Οι ενισχυμένες συνεργασίες

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Οι ενισχυμένες συνεργασίες οργανώνονται από τα κράτη μέλη στα πλαίσια των ευρωπαϊκών πολιτικών. Επιτρέπουν στα συμμετέχοντα κράτη να οργανώσουν μία εκτενέστερη συνεργασία από αυτή που προβλεπόταν αρχικά από τις Συνθήκες για την εκάστοτε πολιτική. Οι ενισχυμένες συνεργασίες πραγματοποιούνται στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μέσω των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων και διαδικασιών.

Έτσι, οι ενισχυμένες συνεργασίες αποσκοπούν στην επίσπευση της ευρωπαϊκής οικοδόμησης για τα πιο φιλόδοξα κράτη μέλη. Ωστόσο, αυτό δεν αποκλείει τα άλλα κράτη μέλη που ενδεχομένως θα θελήσουν να ακολουθήσουν το παράδειγμά των πιο φιλόδοξων κρατών μελών σε επόμενο στάδιο.

Οι ενισχυμένες συνεργασίες μπορούν να θεσπιστούν στo πλαίσιo όλων των ευρωπαϊκών πολιτικών, πλην εκείνων για τις οποίες η ΕΕ διαθέτει αποκλειστικές αρμοδιότητες.

ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ

Οι ενισχυμένες συνεργασίες πρέπει να ενισχύουν τη διαδικασία ολοκλήρωσης της Ένωσης και όχι να θίγουν την εσωτερική αγορά ούτε την οικονομική και κοινωνική συνοχή της Ένωσης. Η Συνθήκη της Λισσαβόνας ορίζει το ελάχιστο όριο των εννέα κρατών μελών για την καθιέρωση ενισχυμένης συνεργασίας.

Οι ενισχυμένες συνεργασίες είναι ανοικτές, κατά την καθιέρωσή τους, σε όλα τα κράτη μέλη. Είναι επίσης ανοικτές οποτεδήποτε, υπό την επιφύλαξη της τήρησης από το εν λόγω κράτος μέλος των αποφάσεων που έχουν ληφθεί στο πλαίσιο της ενισχυμένης συνεργασίας. Η Επιτροπή και τα κράτη μέλη φροντίζουν να ενθαρρύνουν τη συμμετοχή του μεγαλύτερου δυνατού αριθμού κρατών μελών.

Οι πράξεις που υιοθετούνται στο πλαίσιο ενισχυμένης συνεργασίας δεν αποτελούν τμήμα του κεκτημένου της Ένωσης. Θα εφαρμόζονται μόνον από τα κράτη μέλη που συμμετέχουν σε αυτή.

Το Συμβούλιο και η Επιτροπή εξασφαλίζουν τη συνοχή των δράσεων που αναλαμβάνονται στο πλαίσιο της ενισχυμένης συνεργασίας με τις λοιπές πολιτικές και δράσεις της Ένωσης.

Η συνθήκη της Λισσαβόνας επιτρέπει την εφαρμογή μεταβατικών ρητρών στις ενισχυμένες συνεργασίες, πλην για τις αποφάσεις που έχουν στρατιωτικές επιπτώσεις ή επιπτώσεις στον τομέα της άμυνας. Αυτές οι μεταβατικές ρήτρες επιτρέπουν τη μετάβαση από την ομοφωνία στην ειδική πλειοψηφία ή από την ειδική νομοθετική διαδικασία στη συνήθη νομοθετική διαδικασία.

ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΕΝΕΡΓΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΩΝ ΕΝΙΣΧΥΜΕΝΩΝ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΩΝ

Η διαδικασία αυτή αφορά όλες τις ενισχυμένες συνεργασίες πλην εκείνων που θεσπίζονται στο πλαίσιο της κοινής εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφαλείας.

Τα κράτη μέλη που προτίθενται να καθιερώσουν ενισχυμένη συνεργασία απευθύνουν το αίτημά τους στην Επιτροπή, η οποία στη συνέχεια υποβάλλει στο Συμβούλιο σχετική πρόταση. Αφού λάβει το πράσινο φως από το Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο μπορεί να εγκρίνει την καθιέρωση της ενισχυμένης συνεργασίας

Κάθε κράτος μέλος που επιθυμεί να συμμετάσχει σε υπό εξέλιξη ενισχυμένη συνεργασία υποβάλλει σχετικό αίτημα στην Επιτροπή και το Συμβούλιο. Η Επιτροπή αποφασίζει αρχικά κατά πόσο θα επιτρέψει στο κράτος μέλος να συμμετάσχει στην ενισχυμένη συνεργασία. Σε περίπτωση επανειλημμένης αρνήσεως εκ μέρους της Επιτροπής, το κράτος μέλος μπορεί να υποβάλει το θέμα στο Συμβούλιο, το οποίο αποφαίνεται ως προς το αίτημα.

ΕΙΔΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΕΦΑΡΜΟΣΤΕΑ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΗ ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ (ΚΕΠΠΑ)

Αντίθετα προς τη γενική διαδικασία, οι ενισχυμένες συνεργασίες στον τομέα της ΚΕΠΠΑ δεν αποτελούν αντικείμενο πρότασης της Επιτροπής ούτε έγκρισης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Ουσιαστικά, η απόφαση για την ενεργοποίηση τέτοιων συνεργασιών λαμβάνεται από το Συμβούλιο. Το τελευταίο εγκρίνει ή απορρίπτει την ενισχυμένη συνεργασία που αιτούνται τα ενδιαφερόμενα κράτη μέλη. Σε αυτήν την περίπτωση, αποφασίζει με ομόφωνη ψηφοφορία. Εξάλλου, απαραίτητη είναι η γνώμη της Επιτροπής και του ύπατου εκπροσώπου της Ένωσης για θέματα εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφαλείας, ενώ το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, από την πλευρά του, απλά ενημερώνεται για το αίτημα.

ΟΙ ΕΝΙΣΧΥΜΕΝΕΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΕΣ ΣΕ ΘΕΜΑΤΑ ΑΜΥΝΑΣ

Η συνθήκη της Λισσαβόνας θέσπισε τρία είδη συνεργασίας ειδικά για τον τομέα της άμυνας.

Όσα κράτη μέλη το επιθυμούν, μπορούν να θεσμοθετήσουν μία μόνιμη διαρθρωμένη συνεργασία. Σε τέτοια περίπτωση, δεσμεύονται να συμμετέχουν σε ευρωπαϊκά προγράμματα στρατιωτικού εξοπλισμού και να παρέχουν μάχιμες μονάδες για αποστολές που αναλαμβάνονται στα πλαίσια της ΕΕ. Η διαδικασία στον τομέα αυτό είναι ευέλικτη: δεν απαιτείται κατώτερος αριθμός κρατών μελών και το Συμβούλιο εγκρίνει τη μόνιμη διαρθρωμένη συνεργασία με ειδική πλειοψηφία.

Τα κράτη μέλη μπορούν επίσης να συμμετέχουν σε ορισμένες αποστολές που εμπίπτουν στην κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφαλείας. Πρόκειται για τις αποστολές στις οποίες αναφέρεται το άρθρο 43 της συνθήκης για την ΕΕ, όπως για παράδειγμα οι ανθρωπιστικές αποστολές ή οι αποστολές διατήρησης της ειρήνης. Τέτοιου είδους συνεργασίες μεταξύ κρατών μελών θα πρέπει να αποτελούν αντικείμενο ομόφωνης απόφασης του Συμβουλίου.

Τέλος, ο νέος Ευρωπαϊκός Οργανισμός Άμυνας παρέχει πλαίσιο συνεργασίας στα κράτη μέλη που επιθυμούν να βελτιώσουν τις στρατιωτικές τους δυνατότητες. Ο Οργανισμός αυτός είναι ανοιχτός προς όλα τα κράτη μέλη που επιθυμούν να συμμετάσχουν σε αυτόν.

ΡΗΤΡΕΣ ΕΠΙΣΠΕΥΣΗΣ ΣΕ ΠΟΙΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΑΣΤΥΝΟΜΙΚΕΣ ΥΠΟΘΕΣΕΙΣ

Η συνθήκη της Λισσαβόνας διευκολύνει τη χρήση ενισχυμένων συνεργασιών στον τομέα δικαστικής συνεργασίας σε ποινικές υποθέσεις. Έτσι, η διαδικασία ενεργοποίησης καθίσταται πιο ευέλικτη όταν ένα κράτος μέλος επικαλείται τη ρήτρα συγκράτησης για να εκφράσει την αντίθεσή του στην έγκριση νομοθετικής πράξης στον τομέα αυτόν. Σε τέτοια περίπτωση καθιερώνεται αυτεπαγγέλτως ενισχυμένη συνεργασία βάσει του εν λόγω νομοθετικού σχεδίου, εφόσον συμμετέχουν σε αυτήν τουλάχιστον εννέα κράτη μέλη. Η ρήτρα αυτή, γνωστή ως “επίσπευσης", αντισταθμίζει τη ρήτρα “συγκράτησης”.

Εξάλλου, θεσπίστηκαν δύο άλλες ρήτρες επίσπευσης για τη σύσταση Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας, καθώς και για την αστυνομική συνεργασία. Και στις δύο περιπτώσεις, απαιτούνται τουλάχιστον εννέα κράτη μέλη για τη καθιέρωση ενισχυμένης συνεργασίας. Σε αυτή την περίπτωση, για την έγκριση τέτοιας συνεργασίας δεν απαιτείται ούτε πρόταση της Επιτροπής ούτε ψηφοφορία του Συμβουλίου.

Ημερομηνία τελευταίας τροποποίησης: 15.03.2010