Διατροφή, υπερβολικό βάρος και παχυσαρκία — στρατηγική της ΕΕ

ΣΥΝΟΨΗ ΤΟΥ ΑΚΟΛΟΥΘΟΥ ΕΓΓΡΑΦΟΥ:

Λευκή βίβλος [COM(2007) 279 τελικό] της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για θέματα υγείας που έχουν σχέση με τη διατροφή, το υπερβολικό βάρος και την παχυσαρκία

ΤΙ ΠΡΟΒΛΕΠΕΙ Η ΛΕΥΚΗ ΒΙΒΛΟΣ;

• Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσιάζει μια ολοκληρωμένη ευρωπαϊκή προσέγγιση με στόχο τη μείωση των προβλημάτων υγείας που οφείλονται στην κακή διατροφή, το υπερβολικό βάρος και την παχυσαρκία.
• Εστιάζει στην πρόταση δράσεων που μπορούν να ληφθούν σε τοπικό, περιφερειακό και εθνικό επίπεδο, καθώς και σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) από πληθώρα εταίρων για την αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος της δημόσιας υγείας. Οι εν λόγω δράσεις συμπληρώνουν και στηρίζουν υφιστάμενα μέτρα σε χώρες της ΕΕ.
• Λαμβάνει ειδικά υπόψη τη κοινωνικο-οικονομική διάσταση του προβλήματος της παχυσαρκίας λόγω της σύνδεσής του με μη προνομιούχες κοινωνικές ομάδες.

ΒΑΣΙΚΑ ΣΗΜΕΙΑ

• Ο πρωταρχικός στόχος της στρατηγικής είναι η καταπολέμηση του περιβάλλοντος που προκαλεί παχυσαρκία (δηλαδή του περιβάλλοντος που προάγει την αύξηση του σωματικού βάρους) και η μείωση των συμπεριφορών υψηλού κινδύνου, όπως η κακή διατροφή και η έλλειψη άσκησης, που οδηγούν στο υπερβολικό βάρος και την παχυσαρκία.
• Η βίβλος προβλέπει τρόπους για την επίτευξη αυτού του στόχου εστιάζοντας σε δράσεις που:
  • δίνουν τη δυνατότητα στους καταναλωτές να προβαίνουν σε ενημερωμένες επιλογές προκειμένου να διασφαλίσουν ότι οι υγιεινές εναλλακτικές διατίθενται π.χ. σε σουπερμάρκετ και κυλικεία·
  • ενθαρρύνουν τη συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα:
  • η βιομηχανία τροφίμων (συμπεριλαμβανομένων των εμπόρων λιανικής πώλησης) μπορεί να επαναπροσδιορίσει τη σύσταση των προϊόντων της, μειώνοντας ειδικότερα τα επίπεδα σε αλάτι, ζάχαρη και λιπαρά και να περιοριστεί και να επικεντρωθεί στον τομέα του μάρκετινγκ, έτσι ώστε να μην στοχεύει εσφαλμένα στα παιδιά και να προωθεί υγιεινότερες επιλογές·
  • οι εργοδότες μπορούν να προωθήσουν έναν περισσότερο υγιεινό τρόπο ζωής (π.χ. μετάβαση στην εργασία με τα πόδια ή με ποδήλατο)·
  • παρέχουν κινήτρων στα άτομα ώστε να επιδίδονται καθημερινά σε σωματική άσκηση με επισήμανση των οφελών για την υγεία.

Εταιρικές σχέσεις

• Η στρατηγική δίνει έμφαση στη σημασία οικοδόμησης εταιρικών σχέσεων σε όλη την ΕΕ για να αναληφθούν επιτόπιες δράσεις, δηλ. σε τοπικό, περιφερειακό και εθνικό επίπεδο, καθώς και σε επίπεδο ΕΕ. Οι εν λόγω σχέσεις αφορούν τη συνεργασία του ιδιωτικού τομέα (π.χ. παραγωγοί τροφίμων, εμπόριο λιανικής πώλησης και βιομηχανία της διαφήμισης) με τον τομέα της δημόσιας υγείας και τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών (π.χ. αθλητικές ενώσεις, ενώσεις καταναλωτών και ενώσεις δημόσιας υγεία).
• Βασιζόμενη στην ευρωπαϊκή πλατφόρμα δράσης για τη διατροφή, τη σωματική άσκηση και την υγεία, η οποία εγκαινιάστηκε το 2005, η στρατηγική προτείνει να δημιουργηθούν παρόμοιες πλατφόρμες τόσο σε εθνικό όσο και σε υποεθνικό επίπεδο στις χώρες της ΕΕ. Η συμμετοχή τοπικών ενδιαφερόμενων παραγόντων (π.χ. ενώσεων ή μικρών επιχειρήσεων) αποτελεί το βασικό στοιχείο για την επιτυχία της στρατηγικής, διότι δημιουργεί μια ομαδική δυναμική και συνδέει όσο το δυνατόν περισσότερους παράγοντες και σε όλα τα επίπεδα.
• Οι αρχές των χωρών της ΕΕ είναι υπεύθυνες για:
  • τον συντονισμό προκειμένου να εξασφαλιστεί η σχετικότητα των μέτρων στον τομέα της δημόσιας υγείας· και
  • την ενθάρρυνση των μέσων επικοινωνίας προκειμένου να συμμετέχουν στην ανάπτυξη κοινών μηνυμάτων και εκστρατειών.
• Η ομάδα υψηλού επιπέδου για θέματα διατροφής και σωματικής άσκησης (ΟΥΕ), η οποία απαρτίζεται από εκπροσώπους των χωρών της ΕΕ, συν τη Νορβηγία και την Ελβετία, προωθεί την ανταλλαγή ορθών πρακτικών και πληροφοριών ενώ αναπτύσσει εθελοντικές κοινές προσεγγίσεις.
• Η ΟΥΕ συμμετείχε στην αλλαγή της σύστασης συγκεκριμένων τροφίμων, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά το αλάτι, τα κορεσμένα λίπη και την προσθήκη ζάχαρης. Το 2011, συμφώνησε σε ένα πλαίσιο της ΕΕ για εθνικές πρωτοβουλίες σχετικά με επιλεγμένα θρεπτικά συστατικά (με βάση το μοντέλο του 2008 για τον επαναπροσδιορισμό της σύστασης μειώνοντας τα επίπεδα αλατιού στα τρόφιμα κατά 16% σε 4 χρόνια). Στη συνέχεια, καταβλήθηκαν προσπάθειες για τη μείωση των κορεσμένων λιπαρών από 5% έως το 2016 και κατά ένα επιπλέον 5% έως το 2020. Το 2015, αφιερώθηκαν προσπάθειες όσον αφορά πρόσο παράρτημα των πρόσθετων σακχάρων με στόχο την προώθηση της εθελοντικής μείωσης των πρόσθετων σακχάρων κατά 10% στα επεξεργασμένα τρόφιμα μέχρι το 2020.
• Το 2016, η ΟΥΕ συμφώνησε σε ένα σύστημα παρακολούθησης για τις εθνικές πρωτοβουλίες σχετικά με τον επαναπροσδιορισμό της σύστασης, το οποίο αποτέλεσε σημαντικό ορόσημο και συγκεκριμένο βήμα για την υποστήριξη της εθνικής δράσης. Οι προσπάθειες αυτές θα ωφελήσουν τελικά τους πολίτες κάθε φορά που ψωνίζουν στο σούπερ μάρκετ. Τα αποτελέσματα της εν εξελίξει κοινής δράσης για τη διατροφή και τη σωματική δραστηριότητα θα υποστηρίξουν επίσης την προσπάθεια αυτή, ενώ το 2017 αναμένονται περισσότερες εξελίξεις.
• Το 2014 η ΟΥΕ θέσπισε το ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης κατά της παιδικής παχυσαρκίας για την περίοδο 2014-2020, το οποίο έχει ως στόχο να ανακόψει την αύξηση της παιδικής παχυσαρκίας έως το 2020. Επί του παρόντος, διενεργείται ενδιάμεση αξιολόγηση.
• Το 2017, η ΟΥΕ συμμετείχε στην κατάρτιση και στην έγκριση των κατευθυντήριων γραμμών όσον αφορά τις δημόσιες συμβάσεις για την παροχή τροφίμων στα σχολεία.

Διεπιστημονική προσέγγιση

• Παρ’ όλο που η δημόσια υγεία βρίσκεται στο επίκεντρο του ζητήματος, η στρατηγική, πέρα από την έμφαση που αποδίδει στις εταιρικές σχέσεις σε όλα τα επίπεδα, επισημαίνει το γεγονός ότι η καταπολέμηση του υπερβολικού βάρους και της παχυσαρκίας απαιτεί μια συντονισμένη προσέγγιση, με τη συμμετοχή μιας σειράς τομέων πολιτικής. Παραδείγματα περιλαμβάνουν τα ακόλουθα:
  • Εκπαίδευση: ανάπτυξη εκστρατειών πληροφόρησης παιδιών και ενηλίκων·
  • Πολιτική καταναλωτών: παροχή σαφούς και ολοκληρωμένης πληροφόρησης στις επιλογές τροφίμων, π.χ. επισήμανση όσον αφορά τις τροφικές ιδιότητες·
  • Μάρκετινγκ: η οδηγία για τις υπηρεσίες οπτικοακουστικών μέσων ενθαρρύνει το υπεύθυνο μάρκετινγκ τροφίμων, ιδίως όσον αφορά τα παιδιά·
  • Άθληση: βελτίωση της πρόσβασης σε οργανωμένες αθλητικές δραστηριότητες και ενθάρρυνση της μεγαλύτερης συμμετοχής σε δραστηριότητες σωματικής άσκησης·
  • Πολεοδομία και ενεργός κινητικότητα: προώθηση της «ενεργού» μετακίνησης προς και από τον τόπο εργασίας, π.χ. μετάβαση στην εργασία με τα πόδια ή με ποδήλατο, καθώς και με τα μέσα μαζικής μεταφοράς·
  • Έρευνα: ανακάλυψη περισσότερων στοιχείων αναφορικά με τους παράγοντες που επηρεάζουν καθοριστικά την επιλογή των τροφών και της σωματικής άσκησης, ιδίως στο πλαίσιο της ΕΕ (Ορίζοντας 2020) και των εθνικών μηχανισμών χρηματοδότησης της έρευνας·
  • Γεωργία: διασφάλιση υγιεινών, πιο προσιτών και διαθέσιμων επιλογών για όλες τις ομάδες του πληθυσμού, ιδιαίτερα τα παιδιά·
  • Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο: η ΓΔ Υγείας και Ασφάλειας των Τροφίμων της Επιτροπής υλοποιεί πιλοτικά έργα που υποστηρίζουν την υγιεινή διατροφή σε ομάδες του πληθυσμού.

Διεθνής συνεργασία

Η Επιτροπή συνεργάζεται στενά με την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας για τη δημιουργία εγγράφων αναφοράς και μιας κοινής παρακαταθήκης για τη διατροφή και τη σωματική άσκηση.

Παρακολούθηση και αξιολόγηση πολιτικών

• Τα δεδομένα για την παχυσαρκία και το υπερβολικό βάρος παρακολουθούνται σε:
  • ευρύτερο επίπεδο, για την απόκτηση συνεκτικών και συγκρίσιμων δεδομένων όσον αφορά τους καθολικούς δείκτες προόδου στο πλαίσιο των ευρωπαϊκών βασικών δεικτών υγείας που συνδέονται με τη διατροφή και τη σωματική άσκηση·
  • επίπεδο χωρών, για την αξιολόγηση των τρεχουσών δραστηριοτήτων και του αντικτύπου τους·
  • επίπεδο των μεμονωμένων ενεργειών.
• Οι δραστηριότητες αξιολογούνται συστηματικά όσον αφορά τον αντίκτυπό τους, προκειμένου να αναγνωριστούν αυτές που αποφέρουν καλά αποτελέσματα.

Μεταπαρακολούθηση

Το έργο της πολιτικής για τη μείωση του υπερβολικού βάρους και της παχυσαρκίας στην Ευρώπη εξακολουθεί να επικεντρώνεται σε τομείς προτεραιότητας όπως:

• η μείωση της διατροφικής πρόσληψης αλατιού, κορεσμένων λιπαρών, τα trans λιπαρών και πρόσθετων σακχάρων·
• αύξηση της πρόσληψης φρούτων και λαχανικών·
• μείωση της έκθεσης και των επιπτώσεων των τροφίμων με υψηλή περιεκτικότητα σε αλάτι, κορεσμένα λιπαρά, trans λίπη και πρόσθετα σάκχαρα στα παιδιά·
• δημόσιες συμβάσεις τροφίμων·
• αύξηση της σωματικής δραστηριότητας και μείωση της καθιστικής συμπεριφοράς·
• αύξηση του ποσοστού του αποκλειστικού μητρικού θηλασμού κατά τη διάρκεια των πρώτων 6 μηνών·
• μείωση των ανισοτήτων στη διατροφή και τη σωματική δραστηριότητα μεταξύ των ομάδων του πληθυσμού.

ΠΛΑΙΣΙΟ

• Η κακή διατροφή και η έλλειψη σωματικής άσκησης επηρεάζουν άμεσα το προσδόκιμο και την ποιότητα ζωής εκατομμυρίων των πολιτών, καθώς και την αποτελεσματικότητα και τη βιωσιμότητα των συστημάτων υγείας. Έως και το 7 % των προϋπολογισμών για την υγεία της ΕΕ κάθε χρόνο δαπανώνται για ασθένειες που συνδέονται με την παχυσαρκία. Πρόσθετες δαπάνες προκύπτουν από την απώλεια παραγωγικότητας λόγω των προβλημάτων υγείας και των πρόωρων θανάτων (2,8 εκατομμύρια θάνατοι ετησίως από αιτίες που σχετίζονται με το υπερβολικό βάρος και την παχυσαρκία).
• Το 52 % των ενηλίκων στην ΕΕ είναι υπέρβαροι ή παχύσαρκοι και το 17 % είναι παχύσαρκοι. Η παχυσαρκία στους ενήλικες είναι ένας γνωστός παράγοντας κινδύνου διαφόρων σοβαρών χρόνιων ασθενειών όπως ο διαβήτης τύπου ΙΙ, οι καρδιαγγειακές παθήσεις και ορισμένες μορφές καρκίνου και συνιστά προβλέψιμη αιτία πρόωρου θανάτου.
• Η παιδική παχυσαρκία εγείρει ιδιαίτερη ανησυχία. Στην ΕΕ, 1 στα 3 παιδιά ηλικίας 6 έως 9 ετών είναι σήμερα υπέρβαρα ή παχύσαρκα. Αυτή είναι μια σημαντική αύξηση από το 2008, όταν 1 στα 4 παιδιά ήταν υπέρβαρα ή παχύσαρκα. Τα παιδιά που είναι υπέρβαρα ή παχύσαρκα είναι πολύ πιθανό να παραμείνουν στην ενήλικη ζωή. Τα παχύσαρκα παιδιά είναι πιο πιθανό αντιμετωπίζουν εκφοβισμό, θέματα αυτοπεποίθησης, κατάθλιψη και να έχουν χαμηλές σχολικές επιδόσεις.
• Για περισσότερες πληροφορίες, ανατρέξτε στα εξής:
  • Διατροφή και σωματική άσκηση στον δικτυακό τόπο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής
  • φυλλάδιο «Διατροφή και φυσική άσκηση — απαραίτητες διαδρομές για καλύτερη υγεία»
  • λίστα των χρηματοδοτούμενων έργων από την ΕΕ.

ΚΥΡΙΑ ΠΡΑΞΗ

Λευκή βίβλος για μια Ευρωπαϊκή Στρατηγική για θέματα υγείας που έχουν σχέση με τη Διατροφή, το Υπερβολικό Βάρος και την Παχυσαρκία [COM(2007) 279 τελικό, της 30.5.2007]

ΣΥΝΑΦΕΙΣ ΠΡΑΞΕΙΣ

Συμπεράσματα του Συμβουλίου για τη διατροφή και τη σωματική δραστηριότητα (ΕΕ C 213 της 8.7.2014, σ. 1-6)

Συμπεράσματα του Συμβουλίου για την επισιτιστική και διατροφική ασφάλεια

τελευταία ενημέρωση 13.03.2017