Ο μηχανισμός προενταξιακής βοήθειας (ΜΠΒ) επιτυγχάνει την παροχή βοήθειας στις χώρες που έχουν ενταχθεί σε μία διαδικασία προσχώρησης στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) για την περίοδο 2007-2013. Ο ΜΠΒ αποσκοπεί, με τον τρόπο αυτό, να βελτιώσει την αποτελεσματικότητα και τη συνοχή της βοήθειας μέσω ενός ενιαίου πλαισίου για την ενίσχυση της θεσμικής ικανότητας, της διασυνοριακής συνεργασίας, της οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης καθώς και της ανάπτυξης της υπαίθρου. Η προενταξιακή βοήθεια στηρίζει τη διαδικασία σταθεροποίησης και σύνδεσης των υποψήφιων και των εν δυνάμει υποψήφιων χωρών, λαμβανομένων υπόψη των ιδιαιτεροτήτων τους και των αντίστοιχων διαδικασιών στις οποίες υπάγονται.

Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1085/2006 του Συμβουλίου της 17ης Ιουλίου 2006 για τη θέσπιση μηχανισμού προενταξιακής βοήθειας (ΜΠΒ) [Πράξη(-εις) τροποποίησης].

Ο μηχανισμός προενταξιακής βοήθειας (ΜΠΒ) αποτελεί τον δημοσιονομικό μηχανισμό για την προενταξιακή διαδικασία στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) όσον αφορά την περίοδο 2007-2013. Η βοήθεια παρέχεται με βάση τις ευρωπαϊκές εταιρικές σχέσεις των δυνάμει υποψηφίων και των εταιρικών σχέσεων για την προσχώρηση των υποψήφιων χωρών, που αφορούν ορισμένες χώρες των Δυτικών Βαλκανίων και την Τουρκία. Δεδομένου ότι πρόκειται για έναν ευέλικτο μηχανισμό, ο ΜΠΒ χορηγεί βοήθεια ανάλογη με την πρόοδο που έχει πραγματοποιηθεί από τις δικαιούχες χώρες και από τις ανάγκες τους έτσι όπως αυτές προκύπτουν από τις αξιολογήσεις και τα έγγραφα στρατηγικής της Επιτροπής.

Οι δικαιούχες χώρες χωρίζονται συναρτήσει του καθεστώτος τους σε δύο κατηγορίες (είτε ως υποψήφιες χώρες, οι οποίες υπάγονται στη διαδικασία προσχώρησης, είτε ως δυνάμει υποψήφιες χώρες), οι οποίες υπάγονται στη διαδικασία σταθεροποίησης και σύνδεσης, ήτοι:

Τα παραρτήματα τροποποιούνται σταδιακά ανάλογα με την εξέλιξη του καθεστώτος των χωρών έπειτα από απόφαση του Συμβουλίου η οποία εγκρίνεται με ειδική πλειοψηφία κατόπιν προτάσεως της Επιτροπής.

Κατ’ εξαίρεση, και για λόγους συνοχής και αποτελεσματικότητας, και άλλες χώρες μπορούν να επωφεληθούν από δραστηριότητες που χρηματοδοτούνται από το ΜΠΒ. Με την προϋπόθεση ότι οι δραστηριότητες αυτές εγγράφονται σε ένα περιφερειακό, διασυνοριακό, διακρατικό ή παγκόσμιο πλαίσιο και δεν αλληλεπικαλύπτονται από άλλα προγράμματα που υπάγονται σε κοινοτικά μέσα εξωτερικής βοήθειας.

Ο ΜΠΒ σχεδιάστηκε για να ικανοποιηθούν όσο το δυνατόν καλύτερα οι ανάγκες των δικαιούχων χωρών στο πλαίσιο της πολιτικής προένταξης. Κύριος στόχος του είναι να υποστηρίξει την ενίσχυση των θεσμών και του κράτους δικαίου, τα ανθρώπινα δικαιώματα, συμπεριλαμβανομένων των θεμελιωδών ελευθεριών, τα δικαιώματα των μειονοτήτων, την ισότητα των φύλων και τη μη διακριτική μεταχείριση, τις μεταρρυθμίσεις -τόσο τις διοικητικές όσο και τις οικονομικές-, την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη, τη συμφιλίωση και την ανασυγκρότηση, την περιφερειακή και διασυνοριακή συνεργασία.

Για να καταστεί δυνατή μία στοχοθετημένη, αποτελεσματική και συνεκτική δράση, ο ΜΠΒ αποτελείται από πέντε συνιστώσες, οι οποίες περιλαμβάνουν καθεμιά από τις προτεραιότητες που καθορίσθηκαν ανάλογα με τις ανάγκες των δικαιούχων χωρών. Δύο συνιστώσες αφορούν το σύνολο των δικαιούχων χωρών:

Οι τρεις τελευταίες συνιστώσες απευθύνονται αποκλειστικά στις υποψήφιες χώρες:

Έτσι, οι υποψήφιες χώρες έχουν προετοιμαστεί για την ολοκληρωμένη εφαρμογή του κοινοτικού κεκτημένου κατά τη στιγμή της προσχώρησης. Αντίθετα, οι δυνάμει υποψήφιες χώρες επωφελούνται στήριξης για τη σταδιακή ευθυγράμμιση με το κοινοτικό κεκτημένο. Οι δυνάμει υποψήφιες χώρες μπορούν ωστόσο να επωφεληθούν από παρόμοιες δραστηριότητες με εκείνες που προβλέπονται από τις τρεις τελευταίες συνιστώσες, στο πλαίσιο της πρώτης συνιστώσας. Η διαφορά έγκειται ουσιαστικά στον τρόπο εφαρμογής των δραστηριοτήτων αυτών, δεδομένου ότι για τις τρεις συνιστώσες που αφορούν την προετοιμασία της θέσης σε λειτουργία των Διαρθρωτικών και Γεωργικών Ταμείων απαιτείται η αποκεντρωμένη διαχείριση των κοινοτικών κεφαλαίων από το δικαιούχο.

Ο ΜΠΒ στηρίζεται στον πολυετή στρατηγικό προγραμματισμό, ο οποίος βασίζεται στις γενικές πολιτικές γραμμές που καθορίζονται από το πακέτο διεύρυνσης της Επιτροπής, το οποίο περιλαμβάνει στο εξής ένα πολυετές ενδεικτικό δημοσιονομικό πλαίσιο (ΠΕΔΠ). Το ΠΕΔΠ έχει τη μορφή πίνακα στον οποίο συγκεντρώνονται, για τα τρία επόμενα χρόνια, τα ποσά τα οποία προτίθεται να χορηγήσει η Επιτροπή, ανά δικαιούχο και ανά συνιστώσα, ανάλογα με τις ανάγκες, τις διοικητικές ικανότητες και τις ικανότητες διαχείρισης της εν λόγω χώρας, τηρώντας πάντα τα κριτήρια προσχώρησης της Κοπεγχάγης.

Ο στρατηγικός προγραμματισμός εκφράζεται στη συνέχεια με ενδεικτικά πολυετή έγγραφα προγραμματισμού για τα οποία το ΠΕΔΠ αποτελεί το πλαίσιο αναφοράς. Αυτά καταρτίζονται για κάθε δικαιούχο χώρα και καλύπτουν τους προβλεπόμενους κύριους τομείς παρέμβασης στη χώρα αυτή.

Τέλος, όσον αφορά την επιτόπου δράση, τα ετήσια ή πολυετή προγράμματα (αναλόγως της συνιστώσας στην οποία ανήκουν), τα οποία βασίζονται στα ενδεικτικά έγγραφα προγραμματισμού, εγκρίνονται από την Επιτροπή. Η εφαρμογή των προγραμμάτων πραγματοποιείται δυνάμει τριών τρόπων διαχείρισης: με κεντρική διαχείριση, με αποκεντρωμένη διαχείριση ή με κοινή διαχείριση.

Η χορηγούμενη στο πλαίσιο του ΜΠΒ βοήθεια μπορεί να λάβει, μεταξύ άλλων, τις ακόλουθες μορφές:

Οι κανόνες συμμετοχής για την εφαρμογή των διαφόρων προγραμμάτων στο πλαίσιο του ΜΠΒ είναι αρκετά ευέλικτοι έτσι ώστε να εξασφαλίζεται η αποτελεσματικότητα του μηχανισμού. Τα φυσικά και νομικά πρόσωπα καθώς και οι διεθνείς οργανώσεις μπορούν να συμμετάσχουν στις διαδικασίες δημόσιων συμβάσεων ή συμβάσεων επιδότησης. Για το λόγο αυτό τα φυσικά πρόσωπα πρέπει να ανήκουν ως πολίτες ή τα νομικά πρόσωπα να είναι εγκατεστημένα:

Άλλωστε, τα νομικά και φυσικά πρόσωπα άλλων χωρών από εκείνες που αναφέρονται παραπάνω μπορούν επίσης να συμμετάσχουν εφόσον οι χώρες αυτές έχουν αμοιβαία πρόσβαση στην εξωτερική βοήθεια της Κοινότητας. Η αμοιβαία πρόσβαση βασίζεται στην ιδιότητα του χορηγού μιας χώρας ή μιας περιφερειακής ομάδας χωρών και υπόκειται σε απόφαση της Επιτροπής, η οποία έχει εκδοθεί ύστερα από γνωμοδότηση της επιτροπής ΜΠΒ.

Παράλληλα, οι προμήθειες και τα υλικά που είναι αναγκαία για την εφαρμογή των συμβάσεων αυτών πρέπει να ανταποκρίνονται στους κανόνες καταγωγής, δηλαδή να προέρχονται από την Ευρωπαϊκή Ένωση ή από μια χώρα επιλέξιμη δυνάμει της προηγουμένης παραγράφου. ΟΙ εμπειρογνώμονες δεν υπάγονται στους όρους ιθαγένειας.

Ωστόσο, η Επιτροπή μπορεί να παρεκκλίνει κατ’ εξαίρεση από τους κανόνες αυτούς. Αλλωστε, οι δράσεις είναι δυνατόν να συγχρηματοδοτούνται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τους περιφερειακούς οργανισμούς, τα κράτη μέλη ή τρίτες χώρες (υπό τον όρο της αμοιβαίας πρόσβασης) ή να χρηματοδοτούνται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και να εκτελούνται μέσω διεθνούς οργανισμού. Στην περίπτωση αυτή, τα νομικά ή φυσικά πρόσωπα τα οποία είναι επιλέξιμα για την προαναφερθείσα συγχρηματοδότηση δύνανται επίσης να διεκδικήσουν τη χρηματοδότηση του ΜΠΒ.

Η διαχείριση των χορηγούμενων βάσει του παρόντος κανονισμού χρηματοδοτήσεων ανταποκρίνεται στους γενικούς όρους διαχείρισης των κοινοτικών δημοσιονομικών, έτσι όπως αυτοί προσδιορίζονται από τον κανονισμό (ΕΚ, Ευρατόμ) αριθ. 1605/2002 η Επιτροπή είναι υπεύθυνη για την εφαρμογή τους (διαχείριση, παρακολούθηση, αξιολόγηση, έκθεση). Επιπλέον η διαχείριση οφείλει να ανταποκρίνεται αυστηρά στους κανόνες προστασίας των οικονομικών συμφερόντων της Κοινότητας. Για το λόγο αυτόν, η Επιτροπή και το Ελεγκτικό Συνέδριο έχουν ελεγκτική αρμοδιότητα όλων των αντισυμβαλλομένων και των υπεργολάβων, βάσει δικαιολογητικών και επιτόπιου ελέγχου, τόσο εκ των προτέρων όσο και εκ των υστέρων.

Εξάλλου, η Επιτροπή επικουρείται από επιτροπές. Η επιτροπή ΜΠΒ, η οποία συστήνεται με τον παρόντα κανονισμό, είναι επιφορτισμένη με τη μέριμνα του συντονισμού και της γενικής συνοχής μεταξύ των ενισχύσεων βάσει των διαφόρων συνιστωσών. Ωστόσο, για την εφαρμογή των τριών συνιστωσών περιφερειακή ανάπτυξη, ανάπτυξη των ανθρωπίνων πόρων και αγροτική ανάπτυξη, η Επιτροπή επικουρείται από επιτροπές που έχουν συσταθεί στο πλαίσιο καθενός από τα Διαρθρωτικά Ταμεία.

Η εφαρμογή του ΜΠΒ υπόκειται επίσης και σε μια ρήτρα αναστολής. Η ρήτρα αυτή ισχύει για κάθε δικαιούχο χώρα που δεν τηρεί τις δημοκρατικές αρχές, το κράτος δικαίου, τα ανθρώπινα δικαιώματα και τα δικαιώματα των μειονοτήτων ή τις υποχρεώσεις που έχουν αναληφθεί και που περιλαμβάνονται στην εταιρική σχέση (εταιρική σχέση για την προσχώρηση ή ευρωπαϊκή εταιρική σχέση). Επίσης, εφαρμόζεται σε κάθε χώρα που δεν σημειώνει επαρκή πρόοδο όσον αφορά την εκπλήρωση των κριτηρίων προσχώρησης ή, στην περίπτωση των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων, όσον αφορά τη διαδικασία μεταρρυθμίσεων. Το Συμβούλιο δύναται στην περίπτωση αυτή να λάβει τα μέτρα που επιβάλλονται ενεργώντας με ειδική πλειοψηφία κατόπιν προτάσεως της Επιτροπής και αφού ενημερωθεί το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

Ο παρών κανονισμός εντάσσεται στο πλαίσιο μιας αναθεωρημένης εξωτερικής βοήθειας για τις δημοσιονομικές προοπτικές της περιόδου 2007-2013, ιδίως όσον αφορά την αποτελεσματικότητα και τη συνοχή λαμβάνοντας συγχρόνως υπόψη τις συναφείς με την προενταξιακή ενίσχυση ιδιαιτερότητες. Ο ΜΠΒ πρέπει πράγματι να είναι συνεπής με την αναπτυξιακή βοήθεια, αλλά κατ’ αρχάς πρέπει να προετοιμάσει, σε ένα σχετικά κοντινό μέλλον, τις δικαιούχες χώρες για την προσχώρηση. Ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά της προενταξιακής ενίσχυσης είναι ο μεταβατικός της χαρακτήρας, εφόσον προορίζεται ιδίως στο να προετοιμάσει τις χώρες για την περίοδο που ακολουθεί την προσχώρηση.

Ο ΜΠΒ προσφέρει επομένως ένα ορθολογικό και ενιαίο πλαίσιο. Με την ιδιότητά του αυτή, αντικαθιστά, από την 1η Ιανουαρίου 2007, τα προγράμματα για την περίοδο 2000-2006, δηλαδή:

ΠΑΡΑΠΟΜΠΈΣ

Πράξη	Έναρξη ισχύος - Ημερομηνία εκπνοής	Προθεσμία για μεταφορά στο εθνικό δίκαιο των κρατών μελών	Επίσημη Εφημερίδα
Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1085/2006	1.8.2006-31.12.2013	-	ΕΕ L 210 της 31.7.2006

Πράξεις τροποποίησης	Έναρξη ισχύος	Προθεσμία για μεταφορά στο εθνικό δίκαιο των κρατών μελών	Επίσημη Εφημερίδα
Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 540/2010	14.7.2010	-	ΕΕ L 158 της 24.6.2010
Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 153/2012	01.03.2012	-	ΕΕ L 58 της 29.2.2012

Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 80/2010 της Επιτροπής της 28ης Ιανουαρίου 2010 για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 718/2007 για την εφαρμογή του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1085/2006 του Συμβουλίου για τη θέσπιση μηχανισμού προενταξιακής βοήθειας (IAP).

Ο παρών κανονισμός διευκρινίζει τους κανόνες χορήγησης και αξιολόγησης του μηχανισμού προενταξιακής βοήθειας. Εξάλλου, θεσπίζει κοινούς κανόνες για τις πέντε θεματικές συνιστώσες του ΜΠΒ. Επίσης, διευρύνει τις δυνατότητες χρηματοδότησης που χορηγούνται στο πλαίσιο της διασυνοριακής συνεργασίας.

Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 718/2007 της Επιτροπής της 12ης Ιουνίου 2007 για την εφαρμογή του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1085/2006 του Συμβουλίου για τη θέσπιση μηχανισμού προενταξιακής βοήθειας (ΜΠΒ) [Επίσημη Εφημερίδα L 170 της 29.6.2007].

Απόφαση 2007/766/ΕΚ της Επιτροπής της 14ης Νοεμβρίου 2007 για την κατάρτιση του καταλόγου των περιφερειών και των περιοχών που είναι επιλέξιμες για χρηματοδότηση στο πλαίσιο της συνιστώσας διασυνοριακής συνεργασίας του μηχανισμού προενταξιακής βοήθειας για τους σκοπούς της διασυνοριακής συνεργασίας μεταξύ των κρατών μελών και των δικαιούχων χωρών για την περίοδο 2007-2013 [Επίσημη Εφημερίδα L 310 της 28.11.2007].

Ανακοίνωση της Επιτροπής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στο Συμβούλιο, της 12ης Οκτωβρίου 2011 με τίτλο Μηχανισμός Προενταξιακής Βοήθειας (ΜΠΒ). Αναθεωρημένο πολυετές ενδεικτικό δημοσιονομικό πλαίσιο 2012-2013 [COM(2011) 641 τελικό - Δεν έχει δημοσιευτεί στην Επίσημη Εφημερίδα].

Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο της 14ης Οκτωβρίου 2009Μηχανισμός προενταξιακής βοήθειας (ΜΠΒ) - Πολυετές ενδεικτικό δημοσιονομικό πλαίσιο για τη διετία 2011-2013 [COM(2009) 543 τελικό - Δεν έχει δημοσιευτεί στην Επίσημη Εφημερίδα].

Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο της 5ης Νοεμβρίου 2008Μέσο προενταξιακής βοήθειας (ΜΠΒ) πολυετές ενδεικτικό δημοσιονομικό πλαίσιο για τη διετία 2010-2012 [COM(2008) 705 τελικό - Δεν έχει δημοσιευτεί στην Επίσημη Εφημερίδα].

Ανακοίνωση της Επιτροπής της 6ης Νοεμβρίου 2007 προς το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο - Μηχανισμός προενταξιακής βοήθειας (IPA) - Πολυετές ενδεικτικό δημοσιονομικό πλαίσιο για τη διετία 2009-2011 [COM(2007) 689 τελικό - Δεν έχει δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα].

Ανακοίνωση της Επιτροπής της 8ης Νοεμβρίου 2006 στο Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο με τίτλο: Μέσο Προενταξιακής Βοήθειας. Πολυετές ενδεικτικό δημοσιονομικό πλαίσιο για τη διετία 2008-2010 [COM(2006) 672 τελικό - Δεν έχει δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα].

Έκθεση της Επιτροπής προς το Συμβούλιο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή της 23ης Δεκεμβρίου 2009Ετήσια έκθεση 2008 για την εφαρμογή του μηχανισμού προενταξιακής βοήθειας (ΜΠΒ) [COM(2009) 699 τελικό - Δεν έχει δημοσιευτεί στην Επίσημη Εφημερίδα]

Έκθεση της Επιτροπής προς το Συμβούλιο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή της 15ης Δεκεμβρίου 2008Ετήσια έκθεση 2007 για τον ΜΠΒ [COM(2008) 850 τελικό - Δεν έχει δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα].