Το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Ο ρόλος του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης παραμένει αμετάβλητος. Το Συμβούλιο έχει από κοινού με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο νομοθετικές και δημοσιονομικές αρμοδιότητες, και ασκεί επίσης καθήκοντα χάραξης και συντονισμού πολιτικών. Αντίθετα, η συνθήκη της Λισσαβόνας επιφέρει ουσιαστικές αλλαγές όσον αφορά την οργάνωση των εργασιών και την εσωτερική δομή του Συμβουλίου.

Οι συνθήκες του Άμστερνταμ και της Νίκαιας είχαν ήδη τροποποιήσει σε μεγάλο βαθμό το σύστημα ψηφοφορίας του Συμβουλίου, προκειμένου να το προσαρμόσουν στις διαδοχικές διευρύνσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ). Το σύστημα στάθμισης των ψήφων καταργείται και αντικαθίσταται από ένα νέο σύστημα διπλής πλειοψηφίας. Εξάλλου, η συνθήκη της Λισσαβόνας βελτιώνει τη διαφάνεια του Συμβουλίου με την προσθήκη πληθώρας διατάξεων αναφορικά με τις συνθέσεις του και την προεδρία του.

ΝΕΟΣ ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΙΔΙΚΗΣ ΠΛΕΙΟΨΗΦΙΑΣ

Η διαδικασία λήψης αποφάσεων εντός του Συμβουλίου αλλάζει ουσιαστικά. Οι προηγούμενες τροποποιητικές συνθήκες είχαν θεσπίσει ένα σύστημα στάθμισης των ψήφων. Κάθε κράτος μέλος διέθετε συγκεκριμένο αριθμό ψήφων, ανάλογα με τη δημογραφική βαρύτητά του. Έτσι, λαμβανόταν απόφαση μόνον εφόσον επιτυγχανόταν συγκεκριμένο όριο ψήφων από μία πλειοψηφία κρατών μελών. Από την 1η Ιανουαρίου 2007, η ειδική πλειοψηφία επιτυγχανόταν, επομένως, εάν συγκεντρωνόταν 255 ψήφοι επί 345, από τουλάχιστον 14 κράτη μέλη. Η στάθμιση των ψήφων στο Συμβούλιο ευνοεί την αντιπροσωπευτικότητα των μικρών κρατών μελών σε σχέση με τα μεγάλα κράτη μέλη και αποτελεί συχνά αντικείμενο μακρών διαπραγματεύσεων.

Η συνθήκη της Λισσαβόνας απλουστεύει το σύστημα προκειμένου να βελτιώσει την αποτελεσματικότητά του. Καταργεί τη στάθμιση των ψήφων και καθιερώνει ένα σύστημα διπλής πλειοψηφίας για τη λήψη αποφάσεων. Στο εξής, η ειδική πλειοψηφία θα επιτυγχάνεται εφόσον συγκεντρώνει τουλάχιστον το 55% των κρατών μελών που αντιπροσωπεύουν τουλάχιστον το 65% του πληθυσμού της ΕΕ. Εφόσον το Συμβούλιο δεν αποφασίζει επί προτάσεως της Επιτροπής, η ειδική πλειοψηφία πρέπει να συγκεντρώνει τουλάχιστον το 72% των κρατών μελών που αντιπροσωπεύουν τουλάχιστον το 65% του πληθυσμού. Συνεπώς, ένα τέτοιο σύστημα απονέμει μία ψήφο σε κάθε κράτος μέλος, λαμβάνοντας παράλληλα υπόψη τη δημογραφική βαρύτητα του καθενός. Η συνθήκη της Λισσαβόνας προβλέπει επίσης ότι για το σχηματισμό μειοψηφίας αρνησικυρίας χρειάζονται τουλάχιστον τέσσερα κράτη μέλη που να αντιπροσωπεύουν άνω του 35% του πληθυσμού της ΕΕ.

Αυτό το νέο σύστημα ψηφοφορίας με ειδική πλειοψηφία θα τεθεί σε ισχύ από την 1η Νοεμβρίου 2014. Ωστόσο, έως την 31η Μαρτίου 2017, κάθε κράτος μέλος θα δύναται, κατά περίπτωση, να ζητήσει να ληφθεί απόφαση σύμφωνα με τους κανόνες σε ισχύ πριν την 1η Νοεμβρίου 2014 (δηλαδή σύμφωνα με την ειδική πλειοψηφία όπως αυτή ορίζεται από τη συνθήκη της Νίκαιας).

Εξάλλου, τα κράτη μέλη θα δύνανται να ζητήσουν την εφαρμογή του «συμβιβασμού των Ιωαννίνων» που καθιερώθηκε από τη συνθήκη της Λισσαβόνας στη δήλωση αριθ. 7. Το σύστημα αυτό επιτρέπει σε μία ομάδα κρατών μελών να γνωστοποιήσει την αντίθεσή της σε ένα κείμενο, ακόμη και αν η ομάδα αυτή δεν είναι αρκετά μεγάλη ώστε να αποτελέσει μειοψηφία αρνησικυρίας. Στην περίπτωση αυτή, η εν λόγω ομάδα κρατών μελών γνωστοποιεί στο Συμβούλιο την αντίθεσή της στην έκδοση αυτής της πράξης. Στη συνέχεια, το Συμβούλιο κάνει ό,τι είναι δυνατόν για να καταλήξει σε μια ικανοποιητική λύση που θα καθησυχάζει τις ανησυχίες που εξέφρασε η ομάδα κρατών μελών. Εξάλλου, οι συσκέψεις αυτές του Συμβουλίου πραγματοποιούνται εντός ευλόγου προθεσμίας και χωρίς να θίγονται τα υποχρεωτικά χρονικά όρια που ορίζει το δίκαιο της Ένωσης. Έτσι, ο «συμβιβασμός των Ιωαννίνων» παραμένει πάνω απ’ όλα ένας πολιτικός συμβιβασμός που εκφράζει τη βούληση του Συμβουλίου να επιτυγχάνεται συμφωνία που να ικανοποιεί όσο το δυνατόν περισσότερα κράτη μέλη πάνω στα σημαντικά θέματα.

Οι συνθήκες του Άμστερνταμ και της Νίκαιας είχαν διευρύνει σε μεγάλο βαθμό το πεδίο εφαρμογής τής ψηφοφορίας με ειδική πλειοψηφία. Η συνθήκη της Λισσαβόνας καθιερώνει αυτήν την τάση. Το Συμβούλιο αποφασίζει στο εξής με ειδική πλειοψηφία, εκτός από τις περιπτώσεις στις οποίες οι συνθήκες προβλέπουν άλλη διαδικασία. Συγκεκριμένα, το σύστημα ψηφοφορίας με ειδική πλειοψηφία επεκτείνεται σε νέους τομείς όπως η κοινή πολιτική σε θέματα ασύλου, ο πολιτισμός ή ο αθλητισμός.

ΣΥΝΘΕΣΕΙΣ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ

Με γνώμονα τη διαφάνεια, η συνθήκη της Λισσαβόνας διευκρινίζει και επεξηγεί τον τρόπο λειτουργίας του Συμβουλίου. Το τελευταίο συνεδριάζει με διαφορετικές συνθέσεις, στο πλαίσιο των οποίων συνέρχονται οι αρμόδιοι υπουργοί των κρατών μελών. Στο εξής, αυτή η πρακτική περιλαμβάνεται στη συνθήκη για την ΕΕ. Η Συνθήκη κάνει ρητή αναφορά σε δύο συνθέσεις του Συμβουλίου:

• το Συμβούλιο Γενικών Υποθέσεων, υπεύθυνο να εξασφαλίζει τη συνοχή των εργασιών των διαφόρων συνθέσεων του Συμβουλίου και να προετοιμάζει τις συνόδους του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου˙
• το Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων που χαράζει την εξωτερική πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο εγκρίνει, με ειδική πλειοψηφία, τον κατάλογο των άλλων συνθέσεων υπό τις οποίες μπορεί να συνεδριάζει το Συμβούλιο.

Η συνθήκη της Λισσαβόνας βελτιώνει, επίσης, τη διαφάνεια ως προς τη λήψη αποφάσεων στα πλαίσια του Συμβουλίου. Όπως και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο συνεδριάζει στο εξής δημόσια κατά τη συζήτηση και ψηφοφορία ενός σχεδίου νομοθετικής πράξης.

ΠΡΟΕΔΡΙΑ ΤΩΝ ΔΙΑΦΟΡΩΝ ΣΥΝΘΕΣΕΩΝ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ

Η προεδρία όλων των συνθέσεων του Συμβουλίου εξακολουθεί να ασκείται από αντιπροσώπους των κρατών μελών βάσει συστήματος ισότιμης εναλλαγής. Το Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων αποτελεί εξαίρεση, καθώς η προεδρία του ασκείται από τον ύπατο εκπρόσωπο της ΕΕ για θέματα εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής προστασίας. Εξάλλου, οι λεπτομέρειες σχετικά με την άσκηση της προεδρίας του Συμβουλίου καθορίζονται με την απόφαση αριθ. 2009/881/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου.

ΑΝΑΚΕΦΑΛΑΙΩΤΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ

Ημερομηνία τελευταίας τροποποίησης: 24.12.2009