε κανονιστικές ρυθμίσεις, πρότυπα, φόρους, τα οποία επιβάλλονται στις ρυπαίνουσες επιχειρήσεις για να αντισταθμιστούν οι αρνητικές εξωτερικότητες που αυτές δημιουργούν, σύμφωνα με την αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει».

Τα κράτη μπορούν επίσης να χρησιμοποιήσουν τις κρατικές ενισχύσεις ως θετικό κίνητρο, για να αυξήσουν τα επίπεδα προστασίας του περιβάλλοντος. Η ενίσχυση πρέπει να ενθαρρύνει τον αποδέκτη να μεταβάλει τη συμπεριφορά του και να πραγματοποιήσει επενδύσεις που βελτιώνουν το επίπεδο προστασίας τού περιβάλλοντος. Ωστόσο, οι επενδύσεις αυτές μπορεί συγχρόνως να αποφέρουν οικονομικά πλεονεκτήματα στην επιχείρηση. Είναι, συνεπώς, σημαντικό να εξακριβωθεί κατά πόσον η ενίσχυση είναι αναγκαία, και κατά πόσον η επιχείρηση δεν θα πραγματοποιούσε την εν λόγω επένδυση χωρίς το μέτρο τής ενίσχυσης.

Η ενίσχυση πρέπει να λειτουργεί ως κίνητρο και να παραμένει αναλογική. Μια ενίσχυση θεωρείται αναλογική μόνο εάν το ίδιο αποτέλεσμα δε θα μπορούσε να επιτευχθεί χωρίς ενίσχυση ή με μικρότερη ενίσχυση. Το ποσό τής ενίσχυσης πρέπει να περιορίζεται στο ελάχιστο που απαιτείται για την επίτευξη της επιδιωκόμενης προστασίας του περιβάλλοντος. Όλα τα οικονομικά πλεονεκτήματα που μπορεί να αποκομίσουν οι επιχειρήσεις από την εν λόγω επένδυση πρέπει να αφαιρούνται κατά τον υπολογισμό των επιλέξιμων δαπανών για την επενδυτική ενίσχυση.

Δεδομένου ότι είναι δύσκολο να ληφθούν υπόψη ή να υπολογιστούν όλα τα πλεονεκτήματα που μπορεί να αποκομίσει μια επιχείρηση από μια επιπλέον επένδυση, όπως την εδραίωση της «πράσινης εικόνας» της, το ποσό τής ενίσχυσης δεν μπορεί να φτάνει το 100 % των επιλέξιμων δαπανών, με εξαίρεση τις ενισχύσεις που χορηγούνται στο πλαίσιο μιας πραγματικά ανταγωνιστικής διαδικασίας υποβολής προσφορών.

Στις λοιπές περιπτώσεις, σε γενικές γραμμές, η ένταση τής ενίσχυσης * δεν μπορεί να ξεπερνάει το 50 % με 60 % των επιλέξιμων επενδυτικών δαπανών *. Η ενίσχυση των επιχειρήσεων ενδέχεται ωστόσο να αυξηθεί ανάλογα με το είδος του προτεινόμενου μέτρου και το μέγεθος τής επιχείρησης. Οι παρούσες κατευθυντήριες γραμμές ορίζουν κανόνες υπολογισμού των επιλέξιμων δαπανών και της έντασης της ενίσχυσης ανά κατηγορία σχεδίου. Σε ορισμένες περιπτώσεις, είναι επίσης δυνατόν να χορηγηθούν ενισχύσεις λειτουργίας.

Οι κατευθυντήριες γραμμές ισχύουν για όλα τα μέτρα ενίσχυσης υπέρ της προστασίας του περιβάλλοντος που έχουν κοινοποιηθεί στην Επιτροπή (συμπεριλαμβανομένων των μέτρων των οποίων η κοινοποίηση προηγήθηκε της δημοσίευσης των κατευθυντήριων γραμμών), καθώς και για τα μέτρα που δεν έχουν κοινοποιηθεί, εφόσον αυτά χορηγήθηκαν μετά τη δημοσίευση των κατευθυντήριων γραμμών στην Επίσημη Εφημερίδα. Η Επιτροπή προσδιόρισε σειρά μέτρων για τα οποία οι κρατικές ενισχύσεις μπορούν να θεωρηθούν συμβατές με την εσωτερική αγορά:

Τα κράτη μέλη πρέπει να διαβιβάζουν κάθε χρόνο στην Επιτροπή μια έκθεση για τα μέτρα ενίσχυσης υπέρ του περιβάλλοντος, η οποία πρέπει να περιλαμβάνει, για κάθε εγκεκριμένο καθεστώς, πληροφορίες για τις μεγάλες επιχειρήσεις, και συγκεκριμένα το ύψος τής ενίσχυσης ανά δικαιούχο, την ένταση της ενίσχυσης, την περιγραφή τού μέτρου και του τύπου περιβαλλοντικής προστασίας που προωθείται. Τα κράτη μέλη πρέπει επίσης να τηρούν και να διατηρούν λεπτομερή μητρώα για όλες τις χορηγηθείσες ενισχύσεις.

Οι κατευθυντήριες γραμμές εφαρμόζονται από τις 2 Απριλίου 2008 μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου 2014. Τέσσερα έτη μετά τη δημοσίευση τους, η Επιτροπή θα αξιολογήσει τις επιπτώσεις τους βάσει ιδίως στοιχείων που υποβάλλονται από τα κράτη μέλη. Επίσης η Επιτροπή θα μπορεί να τις τροποποιήσει για σοβαρούς λόγους, όπως λόγω εξέλιξης των κοινοτικών πολιτικών ή σύναψης διεθνών συμφωνιών σχετικά με την κλιματική αλλαγή.

Οι παρούσες κατευθυντήριες γραμμές αντικαθιστούν το κοινοτικό πλαίσιο σχετικά με τις κρατικές ενισχύσεις για την προστασία του περιβάλλοντος της 3ης Φεβρουαρίου 2001. Ορισμένα από τα μέτρα που εμπίπτουν σε αυτές τις κατευθυντήριες γραμμές καλύπτονται επίσης και από τον κανονισμό 800/2008 της 6ης Αυγούστου 2008 για την κήρυξη ορισμένων κατηγοριών ενισχύσεων ως συμβατών με την κοινή αγορά κατ’ εφαρμογή των άρθρων 87 και 88 της Συνθήκης (Γενικός κανονισμός απαλλαγής ανά κατηγορία) [Επίσημη Εφημερίδα L 214 της 9.8.2008].

Λέξεις – κλειδιά της πράξης

Αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει»: αρχή σύμφωνα με την οποία οι δαπάνες για την καταπολέμηση της ρύπανσης πρέπει να καταλογίζονται στον ρυπαίνοντα που την προκαλεί, εκτός εάν ο υπεύθυνος για τη ρύπανση δεν μπορεί να εντοπιστεί ή να καταστεί υπόλογος βάσει της εθνικής ή της κοινοτικής νομοθεσίας, ή να επιβαρυνθεί με τις δαπάνες επανόρθωσης.
Ένταση της ενίσχυσης: το ακαθάριστο ποσό τής ενίσχυσης εκφραζόμενο ως ποσοστό των επιλέξιμων δαπανών.
Επιλέξιμες επενδυτικές δαπάνες: επιπρόσθετες επενδυτικές δαπάνες που απαιτούνται για την επίτευξη ενός επιπέδου προστασίας του περιβάλλοντος υψηλότερου από το επίπεδο που επιβάλλεται από τα κοινοτικά πρότυπα.