Αποδοτικότητα και ισότητα στο πλαίσιο των συστημάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης της ΕΕ

ΣΥΝΟΨΗ ΤΩΝ ΑΚΟΛΟΥΘΩΝ ΚΕΙΜΕΝΩΝ:

ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΑΡΘΡΩΝ ΤΩΝ ΣΥΝΘΗΚΩΝ;

Η ανακοίνωση έχει ως στόχο να υπογραμμισθεί η σημασία της αποδοτικότητας* και της ισότητας* στα συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι αποτελούν στοιχεία ζωτικής σημασίας για την ανάπτυξη της ανταγωνιστικότητας και της κοινωνικής συνοχής σε βάθος χρόνου. Απευθύνει έκκληση για ενίσχυση των μεταρρυθμίσεων και εισηγείται μέτρα που θα πρέπει να θέσουν σε εφαρμογή οι χώρες της ΕΕ.
Το άρθρο 9 της ΣΛΕΕ έχει ως στόχο την εξασφάλιση ότι οι πολιτικές και οι δράσεις της ΕΕ προάγουν υψηλό επίπεδο απασχόλησης, εκπαίδευσης, κατάρτισης και προστασίας της ανθρώπινης υγείας, επαρκή κοινωνική προστασία και καταπολέμηση του κοινωνικού αποκλεισμού.
Το άρθρο 165 της ΣΛΕΕ περιγράφει τους τρόπους με τους οποίους η ΕΕ μπορεί να συμβάλλει στην ανάπτυξη παιδείας υψηλού επιπέδου, ενθαρρύνοντας τη συνεργασία μεταξύ των χωρών μελών της. Μπορεί να υποστηρίξει και συμπληρώσει τη δράση τους, σεβόμενη πλήρως:
- την αρμοδιότητά τους για το περιεχόμενο της διδασκαλίας και την οργάνωση του εκπαιδευτικού συστήματος, καθώς και
- την πολιτιστική και γλωσσική τους πολυμορφία.

ΒΑΣΙΚΑ ΣΗΜΕΙΑ

Οι πολιτικές για την εκπαίδευση και την κατάρτιση μπορούν να έχουν σημαντικό θετικό αντίκτυπο σε οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο, οι ανισότητες, όμως, στην εκπαίδευση και την κατάρτιση συνεπάγονται και πολύ υψηλά κρυφά κόστη, συμπεριλαμβανομένων των απωλειών από τη φορολογία εισοδήματος, την αυξημένη ζήτηση ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης και το κόστος που συνεπάγονται τα υψηλότερα ποσοστά εγκληματικότητας. Οι πολιτικές, ωστόσο, που περιορίζουν τα συγκεκριμένα κόστη μπορούν να κομίσουν οφέλη τόσο σε επίπεδο ισότητας όσο και σε επίπεδο αποδοτικότητας.
Οι χώρες της ΕΕ μπορούν να μεγιστοποιήσουν τα οφέλη από τα συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισής τους, όταν λαμβάνουν αποφάσεις για τη μεταρρύθμιση του συστήματος, εξετάζοντας την ισότητα σε συνδυασμό με την αποδοτικότητα. Θα πρέπει να αναπτύξουν πολιτικές για το σύνολο της διά βίου μαθησιακής πορείας, ώστε όταν καθορίζουν τις χρηματοδοτικές προτεραιότητές τους να αφήνουν περιθώρια για μακροπρόθεσμο σχεδιασμό σε τοπικό και εθνικό επίπεδο.

Προσχολική εκπαίδευση: Έμφαση στη μάθηση σε μικρή ηλικία

Η προσχολική εκπαίδευση έχει τα μεγαλύτερα οφέλη όσον αφορά τις επιδόσεις και την κοινωνική προσαρμογή των παιδιών. Οι χώρες της ΕΕ θα πρέπει να επενδύσουν περισσότερο στην προσχολική εκπαίδευση ως βάση για περαιτέρω μάθηση, αποτρέποντας την πρόωρη εγκατάλειψη του σχολείου και αυξάνοντας, παράλληλα, την ισότητα ως προς τα αποτελέσματα και τα γενικά επίπεδα δεξιοτήτων. Η έλλειψη επενδύσεων στον τομέα της μάθησης σε μικρή ηλικία οδηγεί σε σημαντικά υψηλότερες επανορθωτικές δαπάνες μεταγενέστερα, κάτι που είναι λιγότερο αποδοτικό από οικονομική πλευρά και μπορεί να συσχετιστεί με αυξημένες δαπάνες προς τις πολιτικές για την καταπολέμηση της εγκληματικότητας, την υγεία, την ανεργία και άλλες κοινωνικές πολιτικές.
Τα προγράμματα που εστιάζονται στη μάθηση, καθώς και στην απόκτηση προσωπικών και κοινωνικών ικανοτήτων τείνουν να έχουν καλύτερα αποτελέσματα και μεγαλύτερη συνεχιζόμενη επίδραση σε όλη τη διάρκεια ζωής των ατόμων, ενώ ουσιαστικής σημασίας είναι και η ενεργή συμμετοχή των γονέων. Η παροχή ειδικά εκπαιδευμένων δασκάλων προσχολικής εκπαίδευσης θα πρέπει να βελτιωθεί σε πολλές χώρες της ΕΕ.

Πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση: καλύτερης ποιότητας βασική εκπαίδευση για όλους

Τα συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης θα πρέπει να παρέχουν τη στοιχειώδη εκπαίδευση και τις βασικές ικανότητες που όλοι χρειάζονται, ωστόσο οι συγκεκριμένες παροχές είναι ιδιαιτέρως σημαντικές για ορισμένες ομάδες μειονεκτούντων ατόμων, καθώς και σε περιπτώσεις που οι χώρες της ΕΕ καλύπτουν τις ανάγκες μεγάλου αριθμού μεταναστών και εθνικών μειονοτήτων.
Από την πλειονότητα των ερευνών προκύπτει ότι η κατηγοριοποίηση* μαθητών από μικρή ηλικία επιδεινώνει τις αρνητικές συνέπειες του κοινωνικοοικονομικού υπόβαθρου στο μορφωτικό επίπεδο και δεν βοηθάει στην αύξηση της αποδοτικότητας μακροπρόθεσμα. Η αναβολή της κατηγοριοποίησης μέχρι την ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, σε συνδυασμό με τη δυνατότητα μετακίνησης μεταξύ σχολείων, μπορεί να περιορίσει το διαχωρισμό και να προωθήσει την ισότητα χωρίς να μειώνει την αποδοτικότητα.
Η τοπική αυτονομία για τα ιδρύματα και τα κεντρικά συστήματα ελέγχου των μαθησιακών αποτελεσμάτων μπορεί να βελτιώσει τις επιδόσεις των μαθητών, θα πρέπει, ωστόσο, να έχει πλήρως αφομοιωθεί η έννοια της απόλυτης προσήλωσης στην ισότητα.
Οι σημαντικότεροι παράγοντες της αποδοτικότητας και της ισότητας είναι η ποιότητα, η πείρα και η κινητροδότηση των δασκάλων, οι οποίοι συμβάλλουν καθοριστικά στην εξασφάλιση συμμετοχής των πλέον μειονεκτούντων ατόμων. Η ανάπτυξη πολιτικών προσλήψεων, οι οποίες να εξασφαλίζουν υψηλής ποιότητας διδασκαλία στους μειονεκτούντες μαθητές, θα πρέπει να αποτελεί προτεραιότητα.

Τριτοβάθμια εκπαίδευση: περισσότερες επενδύσεις και διεύρυνση συμμετοχής

Η δωρεάν πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση δεν εξασφαλίζει απαραίτητα την ισότητα. Για την ενίσχυση τόσο της αποδοτικότητας όσο και της ισότητας, οι χώρες της ΕΕ θα πρέπει να δημιουργούν τις κατάλληλες συνθήκες και κίνητρα ώστε να προσελκύονται υψηλότερες επενδύσεις από δημόσιες και ιδιωτικές πηγές, συμπεριλαμβανομένων, όπου κρίνεται αναγκαίο, των διδάκτρων σε συνδυασμό με συνοδευτικά χρηματοδοτικά μέτρα για τους μειονεκτούντες.
Τα ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης θα πρέπει να παρέχουν ένα εύρος μαθημάτων και κινήτρων μεγαλύτερης ποικιλομορφίας, προκειμένου να ανταποκρίνονται στις ολοένα και πιο διαφοροποιούμενες κοινωνικές και οικονομικές ανάγκες.
Οι χώρες της ΕΕ θα πρέπει να δημιουργήσουν ποικίλες και σαφείς κατευθύνσεις μέσω της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης οδηγώντας σε περαιτέρω δυνατότητες μάθησης και απασχόλησης. Θα πρέπει επίσης να βελτιώσουν τα δημόσια προγράμματα κατάρτισης για ανέργους και μειονεκτούντες εκπαιδευόμενους.

Ενέργειες της ΕΕ

Οι χώρες της ΕΕ έχουν τον βασικό ρόλο στην αντιμετώπιση των εν λόγω προκλήσεων, η δε ΕΕ διασφαλίζει ότι τα διαφορετικά συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης επωφελούνται από την ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών, ιδίως στο πλαίσιο της προσχολικής εκπαίδευσης.
Το πρόγραμμα διά βίου μάθησης στηρίζει την κινητικότητα εκατομμυρίων ατόμων, παρέχοντάς τους νέες δεξιότητες και βοηθώντας τους να προσαρμοστούν στην ευρωπαϊκή αγορά εργασίας, ενώ παράλληλα αξιοποιεί τα διαρθρωτικά ταμεία της ΕΕ που στηρίζουν τις μεταρρυθμίσεις του συστήματος και τα σχέδια για την ανάπτυξη της παροχής εκπαίδευσης και κατάρτισης.

ΓΕΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

Η αποδοτικότητα και η ισότητα αποτελούν κύρια σημεία των μέτρων που έλαβε η ΕΕ για την εκπλήρωση των στόχων της, όπως το πρόγραμμα της Λισαβόνας, και το πιο πρόσφατο, στρατηγική «Ευρώπη 2020», με σκοπό την προώθηση της ανάπτυξης και της απασχόλησης.

ΒΑΣΙΚΟΙ ΟΡΟΙ

Αποδοτικότητα: η σχέση μεταξύ εισροών και εκροών σε μια διαδικασία. Τα συστήματα είναι αποδοτικά όταν οι εισροές παράγουν τις μέγιστες εκροές. Τα εκπαιδευτικά συστήματα μετρούν συνήθως την αποδοτικότητα μέσω της διεξαγωγής δοκιμών και εξετάσεων, ενώ η αποδοτικότητά τους σε σχέση με την ευρύτερη κοινωνία και την οικονομία υπολογίζεται με βάση το ιδιωτικό και το κοινωνικό όφελος που αναμένεται να προκύψει.

Ισότητα: ο βαθμός στον οποίο τα άτομα μπορούν να εκμεταλλευτούν τις ευκαιρίες, την πρόσβαση, τη μεταχείρισή τους και τα αποτελέσματα στο πλαίσιο της εκπαίδευσης και της κατάρτισης. Τα εκπαιδευτικά συστήματα που προάγουν την ισότητα διασφαλίζουν ότι τα αποτελέσματα είναι ανεξάρτητα από το κοινωνικοοικονομικό υπόβαθρο και άλλους παράγοντες που προσδιορίζουν τα εκπαιδευτικά μειονεκτήματα όπως το φύλο, το καθεστώς εθνοτικής μειονότητας, την αναπηρία και άλλες περιφερειακές ανισότητες και λαμβάνουν υπόψη τις ειδικές μαθησιακές ανάγκες του κάθε ατόμου.

Κατηγοριοποίηση: ο διαχωρισμός των παιδιών σε ξεχωριστά σχολεία βάσει των ικανοτήτων που επιδεικνύουν πριν από την ηλικία των 13 ετών. Αν και δεν συνεπάγεται αναγκαστικό διαχωρισμό μεταξύ θεωρητικής και επαγγελματικής κατεύθυνσης, αυτό ακριβώς τείνει να γίνεται στην πράξη. Αυτός ο ορισμός δεν περιλαμβάνει την «ομαδοποίηση», σύμφωνα με την οποία το σχολικό πρόγραμμα προσαρμόζεται σε διάφορες ομάδες παιδιών με βάση τις ικανότητές τους, εντός του ίδιου σχολείου.

ΒΑΣΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Ενοποιημένη απόδοση της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης — Μέρος πρώτο — Οι αρχές — Τίτλος II — Διατάξεις γενικής εφαρμογής — Άρθρο 9 (ΕΕ C 202 της 7.6.2016, σ. 53)

Ενοποιημένη απόδοση της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης — Μέρος τρίτο — Οι εσωτερικές πολιτικές και δράσεις της Ένωσης — Τίτλος XII — Παιδεία, επαγγελματική εκπαίδευση, νεολαία και αθλητισμός — Άρθρο 165 (πρώην άρθρο 149 της ΣΕΚ) (ΕΕ C 202 της 7.6.2016, σ. 120-121)

Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο — Αποδοτικότητα και ισότητα στο πλαίσιο των ευρωπαϊκών συστημάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης [COM(2006) 481 τελικό της 8.9.2006]

ΣΥΝΑΦΗ ΚΕΙΜΕΝΑ

Κοινή έκθεση για το 2015 του Συμβουλίου και της Επιτροπής σχετικά με την εφαρμογή του στρατηγικού πλαισίου για την ευρωπαϊκή συνεργασία στον τομέα της εκπαίδευσης και της κατάρτισης (ΕΚ 2020) — Νέες προτεραιότητες για την ευρωπαϊκή συνεργασία στον τομέα της εκπαίδευσης και της κατάρτισης (ΕΕ C 417 της 15.12.2015, σ. 25-35)

Συμπεράσματα του Συμβουλίου για την προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα: παροχή σε όλα τα παιδιά μας του καλύτερου δυνατού ξεκινήματος για τον κόσμο του αύριο (ΕΕ C 175 της 15.6.2011, σ. 8-10)

Ανακοίνωση της Επιτροπής— Προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα: Παροχή σε όλα τα παιδιά μας του καλύτερου δυνατού ξεκινήματος για τον κόσμο του αύριο [COM(2011) 66 τελικό της 17.2.2011]

Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, της 27ης Σεπτεμβρίου 2007, σχετικά με την αποδοτικότητα και την ισότητα στο πλαίσιο των ευρωπαϊκών συστημάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης [2007/2113(INI)] (ΕΕ C 219E της 28.8.2008, σ. 300-306)

Γνωμοδότηση της Επιτροπής των Περιφερειών με θέματα «Αποδοτικότητα και ισότητα στο πλαίσιο των ευρωπαϊκών συστημάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης» και «Ευρωπαϊκό πλαίσιο επαγγελματικών προσόντων για τη διά βίου μάθηση» (ΕΕ C 146 της 30.6.2007, σ. 77-84)

τελευταία ενημέρωση 22.03.2018