Κοινωνική πολιτική

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Μεταξύ των αλλαγών που επιφέρει η συνθήκη του Άμστερνταμ στην κοινωνική πολιτική της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, αρμόζει να υπογραμμιστεί η σημασία της ένταξης μιας ενισχυμένης κοινωνικής συμφωνίας στο πλαίσιο της συνθήκης για την ίδρυση της ΕΚ. Στο εξής, όλες οι οδηγίες που εγκρίνονται από τις 14 χώρες που υπέγραψαν αυτή τη συμφωνία επεκτείνονται και στο ΗΒ.

Αυτή η "επανένωση των 15" αποκαθιστά την ενότητα και τη συνοχή της κοινωνικής πολιτικής της Κοινότητας. Θα πρέπει να επιτρέψει τη συχνότερη χρήση των διατάξεων της συνθήκης για την ίδρυση της ΕΚ από κοινωνική άποψη και τη διεύρυνση των τομέων δράσης αυτής της κοινοτικής πολιτικής. Ως προς την ουσία, η ένταξη της κοινωνικής συμφωνίας τροποποιεί τις διατάξεις του κειμένου της. Εντούτοις, ορισμένες διατάξεις ενισχύθηκαν κυρίως αυτές που αφορούν την ισότητα ευκαιριών και την καταπολέμηση του κοινωνικού αποκλεισμού.

ΟΙ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ

Η νέα συνθήκη προβλέπει τη συγχώνευση των δύο νομικών βάσεων στις οποίες στηριζόταν μέχρι σήμερα η κοινωνική πολιτική:

της συνθήκης για την ίδρυση της ΕΚ, που περιέχει διατάξεις σχετικά με όλα τα κράτη μέλη (τίτλος XI, πρώην τίτλος VIΙΙ)·
της κοινωνικής συμφωνίας της συνημμένης στο πρωτόκολλο σχετικά με την κοινωνική πολιτική, η οποία περιέχει διατάξεις που αφορούν τα 14 κράτη μέλη που την υπέγραψαν.

Το άρθρο 136 (πρώην άρθρο 117) υπενθυμίζει ότι η κοινωνική πολιτική υπάγεται στην από κοινού αρμοδιότητα της ΕΚ και των κρατών μελών. Εντούτοις, έστω και αν ο κύριος ρόλος της Κοινότητας είναι να υποστηρίζει και να συμπληρώνει τη δράση των κρατών μελών, η ένταξη της κοινωνικής συμφωνίας επεκτείνει ουσιαστικά τις αρμοδιότητές της στον εν λόγω τομέα.

Επιπλέον, η Κοινότητα και τα κράτη μέλη όρισαν κοινωνικά δικαιώματα που κρίνονται θεμελιώδη με βάση δύο κείμενα:

τον Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Χάρτη που υπογράφηκε στο Τουρίνο στις 18.10.1961 και
τον Κοινοτικό Χάρτη των Θεμελιωδών Κοινωνικών Δικαιωμάτων των Εργαζομένων του 1989.

Αυτά τα θεμελιώδη κοινωνικά δικαιώματα αφορούν κυρίως την απασχόληση, τις συνθήκες διαβίωσης και εργασίας, την κοινωνική προστασία, τον κοινωνικό διάλογο και την καταπολέμηση των διαφόρων μορφών αποκλεισμού.

Η ΕΝΤΑΞΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΣΥΜΦΩΝΙΑΣ

Μια κοινωνική συμφωνία είχε συναφθεί στη διάρκεια της διακυβερνητικής διάσκεψης σχετικά με την πολιτική ένωση το 1992. Το ΗΒ δεν θέλησε να συμμετάσχει. Εντούτοις, τα 12 κράτη μέλη εκείνης της εποχής ενέκριναν ένα πρωτόκολλο, συνημμένο στη συνθήκη του Μάστριχτ, που επιτρέπει στα 11 υπόλοιπα κράτη μέλη να εφαρμόζουν, χωρίς το ΗΒ, ένα πιο φιλόδοξο κείμενο από το κεφάλαιο που αφορά την κοινωνική πολιτική στην Κοινότητα. Αυτό το κείμενο βασιζόταν στον Κοινοτικό Χάρτη που εγκρίθηκε ο 1989 από όλα τα κράτη μέλη εκτός του ΗΒ.

Αυτό το πρωτόκολλο σχετικά με την κοινωνική πολιτική καταργήθηκε και η κοινωνική συμφωνία εντάχθηκε στις διατάξεις του τίτλου ΧΙ της συνθήκης για την ίδρυση της ΕΚ. Η ΕΚ μπορεί στο εξής να ενεργεί ή να ενισχύει τη δράση της στους ακόλουθους τομείς:

βελτίωση του περιβάλλοντος εργασίας για την προστασία της υγείας και της ασφάλειας των εργαζομένων·
συνθήκες εργασίας·
πληροφόρηση και διαβούλευση των εργαζομένων·
ένταξη των ατόμων των αποκλεισμένων από την αγορά εργασίας·
ισότητα μεταχείρισης μεταξύ ανδρών και γυναικών.

Σ' αυτό τον κατάλογο, που ήδη εμφαίνεται στην κοινωνική συμφωνία, η συνθήκη του Άμστερνταμ προσθέτει τη δυνατότητα θέσπισης μέτρων που να παρέχουν κίνητρα για την καταπολέμηση ειδικά του κοινωνικού αποκλεισμού.

Εντούτοις, όπως και κατά το παρελθόν, τα θέματα των αμοιβών, του δικαιώματος του συνεταιρίζεσθαι, της απεργίας ή της ανταπεργίας δεν αντιμετωπίζονται σε κοινοτικό επίπεδο.

Η επέκταση της συναπόφασης σε ορισμένους τομείς

Εάν το πεδίο δράσης της Κοινότητας διευρυνθεί σχετικά λίγο, η νομοθετική διαδικασία εντούτοις τροποποιείται για τους τομείς που αναφέρονται παραπάνω. Λαμβάνοντας υπόψη τις συνθήκες που επικρατούν και τις τεχνικές ρυθμίσεις που ισχύουν σε κάθε κράτος μέλος, το Συμβούλιο εκδίδει οδηγίες με ενισχυμένη πλειοψηφία σύμφωνα με τη διαδικασία συναπόφασης ύστερα από διαβούλευση με την Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή Περιφερειών.

Εξάλλου, το Συμβούλιο θεσπίζει μέτρα σύμφωνα με την ίδια διαδικασία με σκοπό την ενθάρρυνση της συνεργασίας μεταξύ των κρατών μελών για την ανάπτυξη των ανταλλαγών πληροφοριών, την προώθηση καινοτόμων προσεγγίσεων και την αξιολόγηση των εμπειριών με σκοπό την καταπολέμηση του κοινωνικού αποκλεισμού.

Η διατήρηση της ομοφωνίας για τους υπόλοιπους τομείς

Οι ακόλουθοι τομείς, που ορίζονται στην κοινωνική συμφωνία, θα εισαχθούν στον τίτλο XI. Η διαδικασία λήψης αποφάσεων παραμένει αμετάβλητη. Το Συμβούλιο αποφασίζει ομόφωνα κατόπιν πρότασης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ύστερα από διαβούλευση με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και την Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή. Μόνη τροποποίηση σε σχέση με τη διαδικασία που προβλέπεται στην κοινωνική συμφωνία αποτελεί το ότι, στο εξής, γίνεται διαβούλευση με την Επιτροπή Περιφερειών.

Αυτή διαδικασία εφαρμόζεται όσον αφορά τα ακόλουθα θέματα:

ασφάλεια και κοινωνική προστασία των εργαζομένων·
προστασία των εργαζομένων σε περίπτωση καταγγελίας της σύμβασης εργασίας·
εκπροσώπηση και συλλογική υπεράσπιση των συμφερόντων των εργαζομένων και των εργοδοτών (συμπεριλαμβανομένης της συνδιαχείρισης)·
συνθήκες απασχόλησης των πολιτών τρίτων χωρών που διαμένουν νομότυπα στην κοινοτική επικράτεια·
οικονομικές συνεισφορές που αποβλέπουν στην προώθηση της απασχόλησης και στη δημιουργία θέσεων απασχόλησης (με την επιφύλαξη των διατάξεων σχετικά με το Κοινωνικό Ταμείο).

Τέλος, πρέπει να υπογραμμιστεί ότι τα μέτρα που θεσπίζονται σε κοινοτικό επίπεδο δεν εμποδίζουν τα κράτη μέλη να θεσπίζουν εθνικά μέτρα προστασίας αυστηρότερα εφόσον αυτά είναι συμβατά με το ευρωπαϊκό δίκαιο.

ΟΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΙ ΕΤΑΙΡΟΙ

Ο θεμελιώδης ρόλος τους αναγνωρίστηκε με την κοινωνική συμφωνία και οι διατάξεις που περιέχονται σ' αυτήν επαναλαμβάνονται εξ ολοκλήρου στη συνθήκη του Άμστερνταμ.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διευκολύνει το διάλογο μεταξύ των κοινωνικών εταίρων και διαβουλεύεται με αυτούς πριν παρουσιάσει προτάσεις στον κοινωνικό τομέα όσον αφορά το περιεχόμενο της κάθε πρότασης.

Οι κοινωνικοί εταίροι παρεμβαίνουν στα διάφορα στάδια της νομοθετικής διαδικασίας, πράγμα το οποίο τους επιτρέπει να διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο τόσο κατά την κατάρτιση νέων μέτρων όσο και κατά την εφαρμογή τους.

Πράγματι, κάθε κράτος μέλος μπορεί να αναθέσει στους κοινωνικούς εταίρους τη θέση σε εφαρμογή νέων οδηγιών.

Η ΙΣΟΤΗΤΑ ΕΥΚΑΙΡΩΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑΧΕΙΡΙΣΗΣ

Προηγουμένως, η συνθήκη ανέφερε ότι τα κράτη μέλη όφειλαν να εξασφαλίζουν την ισότητα αμοιβής μεταξύ των δύο φύλων για την ίδια εργασία. Χάρη στη συνθήκη του Άμστερνταμ, εισήχθη νέα νομική βάση για τα μέτρα που αφορούν την ισότητα ευκαιριών και μεταχείρισης μεταξύ γυναικών και ανδρών στην εργασία.

Ύστερα από διαβούλευση με την Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή, το Συμβούλιο θεσπίζει, σύμφωνα με τη διαδικασία συναπόφασης, θετικά μέτρα που να αποβλέπουν στην εξασφάλιση τη εφαρμογής αυτής της αρχής. Επιπλέον, τα κράτη μέλη έχουν τη δυνατότητα να αναγνωρίζουν ειδικά πλεονεκτήματα στο λιγότερο εκπροσωπούμενο φύλο έτσι ώστε να διευκολυνθεί γι' αυτό η άσκηση μιας επαγγελματικής δραστηριότητας. Τα μέτρα αυτά δεν μπορούν να λάβουν τη μορφή άκαμπτων ποσοστώσεων, καθόσον αυτές έχουν απορριφθεί από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο στην απόφαση Kalanke το 1995 (η πτυχή αυτή μελετήθηκε επίσης το 1997 στην υπόθεση Marschall).

See also