13.10.2017   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 345/1

1.1.

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) τονίζει τη σημασία του έτους 2018 ως του τελευταίου πλήρως λειτουργικού έτους για την παρούσα Επιτροπή, καθώς και για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να καταρτίσει το πρόγραμμα εργασίας της με φιλόδοξο αλλά και ρεαλιστικό τρόπο προκειμένου να αντιμετωπίσει δεόντως τις προκλήσεις που συνεπάγεται το γεγονός ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκεται σε σταυροδρόμι. Λόγω της αβεβαιότητας που επικρατεί σχετικά με το Brexit και τις παγκόσμιες εξελίξεις, μια ευρεία, συμμετοχική και διαρθρωμένη συζήτηση για το μέλλον της Ευρώπης είναι πλέον περισσότερο αναγκαία από ποτέ. Είναι σημαντικό να επιστρέψουμε στις ρίζες μας και να υπενθυμίσουμε το αρχικό εγχείρημα και τις θεμελιώδεις αξίες και τους στόχους της Ένωσης, όπως κατοχυρώνονται στις Συνθήκες της ΕΕ.

1.2.

Θα πρέπει να βασιστούμε στα θετικά αποτελέσματα που έχουν επιτευχθεί μέχρι στιγμής. Ωστόσο, η εμφάνιση εθνικιστικών, προστατευτικών, αυταρχικών και λαϊκιστικών συμπεριφορών και κινημάτων θα πρέπει να θεωρηθεί ως σήμα κινδύνου προς τους ηγέτες των θεσμικών οργάνων της ΕΕ και των κρατών μελών, υπό την έννοια ότι οφείλουμε να εξετάσουμε τι πρέπει να γίνει προκειμένου να ξανακερδίσουμε την εμπιστοσύνη των πολιτών και να διασφαλίσουμε ένα επιτυχές μέλλον για το ευρωπαϊκό εγχείρημα.

1.3.

Για τον σκοπό αυτό, η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να καταβάλει προσπάθειες για μια ισχυρή, σταθερή και συνεκτική Ένωση, ικανή να δημιουργήσει βιώσιμη ανάπτυξη, ποιοτικές θέσεις εργασίας, ευημερία και ίσες ευκαιρίες για όλους τους πολίτες της Ευρώπης, με βάση ένα κοινό όραμα και ένα θετικό αφήγημα ριζωμένα στην ανάμειξη και τη συμμετοχή του κοινού. Είναι απολύτως αναγκαία μια ενωμένη και συνεκτική Ένωση, βασισμένη στη δέσμευση των κρατών μελών για την επίτευξη του συγκεκριμένου στόχου, προκειμένου να ανταποκριθούμε στις οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές προκλήσεις που αντιμετωπίζει η ΕΕ. Η εσωτερική συνοχή αποτελεί επίσης προϋπόθεση για να ενεργεί η ΕΕ ως ισχυρός παγκόσμιος παράγοντας σε τομείς όπως το διεθνές εμπόριο, η ασφάλεια, η ενέργεια, η πολιτική για το κλίμα και η προώθηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

1.4.

Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι οι διαπραγματεύσεις για το Brexit θα καταστήσουν το 2018 ένα έτος γεμάτο προκλήσεις. Ωστόσο, είναι σημαντικό η Επιτροπή να συνεχίσει να εφαρμόζει τα ήδη συμφωνηθέντα μέτρα, ιδίως εκείνα που αφορούν πρωτοβουλίες στο πλαίσιο της ενιαίας αγοράς. Ταυτόχρονα, είναι απαραίτητο να προετοιμαστούμε για το μακροπρόθεσμο μέλλον της ΕΕ. Η ΕΟΚΕ παραπέμπει σε αυτό το σημείο στις απόψεις της σχετικά με τη Λευκή Βίβλο για το μέλλον της Ευρώπης. Η ΕΟΚΕ θα καταρτίσει επίσης γνωμοδοτήσεις όσον αφορά τα σχετικά έγγραφα προβληματισμού. Για τον λόγο αυτό, στην παρούσα συμβολή γίνεται απλώς σύντομη αναφορά στα θέματα αυτά.

1.5.

Δεδομένου ότι υπάρχει στενή σχέση μεταξύ της οικονομίας, της απασχόλησης, της ευημερίας των πολιτών και του περιβάλλοντος, η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να υιοθετήσει τη βιώσιμη ανάπτυξη ως βασική προσέγγιση του προγράμματος εργασίας της. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ διαμορφώνει τη συμβολή της γύρω από τους τρεις «πυλώνες» της βιωσιμότητας, ως εξής:

1.6.

Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι οι πυλώνες αυτοί είναι καθολικοί, αδιαίρετοι και αλληλεξαρτώμενοι. Η ΕΕ θα πρέπει να είναι φιλόδοξη και να επιδιώκει πολιτικές και πρωτοβουλίες που οδηγούν σε πολλαπλά επωφελείς λύσεις από οικονομική, κοινωνική και περιβαλλοντική άποψη.

1.7.

Για τον σκοπό αυτό, η ΕΟΚΕ προτρέπει την Επιτροπή να χαράζει τις πολιτικές της με ολοκληρωμένο τρόπο και να εφαρμόζει μια συνεκτική και συνεπή προσέγγιση, με τη συμμετοχή όλων των υπηρεσιών της Επιτροπής και με την πραγματοποίηση διάκρισης μεταξύ χάραξης πολιτικής και θέσπισης νομοθεσίας. Η ΕΟΚΕ καλεί επίσης την Επιτροπή να συνεχίσει —σύμφωνα με τις αρχές της βελτίωσης της νομοθεσίας— να βελτιώνει την ποιότητα του νομοθετικού έργου της ΕΕ, καθώς και την απλούστευση και την αποσαφήνιση της νομοθεσίας, με στόχο να αποφέρει πρακτικά οφέλη σε όλους τους ενδιαφερομένους.

1.8.

Επιπλέον, η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει την έκκλησή της για τη χάραξη μιας σφαιρικής στρατηγικής με μέλημα την ενσωμάτωση των στόχων βιώσιμης ανάπτυξης (ΣΒΑ) του θεματολογίου 2030 του ΟΗΕ σε όλες τις σχετικές πολιτικές της ΕΕ και καλεί την Επιτροπή να διαμορφώσει ένα μακροπρόθεσμο όραμα και μια στρατηγική για τη βιωσιμότητα με βάση την επικείμενη γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Η μετάβαση προς ένα πιο βιώσιμο ευρωπαϊκό μέλλον: μια στρατηγική ενόψει του 2050».

1.9.

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει τη ζωτική σημασία της διαρθρωμένης συμμετοχής της κοινωνίας των πολιτών στον σχεδιασμό, την εφαρμογή και την παρακολούθηση των πολιτικών, των προγραμμάτων και των άλλων πρωτοβουλιών της ΕΕ τόσο για την επίτευξη απτών αποτελεσμάτων και δημόσιας αποδοχής όσο και για την προώθηση της κοινωνικής συνοχής. Οι κοινωνικοί εταίροι έχουν συγκεκριμένο ρόλο να διαδραματίσουν στην εκπόνηση και την εφαρμογή πολιτικών οι οποίες επηρεάζουν, άμεσα ή έμμεσα, την απασχόληση και την αγορά εργασίας.

1.10.

Ενώ οι προτάσεις για την ανάληψη δράσης παρουσιάζονται αναλυτικότερα στις ενότητες 2 έως 5, η ΕΟΚΕ συνοψίζει τις βασικές πολιτικές προτεραιότητές της σχετικά με το πρόγραμμα εργασίας της Επιτροπής για το 2018 ως εξής:

2.1.1.

Η διαδικασία του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου θα πρέπει να ενισχύσει τον συντονιστικό ρόλο της Επιτροπής προκειμένου να διασφαλιστεί η συμμόρφωση των κρατών μελών με τους στόχους και τις συστάσεις της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» και η υλοποίηση των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων που απαιτούνται για μακροπρόθεσμη βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη, δημιουργία ποιοτικών θέσεων εργασίας και κοινωνική πρόοδο. Η ευρύτερη συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων και άλλων αντιπροσωπευτικών οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών και η ενίσχυση της εκ μέρους τους ανάληψης ιδίας ευθύνης στη διαμόρφωση και υλοποίηση μεταρρυθμιστικών προγραμμάτων αποτελεί βασικό παράγοντα για την επιτυχία της εν λόγω διαδικασίας, αναγνωρίζοντας παράλληλα ότι οι κοινωνικοί εταίροι μπορούν να διαδραματίσουν έναν ιδιαίτερο ρόλο στο πλαίσιο των αποκλειστικών αρμοδιοτήτων, ευθυνών και καθηκόντων τους.

2.1.2.

Η ΕΟΚΕ ζητεί συμμετρική μακροοικονομική προσαρμογή στη ζώνη του ευρώ, κοινή τόσο για τα κράτη μέλη που παρουσιάζουν ελλείμματα όσο και για εκείνα που εμφανίζουν πλεονάσματα. Η προσαρμογή αυτή συνεπάγεται, μεταξύ άλλων, έναν συνολικό θετικό δημοσιονομικό προσανατολισμό για ολόκληρη τη ζώνη του ευρώ.

2.1.3.

Η οικονομική και νομισματική ένωση αποτελεί βασικό στοιχείο της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει τις προηγούμενες θέσεις της και ζητεί πρωτοβουλίες για την ολοκλήρωση της ΟΝΕ, συμπεριλαμβανομένης της ενίσχυσης της διακυβέρνησής της, του δημοκρατικού ελέγχου και του μακροοικονομικού διαλόγου.

2.2.1.

Με το επόμενο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο (ΠΔΠ), η Επιτροπή θα πρέπει να προετοιμάσει το έδαφος για την αποτελεσματική εστίαση των πόρων και την αντιμετώπιση των μελλοντικών προκλήσεων που θέτει το Brexit και η ανάγκη για βιώσιμη ανάπτυξη, ανταγωνιστικότητα, καινοτομία, απασχόληση και κοινωνική συνοχή, προωθώντας μια προσέγγιση προσανατολισμένη στις επιδόσεις και τα αποτελέσματα. Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να εναρμονίσει τη διάρκεια του προσεχούς ΠΔΠ με τον πολιτικό κύκλο της Επιτροπής και του Κοινοβουλίου. Ζητεί επίσης να προετοιμαστεί η εισαγωγή νέων ειδών ιδίων πόρων της ΕΕ.

2.2.2.

Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει τη δεύτερη φάση του Ευρωπαϊκού Ταμείου Στρατηγικών Επενδύσεων (ΕΤΣΕ) για την τόνωση των επενδύσεων με τη συμμετοχή ολοένα και περισσότερων ιδιωτικών κεφαλαίων, καθώς και δημοσίων κεφαλαίων προερχόμενων τόσο από εθνικές όσο και από περιφερειακές πηγές. Για τον σκοπό αυτό, το πεδίο εφαρμογής του ΕΤΣΕ θα πρέπει να καλύπτει και άλλους χρηματοπιστωτικούς τομείς πέραν των τραπεζών.

2.2.3.

Η ΕΟΚΕ τονίζει την ανάγκη αποτελεσματικής και αποδοτικής χρήσης των ευρωπαϊκών κονδυλίων. Οι επενδύσεις στην καινοτομία, την επιχειρηματικότητα, την ανάπτυξη δεξιοτήτων, την προώθηση τις ενεργών πολιτικών για την αγορά εργασίας και τα ψηφιακά, ενεργειακά και μεταφορικά συστήματα πρέπει να αποτελέσουν προτεραιότητα, διασφαλίζοντας συγχρόνως τη διάθεση επαρκούς χρηματοδότησης για έργα με υψηλό κοινωνικό αντίκτυπο.

2.2.4.

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι απαιτείται η συνέχιση της υλοποίησης της Ένωσης Κεφαλαιαγορών για τη βελτίωση της πρόσβασης σε ιδιωτικά κεφάλαια, με ιδιαίτερη έμφαση στις ανάγκες των ΜΜΕ. Θα πρέπει επίσης να προωθηθεί η ενίσχυση της χρηματοδότησης μέσω ιδίων κεφαλαίων και κονδυλίων κεφαλαιαγορών.

2.2.5.

Όσον αφορά την ολοκλήρωση της Τραπεζικής Ένωσης, η ΕΟΚΕ τονίζει ότι ο περαιτέρω επιμερισμός του κινδύνου πρέπει να συνοδεύεται από επιπλέον προτάσεις για τη μείωση του κινδύνου. Κατά τις προσεχείς μεταρρυθμίσεις του τραπεζικού κανονισμού, η Επιτροπή θα πρέπει να δώσει τη δέουσα προσοχή στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και τις δυνατότητες των μικρών και λιγότερο πολύπλοκων τραπεζών.

2.2.6.

Η ΕΟΚΕ ζητεί να αναληφθούν δράσεις για την καταπολέμηση της φορολογικής απάτης, της φοροδιαφυγής και του επιθετικού φορολογικού σχεδιασμού. Θα πρέπει να αλλάξει η υφιστάμενη μεροληπτική μεταχείριση στα φορολογικά συστήματα που ευνοεί τη χρηματοδότηση των επιχειρήσεων μέσω δανεισμού. Όσον αφορά τον ΦΠΑ, η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει τη σύστασή της για την εγκατάλειψη του σημερινού μεταβατικού συστήματος προς όφελος ενός οριστικού καθεστώτος ΦΠΑ, κατάλληλα προσαρμοσμένου στην ευρωπαϊκή ενιαία αγορά.

2.3.1.

Η ΕΟΚΕ τονίζει τη σημασία της ψηφιακής ενιαίας αγοράς για το σύνολο της κοινωνίας. Οι ψηφιακές δεξιότητες, το ευνοϊκό επιχειρηματικό περιβάλλον και η εμπιστοσύνη των καταναλωτών συγκαταλέγονται στις πλέον καθοριστικές προϋποθέσεις για την αξιοποίηση του δυναμικού της ψηφιοποίησης. Εφόσον τα δεδομένα αποτελούν συντελεστή παραγωγής και πρώτη ύλη για τη δημιουργία προστιθέμενη οικονομικής αξίας, η προσβασιμότητα και η ελεύθερη ροή δεδομένων έχουν εξαιρετική σημασία. Ταυτόχρονα, πρέπει να διασφαλιστεί επαρκής προστασία των προσωπικών και των εμπορικών δεδομένων, με ιδιαίτερη προσοχή στα δεδομένα που παράγονται από μεμονωμένες επιχειρήσεις. Η ΕΟΚΕ παροτρύνει επίσης την Επιτροπή να συνεχίσει τις προσπάθειές της για την ενδυνάμωση των ικανοτήτων και της συνεργασίας όσον αφορά την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο. Επιπλέον, η ΕΟΚΕ απευθύνει έκκληση για διεθνή συνεργασία στον ψηφιακό τομέα, παραδείγματος χάρη, στο πλαίσιο του ΟΟΣΑ.

2.3.2.

Πρέπει να συνεχιστεί η ανάπτυξη της ψηφιακής υποδομής, συμπεριλαμβανομένων των ευρυζωνικών και ασύρματων συνδέσεων, των ψηφιακών ενεργειακών και μεταφορικών συστημάτων, καθώς και των «έξυπνων» κτιρίων και κοινοτήτων. Η χρήση της ψηφιοποίησης πρέπει να προωθηθεί αντιστοίχως στους τομείς της εκπαίδευσης, της υγείας και της κοινωνίας. Θα πρέπει επίσης να προαχθεί η πλήρης χρήση της ψηφιοποίησης για να καταστούν ομαλότερες οι διοικητικές διαδικασίες. Ιδιαίτερη έμφαση θα πρέπει να δοθεί στην κάλυψη των απομακρυσμένων περιοχών και στην εξασφάλιση ελάχιστης ψηφιακής πρόσβασης για όλους, καθώς και στη διευκόλυνση της ένταξης ευάλωτων ομάδων της κοινωνίας.

2.3.3.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει ένθερμα εξαρχής την πρωτοβουλία της Ενεργειακής Ένωσης. Καλεί την Επιτροπή να συνεχίσει την εφαρμογή της στρατηγικής για την Ενεργειακή Ένωση, διασφαλίζοντας την ύπαρξη κατάλληλης ενεργειακής υποδομής και λειτουργικών ενεργειακών αγορών με σκοπό να επιτευχθεί η διαθεσιμότητα ασφαλούς, οικονομικά προσιτής και φιλικής προς το κλίμα ενέργειας για το ευρύ κοινό και τις επιχειρήσεις. Η ΕΟΚΕ τονίζει τη σημασία του ενεργειακού διαλόγου σε ενωσιακό, εθνικό και τοπικό επίπεδο, με πλήρη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών. Θα εκθέτει τακτικά τις απόψεις της σχετικά με την κατάσταση της Ενεργειακής Ένωσης και των μεμονωμένων πρωτοβουλιών.

2.3.4.

Οι μεταφορές συνδέονται στενά με την Ενεργειακή Ένωση. Επειδή οι μεταφορές αποτελούν έναν από τους βασικούς παράγοντες διευκόλυνσης των δραστηριοτήτων ολόκληρης της κοινωνίας, αξίζει να τύχουν ιδιαίτερης προβολής στο πρόγραμμα εργασίας της Επιτροπής. Κύριος σκοπός των προτεινόμενων μέτρων θα πρέπει να είναι η παροχή στους πολίτες και τις επιχειρήσεις προσπελάσιμων, ομαλών, ασφαλών, οικονομικά προσιτών και φιλικών προς το κλίμα δυνατοτήτων κινητικότητας και μεταφορών. Για αυτό το λόγο απαιτούνται σημαντικές δημόσιες και ιδιωτικές επενδύσεις εστιασμένες στα συστήματα μεταφορών και στην ανάπτυξη των δημόσιων συγκοινωνιών. Τα ενεργειακά και κλιματικά ζητήματα που σχετίζονται με τις μεταφορές, αλλά και η εισαγωγή νέων τεχνολογιών, δεν θα πρέπει να αντιμετωπίζονται ξεχωριστά από τα ζητήματα που αφορούν την αγορά των μεταφορών.

2.3.5.

Λαμβάνοντας υπόψη την οριζόντια σημασία των υπηρεσιών γενικού οικονομικού συμφέροντος (ΥΓΟΣ), η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να βελτιώσει τους κανόνες σχετικά με τις κρατικές ενισχύσεις υπό μορφή αντιστάθμισης για την παροχή υπηρεσιών γενικού οικονομικού συμφέροντος, καθώς και την εφαρμογή τους, με στόχο την παροχή κατευθυντηρίων γραμμών και τη συγκέντρωση των βέλτιστων πρακτικών σε μια επιτομή.

2.3.6.

Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει τον ρόλο τόσο των πόλεων όσο και των αγροτικών περιοχών στην οικονομική, κοινωνική και εδαφική ανάπτυξη και συνοχή. Υπογραμμίζοντας τον ρόλο των πόλεων, η ΕΕ θα πρέπει να συνεχίσει να εργάζεται για τον ορθό καθορισμό και τη σωστή εφαρμογή του αστικού θεματολογίου. Το σημαντικό δυναμικό των αγροτικών, ορεινών και νησιωτικών περιοχών θα πρέπει να αξιοποιηθεί στη νέα προσέγγιση της Επιτροπής για την ολοκληρωμένη εδαφική ανάπτυξη.

2.4.1.

Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να υιοθετήσει μια ολοκληρωμένη προσέγγιση και στρατηγική για τη βιομηχανική ανάπτυξη. Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δοθεί στις ευκαιρίες και τις προκλήσεις που απορρέουν από τις κυρίαρχες παγκόσμιες τάσεις, όπως η ταχεία πρόοδος όσον αφορά την ψηφιοποίηση και το Διαδίκτυο των Πραγμάτων, η αλληλεξάρτηση των κλάδων της βιομηχανίας και των υπηρεσιών και η μετάβαση προς μια κυκλική οικονομία χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα.

2.4.2.

Το αναπτυξιακό δυναμικό των υπηρεσιών, συμπεριλαμβανομένου του τομέα του λιανικού εμπορίου, πρέπει επίσης να απελευθερωθεί, διασφαλίζοντας τα δικαιώματα των καταναλωτών και των εργαζομένων και αναγνωρίζοντας συγχρόνως ότι εξακολουθούν να υφίστανται εμπόδια στην ενιαία αγορά.

2.4.3.

Η πολιτική καινοτομίας, συμπεριλαμβανομένης της κοινωνικής καινοτομίας, είναι ζωτικής σημασίας για την οικονομική ανταγωνιστικότητα και ανάκαμψη, αλλά και για την επίτευξη κοινωνικών ωφελημάτων. Η ΕΟΚΕ ζητεί την προώθηση υπερεθνικών και διατομεακών δικτύων μεταξύ πανεπιστημίων, επιχειρήσεων και οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζοντας 2020». Η ΕΟΚΕ συνιστά επίσης την απλούστευση των διοικητικών κανόνων για τη χρηματοδότηση και τις κρατικές ενισχύσεις.

2.4.4.

Απαιτείται μια πανευρωπαϊκή στρατηγική για τη Βιομηχανία 4.0 και την Κοινωνία 4.0, εστιασμένη στις τεχνολογίες και τις πλατφόρμες, στα πρότυπα και τις αρχιτεκτονικές αναφοράς, στα δίκτυα περιφερειακών κόμβων καινοτομίας και στις δεξιότητες σε όλα τα επίπεδα.

2.4.5.

Όσον αφορά τις προκλήσεις που απορρέουν από τις κυρίαρχες παγκόσμιες τάσεις σε μεμονωμένους κλάδους, όπως η αυτοκινητοβιομηχανία και οι βιομηχανίες άνθρακα και χάλυβα, η ΕΟΚΕ ζητεί ορθή διαχείριση των διαρθρωτικών αλλαγών μέσω δίκαιων και κατάλληλων μεταβατικών πλαισίων και διαλόγου για τομεακά θέματα με τους κοινωνικούς εταίρους. Από την άλλη πλευρά, οι ευκαιρίες που αναδύονται σε τομείς όπως η βιομηχανία διαστήματος και άμυνας πρέπει να αξιοποιηθούν και να αποδώσουν καρπούς, εξασφαλίζοντας παράλληλα ευνοϊκές συνθήκες για την ανάπτυξη βιομηχανικών τομέων και του τομέα λιανικής γενικότερα, με καλές συνθήκες εργασίας.

2.4.6.

Ιδιαίτερες προσπάθειες θα πρέπει να καταβληθούν για την ενίσχυση της χρηματοδότησης, της καινοτομίας και της διεθνοποίησης των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, η δε πρωτοβουλία «Small Business Act» για την Ευρώπη πρέπει να τεθεί πλήρως σε εφαρμογή. Οι πολιτικές για τις ΜΜΕ θα πρέπει να προσαρμοστούν ειδικά στις διαφορετικές ανάγκες των ποικίλων μορφών επιχειρήσεων, όπως είναι οι οικογενειακές επιχειρήσεις, οι παραδοσιακές μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις, οι νεοσύστατες και οι επεκτεινόμενες επιχειρήσεις, καθώς και οι επιχειρήσεις της κοινωνικής οικονομίας. Η ΕΟΚΕ καλεί επίσης την Επιτροπή να δρομολογήσει διαβούλευση σχετικά με τον ορισμό της ΜΜΕ.

2.4.7.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί σημαντικό να ληφθούν συνολικά υπόψη οι νέες τάσεις όσον αφορά τα πρότυπα παραγωγής και κατανάλωσης, όπως τα μοντέλα της συνεργατικής, κυκλικής και λειτουργικής οικονομίας, καθώς και της οικονομίας του διαμοιρασμού, αλλά και οι ευκαιρίες ανάπτυξης, όπως η κοινωνική οικονομία. Απαιτούνται μέτρα ώστε να διευκολυνθεί η εισαγωγή νέων μοντέλων, ταυτόχρονα όμως πρέπει να διασφαλιστούν ίσοι όροι ανταγωνισμού και συμμόρφωση με τη σχετική και κατάλληλη νομοθεσία προκειμένου να εξασφαλιστεί η προστασία του κοινού και των καταναλωτών, καθώς και τα δικαιώματα των εργαζομένων.

2.4.8.

Λαμβάνοντας υπόψη τον ιδιαίτερο ρόλο που διαδραματίζει η κοινωνική οικονομία, η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει το αίτημά της όσον αφορά τη δρομολόγηση ενός συνολικού σχεδίου δράσης για την κοινωνική οικονομία, σύμφωνα με τα συμπεράσματα του Συμβουλίου του Δεκεμβρίου 2015 σχετικά με την «Προαγωγή της κοινωνικής οικονομίας ως βασικού μοχλού οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης στην Ευρώπη».

2.4.9.

Η πολυλειτουργικότητα, η πολυμορφία των γεωργικών μοντέλων και η βιωσιμότητα θα πρέπει να παραμείνουν στο επίκεντρο της προσοχής κατά την εξέταση των αναγκών χρηματοδότησης, εκσυγχρονισμού και απλούστευσης της κοινής γεωργικής πολιτικής (ΚΓΠ) στο πλαίσιο του επόμενου ΠΔΠ. Απαιτούνται επίσης μεγαλύτερες προσπάθειες για την έρευνα και την ψηφιοποίηση στον γεωργικό τομέα.

2.4.10.

Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να στραφεί προς μια πιο ολοκληρωμένη γεωργική και επισιτιστική πολιτική, λαμβάνοντας επίσης υπόψη την ανάγκη μετάβασης προς μια κυκλική οικονομία και δραστικής μείωσης της σπατάλης τροφίμων. Η Επιτροπή θα πρέπει επίσης να εγκρίνει νομοθεσία για την εξάλειψη των αθέμιτων εμπορικών πρακτικών στην αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων.

2.4.11.

Για να καταστεί δυνατή η σωστή ανάπτυξη και ανανέωση των βιομηχανιών και της γεωργίας, το πολιτικό και κανονιστικό πλαίσιο πρέπει να παρέχει ένα σταθερό και προβλέψιμο επενδυτικό και επιχειρησιακό περιβάλλον και να ακολουθεί τις αρχές της βελτίωσης της νομοθεσίας, προς όφελος της ευημερίας των πολιτών.

2.5.1.

Η ΕΟΚΕ ζητεί τη διεξαγωγή ενεργών και δίκαιων εμπορικών διαπραγματεύσεων με εταίρους όπως η Ιαπωνία, η Mercosur και η ASEAN, καθώς και την ομαλή εφαρμογή των συμφωνιών που έχουν ήδη συναφθεί, συνεκτιμώντας επίσης τα θέματα που εξετάστηκαν σε παλαιότερες γνωμοδοτήσεις της ΕΟΚΕ. Κατά την εφαρμογή της ανακοίνωσης της Επιτροπής με θέμα «Εμπόριο για όλους», η ΕΟΚΕ θεωρεί σημαντική την ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεων με ισορροπημένο και διαφανή τρόπο, παρέχοντας οφέλη στις επιχειρήσεις και τους πολίτες και προστατεύοντας παράλληλα τα περιβαλλοντικά, κοινωνικά, εργασιακά, καταναλωτικά και άλλα πρότυπα, καθώς και τις δημόσιες υπηρεσίες. Εν γένει, η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει τη σημασία της διαφάνειας και της συμμετοχής της κοινωνίας των πολιτών στη διαπραγμάτευση, την εφαρμογή και την παρακολούθηση των εμπορικών συμφωνιών ήδη από την αρχή.

2.5.2.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί τις βελτιώσεις στο μηχανισμό επίλυσης διαφορών με την καθιέρωση ενός νέου συστήματος που θα αντικαταστήσει την ISDS (επίλυση των διαφορών μεταξύ επενδυτών και κράτους), αλλά ζητεί από την Επιτροπή να λάβει περαιτέρω μέτρα προκειμένου το ICS (Επενδυτικό Δικαστήριο) να μπορέσει πραγματικά να λειτουργήσει ως ανεξάρτητο διεθνές δικαστικό σώμα.

2.5.3.

Η διεξαγωγή διμερών εμπορικών διαπραγματεύσεων δεν θα πρέπει να αποδυναμώσει τη δέσμευση της ΕΕ έναντι του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ) και της σύναψης μιας ισχυρής πολυμερούς παγκόσμιας συμφωνίας. Η ΕΟΚΕ προσβλέπει στην ενεργό παρακολούθηση της υπουργικής διάσκεψης του ΠΟΕ του 2017 σε τομείς όπως η γεωργία και το ηλεκτρονικό εμπόριο. Επιπλέον, υπάρχει επείγουσα ανάγκη να αξιολογηθούν οι κίνδυνοι και οι ευκαιρίες, από την οπτική της κοινωνίας των πολιτών, προκειμένου να καθοριστεί η μελλοντική πορεία των πολυμερών διαπραγματεύσεων σχετικά με τη συμφωνία για τις συναλλαγές στον τομέα των υπηρεσιών (TiSA) και τη συμφωνία για τα περιβαλλοντικά αγαθά (Environmental Goods Agreement — EGA). Η ΕΟΚΕ ζητεί επίσης την ταχεία έγκριση και υλοποίηση των μεταρρυθμίσεων της πολιτικής εμπορικής άμυνας της ΕΕ.

2.5.4.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί σημαντική τη διασφάλιση συνοχής μεταξύ της εμπορικής πολιτικής και των στόχων βιώσιμης ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών, της συμφωνίας του Παρισιού για την κλιματική αλλαγή και της αναπτυξιακής πολιτικής της ΕΕ. Για τον σκοπό αυτό, θα πρέπει να προβλεφθούν και να συμπεριληφθούν στις εμπορικές συμφωνίες φιλόδοξα κεφάλαια για το εμπόριο και τη βιώσιμη ανάπτυξη, με ισχυρούς μηχανισμούς παρακολούθησης από την κοινωνία των πολιτών.

2.5.5.

Επιπλέον, η ΕΟΚΕ ζητεί την εκ μέρους της κοινωνίας των πολιτών παρακολούθηση όλων των πτυχών των συμφωνιών, συμπεριλαμβανομένων και εκείνων των οποίων οι διατάξεις δεν προβλέπουν ειδικά ένα μεικτό εποπτικό όργανο με τη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών. Η εμπειρογνωσία της ΕΟΚΕ παρέχει μοναδικά οφέλη στο εν λόγω εγχείρημα.

2.5.6.

Η ΕΟΚΕ ζητεί επίσης τη διεξαγωγή συζητήσεων με την κοινωνία των πολιτών σχετικά με την εκτίμηση των επιπτώσεων και την απτή υλοποίηση του προτεινόμενου πολυμερούς επενδυτικού δικαστηρίου.

3.1.1.

Η ΕΟΚΕ λαμβάνει υπό σημείωση την ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με τον ευρωπαϊκό πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων και την πρόταση διακήρυξης του ΕΠΣΔ, καθώς και τις συνοδευτικές νομοθετικές και μη νομοθετικές πρωτοβουλίες. Η ΕΟΚΕ επεξεργάζεται αυτή τη δέσμη και θα γνωμοδοτήσει σχετικά σε εύθετο χρόνο.

3.1.2.

Επί του παρόντος, η ΕΟΚΕ παραπέμπει στην προηγούμενη γνωμοδότησή της σχετικά με τον ευρωπαϊκό πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων (1), στην οποία επισήμαινε τους γενικούς στόχους της για την ανάπτυξη του πυλώνα με τη βοήθεια ενός συνδυασμού νομικών και μη νομικών μέσων για τομείς όπως το μέλλον της εργασίας, οι δίκαιες συνθήκες εργασίας, η απασχόληση, η επιβολή του υφιστάμενου κοινωνικού κεκτημένου της ΕΕ και οι κοινωνικές επενδύσεις. Ανέφερε ότι ο πυλώνας θα πρέπει να εφαρμόζεται σε όλα τα κράτη μέλη, αναγνωρίζοντας παράλληλα ότι η ζώνη του ευρώ μπορεί να χρειάζεται ειδικευμένα μέσα/μηχανισμούς. Εξέφραζε την άποψη και ότι το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο και τα εθνικά προγράμματα μεταρρυθμίσεων θα πρέπει να καταστούν τα βασικά μέσα για την εφαρμογή και την παρακολούθηση του πυλώνα, και ζητούσε συγκεκριμένα σημεία αναφοράς στο Ευρωπαϊκό Εξάμηνο.

3.1.3.

οι συνθήκες πλαισίου στις αγορές εργασίας πρέπει να στηρίζουν νέες και πιο διαφοροποιημένες πορείες σταδιοδρομίας. Απαιτούνται διαφορετικές μορφές παροχής εργασίας και διαφορετικές μορφές εργασίας στην επαγγελματική ζωή. Αυτό απαιτεί την παροχή κατάλληλου νομοθετικού περιβάλλοντος για την προστασία της απασχόλησης, την παροχή ενός πλαισίου για δίκαιες συνθήκες εργασίας και την τόνωση των προσλήψεων με βάση όλες τις συμβάσεις εργασίας.

3.1.4.

Προκειμένου να ανταποκριθούμε στη μεταβαλλόμενη ζήτηση δεξιοτήτων και ικανοτήτων, η ΕΟΚΕ τονίζει την ανάγκη βελτίωσης του εκπαιδευτικού συστήματος με γνώμονα την εργασία, της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης, της διά βίου μάθησης, καθώς και της αναβάθμισης των δεξιοτήτων και της επανειδίκευσης. Κρίνεται επίσης σκόπιμο να βρεθούν τρόποι για την προώθηση της ομαλής μετάβασης μεταξύ θέσεων εργασίας, καθώς και από την ανεργία και την εκπαίδευση προς την εργασία, με στόχο την επίτευξη μιας αγοράς εργασίας χωρίς αποκλεισμούς.

3.1.5.

Αναγνωρίζοντας το γεγονός ότι το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης συνδέεται στενά με την εμπιστοσύνη των νεότερων γενεών στο ευρωπαϊκό εγχείρημα, η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι η Επιτροπή θα πρέπει να ενισχύσει τις δραστηριότητές της για την αποτελεσματική αντιμετώπιση των βαθύτερων αιτίων της ανεργίας των νέων και του κοινωνικού αποκλεισμού.

3.1.6.

Για να ενισχυθεί η χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη και η κοινωνική συνοχή, η ΕΟΚΕ ζητεί να ληφθούν μέτρα για την αντιμετώπιση της ανάγκης κοινωνικών επενδύσεων, υπό την έννοια της επένδυσης σε ανθρώπινο δυναμικό και σε κοινωνικές υποδομές και υπηρεσίες. Χρειάζεται να διερευνηθεί περαιτέρω ο τρόπος σύνδεσης του «Σχεδίου Juncker 2» με τους στόχους της δέσμης κοινωνικών επενδύσεων, μεταξύ άλλων μέσω του ΕΤΣΕ. Επιπλέον, η ΕΟΚΕ έχει ζητήσει την υιοθέτηση ευρωπαϊκού συμφώνου κοινωνικών επενδύσεων, το οποίο θα στηρίζει τις κοινωνικές μεταρρυθμίσεις και τις κοινωνικές επενδύσεις και θα συμβάλλει στην επίτευξη ανανεωμένης οικονομικής, κοινωνικής και εδαφικής σύγκλισης. Η ετήσια επισκόπηση της ανάπτυξης θα πρέπει επίσης να δίδει έμφαση στις κοινωνικές επενδύσεις.

3.1.7.

Το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο θα πρέπει να εξακολουθήσει να αποτελεί βασική συνιστώσα των ΕΔΕΤ, με επίδειξη ιδιαίτερης προσοχής στην προώθηση της κατάρτισης και της εργασιακής ένταξης των ευάλωτων ομάδων του πληθυσμού (π.χ. των νέων, των μεταναστών και προσφύγων και των ατόμων με αναπηρία). Η ενοποίηση και αναδιάταξη των νέων διαδικασιών Erasmus πρέπει να γίνει πιο συστηματική και με λιγότερους αποκλεισμούς. Επίσης, η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει το αίτημά της για την παροχή ευκαιριών σε όλους τους νέους ανθρώπους με στόχο να επωφεληθούν από τις ευρωπαϊκές ανταλλαγές.

3.1.8.

Μολονότι αναγνωρίζει ότι η μείωση της φτώχειας αποτελεί πρωτίστως αρμοδιότητα των κρατών μελών, η ΕΟΚΕ επισημαίνει τα εξής: η μείωση της φτώχειας θα πρέπει να τύχει συστηματικής αντιμετώπισης μέσω της διαδικασίας του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου· η ακαδημαϊκή έρευνα σχετικά με τους «προϋπολογισμούς αναφοράς» που επιτρέπουν μια αξιοπρεπή ζωή θα πρέπει να εξακολουθήσει να υποστηρίζεται· και, επιπλέον, χρειάζονται συγκρίσιμοι και κοινοί δείκτες, π.χ. σχετικά με τη φτώχεια και την ανισότητα, καθώς και υποχρεωτικές αξιολογήσεις των κοινωνικών επιπτώσεων όλων των μεταρρυθμιστικών προγραμμάτων που προτείνονται από τα εθνικά προγράμματα μεταρρυθμίσεων και τις ειδικές ανά χώρα συστάσεις. Η ΕΟΚΕ έχει επίσης ταχθεί υπέρ της δημιουργίας ενός ολοκληρωμένου ευρωπαϊκού ταμείου για την καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού με βάση τη μέχρι σήμερα αποκτηθείσα εμπειρία από την εφαρμογή του Ταμείου Ευρωπαϊκής Βοήθειας προς τους Απόρους (ΤΕΒΑ) και του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου (ΕΚΤ). Επιπλέον, η στρατηγική «Ευρώπη 2020» θα πρέπει να συνδεθεί με την εφαρμογή του θεματολογίου 2030.

3.2.1.

Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να παρακολουθεί εκ του σύνεγγυς την τήρηση των θεμελιωδών αξιών και αρχών της ΕΕ σε όλα τα κράτη μέλη και να ενισχύσει τις διαδικασίες για την προστασία και την προάσπιση της δημοκρατίας, του κράτους δικαίου, των ανθρώπινων δικαιωμάτων και της πρόσβασης στη δικαιοσύνη.

3.2.2.

Η πολιτική για τους καταναλωτές αφορά άμεσα τα συμφέροντα των πολιτών και, ως εκ τούτου, μπορεί να επηρεάσει την προσήλωσή τους στη διαδικασία ολοκλήρωσης της ΕΕ. Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να διασφαλίσει την τήρηση και την ενδυνάμωση των δικαιωμάτων των καταναλωτών στο πλαίσιο της διαδικασίας του προγράμματος REFIT, στον ψηφιακό κόσμο, καθώς και όσον αφορά την ασφάλεια των προϊόντων και των υπηρεσιών. Η Επιτροπή θα πρέπει να ενισχύσει τα μέτρα για την εξάλειψη της ενεργειακής ένδειας και της καταναλωτικής φτώχειας και να βελτιώσει την πρόσβαση σε τρόφιμα και υπηρεσίες για όλους τους Ευρωπαίους. Η Επιτροπή θα πρέπει επίσης να προαγάγει τα δικαιώματα των καταναλωτών στην πληροφόρηση, την εκπαίδευση και τη συμμετοχή, καθώς και το δικαίωμά τους να οργανώνονται έτσι ώστε να εκπροσωπούνται τα συμφέροντά τους κατά τον σχεδιασμό των κανόνων που τους αφορούν.

3.2.3.

Η Επιτροπή πρέπει να ολοκληρώσει την αναθεώρηση των κύριων νομοθετικών και μη νομοθετικών μέσων της ευρωπαϊκής πολιτικής για τους καταναλωτές ως πολιτική ιθαγένειας με εγκάρσιο και οριζόντιο χαρακτήρα και να υποβάλει νέο σχέδιο δράσης για την προστασία και την υπεράσπιση των καταναλωτών για την επόμενη δεκαετία.

3.2.4.

Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να λάβει όλα τα ενδεδειγμένα μέτρα για την καταπολέμηση των διακρίσεων λόγω φύλου στην αγορά εργασίας, την εκπαίδευση και τη διαδικασία λήψης αποφάσεων, καθώς και της βίας λόγω φύλου. Η ΕΟΚΕ καλεί επίσης την Επιτροπή να θεσπίσει πρόγραμμα δράσης για την προστασία των μειονοτήτων και των ευάλωτων ομάδων, προωθώντας τον πλήρη σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων και την αποφυγή των διακρίσεων. Η Επιτροπή θα πρέπει να εντείνει τις προσπάθειές της για την απεμπλοκή της οδηγίας σχετικά με την εφαρμογή των αρχών της ίσης μεταχείρισης και να εξετάσει τις επικρατούσες συνθήκες για τα παιδιά, τις γυναίκες και τους ηλικιωμένους που βρίσκονται σε ευάλωτη θέση, καθώς και τις νέες μορφές ευπάθειας.

3.2.5.

Η Επιτροπή θα πρέπει να αναβαθμίσει την ευρωπαϊκή στρατηγική για την αναπηρία σύμφωνα με τις συστάσεις της Επιτροπής των Ηνωμένων Εθνών για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία και να εφαρμόσει τη σύμβαση του ΟΗΕ για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία (ΣΗΕΔΑΑ/UNCRPD) στις εξωτερικές της πολιτικές και τα προγράμματα, συμπεριλαμβανομένης της καθιέρωσης κάρτας αναπηρίας της ΕΕ που θα αναγνωρίζεται σε όλα τα κράτη μέλη. Κρίνεται επίσης σκόπιμο να ξεκινήσει η προετοιμασία ευρωπαϊκού θεματολογίου για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία 2020-2030, ενώ το έτος 2021 θα πρέπει να κηρυχθεί ευρωπαϊκό έτος των Δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία.

3.2.6.

Η προσβασιμότητα για όλους θα πρέπει να ενσωματωθεί στις πρωτοβουλίες της ψηφιακής ενιαίας αγοράς. Για τον σκοπό αυτό, η Επιτροπή θα πρέπει να εντείνει τις προσπάθειές της με στόχο την ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεων με τα άλλα θεσμικά όργανα σχετικά με την ευρωπαϊκή πράξη για την προσβασιμότητα. Θα πρέπει επίσης να ενισχυθούν τα δικαιώματα των επιβατών, με επίδειξη ιδιαίτερης προσοχής στα άτομα με αναπηρία και μειωμένη κινητικότητα.

3.2.7.

Η ΕΟΚΕ ενθαρρύνει επίσης την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να υποστηρίξει την ανάληψη δραστηριοτήτων στα εκπαιδευτικά ιδρύματα σε όλα τα επίπεδα, προκειμένου να βοηθήσει τους φοιτητές να κάνουν διάκριση μεταξύ «ψευδών ειδήσεων» και επιστημονικά τεκμηριωμένων πραγματικών γεγονότων.

3.3.1.

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει την ανάγκη παροχής βοήθειας και ένταξης των προσφύγων και των αιτούντων άσυλο. Υποστηρίζει την αποτελεσματική μεταρρύθμιση του κοινού ευρωπαϊκού συστήματος ασύλου, με σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, καθώς και την καθιέρωση ενός πραγματικά κοινού συστήματος για όλα τα κράτη μέλη. Συνιστά επίσης να σημειωθεί πρόοδος όσον αφορά τις θεωρήσεις επανεγκατάστασης και τις ανθρωπιστικές θεωρήσεις για τους πρόσφυγες, προκειμένου να καλυφθούν οι πραγματικές ανάγκες. Καλεί την Επιτροπή να παρακολουθεί την εφαρμογή της συμφωνίας για την κατανομή των προσφύγων μεταξύ των κρατών μελών.

3.3.2.

Επιπλέον, ζητεί να επανεξετασθούν οι συμφωνίες εταιρικής σχέσης με τις τρίτες χώρες διέλευσης και προέλευσης των μεταναστευτικών ροών, με μέλημα τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του διεθνούς δικαίου, και να προβλεφθούν χρηματοδοτικά μέσα για την αντιμετώπιση των πρωταρχικών αιτίων της μετανάστευσης.

3.3.3.

Η ΕΟΚΕ, μολονότι επιδοκιμάζει το έργο της Επιτροπής σχετικά με τους νόμιμους διαύλους μετανάστευσης μέσω της αξιολόγησης των υφιστάμενων οδηγιών, ζητεί ωστόσο την πιο μακροπρόθεσμη διακυβέρνηση της μετανάστευσης εργατικού δυναμικού, τον προγραμματισμό επικαιροποιημένων νόμιμων διαύλων κινητικότητας και την ανταλλαγή πληροφοριών σχετικά με τις υπάρχουσες ευκαιρίες στην αγορά εργασίας. Λαμβάνοντας υπόψη τη δημογραφική διάρθρωση της Ευρώπης, η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει την ανάγκη να μετατραπεί η πρόκληση της ένταξης των προσφύγων και των μεταναστών στην αγορά εργασίας σε ευκαιρία. Οι επενδύσεις στην κατάρτιση και σε κατάλληλα συστήματα στήριξης θα είναι βασικός παράγοντας για τη διευκόλυνση της ένταξης στην αγορά εργασίας ώστε να βοηθηθούν οι μετανάστες να αξιοποιήσουν τις δυνατότητές τους και, συνεπώς, να χρησιμοποιήσουν τις δεξιότητες, το επιχειρηματικό πνεύμα και τον δυναμισμό τους, αναγνωρίζοντας ταυτόχρονα την αξία της διαφορετικότητας και των διαφορετικών πολιτισμών στην κοινωνία μας γενικά.

3.3.4.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι το 2018 —ως ευρωπαϊκό έτος Πολιτιστικής Κληρονομιάς— αποτελεί μοναδική ευκαιρία για την κινητοποίηση όλων των ενδιαφερομένων με στόχο την αντιμετώπιση του λαϊκισμού και του εθνικισμού και την προώθηση ενός θετικού αφηγήματος για το μέλλον της Ευρώπης. Σε αυτό το πλαίσιο, θα μπορούσε επίσης να ενισχυθεί περαιτέρω η ευαισθητοποίηση σχετικά με την ανάγκη διαπολιτισμικής κατανόησης όσον αφορά τους πρόσφυγες και τους μετανάστες.

3.4.1.

Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να συνεχίσει να εφαρμόζει μέτρα, συμπεριλαμβανομένου του αποτελεσματικού ελέγχου των εξωτερικών συνόρων, με μέλημα την προστασία των Ευρωπαίων πολιτών από απειλές κατά της ασφάλειας, όπως η τρομοκρατία, το οργανωμένο έγκλημα και το έγκλημα στον κυβερνοχώρο.

3.4.2.

Επιπλέον, θεωρεί απαραίτητη την ενίσχυση της συνεργασίας στον τομέα της άμυνας. Για τον σκοπό αυτό, η ΕΟΚΕ επικροτεί τη δημιουργία Ευρωπαϊκής Ένωσης Άμυνας και χαιρετίζει το σχέδιο δράσης για την ευρωπαϊκή άμυνα.

3.4.3.

Λαμβάνοντας υπόψη τις προκλήσεις που θέτει ο απρόβλεπτος χαρακτήρας της αμερικανικής πολιτικής, καθώς και ο κίνδυνος αυξημένου προστατευτισμού και μονομέρειας, η ΕΟΚΕ ενθαρρύνει την ΕΕ να συνεχίσει το έργο της σύμφωνα με την παγκόσμια στρατηγική της, υποστηρίζοντας την πολυμέρεια στο πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών και ενεργώντας αποφασιστικά για την πρόληψη των συγκρούσεων και την επίλυση των διεθνών κρίσεων. Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει επίσης την ανάγκη στενότερου συντονισμού των στόχων, των πολιτικών και των πόρων μεταξύ των κρατών μελών, προκειμένου η ΕΕ να καταστεί ακόμη αποτελεσματικότερος παράγοντας στην παγκόσμια σκηνή.

3.4.4.

Η υλοποίηση του θεματολογίου 2030 θα πρέπει να αποτελέσει τη βάση της αναπτυξιακής συνεργασίας της ΕΕ. Για να επιδείξει ηγετική ικανότητα, η ΕΕ θα πρέπει να υποβάλει στο πολιτικό φόρουμ υψηλού επιπέδου των Ηνωμένων Εθνών εθελοντική επισκόπηση των εσωτερικών και εξωτερικών της δραστηριοτήτων όσον αφορά τους ΣΒΑ.

3.4.5.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τη δημιουργία πλατφόρμας διαλόγου με τους κοινωνικούς εταίρους στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής πολιτικής γειτονίας για την καλύτερη αξιολόγηση της αγοράς εργασίας και καλεί τα κράτη μέλη της ΕΕ να διαμορφώσουν μια κοινή ευρωπαϊκή προσέγγιση για τον συντονισμό των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης μεταξύ της ΕΕ και των γειτονικών χωρών του Νότου. Η πολιτική γειτονίας πρέπει να αναδεικνύει σαφώς τη σχέση μεταξύ αστάθειας και φτώχειας, καθώς και μεταξύ ανισοτήτων και έλλειψης ευκαιριών, παραγόντων που αυξάνουν το ενδεχόμενο ριζοσπαστικοποίησης και παρεμπόδισης της διαδικασίας εκδημοκρατισμού.

3.4.6.

Η ΕΟΚΕ τονίζει τη σημασία των εξωτερικών οικονομικών σχέσεων και της διεθνούς διπλωματίας για τη διαφύλαξη και την ενδυνάμωση της σταθερότητας και της ασφάλειας. Ενθαρρύνει επίσης την ΕΕ να κάνει πλήρη χρήση του ρόλου που μπορεί να διαδραματίσει ο πολιτισμός στις διεθνείς σχέσεις.

4.1.

Το σχέδιο δράσης για την κυκλική οικονομία θα πρέπει να υλοποιηθεί με ολοκληρωμένο και συνεκτικό τρόπο, αξιοποιώντας τις δυνατότητες συνδυασμού των οικονομικών, κοινωνικών και περιβαλλοντικών πτυχών. Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να ενθαρρύνει δραστηριότητες που είναι προσανατολισμένες στις ανάγκες της αγοράς, προωθώντας την καινοτομία, διευκολύνοντας την ανάληψη πρωτοπόρων πρωτοβουλιών, μεταξύ άλλων και σε απομακρυσμένες και αστικές περιοχές, ενισχύοντας την αναβάθμισή τους και εξασφαλίζοντας ένα ευνοϊκό κανονιστικό πλαίσιο. Επισημαίνει επίσης τη σχέση μεταξύ της κυκλικής οικονομίας και άλλων «νέων οικονομικών μοντέλων».

4.2.

Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί επίσης στην εφαρμογή της «παραδοσιακής» περιβαλλοντικής πολιτικής και νομοθεσίας, οι οποίες καλύπτουν τη διαχείριση των αποβλήτων και την προστασία του αέρα, των υδάτων, του εδάφους και της βιοποικιλότητας. Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να συνεχίσει αυτό το έργο στο πλαίσιο της διαδικασίας της ευρωπαϊκής περιβαλλοντικής επισκόπησης.

4.3.

Οι κλιματικοί στόχοι για το 2030 θα πρέπει να υλοποιηθούν με τρόπο όσο το δυνατόν αποδοτικότερο από πλευράς κόστους. Για τον σκοπό αυτό, η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να προβεί σε διεξοδική αξιολόγηση των υφιστάμενων μέσων πολιτικής για τη μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και να βεβαιωθεί ότι τα υπάρχοντα εργαλεία είναι ενδεδειγμένα και χρησιμοποιούνται με τον πλέον αποτελεσματικό τρόπο.

4.4.

Η Επιτροπή θα πρέπει επίσης να εξετάζει τα θέματα που αφορούν το κλίμα από τη σκοπιά της κλιματικής δικαιοσύνης, δηλαδή υπό το πρίσμα ζητημάτων όπως η ισότητα, τα ανθρώπινα δικαιώματα και η φτώχεια.

4.5.

Η κλιματική διπλωματία παραμένει σημαντική αποστολή της ΕΕ για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής. Είναι απαραίτητο να δεσμευθούν οι χώρες με τις μεγαλύτερες εκπομπές για την υλοποίηση στόχων τουλάχιστον εξίσου φιλόδοξων με εκείνους της ΕΕ. Η ΕΟΚΕ ενθαρρύνει επίσης την Επιτροπή να καταβάλει προσπάθειες για ένα παγκόσμιο σύστημα τιμολόγησης των ανθρακούχων εκπομπών προκειμένου να δημιουργηθούν ισότιμοι όροι ανταγωνισμού με τους ανταγωνιστές εκτός ΕΕ.

4.6.

Η ΕΟΚΕ ζητεί από την Επιτροπή να εκπονήσει στρατηγική για την ενίσχυση του κλιματικού και περιβαλλοντικού της «αποτυπώματος», δηλαδή του θετικού παγκόσμιου αντικτύπου της. Αυτό προϋποθέτει ένα πρόσφορο περιβάλλον για την καινοτομία και τις επενδύσεις, καθώς και ευνοϊκούς όρους διαπραγμάτευσης για την εξαγωγή κλιματικών λύσεων και προϊόντων χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα. Με αυτόν τον τρόπο, η ΕΕ θα μπορέσει να συμβάλει αποτελεσματικά στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και των περιβαλλοντικών προκλήσεων και να έχει πολύ μεγαλύτερο αντίκτυπο από ό,τι με την αποκλειστική δραστηριοποίησή της μόνο εντός των συνόρων της.

5.1.

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει τον καθοριστικό ρόλο που διαδραματίζουν οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών στο σχεδιασμό, την υλοποίηση και την παρακολούθηση των πολιτικών σε όλα τα στάδια και σε όλα τα επίπεδα, συμπεριλαμβανομένου και του τοπικού επιπέδου. Αυτό απαιτεί αλλαγή νοοτροπίας και αναγνώριση της αξίας της κοινωνίας των πολιτών σε επίπεδο τόσο ΕΕ όσο και κρατών μελών, που κατοχυρώνεται ήδη στο άρθρο 11 της ΣΕΕ, το οποίο προβλέπει ότι τα θεσμικά όργανα της ΕΕ προωθούν και διευκολύνουν τον οριζόντιο και κάθετο διάλογο με τους πολίτες, διεξάγουν ευρείες διαβουλεύσεις και θέτουν τα θεμέλια για τις ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες πολιτών. Πρόκειται για συμπληρωματικές διεργασίες που αναλαμβάνονται με την επιφύλαξη διαβούλευσης με την ΕΟΚΕ και διεξαγωγής κοινωνικού διαλόγου.

5.2.

Η ΕΟΚΕ παρακολουθεί εκ του σύνεγγυς και συμμετέχει ενεργά στους δομημένους διαλόγους ή στα συμβουλευτικά φόρουμ (π.χ. στην πλατφόρμα ενδιαφερομένων φορέων για την κυκλική οικονομία ή στο Ευρωπαϊκό φόρουμ για τη Μετανάστευση), όπου εξασφαλίζεται η παρουσία και η συμμετοχή οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών και άλλων εκπροσώπων των οργάνων της ΕΕ και των κρατών μελών, και ζητεί τη στήριξη των πρωτοβουλιών της που αποσκοπούν στη δημιουργία πλατφόρμας για την αλλαγή (ισότητα των φύλων στον τομέα των μεταφορών) και θεσμικού φόρουμ για τη συμμετοχή των πολιτών (στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας πολιτών). Κατά τη συγκρότηση των πλατφορμών όπως η REFIT, η Επιτροπή θα πρέπει να εξετάσει το ζήτημα της εκπροσώπησης της ΕΟΚΕ, σύμφωνα με την εντολή που της ανατίθεται από τις Συνθήκες, και ούτως να εξασφαλίσει ότι αυτή αντικατοπτρίζει τη σύνθεση της ΕΟΚΕ με τη μορφή των τριών ομάδων της.

5.3.

Ως συμπληρωματική διαδικασία σε σχέση με τις προαναφερθείσες πρωτοβουλίες, η Επιτροπή δημιούργησε πρόσφατα ειδική διαδικτυακή πύλη με τίτλο «Συμβολή στο νομοθετικό έργο» («Contribute to law-making») για να συγκεντρώσει τις απόψεις του ευρέος κοινού, συμπεριλαμβάνοντας έτσι και οργανώσεις και ιδιώτες. Η ΕΟΚΕ συνιστά στην Επιτροπή να κάνει διάκριση μεταξύ των συνεισφορών των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών και εκείνων που προέρχονται από ιδιώτες. Για τον σκοπό αυτό, η Επιτροπή θα πρέπει να προβεί σε χαρτογράφηση των ενδιαφερομένων σε συνεργασία με την ΕΟΚΕ, με στόχο να εντοπιστούν αντιπροσωπευτικές και γεωγραφικά ισορροπημένες ομάδες-στόχοι με βάση το Μητρώο Διαφάνειας. Επιπλέον, η Επιτροπή θα πρέπει να διασφαλίζει ότι οι απαντήσεις σταθμίζονται ποσοτικά και ποιοτικά. Η Επιτροπή, επίσης, θα πρέπει να επιδιώκει συνεχώς τη βελτίωση της διαφάνειας, της προσβασιμότητας, της ανατροφοδότησης και της υποχρέωσης λογοδοσίας προς τους συμμετέχοντες.

5.4.

Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να αναπτύξει μια περισσότερο στρατηγική προσέγγιση σχετικά με αυτές τις πρακτικές, με την τοποθέτησή τους σε μια πιο συγκροτημένη θεσμική και αντιπροσωπευτική βάση, αξιοποιώντας τα μέσα που διαθέτουν τα αντιπροσωπευτικά συμβουλευτικά όργανα που ήδη υφίστανται σε ευρωπαϊκό, εθνικό και περιφερειακό επίπεδο. Για τον σκοπό αυτό, η Επιτροπή θα πρέπει να συνεργαστεί στενά με την ΕΟΚΕ και να ζητήσει την κατάρτιση διερευνητικής γνωμοδότησης σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο θα μπορούσε να οργανωθεί αποτελεσματικά και σε μόνιμη βάση ο διάλογος με τους πολίτες, ακολουθούμενης από συγκεκριμένη ανακοίνωση της Επιτροπής επί του θέματος.

5.5.

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει την ανάγκη βελτίωσης της αποτελεσματικότητας της ευρωπαϊκής πρωτοβουλίας πολιτών, σύμφωνα με την ανακοίνωση αναθεώρησης του κανονισμού ΕΠΠ στην οποία προέβη ο Πρώτος’ αντιπρόεδρος της Επιτροπής κ. Timmermans, και διερεύνησης νέων τρόπων, όπως η χρήση ψηφιακών εργαλείων, προκειμένου να αυξηθεί η συμμετοχή των νέων και των ατόμων από ευάλωτες ομάδες, ειδικότερα.

5.6.

Τέλος, η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι η Επιτροπή έχει λάβει υπόψη πολλά στοιχεία της συμβολής της ΕΟΚΕ στο πρόγραμμα εργασίας για το 2017. Ωστόσο, υπάρχουν επίσης ορισμένα ζητήματα που δεν έχουν συμπεριληφθεί και ως εκ τούτου επαναλαμβάνονται στο παρόν έγγραφο. Όσον αφορά την εφαρμογή του προγράμματος εργασίας της Επιτροπής για το 2018, η ΕΟΚΕ είναι έτοιμη να υποβάλει τις απόψεις της και να συμμετάσχει στις εργασίες σχετικά με συγκεκριμένες πρωτοβουλίες κατά τη διάρκεια του επόμενου έτους.

13.10.2017   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 345/11

1.

Η ευρωπαϊκή κοινωνία και οι πολίτες της αξιώνουν μια αξιόπιστη, ευρέως αποδεκτή και στιβαρή Ευρωπαϊκή Ένωση. Εδώ και περισσότερο από μία δεκαετία, η Ευρωπαϊκή Ένωση υφίσταται πολιτικούς, οικονομικούς και κοινωνικούς κλυδωνισμούς, με συνέπεια να ενισχύονται η απαισιόδοξη στάση και η αβεβαιότητα των πολιτών. Η ΕΕ χρειάζεται συνολικές στρατηγικές για την προώθηση της ευημερίας των πολιτών της, ισχυρές και βιώσιμες επενδύσεις, δημιουργικότητα και επιχειρηματικότητα καθώς και στρατηγικές για να αντιμετωπίσει το διευρυνόμενο χάσμα μεταξύ φτωχών και πλουσίων, την ανισότητα φτώχειας και πλούτου. Η τρέχουσα οικονομική ανάκαμψη δεν θα πρέπει σε καμία περίπτωση να αποτελεί δικαιολογία για να μείνουμε παθητικοί θεατές. Αντιθέτως, η ΕΟΚΕ ζητεί επίμονα να εξευρεθεί μια μελετημένη και συνεκτική λύση για την ενίσχυση της αξιοπιστίας και της εμπιστοσύνης, καθώς και να δοθεί έμφαση σε συγκεκριμένα αποτελέσματα για τους πολίτες και τις τεράστιες δυνατότητες της Ευρώπης.

2.

Πρέπει να αποφεύγονται οι ανυπόστατες προσδοκίες. Πρώτιστη επιδίωξη πρέπει να είναι η ανάδειξη μιας Ευρωπαϊκής Ένωσης ικανής να παράσχει πλήρεις και ίσες ευκαιρίες σε όλους. Οι οικονομικοί, κοινωνικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες είναι αλληλένδετοι. Είναι ουσιώδες να δοθεί η δυνατότητα στην Ευρώπη να προσαρμοστεί στη βαθιά διεργασία μετασχηματισμού και στον έντονο παγκόσμιο ανταγωνισμό, και να διαμορφώσει ουσιαστικά την παγκοσμιοποίηση με βάση τις αξίες της ΕΕ.

3.

Πρέπει να σταματήσει η γνωστή τακτική, τόσο στο παρελθόν όσο και σήμερα, ότι «φταίνε οι Βρυξέλλες». Τόσο τα θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης όσο και ένα ευρύ φάσμα ενδιαφερομένων μερών —όπως οι κοινωνικοί εταίροι και οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών— πρέπει να επιδείξουν κοινή προσήλωση στον στόχο τους σε εθνικό και ενωσιακό επίπεδο. Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι η νομιμοποίηση των αποφάσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε τελευταία ανάλυση εξαρτάται από την ποιότητα της δημοκρατικής διαδικασίας.

4.

Αν θέλουμε να προοδεύσουμε, πρέπει να εμπνεόμαστε από μια κοινή αντίληψη για τα ιδανικά, από τα οποία εμφορούνταν οι ιδρυτές της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τα οποία μετέπειτα αποτυπώνονταν σε κάθε επίτευγμα. Η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να κάνει χρήση τόσο των νομοθετικών μέσων όσο και των καθοδηγητικών, χρηματοδοτικών και συνεργατικών δυνατοτήτων που διαθέτει, έτσι ώστε να σημειώσει πρόοδο προς όλες τις επιθυμητές κατευθύνσεις. Εν προκειμένω, η Συνθήκη της Λισαβόνας δείχνει τον δρόμο.

5.

Η ΕΟΚΕ δεν πιστεύει ότι μια επιλογή μεταξύ των σεναρίων (2) είναι επιτυχής μέθοδος εμπέδωσης μιας κοινής αντίληψης για τα ιδανικά ή για τη χάραξη της μελλοντικής πορείας. Πρώτον, η ΕΕ δεν ξεκινά από το μηδέν. Συνεπώς, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει να βασίζει τις προτάσεις της σε ενδελεχή ανάλυση της ιστορικής πορείας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (δηλαδή των επιτευγμάτων και των αστοχιών της) σαν μια πολύτιμη πηγή για το μέλλον. Οι δεσμεύσεις των κρατών μελών στο πλαίσιο της Δήλωσης της Ρώμης αποτελούν θετικό και υγιές σημείο εκκίνησης (3). Τα πέντε σενάρια που απευθύνονται στα κράτη μέλη προσδίδουν έμφαση σε θεσμικές αλλαγές και, ως εκ τούτου, στερούνται άμεσης σημασίας για τους ευρωπαίους πολίτες. Επίσης, φαίνονται τεχνητά.

6.

Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, το πρώτο σενάριο, αυτό της απλής επιβίωσης, δεν αποτελεί επιλογή. Το πέμπτο σενάριο φαίνεται ελκυστικό σε ορισμένους, αλλά επί του παρόντος δεν είναι ρεαλιστικό. Το δεύτερο σενάριο, με αποκλειστικό προσανατολισμό στην κοινή αγορά, είναι πάρα πολύ περιορισμένο. Το τέταρτο σενάριο απαιτεί συμφωνία μεταξύ των 27 κρατών μελών, με ενδεχόμενη συνέπεια την παράλυση της ΕΕ και την προαγωγή φυγόκεντρων τάσεων που θα θέσουν σε κίνδυνο τους στόχους και τις αξίες της Ένωσης. Σύμφωνα με το τρίτο σενάριο, η θέσπιση μηχανισμών διαφοροποιημένης ολοκλήρωσης, όπως η ενισχυμένη συνεργασία, θα μπορούσε να αποτελέσει ένα χρήσιμο μέσο για να ξεπεραστούν τα εμπόδια σε συγκεκριμένους τομείς και να προωθηθεί μια θετική δυναμική στη διαδικασία ολοκλήρωσης της ΕΕ. Ωστόσο, πρόκειται για μέσα που επιτρέπουν την επίτευξη στόχων πολιτικής και όχι αυτοσκοπό. Αν και θα πρέπει να συστήνονται ως μέσα για την αντιμετώπιση της παράλυσης ή των εμποδίων όσον αφορά την επιθυμητή νομοθεσία της ΕΕ, η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει επίσης την ανάγκη να προωθηθεί η σύγκλιση εντός της Ένωσης και να καταπολεμηθούν ο κατακερματισμός και οι διαιρέσεις. Επομένως, σε μια συμφωνία μεταξύ των πρωτοπόρων χωρών ή των χωρών-καταλυτών θα πρέπει να μπορούν ανά πάσα στιγμή να προσχωρούν και άλλες πρόθυμες χώρες, ενώ θα πρέπει να υπερισχύει μια κοινή αντίληψη για τα ιδανικά.

7.

Τα στρατηγικά ζητήματα πρέπει να αναλύονται υπό κοινό πρίσμα, προς αποφυγή φυγόκεντρων τάσεων ή της διαγραφόμενης προοπτικής να έχουμε μια Ευρώπη πολλαπλών επιλογών. Η ΕΟΚΕ προκρίνει μια εξέλιξη σύμφωνα με την οποία θα διαμορφωθούν συνθήκες καλύτερου διαμοιρασμού της πολιτικής εξουσίας μεταξύ όλων των αρμόδιων φορέων. Όλα αυτά εξαρτώνται κατά κύριο λόγο από την πολιτική βούληση και, ως εκ τούτου, πρέπει να αποτελέσουν βασικό ζήτημα σε έναν αυθεντικό διάλογο για το μέλλον.

8.

Πρέπει να εξαλειφθεί η παραδοσιακή διάκριση μεταξύ του εθνικού και του ενωσιακού επίπεδου. Μέσα από τις κοινές προκλήσεις και τις αλληλένδετες πραγματικότητες ανά την Ευρώπη αναδεικνύεται η ανάγκη για μια κοινή αποστολή. Απαιτείται επίσης η αναγνώριση της ευρωπαϊκής ιθαγένειας, παράλληλα με την εθνική. Στη χάραξη πολιτικής πρέπει να περικλείονται και να συμμετέχουν όλα τα επίπεδα της κοινωνίας. Για να επιτυγχάνεται η στήριξη των πολιτών, οι στόχοι πρέπει να είναι κοινοί και ο αντίκτυπος των αποφάσεων και των πολιτικών πρέπει να αξιολογείται συστηματικά σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο.

9.

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (ΕΚ) οφείλει να διαδραματίσει κεντρικό ρόλο στη διαμόρφωση της μελλοντικής κατεύθυνσης της Ευρώπης. Επιπλέον, υπάρχει θεμελιώδης ανάγκη προώθησης της συμμετοχής των εθνικών κοινοβουλίων, καθώς και αλληλεπίδρασής τους με το ΕΚ.

10.

Οι κεντρικοί στόχοι πρέπει να συνοδεύονται από συμφωνία των κρατών μελών σχετικά με

11.

Όποιο σενάριο και να επιλεχθεί για το μέλλον της Ευρώπης, η ΕΟΚΕ επιθυμεί μια συνεκτική και συνεπή Ευρωπαϊκή Ένωση. Πολλές από τις τρέχουσες πολιτικές είναι μέρος της περαιτέρω ολοκλήρωσης, μιας μακροπρόθεσμης διεργασίας, την οποία η ΕΟΚΕ υποστηρίζει πλήρως. Για σχεδόν όλα αυτά τα θέματα, η ΕΟΚΕ έχει προσφάτως διατυπώσει τις λεπτομερείς παρατηρήσεις και προτάσεις της για το μέλλον.

12.

Η ενιαία αγορά —σε όλες τις οικονομικές και κοινωνικές εκφάνσεις της και ως μέρος ενός βιώσιμου αναπτυξιακού υποδείγματος— είναι η απαραίτητη συγκολλητική ουσία για την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Μέσω αυτής πρέπει να εξασφαλίζονται πραγματικά ισότιμοι όροι. Στο ίδιο πνεύμα, η ΟΝΕ θεωρείται ένα αποφασιστικό βήμα προς τα εμπρός. Εντούτοις, παρά την εντυπωσιακή πρόοδό της, παραμένει ασταθές σαν οικοδόμημα. Η ΟΝΕ βρίσκεται στο επίκεντρο των μελλοντικών εξελίξεων στην Ευρωπαϊκή Ένωση και, άρα, η εμβάθυνσή της είναι καθοριστικής σημασίας. Η ΕΟΚΕ προκρίνει μια σταδιακή πορεία προς μια πολιτική ένωση με ένα πλήθος μακροοικονομικών και μικροοικονομικών μέτρων και διατάξεων, καθώς και έναν ισχυρό κοινωνικό πυλώνα. Η ολοκλήρωση της ΟΝΕ προϋποθέτει μια ουσιαστική οικονομική διακυβέρνηση η οποία θα περιλαμβάνει την ενωσιακή διαχείριση του χρηματοπιστωτικού τομέα, καλά σχεδιασμένες μεταρρυθμίσεις στα εκάστοτε κράτη μέλη, καθώς και προσεγγίσεις κοινής αποδοχής όσον αφορά τις πολιτικές για την αγορά εργασίας. Χάρη στην καλύτερη διακυβέρνηση αναμένεται να ενισχυθούν η σύγκλιση και το πνεύμα αλληλεγγύης σε ολόκληρη την ευρωζώνη. Αρωγός στην προσπάθεια αυτή μπορούν να σταθούν οι ικανότατες δημόσιες υπηρεσίες στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η ζώνη του ευρώ θα πρέπει να αρχίσει να συνεργάζεται στενότερα και σε άλλους τομείς.

13.

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει, επίσης, την ανάγκη για πιο συνεκτική διακυβέρνηση, βαθύτερη ολοκλήρωση και πλήρη δέσμευση των κρατών μελών όσον αφορά τα εξής:

14.

Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, τα κοινωνικά θέματα και η εκπαίδευση πρέπει να αντιμετωπίζονται πιο συστηματικά σε επίπεδο ΕΕ, έτσι ώστε να επιτυγχάνονται αξιόπιστες λύσεις. Η κοινωνική ασφάλιση και η εκπαίδευση ως επί το πλείστον υπόκεινται στην αρχή της επικουρικότητας και, ως εκ τούτου, εμπίπτουν στο πεδίο της εθνικής νομοθεσίας και των αντίστοιχων διαδικασιών λήψης αποφάσεων, συχνά με την ενεργό συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων. Ο καταμερισμός αρμοδιοτήτων μεταξύ της ΕΕ και των κρατών μελών πρέπει να εφαρμόζεται καλύτερα στις κοινωνικές υποθέσεις. Λόγω των αυξημένων εντάσεων στις αγορές εργασίας εξαιτίας της ψηφιακής επανάστασης, των διαρθρωτικών αδυναμιών στις αγορές εργασίας και της παγκοσμιοποίησης, η ΕΟΚΕ ζητεί μια πιο εμφανή ευρωπαϊκή δέσμευση με σκοπό την επιδίωξη μεγαλύτερης σύγκλισης όσον αφορά ορισμένες κοινωνικές και εργασιακές συνθήκες, και την παράλληλη προώθηση της δημιουργίας ποιοτικών θέσεων εργασίας, της δίκαιης κινητικότητας και της θετικής δέσμευσης των πολιτών. Πρέπει δε να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στη νεολαία και την ανεργία των νέων. Ο ρόλος των κοινωνικών εταίρων, της κοινωνίας των πολιτών γενικότερα και του κοινωνικού διαλόγου είναι ύψιστης σημασίας.

15.

Είναι απαραίτητη η μεγαλύτερη οικονομική και κοινωνική σύγκλιση στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ωστόσο, πρέπει να λαμβάνονται υπόψη οι αποκλίσεις μεταξύ των εθνικών οικονομιών, του πολιτισμού και των παραδόσεων των διαφόρων κοινωνικών συστημάτων. Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν πρέπει να παραμείνει αμέτοχη αλλά οφείλει να αναλάβει τις σαφώς καθορισμένες ευθύνες της. Χρειάζονται ουσιαστικές συζητήσεις μεταξύ των κοινωνικών εταίρων (και άλλων ενδιαφερομένων μερών) πριν από τη χάραξη κοινής περαιτέρω πορείας. Επιπλέον, η ΕΟΚΕ επισημαίνει τη σημασία της ουσιαστικής εφαρμογής στα κράτη μέλη των οδηγιών της ΕΕ για κοινωνικά ζητήματα.

16.

Η εκπαίδευση εμπίπτει και αυτή στην αρχή της επικουρικότητας. Εντούτοις, είναι αναμφισβήτητο ότι το κοινωνικό και οικονομικό μέλλον της Ευρώπης, καθώς και η συμμετοχή των πολιτών, συνδέονται στενά με τα σύγχρονα συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης όλων των βαθμίδων. Το μέλλον της νέας γενιάς εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την εκπαίδευση. Οι δεξιότητες είναι καθοριστικός παράγοντας για τους νέους καθώς και τις παλαιότερες γενιές. Συνεπώς, η Ευρωπαϊκή Ένωση οφείλει να συμμετάσχει ενεργά στη διαδικασία εκσυγχρονισμού, η οποία βρίσκεται σε εξέλιξη. Επίσης, η εκπαίδευση διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην επικοινωνιακή προβολή της Ευρώπης: η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει την ανάγκη κατάλληλης πληροφόρησης και εκπαίδευσης σχετικά με την ΕΕ (συμπεριλαμβανομένων των ευρωπαϊκών αξιών και της ιθαγένειας) στην πρωτοβάθμια και τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση.

17.

Πρέπει να αποκατασταθεί η ελεύθερη κυκλοφορία των ατόμων στον χώρο Σένγκεν. Αυτό σημαίνει εξ ορισμού ότι τα κοινά σύνορα πρέπει να ελέγχονται πιο αποτελεσματικά. Παράλληλα, η λυπηρή όξυνση του φαινομένου της διεθνούς τρομοκρατίας (συμπεριλαμβανομένων των δολοφονιών και του ηλεκτρονικού εγκλήματος) αποτελεί σοβαρή πηγή ανησυχίας για τους πολίτες και πρέπει να αντιμετωπιστεί. Η συνεργασία μεταξύ των αστυνομικών υπηρεσιών και των δικαστικών αρχών είναι απαραίτητη περισσότερο από ποτέ.

18.

Τα εν λόγω πεδία σχετίζονται άμεσα με την εξωτερική πολιτική και με το οξύ πρόβλημα των αποτυχημένων κρατών και των εμφυλίων πολέμων στη γειτονία της Ευρώπης, καθώς και με τις επακόλουθες μεταναστευτικές ροές που επί του παρόντος επισκιάζουν όλα τα άλλα ευρωπαϊκά θέματα. Η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ μιας κοινής πολιτικής για τη μετανάστευση που να διασφαλίζει την προστασία των προσφύγων σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, υπέρ ενός κοινού συστήματος ασύλου, υπέρ της καταπολέμησης της παράνομης μετανάστευσης και της εμπορίας ανθρώπων, και υπέρ της πρόκρισης των νόμιμων οδών προς την Ευρωπαϊκή Ένωση. Στο ίδιο πλαίσιο, η ΕΕ πρέπει να θεσπίσει ουσιαστικές εταιρικές σχέσεις με γειτονικές χώρες, και ιδίως να επαναδρομολογήσει μια πραγματική ευρωμεσογειακή πολιτική.

19.

Για πρώτη φορά μετά το 1945, η Ευρώπη βρίσκεται σε τέτοιο βαθμό αντιμέτωπη με την πρόκληση να φροντίσει τα του οίκου της. Οι σχέσεις στο εσωτερικό του ΝΑΤΟ και με τις Ηνωμένες Πολιτείες, καθώς η εύρυθμη κοινή ευρωπαϊκή διαχείριση των προβλημάτων που ανακύπτουν στις γειτονικές χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθιστούν εξαιρετικά επείγουσα την εμβάθυνση της ευρωπαϊκής κοινής εξωτερικής πολιτικής και της πολιτικής ασφαλείας, από τις οποίες θα εξαρτηθεί, εκ των πραγμάτων, η επιτυχία της εσωτερικής και εξωτερικής ασφάλειας.

13.10.2017   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 345/15

Εισηγήτρια:

η κ. Milena ANGELOVA

1.1.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί τη δήλωση ότι οι ΜΜΕ βρίσκονται στην καρδιά των οικονομικών πολιτικών στην ΕΕ. Εκτιμά το γεγονός ότι, κατά την τελευταία δεκαετία, έχουν υιοθετηθεί πολλοί νόμοι και έχει διατεθεί σημαντική χρηματοδότηση για τη στήριξή τους. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ συμμερίζεται την άποψη, η οποία εκφράζεται συχνά από την κοινότητα των ΜΜΕ, ότι εξακολουθούν να υφίστανται σημαντικές ελλείψεις τόσο στη διαμόρφωση όσο και στην εφαρμογή των πολιτικών για τις ΜΜΕ, με αποτέλεσμα να παρακωλύεται σημαντικά η επίδραση των μέτρων στήριξης.

1.2.

Οι πρόσφατες μελέτες της ΕΟΚΕ (1) έχουν αποκαλύψει ότι οι πολιτικές της ΕΕ για τις ΜΜΕ και οι υφιστάμενοι μηχανισμοί στήριξης αντιμετωπίζουν την πλειονότητα των ΜΜΕ στην Ευρώπη ως μια ομοιογενή ομάδα και, δυστυχώς, δεν κάνουν διάκριση μεταξύ των διαφορετικών αναγκών των πολυάριθμων υποομάδων επιχειρήσεων που εμπίπτουν στον ορισμό των ΜΜΕ. Τα παραδείγματα προσαρμοσμένων μηχανισμών στήριξης είναι μάλλον σπάνια. Η «ενιαία» προσέγγιση για τη διαμόρφωση ευρωπαϊκών πολιτικών για τις ΜΜΕ αποτελεί κρίσιμο πρόβλημα που εμποδίζει τις πολιτικές να επιτύχουν πλήρως το επιθυμητό αποτέλεσμα υπέρ των ΜΜΕ (2). Ως εκ τούτου, συνιστάται με έμφαση η καλύτερη προώθηση των πολιτικών για τις ΜΜΕ, σε συνδυασμό με ακριβέστερη στόχευση των ιδιαίτερων αναγκών τους, παράλληλα με τις επικείμενες δημόσιες διαβουλεύσεις για την καταλληλότητα του ορισμού των ΜΜΕ.

1.3.

Η ΕΟΚΕ προειδοποιεί ότι στις πολιτικές της ΕΕ υπέρ των ΜΜΕ και στους σημερινούς μηχανισμούς στήριξης εξακολουθούν να κυριαρχούν η γραφειοκρατική προσέγγιση και οι πολύπλοκοι διοικητικοί κανόνες, παρά τις συνεχείς προσπάθειες σε επίπεδο ΕΕ για την ελαχιστοποίηση του διοικητικού φόρτου. Οι ευρωπαϊκές ΜΜΕ συχνά θεωρούν ότι οι αρμόδιοι υπάλληλοι αγνοούν πλήρως το πώς πραγματικά λειτουργούν οι επιχειρήσεις τους. Η πλειονότητα των μηχανισμών στήριξης της ΕΕ φαίνεται ακατάλληλη για να ανταποκριθεί στις πιεστικές ανάγκες των ΜΜΕ για γρήγορες, σαφείς και αποτελεσματικές λύσεις.

1.4.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ανησυχία της για το γεγονός ότι η πλειονότητα των ΜΜΕ -κυρίως οι μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις- δεν γνωρίζει την ύπαρξη αυτών των εργαλείων και των δικτύων υποστήριξης, λόγω επικοινωνιακού χάσματος. Αυτό μπορεί να αντιμετωπιστεί με εντονότερες προσπάθειες ευαισθητοποίησης και περαιτέρω στήριξη ώστε περισσότερες ΜΜΕ να έχουν πρόσβαση σε σωστές πληροφορίες, ισχυρότερη δέσμευση των επίσημων φορέων έναντι των βασικών τοπικών διαμεσολαβητών σε εθνικό και σε περιφερειακό επίπεδο οι οποίοι ειδικεύονται στη συνεργασία με τις ΜΜΕ (όπως ενώσεις εργοδοτών και ΜΜΕ, εμπορικά επιμελητήρια), καθώς και παροχή στήριξης φιλικής προς τον χρήστη και προσαρμοσμένης στις ανάγκες των επιχειρήσεων. Τα περισσότερα από τα εργαλεία που προσφέρονται είναι εξαιρετικά περίπλοκα, ασαφή και γραφειοκρατικά σε σχεδιασμό και περιεχόμενο για να καλύψουν τις ανάγκες των ΜΜΕ. Για την αντιμετώπιση αυτού του ζητήματος, η ΕΟΚΕ προτρέπει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα κράτη μέλη να αξιοποιήσουν όσο στο δυνατόν καλύτερα το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο, να εφαρμόζουν συστηματικά και σε κάθε περίπτωση την αρχή της εταιρικής σχέσης (3) και να θεσπίσουν την υποχρεωτική συμμετοχή εκπροσώπων των ευρωπαϊκών, εθνικών και περιφερειακών οργανώσεων ΜΜΕ στο σχεδιασμό, την εφαρμογή και την παρακολούθηση των πολιτικών για τις ΜΜΕ και των μέτρων στήριξης. Οι ειδικές ανά χώρα συστάσεις θα πρέπει να εστιάζουν με συνεκτικό τρόπο σε πολιτικές στήριξης των ΜΜΕ, προκειμένου να διασφαλίζονται η κατάλληλη διατύπωση, η αποτελεσματική εφαρμογή καθώς και η ποιοτική και η ποσοτική μέτρηση των αποτελεσμάτων.

1.5.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει τη λύπη της για το γεγονός ότι η παρακολούθηση της προόδου των πολιτικών της ΕΕ για τις ΜΜΕ παραμένει κατακερματισμένη. Οι επιχειρηματικές δραστηριότητες των ΜΜΕ καταγράφονται αναλυτικά, όχι όμως και ο αντίκτυπος των μέτρων στήριξης της ΕΕ στις δραστηριότητες αυτές, ούτε και σε ποιο βαθμό οι μεταβολές στην ανάπτυξη των ΜΜΕ οφείλονται σε αυτά τα μέτρα. Οι διαθέσιμες πληροφορίες είναι ως επί το πλείστον ποσοτικές και δεν παρέχουν δεδομένα για ποιοτική ανάλυση· επομένως, δεν υφίσταται βάση για να αξιολογηθεί ορθά η αποτελεσματικότητα και η αποδοτικότητα των πολιτικών και των μέσων στήριξης (4).

1.6.

Σύμφωνα με τις προηγούμενες γνωμοδοτήσεις της, η ΕΟΚΕ εκφράζει την ανησυχία της για το γεγονός ότι η εφαρμογή της «Small Business Act» για την Ευρώπη κάθε άλλο παρά έχει ολοκληρωθεί (5). Τα επιτεύγματα στους διάφορους τομείς είναι άνισα, με τα χειρότερα αποτελέσματα όσον αφορά την επιχειρηματικότητα, την ενιαία αγορά και την πρόσβαση σε χρηματοδότηση. Οι δεξιότητες και η καινοτομία, καθώς και οι κρατικές και οι δημόσιες συμβάσεις έχουν ουσιαστικά επιδεινωθεί από το 2008 (6). Είναι σαφές ότι τα κράτη μέλη πρέπει να ενθαρρυνθούν προκειμένου να λάβουν τα κατάλληλα μέτρα και να ακολουθήσουν την «Small Business Act» στον σχεδιασμό και την εφαρμογή πολιτικών και νομοθεσίας με αντίκτυπο στις ΜΜΕ.

1.7.

1.7.1.

Οι πολιτικές της ΕΕ υπέρ των ΜΜΕ θα πρέπει να συνεκτιμούν την ετερογένεια και την ποικιλομορφία των ευρωπαϊκών ΜΜΕ. Θα πρέπει να διερευνούν τις συγκεκριμένες ανάγκες των πολύ μικρών, των οικογενειακών, των παραδοσιακών και των κοινωνικών επιχειρήσεων, των ελεύθερων επαγγελματιών και όλων των υπόλοιπων ειδικών υποομάδων που έχουν πολύ διαφορετικές νομικές μορφές και πρότυπα λειτουργίας, έτσι ώστε να είναι σε θέση να παρέχουν ένα επαρκές χαρτοφυλάκιο μέτρων πολιτικής για την προώθηση της ανάπτυξής τους.

1.7.2.

Η ΕΟΚΕ προτείνει να αξιολογήσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή το κατά πόσον ο υφιστάμενος ορισμός των ΜΜΕ αντιστοιχεί με την ετερογένεια, τις τομεακές δυναμικές, τις ιδιαιτερότητες και την ποικιλομορφία τους κατά την τελευταία δεκαετία (7). Η ΕΟΚΕ ζητεί μια ορατή, συντονισμένη και συνεκτική οριζόντια πολιτική για τις ΜΜΕ, με βάση ένα πολυετές σχέδιο δράσης.

1.7.3.

Τα ευρωπαϊκά εργαλεία στήριξης των ΜΜΕ θα πρέπει να μεταφραστούν στη γλώσσα των επιχειρήσεων έτσι ώστε να εκπληρούν πλήρως το σκοπό τους, δηλαδή την προώθηση της ανάπτυξης και της απασχόλησης. Για να αντιμετωπιστεί το γνωστό ζήτημα των εξαιρετικά περίπλοκων μηχανισμών στήριξης, είναι σημαντικό να αναζητηθούν βοήθεια και συμβουλές από τις οργανώσεις των ΜΜΕ, οι οποίες γνωρίζουν καλύτερα τις ανάγκες των ΜΜΕ, έτσι ώστε οι πολιτικές της ΕΕ υπέρ των ΜΜΕ να μιλούν τη γλώσσα των επιχειρήσεων. Επί του παρόντος, οι ΜΜΕ βασίζονται στους εθνικούς κοινωνικούς εταίρους, ένα σημαντικό θετικό παράγοντα, για να μεταφέρουν τις απόψεις τους για το πώς μπορεί να βελτιωθεί η προώθηση πολιτικών για τις ΜΜΕ και για να επιδιωχθεί μια πιο ενεργή συμμετοχή των ΜΜΕ στα εθνικά προγράμματα μεταρρυθμίσεων. Ο ρόλος τους, μαζί με τις ενώσεις ΜΜΕ, τα εμπορικά και τα βιομηχανικά επιμελητήρια και άλλους ενδιάμεσους φορείς ΜΜΕ, θα πρέπει συνεπώς να ενισχυθεί.

1.7.4.

Οι πολιτικές της ΕΕ υπέρ των ΜΜΕ θα πρέπει να αφιερώνουν περισσότερες προσπάθειες στην ενημέρωση των ΜΜΕ —και ιδιαίτερα των πιο ευάλωτων υποομάδων τους, όπως είναι οι μονοπρόσωπες ή πολύ μικρές επιχειρήσεις, οι παραδοσιακές εταιρείες με χαμηλό δυναμικό καινοτομίας, οι εταιρείες από απομακρυσμένες περιοχές κ.λπ. (8)— όσον αφορά τη διαθέσιμη στήριξη. Τα βασικά δίκτυα υποστήριξης θα πρέπει να διατηρηθούν και να διαδοθούν, καθώς και να γίνουν φιλικότερα προς τον χρήστη και πιο ολοκληρωμένα για τις ΜΜΕ. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή οφείλει να εξετάσει προσεκτικά τις δυνατότητες συντονισμού των υφιστάμενων δικτύων στήριξης στο πλαίσιο ενός κοινού συστήματος ενιαίας εξυπηρέτησης, με σεβασμό της κατάστασης σε κάθε κράτος μέλος.

1.7.5.

Είναι αποφασιστικής σημασίας να δημιουργηθεί μια ισχυρή εταιρική σχέση πολλών ενδιαφερομένων —πλατφόρμες ΜΜΕ— με τους κοινωνικούς εταίρους και τους δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς που ασχολούνται με τα προβλήματα των ΜΜΕ, σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο. Η ενίσχυση της αλληλεπίδρασης με τις οργανώσεις των ΜΜΕ, οι οποίες γνωρίζουν καλύτερα τις ανάγκες τους, ιδίως σε εθνικό και σε περιφερειακό επίπεδο, είναι ζωτικής σημασίας για τη γεφύρωση του επικοινωνιακού χάσματος μεταξύ ΜΜΕ και υφιστάμενων ενωσιακών μηχανισμών στήριξης. Επίσης, έχει τη δυνατότητα να προσφέρει ένα νέο και αποτελεσματικό μέσο προσέγγισης των ΜΜΕ μέσω τοπικών παραρτημάτων οργανώσεων εργοδοτών, εμπορικών και οικονομικών επιμελητηρίων και ενώσεων ΜΜΕ καθώς και επαγγελματικών/τομεακών οργανώσεων ως βασικών μέσων για τη διάδοση και την παροχή των υφιστάμενων εργαλείων στήριξης.

1.7.6.

Βέλτιστα αποτελέσματα για τις ΜΜΕ επιτυγχάνονται όταν οι τοπικές αρχές συνεργάζονται με οργανώσεις ΜΜΕ κατά τη διαμόρφωση και την εφαρμογή πολιτικής. Η τρέχουσα τάση για διαμεσολάβηση κυρίως με επίκεντρο τις τράπεζες δεν είναι η βέλτιστη δυνατή επιλογή. Οι τράπεζες πρέπει να είναι χρηματοπιστωτικοί ενδιάμεσοι· όμως, για όλες οι υπόλοιπες πτυχές (χάραξη πολιτικής, ενημέρωση, προβολή κ.λπ.), καταλληλότερες είναι οι οργανώσεις εκπροσώπησης των ΜΜΕ. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να διαμορφώσει μέτρα για τη στήριξη των οργανώσεων ΜΜΕ κατά την εφαρμογή των εξειδικευμένων πολιτικών και για τη διάδοση σχετικών πληροφοριών προς τις ΜΜΕ, μεταξύ άλλων με την παροχή οικονομικής στήριξης.

1.7.7.

Η ΕΟΚΕ ζητεί να καταστούν νομικά δεσμευτικές τόσο η πρωτοβουλία «Small Business Act» όσο και οι δύο αρχές που θεσπίζει: «Προτεραιότητα στις μικρές επιχειρήσεις» και «Μόνον άπαξ». Ωστόσο, η εφαρμογή της αρχής «Μόνον άπαξ» δεν θα πρέπει να παραβιάζει το δικαίωμα των χωρών υποδοχής να ελέγχουν τις αναγκαίες νομικές και επαγγελματικές απαιτήσεις για τη διενέργεια επιχειρηματικών δραστηριοτήτων. Η αρχή της εταιρικής σχέσης πρέπει να επεκταθεί σε όλες τις νομοθετικές διαδικασίες που επηρεάζουν άμεσα ή έμμεσα τις ΜΜΕ. Στην πράξη, οι ετήσιες συνεδριάσεις των Πλατφορμών ΜΜΕ σε επίπεδο ΕΕ και κρατών μελών συνιστάται με έμφαση.

2.1.

Είναι απαραίτητες οι ενωσιακές πολιτικές (9) στήριξης των ΜΜΕ διότι, σε αντίθεση με τις ΜΜΕ σε άλλα μέρη του κόσμου, οι ευρωπαϊκές ΜΜΕ πρέπει να συμμορφώνονται τόσο με εθνικούς όσο και ευρωπαϊκούς κανόνες οι οποίοι συχνά αποφασίζονται χωρίς πραγματική διαβούλευση με αντιπροσωπευτικές οργανώσεις, σε αντίφαση με την προσέγγιση «Προτεραιότητα στις μικρές επιχειρήσεις». Το γεγονός αυτό πολλαπλασιάζει τις προσπάθειες και τις δαπάνες που απαιτούνται για την άσκηση επιχειρηματικής δραστηριότητας, ενώ οι ανθρώπινοι και τεχνικοί πόροι των ΜΜΕ είναι περιορισμένοι.

2.2.

Το 2008, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θέσπισε τις αρχές «Προτεραιότητα στις μικρές επιχειρήσεις» και «Μόνον άπαξ» ως ένα αποφασιστικό βήμα για την προώθηση της ανταγωνιστικότητας και τη βελτίωση του επιχειρηματικού κλίματος για τα 23 εκατομμύρια ΜΜΕ στην Ευρώπη (10). Η ΕΟΚΕ στήριξε ένθερμα αυτή την προσπάθεια (11), αλλά προειδοποίησε ότι, εάν η SBA δεν είναι νομικώς δεσμευτική και όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης —ΕΕ, κράτη μέλη και περιφέρειες— δεν είναι υποχρεωμένα να την εφαρμόσουν, η «Small Business Act» θα παραμείνει μια απλή πολιτική δήλωση.

2.3.

Η εφαρμογή της SBA αξιολογήθηκε και επικαιροποιήθηκε το 2011 (12), αλλά τα συμπεράσματα σχετικά με τον πραγματικό αντίκτυπό της ήταν μάλλον απογοητευτικά και καλούσαν για περαιτέρω προσπάθειες (13). Η ΕΟΚΕ έχει επανειλημμένως υποβάλει προτάσεις για τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας των πολιτικών για τις ΜΜΕ (14). Σήμερα, οι ΜΜΕ επηρεάζονται από όλες τις πολιτικές της ΕΕ και, ως εκ τούτου, χρειάζονται μια πραγματικά οριζόντια, ευκρινή, συντονισμένη και συνεκτική πολιτική η οποία να σχεδιάζεται και να εφαρμόζεται με αποτελεσματικό και αποδοτικό τρόπο (15).

2.4.

Οι πολιτικές για τις ΜΜΕ δεν λαμβάνουν υπόψη τις διαφορετικές ανάγκες των διαφόρων κατηγοριών ΜΜΕ. Για να καταστεί πιο αποτελεσματική η διαμόρφωση και η εφαρμογή τους, απαιτείται σημαντική προσπάθεια προβολής έτσι ώστε να διαφοροποιούνται ακριβέστερα οι αποδέκτες και να επιδιώκονται και να προσαρμόζονται οι προσφερόμενες λύσεις στις συγκεκριμένες ανάγκες τους. Τα κριτήρια διάκρισης δεν πρέπει να βασίζονται μόνο στο μέγεθος (π.χ. σε γενικές γραμμές, όσο μικρότερη είναι η επιχείρηση, τόσο πιο δύσκολο είναι να αποκτήσει πρόσβαση σε χρηματοδότηση και τόσο περισσότερο χρειάζεται συμβουλές, πλαισίωση και καθοδήγηση), αλλά και στην τοποθεσία (πόλεις ή μικρές πόλεις και απομακρυσμένες αγροτικές περιοχές), στη φάση του κύκλου ζωής (εκκίνηση, επέκταση), στον κλάδο (βιομηχανία, εμπόριο, γεωργία, τουρισμός) κ.λπ.

2.5.

Έχουν ήδη διενεργηθεί ουσιαστικές προπαρασκευαστικές εργασίες για την αναθεώρηση της SBA. Το πρόγραμμα REFIT έχει αναλάβει το καθήκον να επιφέρει τις απαραίτητες βελτιώσεις στο νομοθετικό πλαίσιο της ΕΕ και να μειώσει τα διοικητικά εμπόδια. Με την πάροδο των ετών, το σύνολο της ισχύουσας νομοθεσίας της ΕΕ έχει φτάσει να αριθμεί πλέον 19 875 έγγραφα (16). Από αυτά, τα 1 527 περιέχουν διατάξεις που αφορούν τις ΜΜΕ και εντοπίζονται κυρίως στα ακόλουθα θέματα: κρατικές ενισχύσεις (343), ανταγωνισμός (293), εσωτερική αγορά (217), έρευνα και τεχνολογική ανάπτυξη (133) και προϋπολογισμός (117).

2.6.

Πρόσφατες μελέτες της ΕΟΚΕ καταδεικνύουν ότι, παρά τις πολυάριθμες πρωτοβουλίες που έχουν δρομολογηθεί, οι πολιτικές της ΕΕ υπέρ των ΜΜΕ απαιτούν σημαντική αναθεώρηση, προκειμένου να διαφοροποιηθούν τα μέτρα στήριξης, να απλουστευθούν οι ισχύοντες κανόνες και να βελτιστοποιηθεί η επικοινωνία και η συνεργασία με τις ΜΜΕ και τις οργανώσεις τους έτσι ώστε να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά η ποικιλομορφία και οι διαφορετικές ανάγκες των ΜΜΕ. Ο ρόλος των περιφερειών και των εδαφών στην υλοποίηση των πολιτικών και της νομοθεσίας της ΕΕ, ιδίως εκείνων που αφορούν τις ΜΜΕ, αυξάνεται σημαντικά (17).

3.1.

Οι ΜΜΕ έρχονται αντιμέτωπες με όλο και σοβαρότερες προκλήσεις διαφόρων ειδών:

3.2.

Οι ΜΜΕ αποτελούν μια αρκετά ανομοιογενή και ετερόκλητη ομάδα. Διαφοροποιούνται ανάλογα με το μέγεθος, τη φάση του κύκλου ζωής, την τοποθεσία, το είδος ιδιοκτησίας, τον κλάδο δραστηριότητας κ.λπ.· ακόμη, οι ανάγκες στήριξης ποικίλουν σημαντικά ανάλογα με την υποκατηγορία στην οποία εντάσσεται η ΜΜΕ. Μια ειδική ομάδα που απαιτεί ειδική μεταχείριση είναι οι «μονοπρόσωπες επιχειρήσεις» (σχεδόν το 50 % όλων των ΜΜΕ), οι οποίες σχεδόν εξαιρούνται από το πεδίο εφαρμογής των μέτρων στήριξης. Προκειμένου να στηριχθεί αυτή η πλέον ευάλωτη ομάδα ΜΜΕ ώστε να δραστηριοποιείται και να ευδοκιμεί, πρέπει να αντιμετωπιστεί κατάλληλα το ζήτημα της ψευδούς αυτοαπασχόλησης.

3.3.

Σε αυτό το πλαίσιο, η διαμόρφωση πολιτικών προώθησης με βάση μόνο το μέγεθος των υποστηριζόμενων επιχειρήσεων φαίνεται ξεπερασμένη και με πολύ γενική στόχευση και ανεπαρκή συνεκτίμηση των διαφορετικών αναγκών των διαφόρων ομάδων ΜΜΕ. Στις γνωμοδοτήσεις της, η ΕΟΚΕ τονίζει συνεχώς την ανάγκη για καλύτερα στοχευμένες και πιο σαφώς καθορισμένες πολιτικές προώθησης των ΜΜΕ στην Ευρώπη (18), καθώς και την ανάγκη επανεξέτασης του ορισμού των ΜΜΕ ώστε να αντικατοπτρίζεται καλύτερα η ποικιλία των ΜΜΕ και οι διαφορές μεταξύ των κρατών μελών (19). Η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να δρομολογήσει διαβούλευση σχετικά με τον ορισμό των «ΜΜΕ». Αυτό θα πρέπει να περιλαμβάνει την αξιολόγηση του τρόπου με τον οποίο εφαρμόζεται ο ορισμός των ΜΜΕ στην υλοποίηση μέτρων πολιτικής για τις πολύ μικρές, τις μικρές και τις μεσαίες επιχειρήσεις.

3.4.1.

Τα μέσα στήριξης των ΜΜΕ θα πρέπει να αξιολογούνται τόσο από την άποψη της πραγματικής επίδρασης που έχουν στη βελτίωση της κατάστασης των ΜΜΕ όσο και από την τήρηση των αρχών που ορίζει η SBA. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι χρειάζεται να αξιολογηθούν με τρόπο ποιοτικό και σε βάθος η αποτελεσματικότητα και η αποδοτικότητα της χορήγησης ενωσιακών πόρων· επίσης, τα κράτη μέλη χρειάζεται να καταβάλουν μεγαλύτερες προσπάθειες για την υλοποίηση των αρχών «Προτεραιότητα στις μικρές επιχειρήσεις» και «Μόνον άπαξ» σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο, οι οποίες πρέπει να είναι υποχρεωτικές σε όλα τα επίπεδα (20).

3.4.2.

Η αρχή «Προτεραιότητα στις μικρές επιχειρήσεις» και η αρχή της SBA δεν παρουσιάζονται ρητώς στο σχέδιο Juncker. Ως ένα βαθμό, εμφανίζονται στα προγράμματα «Ορίζοντας 2020» και COSME, αλλά πρέπει να εφαρμοστούν καλύτερα στην πράξη. Η ΕΟΚΕ καλεί τους υπεύθυνους για τη χάραξη πολιτικής της ΕΕ να συνεκτιμήσουν τις αρχές της SBA σε όλα τα νομοθετικά κείμενα της ΕΕ που ενδέχεται να έχουν άμεσο ή έμμεσο αντίκτυπο στις ΜΜΕ.

3.4.3.

Το κόστος της δανειοδότησης και το κόστος κατασκευής και ενοικίασης κτιρίων έχουν μειωθεί τα τελευταία χρόνια, λόγω της κρίσης. Το γεγονός αυτό, μαζί με κάποια νέα στοχευμένα όργανα, δημιουργεί καλές ευκαιρίες για τις νεοσύστατες επιχειρήσεις, όμως η φάση ανάπτυξης των εταιρειών εξακολουθεί σε μεγάλο βαθμό να υποστηρίζεται ανεπαρκώς. Σε αυτό το πλαίσιο, η ΕΟΚΕ επικροτεί τη νέα πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την αντιμετώπιση του συγκεκριμένου προβλήματος (21).

3.4.4.

Η τραπεζική πίστη παραμένει η κύρια πηγή χρηματοδότησης των ΜΜΕ αλλά η πρόσβαση σε τραπεζική χρηματοδότηση εξακολουθεί να μην είναι εύκολη για πολλές ΜΜΕ λόγω των αδύναμων ισοζυγίων των τραπεζών, της μη μεταφοράς της νομισματικής πολιτικής της ΕΚΤ σε ορισμένες χώρες και των σχετικά υψηλών εμποδίων που έχουν τεθεί από τις απαιτήσεις για εγγυήσεις. Η χρηματοδότηση με βάση όρους της αγοράς μέσω ιδιωτικών επενδυτικών κεφαλαίων, επιχειρηματικών κεφαλαίων, έκδοσης ομολόγων και μέσων κεφαλαιακής συμμετοχής σε εξειδικευμένα τμήματα της αγοράς, καθώς και μέσω συμμετοχικής χρηματοδότησης (crowdfunding), καθίσταται ολοένα και σημαντικότερη, όμως οι περισσότερες ΜΜΕ δεν είναι ακόμη έτοιμες να χρησιμοποιήσουν τις ευκαιρίες αυτές (22). Χρειάζονται, επομένως, σωστή καθοδήγηση σχετικά με τα χρονοδιαγράμματα, αναλυτικές πληροφορίες και στήριξη ώστε να είναι σε θέση να τις διερευνήσουν. Σύμφωνα με την έρευνα της ΕΟΚΕ, εξαιρετικά υψηλό ποσοστό ΜΜΕ αγνοεί τις ευκαιρίες στήριξης μέσω προγραμμάτων επιχορηγήσεων ΕΔΕΤ, ή τη δυνατότητα εξασφάλισης χρηματοδότησης μέσω ταμείου επενδύσεων που στηρίζεται από ενωσιακά ταμεία.

3.4.5.

Σχετική έρευνα καταδεικνύει ότι η εστίαση και οι προτεραιότητες των μέσων στήριξης δεν αντιστοιχούν πάντοτε στις σημαντικότερες ανάγκες των ΜΜΕ (23), ένας δε από τους λόγους είναι η αδυναμία να αναγνωριστούν οι σημαντικές διαφορές που υφίστανται μεταξύ των κρατών μελών. Για παράδειγμα, η πρόσβαση σε νέες αγορές υποδεικνύεται ως η σοβαρότερη πρόκληση για τις ΜΜΕ, κυρίως από εταιρείες από τη νότια Ευρώπη, ενώ εταιρείες από τη βόρεια Ευρώπη λαμβάνουν μεγαλύτερη στήριξη για τη βελτίωση της πρόσβασης σε αγορές, συμπεριλαμβανομένων των διεθνών αγορών. Αυτό αποτελεί σαφή ένδειξη ότι οι ανάγκες των ΜΜΕ είναι εντελώς διαφορετικές σε εθνικό επίπεδο, γεγονός το οποίο θέτει το ζήτημα τού κατά πόσον τα πανευρωπαϊκά μέσα θα πρέπει ίσως να σχεδιάζονται πιο λεπτομερώς. Η άποψη αυτή τυγχάνει επίσης πλήρους στήριξης στην ετήσια έκθεση σχετικά με τις ευρωπαϊκές ΜΜΕ 2014/2015 (24), σύμφωνα με την οποία η ομάδα χωρών με τις χαμηλότερες βαθμολογίες είναι κυρίως από τη νότια Ευρώπη. Οι χώρες αυτές αναφέρουν εξαιρετικά χαμηλά ποσοστά επιτυχίας για έργα, μεταξύ άλλων όσον αφορά τη συνιστώσα για τις ΜΜΕ του προγράμματος «Ορίζοντας 2020» (25).

3.4.6.

Οι υψηλές προσδοκίες για τον ρόλο του «εκπροσώπου των ΜΜΕ» δεν έχουν δυστυχώς αποδειχθεί δικαιολογημένες μέχρι στιγμής. Λίγοι εκπρόσωποι των ΜΜΕ γνωρίζουν ποιος έχει αναλάβει τον ρόλο αυτό στη χώρα τους. Οι περισσότερες ΜΜΕ αναφέρουν ότι ο «εκπρόσωπος των ΜΜΕ» εκτελεί απλώς τυπικά και τελετουργικά καθήκοντα και δεν διαδραματίζει κάποιο ρόλο που να συνδέεται με πραγματικά μέτρα για την προώθηση των ΜΜΕ. Ενώ βασικός στόχος του δικτύου αυτού είναι να αποτελεί σημείο επαφής μεταξύ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και των εθνικών φορέων και να προάγει αποτελεσματικά τα συμφέροντα των ΜΜΕ στο πλαίσιο των εθνικών φορέων και στην εθνική νομοθεσία, οι ΜΜΕ αναμένουν να λαμβάνουν πραγματικές συμβουλές και πληροφορίες σχετικά με τις πολιτικές της ΕΕ σε συνεργασία με τις οργανώσεις των ΜΜΕ.

3.4.7.

Η προώθηση της επιχειρηματικότητας συνδέεται με τη δημιουργία των κατάλληλων συνθηκών για την αύξηση του ποσοστού των νεοσύστατων και νέων επιχειρήσεων που επιβιώνουν και επιτυγχάνουν, την παροχή βοήθειας σε νέες εταιρείες για να βελτιώσουν την ανταγωνιστικότητά τους και να αναπτυχθούν ταχύτερα και πιο αποτελεσματικά, τη βελτίωση των διαδικασιών αφερεγγυότητας καθώς και την ανάπτυξη και την ενίσχυση των μεταβιβάσεων επιχειρήσεων (26). Αν και έχουν ήδη επιτευχθεί πολλά όσον αφορά την απλοποίηση της τεχνολογίας και της διαδικασίας εγγραφής στην ΕΕ, ακόμα περισσότερα μένουν ακόμη να γίνουν προκειμένου να επιτευχθούν ο δεύτερος και ο τρίτος στόχος. Η αρχή της «δεύτερης ευκαιρίας» εκτιμάται ότι σημειώνει τη χειρότερη απόδοση σε όλα τα κράτη μέλη· ακόμη και η ίδια η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν αναθέτει συμβάσεις σε επιχειρηματίες που έχουν αποτύχει.

3.4.8.

Επιπλέον, οι διαδικασίες για την εκκαθάριση (τόσο σε περιπτώσεις αφερεγγυότητας όσο και εκούσιας εκκαθάρισης), την αναδιάρθρωση και την κληρονομική μεταβίβαση είναι δύσκολες από καθαρά διαδικαστική άποψη σε πολλές χώρες. Η ΕΟΚΕ τονίζει την ανάγκη απλοποίησης και εναρμόνισης της νομοθεσίας περί αφερεγγυότητας (27)

3.4.9.

Η δημόσια ακρόαση και οι πρόσφατες μελέτες της ΕΟΚΕ παρείχαν επίσης σημαντικές πληροφορίες σχετικά με τις βασικές προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι ΜΜΕ στην ΕΕ σε όλους τους κύριους τομείς προτεραιότητας:

—

ο αριθμός των πρωτοβουλιών απαλλαγής/απλούστευσης που αφορούν τις ΜΜΕ στο πλαίσιο του προγράμματος REFIT είναι περιορισμένος,

—

το ζήτημα του ξεπερασμένου ορισμού των ΜΜΕ παραμένει άλυτο,

—

το «τεστ ΜΜΕ» εφαρμόζεται μερικώς και άνισα από τα κράτη μέλη, δεδομένου ότι εξακολουθεί να μην είναι υποχρεωτικό,

—

οι δημόσιες διαβουλεύσεις σχετικά με εκτιμήσεις επιπτώσεων και χάρτες πορείας παρεμποδίζονται από τη γραφειοκρατική θεσμική προσέγγιση και το γεγονός ότι δεν είναι προσιτές σε όλες τις γλώσσες της ΕΕ,

—

όλες οι ΜΜΕ επισημαίνουν τη διαφθορά και την αναποτελεσματική δημόσια διοίκηση ως σοβαρά προβλήματα με πολύ αρνητικό αντίκτυπο στις επιχειρήσεις τους,

—

η καθυστέρηση πληρωμών από το δημόσιο και μεγάλους πελάτες εξακολουθεί να αποτελεί ανησυχητική τάση σε ορισμένα κράτη μέλη παρά τη θέσπιση αυστηρότερων απαιτήσεων στην αναθεωρημένη οδηγία για τις καθυστερήσεις πληρωμών (28).

—

η επιχειρηματικότητα δεν έχει ακόμη ενσωματωθεί συνεκτικά στα εθνικά εκπαιδευτικά συστήματα των περισσότερων κρατών μελών,

—

η κατάρτιση των εκπαιδευτικών στην επιχειρηματικότητα είναι σποραδική και, ως επί το πλείστον, υλοποιείται με αναφορές σε μεμονωμένα έργα —υπάρχουν ελάχιστες διευρωπαϊκές πρωτοβουλίες σε αυτόν τον τομέα (29),

—

τα προγράμματα για τη νεολαία που εστιάζουν στην επιχειρηματικότητα, αν και επιτυχημένα, ενέχουν τον κίνδυνο παρέκκλισης από τον αρχικό τους στόχο που είναι η προώθηση της επιχειρηματικότητας,

—

οι διαφημιστικές εκστρατείες, όπως η ευρωπαϊκή εβδομάδα ΜΜΕ, έχουν μικρό αντίκτυπο ως προς την ενθάρρυνση των συμμετεχόντων να εξετάσουν σοβαρά το ενδεχόμενο να γίνουν επιχειρηματίες,

—

το κόστος εκκίνησης εξακολουθεί να είναι τρεις φορές υψηλότερο από το αναφερόμενο σημείο αναφοράς.

—

η ενιαία αγορά δεν έχει ακόμα ολοκληρωθεί, γεγονός που εμποδίζει την πρόσβαση των ΜΜΕ στις αγορές, μεταξύ άλλων σε σχέση με τη διασυνοριακή παροχή υπηρεσιών,

—

οι διοικητικές διαδικασίες είναι περίπλοκες και το κόστος παράδοσης για εξαγωγές/εισαγωγές υψηλό,

—

τα καθεστώτα στήριξης των ΜΜΕ για τη διεθνοποίηση στερούνται εξατομικευμένης προσέγγισης,

—

τα πρότυπα και τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας εξακολουθούν να μην είναι ελκυστικά για τις ΜΜΕ, κυρίως επειδή δεν είναι καλά ενημερωμένες ως προς τα οφέλη τους, το κόστος είναι υψηλό και οι κανόνες εξαιρετικά περίπλοκοι.

—

το τυπικό μοντέλο χρηματοδότησης είναι τα τραπεζικά δάνεια και ακολουθούν —μακράν πίσω— οι επιχορηγήσεις και η στήριξη από χρηματοδοτικά μέσα,

—

οι επιδοτήσεις δεν εξαρτώνται από τις συνθήκες της αγοράς και δεν είναι διαμορφωμένες για συγκεκριμένες υποομάδες ΜΜΕ ενώ ο πολιτικός προσανατολισμός τους σπανίως αντιστοιχεί στις ανάγκες των ΜΜΕ,

—

τα χρηματοπιστωτικά μέσα ανταποκρίνονται καλύτερα στις άμεσες ανάγκες των ΜΜΕ για κεφάλαια κίνησης. Δυστυχώς, πολύ μικρό ποσοστό των ΜΜΕ είναι καλά ενημερωμένο σχετικά, μια ειδικά προσαρμοσμένη προσέγγιση για την εφαρμογή τους παραμένει σπάνια, η παροχή τους εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την αποτελεσματική συνεργασία των χρηματοδοτικών οργανισμών, των ενδιάμεσων φορέων και των τελικών δικαιούχων, και υπάρχει έλλειψη δεδομένων και αναλύσεων όσον αφορά την πραγματική τους αποτελεσματικότητα· χρειάζονται μεγαλύτερη συμπληρωματικότητα και συνέργειες μεταξύ υφισταμένων μέσων και φορέων σε περιφερειακό, εθνικό και υπερεθνικό επίπεδο, συμπεριλαμβανομένης της προώθησης αποτελεσματικότερων χρηματοδοτικών μέσων, π.χ. αντεγγυήσεων,

—

παρά την ουσιαστική πρόοδο που επιτεύχθηκε στην ανάπτυξη καινοτόμων μη δανειοδοτικών διαύλων όπως τα ιδιωτικά επενδυτικά κεφάλαια, τα επιχειρηματικά κεφάλαια κ.λπ., τούτα δεν έχουν αναπτυχθεί επαρκώς στην πλειονότητα των κρατών μελών (30),

—

ένα σημαντικό ποσοστό των ΜΜΕ διστάζουν να υποβάλλουν αιτήσεις για τα χρηματοδοτικά μέσα των ευρωπαϊκών προγραμμάτων, διότι «η πρόσβαση στη χρηματοδότηση φαίνεται εξαιρετικά περίπλοκη».

—

αν και ο «Ορίζοντας 2020» προβλέπει ειδική χρηματοδότηση για τις ΜΜΕ, δεν μπορεί να επιλύσει όλα τα προβλήματά τους όσον αφορά την πρόσβαση σε χρηματοδότηση υψηλού κινδύνου για την καινοτομία, και δυστυχώς υπάρχουν λίγα έργα από τα νεότερα κράτη μέλη,

—

οι ΜΜΕ συνεχίζουν να μην δείχνουν επαρκές ενδιαφέρον για το πρόγραμμα λόγω επίπονων και αθέμιτων κανόνων εφαρμογής και επιλεξιμότητας,

—

οι υφιστάμενοι κανόνες ενδεχομένως αποθαρρύνουν τις ΜΜΕ από συμμετοχή σε βιώσιμες κοινοπραξίες για την υλοποίηση έργων καινοτομίας,

—

το κόστος για τις ΜΜΕ όσον αφορά την υποβολή αίτησης για τα εθελοντικά εργαλεία που έχει αναπτύξει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (31) παραμένει σχετικά υψηλό και, ως εκ τούτου, μόνο ένας περιορισμένος αριθμός εταιρειών είναι σε θέση να τα χρησιμοποιήσει.

—

οι πληροφορίες που παρέχονται δεν διαθέτουν ακόμη την αναμενόμενη ποιότητα,

—

η δομή, το περιεχόμενο και ο σχεδιασμός δεν είναι πολύ φιλικά προς τον χρήστη,

—

η προσέγγιση για την παροχή πληροφοριών είναι συχνά γραφειοκρατική,

—

τα γλωσσικά εμπόδια είναι συνήθη με δεδομένο ότι οι πληροφορίες παρέχονται σε μεγάλο βαθμό μόνο στα αγγλικά.

3.5.1.

Για να είναι συνεπείς, οι πολιτικές προώθησης πρέπει να λαμβάνουν υπόψη την ποικιλομορφία των ΜΜΕ μέσω της συλλογής μικροδεδομένων και της εκπόνησης μικροοικονομικών αναλύσεων. Αυτός είναι ο μόνος τρόπος για να βελτιωθεί η κατανόηση των διαφορετικών αναγκών των ΜΜΕ, σύμφωνα με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους.

3.5.2.

Προς το παρόν, οι τραπεζικές αγορές και οι κεφαλαιαγορές στην Ευρώπη παραμένουν κατακερματισμένες. Το πρόγραμμα Ένωση Κεφαλαιαγορών που δρομολογήθηκε για την αντιμετώπιση του προβλήματος μπορεί να υλοποιηθεί μόνον εάν είναι συνεπές με άλλες πολιτικές για τη στήριξη των ΜΜΕ. Η περιορισμένη γνώση και κατανόηση των διαφόρων χρηματοδοτικών μέσων από τις περισσότερες ΜΜΕ θα περιόριζε την ανάπτυξη της Ένωσης. Για το λόγο αυτό, στα μέτρα στήριξης των ΜΜΕ θα πρέπει να περιλαμβάνονται η θέσπιση μακροπρόθεσμης, βιώσιμης προσέγγισης για τη χρηματοδότηση και η οικοδόμηση κατανόησης των διαφόρων μέσων, των δυνατοτήτων συμπληρωματικότητας καθώς και των πλεονεκτημάτων και των κινδύνων που συνδέονται με τα διάφορα μέσα.

3.5.3.

Στις περισσότερες περιπτώσεις, οι σχέσεις μεταξύ ιδιοκτήτη, διαχείρισης και εργαζομένων στις ΜΜΕ είναι στενότερες από ό,τι στις μεγάλες επιχειρήσεις και ο κοινωνικός διάλογος είναι συνεπώς αμοιβαία επωφελής, διότι έτσι διαμορφώνονται οι συνθήκες για ένα πιστό και αφοσιωμένο εργατικό δυναμικό με θέσεις εργασίας υψηλής ποιότητας. Προκειμένου όλοι οι ενδιαφερόμενοι να επωφελούνται από αυτή την κατάσταση και να ενισχύεται η συγκέντρωση κοινωνικού κεφαλαίου εντός των ΜΜΕ, πρέπει να παρέχεται συστηματική στήριξη στις ΜΜΕ έτσι ώστε να μπορούν να κατανοούν τη σημασία του κοινωνικού διαλόγου, της υγιεινής και της ασφάλειας, των συνθηκών εργασίας, των καινοτόμων μορφών οργάνωσης της εργασίας, της μάθησης με βάση την εργασία και της ανάπτυξης δεξιοτήτων. Στην προσπάθεια αυτή, ο ρόλος των κοινωνικών εταίρων και των ΜΚΟ είναι απαραίτητος.

—

να αποφευχθεί ο κανονιστικός υπερθεματισμός μέσω σαφέστερης μετάφρασης της νομοθεσίας της ΕΕ, μέσω θέσπισης συστημάτων για την επίλυση διαφορών και την ερμηνεία τέτοιων κειμένων και μέσω σύνταξης «υπομνημάτων φιλικών προς τις ΜΜΕ» καθώς και εγχειριδίου που να συνοψίζει και να επεξηγεί πληροφορίες για τις ΜΜΕ,

—

να γίνει υποχρεωτικό το «τεστ ΜΜΕ» για τις νέες νομοθετικές προτάσεις και να διασφαλιστεί η αποτελεσματική εφαρμογή του από όλα τα κράτη μέλη (32),

—

να διασφαλιστεί η αποτελεσματικότερη και συστηματική ενσωμάτωση των ΜΜΕ και των οργανώσεών τους στις αξιολογήσεις των επιπτώσεων της νέας νομοθεσίας μέσω της απλούστευσης της μορφής και του περιεχομένου τους και της διαθεσιμότητας των πληροφοριών σε όλες τις γλώσσες της ΕΕ, και, επίσης, να αξιολογηθεί ο αντίκτυπος στις διάφορες ομάδες ΜΜΕ,

—

να διεξάγεται πλήρης και τακτικός έλεγχος καταλληλότητας της νομοθεσίας της ΕΕ σχετικά με τις ευρωπαϊκές πολιτικές,

—

να συμπεριλαμβάνονται αποτελεσματικότερα (και υποχρεωτικά) οι εθνικές και περιφερειακές οργανώσεις των ΜΜΕ ως εταίροι στη διοργανική συζήτηση σχετικά με τη νέα νομοθεσία που αφορά τις ΜΜΕ,

—

να διασφαλιστεί η αποτελεσματική παρακολούθηση των αποτελεσμάτων στο πλαίσιο του προγράμματος REFIT όσον αφορά την ελάττωση του φόρτου για τις ΜΜΕ.

—

να δοθεί στήριξη στις δράσεις ευρωπαϊκών, εθνικών και περιφερειακών οργανώσεων των ΜΜΕ για την παροχή πληροφοριών, κατάρτισης και πλαισίωσης/καθοδήγησης των επιχειρήσεων,

—

να εμπλουτιστούν τα υφιστάμενα μέσα που στηρίζουν την ενίσχυση της επιχειρηματικής νοοτροπίας των νέων και να διασφαλιστεί ότι τα προγράμματα στήριξης παραμένουν εστιασμένα στην ανάπτυξη βασικών επιχειρηματικών δεξιοτήτων,

—

να εισαχθεί η επιχειρηματικότητα στα προγράμματα σπουδών όλων των βαθμίδων εκπαίδευσης (33),

—

να μειωθεί το κόστος των διαδικασιών εκκίνησης, να διευκολυνθεί η πρόσβαση στη χρηματοδότηση και να παρασχεθούν κίνητρα σε περισσότερους ανθρώπους για να αναπτύξουν επιχειρηματικές προσπάθειες,

—

να θεσπιστούν απλές και εύκολες διαδικασίες για τη μεταβίβαση και την εκκαθάρισης επιχειρήσεων και τις επιλογές δεύτερης ευκαιρίας.

—

να βελτιστοποιηθεί η λειτουργία της ενιαίας αγοράς ώστε να αποφεύγονται ο κανονιστικός υπερθεματισμός, η μη εφαρμογή και άλλες πρακτικές των κρατών μελών που στρεβλώνουν την ανταγωνιστικότητα, και τούτο κατά τρόπο που να μην περιορίζονται τα δικαιώματα των εργαζομένων και των καταναλωτών,

—

να ενισχυθεί η προβολή των υφισταμένων δικτύων υποστήριξης της διεθνοποίησης μέσω καλύτερης συνεργασίας με τις οργανώσεις των ΜΜΕ σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο,

—

να παρασχεθούν εργαλεία που να βοηθούν τις ΜΜΕ να συμμετέχουν σε εκθέσεις, συνέδρια και εκδηλώσεις προώθησης στο εξωτερικό,

—

να ενθαρρυνθεί η δημιουργία περιφερειακών και εθνικών τομεακών ομάδων ΜΜΕ με πιστοποιητικό εγγυημένης ποιότητας,

—

να μειωθεί περαιτέρω το κόστος των προτύπων και των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας για τις ΜΜΕ και να προωθηθούν τα οφέλη τους υπέρ της ανταγωνιστικότητας.

—

να μειωθούν οι διατυπώσεις, η παρακολούθηση και ο έλεγχος στο απολύτως ελάχιστο αναγκαίο —υποχρεωτική εφαρμογή της αρχής «μόνον άπαξ», χρήση ηλεκτρονικών εντύπων, απλούστευση της εφαρμογής του «de minimis»,

—

να σχεδιαστούν προγράμματα επιχορηγήσεων με βάση προσεκτική αξιολόγηση των αναγκών, να αποφευχθεί η επιβλαβής πρακτική της υλοποίησης έργων μόνο για χάρη της εξασφάλισης μη επιστρεπτέας χρηματοδότησης χωρίς καμία επιχειρηματική αναπτυξιακή στρατηγική,

—

να ενισχυθεί η συνεργασία μεταξύ ΕΤΕ, ενδιάμεσων χρηματοπιστωτικών οργανισμών και οργανώσεων ΜΜΕ με στόχο το σχεδιασμό άκρως αποτελεσματικών χρηματοδοτικών μέσων που να ανταποκρίνονται στις ανάγκες των ΜΜΕ για κεφάλαια κίνησης, δάνεια και εγγυήσεις και να αξιολογείται ο αντίκτυπος μέσω ποσοτικών δεικτών,

—

να θεσπιστεί ένα διαφοροποιημένο χαρτοφυλάκιο προσαρμοσμένων και καινοτόμων μέτρων στήριξης για την αποτελεσματική προσέγγιση της ετερογενούς ομάδας των ΜΜΕ (34),

—

να δοθεί στήριξη στις ΜΜΕ που είναι διατεθειμένες να εκδώσουν ομόλογα και μετοχές για εξειδικευμένα τμήματα της αγοράς,

—

να εξασφαλιστούν επαρκείς πόροι για τον μηχανισμό εγγύησης δανείων στο πλαίσιο του προγράμματος COSME, λαμβανομένων υπόψη των χρηματοοικονομικών επιπτώσεων της αποχώρησης του Ηνωμένου Βασιλείου από την ΕΕ, προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι που έχουν καθοριστεί,

—

να διερευνηθούν τρόποι για την ενίσχυση των καινοτόμων μη δανειοδοτικών διαύλων χρηματοδότησης, όπως τα ιδιωτικά επενδυτικά κεφάλαια, τα επιχειρηματικά κεφάλαια, οι επιχειρηματικοί άγγελοι και η συμμετοχική χρηματοδότηση, και να χρησιμοποιηθεί αποτελεσματικά η στήριξη των εγγυητικών οργανισμών.

—

να παρασχεθούν εργαλεία με σκοπό να βελτιωθεί η πρόσβαση των ΜΜΕ σε επιχειρηματικά κεφάλαια για την εισαγωγή καινοτομιών,

—

να υποστηριχθεί η συνεργασία ΜΜΕ και ερευνητικών και εκπαιδευτικών ιδρυμάτων και να διευκολυνθεί η ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ τους,

—

να διαμορφωθούν ευνοϊκές συνθήκες για την οικοδόμηση βιώσιμων κοινοπραξιών εντός των οποίων οι ΜΜΕ και οι καινοτόμες ιδέες τους με βάση την αγορά να διαδραματίζουν κεντρικό ρόλο,

—

να στηριχθεί η ανταγωνιστικότητα των ΜΜΕ μέσω πλαισίωσης/καθοδήγησης με σκοπό: την ανάπτυξη ικανοτήτων και την τεχνική βοήθεια· τη διάδοση βέλτιστων πρακτικών· τη στήριξη της συνεργασίας μεταξύ των οργανώσεων των ΜΜΕ.

—

να προωθηθούν ενωσιακές, εθνικές και περιφερειακές οργανώσεις ΜΜΕ ως το σημαντικότερο «κέντρο βάρους» με την εφαρμογή στρατηγικών ώστε οι ενώσεις αυτές να αναπτύξουν ικανότητες και να υλοποιήσουν την αρχή της πολυεπίπεδης και πολυπαραγοντικής διακυβέρνησης σε ενωσιακό, εθνικό και περιφερειακό επίπεδο και να την εφαρμόσουν στη νομοθετική διαδικασία,

—

να εξεταστεί η επιλογή δημιουργίας μιας ενιαίας διαδικτυακής πύλης για όλες τις πρωτοβουλίες στήριξης των ΜΜΕ με σαφή και φιλικό προς τον χρήστη σχεδιασμό, με πλούσιο ηλεκτρονικό περιεχόμενο, περιορισμένες επανακατευθύνσεις και κατανοητή γλώσσα.

—

να προσαρμοστούν τα συστήματα επαγγελματικής κατάρτισης στις ανάγκες των αγορών εργασίας· να δημιουργηθούν συστήματα για την παρακολούθηση και την πρόβλεψη των αναγκών των αγορών εργασίας,

—

να ενισχυθεί η στήριξη στα κράτη μέλη προκειμένου να διευκολύνουν τη συμμετοχή των ΜΜΕ σε προγράμματα μαθητείας,

—

να στηριχθούν τα βραχυπρόθεσμα προγράμματα κατάρτισης· να ενθαρρυνθεί η συνεργασία μεταξύ ενώσεων εργοδοτών και εκπαιδευτικών ιδρυμάτων.

13.10.2017   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 345/25

Εισηγητής:

ο κ. Antonello PEZZINI

Συνεισηγητής:

ο κ. Hannes LEO

1.1.

Η ευρωπαϊκή οικονομία βασίζεται ολοένα και περισσότερο στη δημιουργικότητα και την καινοτομία. Στους κλάδους που συνδέονται άμεσα με τα δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας (ΔΔΙ) στην Ευρώπη παράγεται το 39 % του ΑΕγχΠ της ΕΕ και απασχολείται το 26 % των εργαζομένων (1). Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι οι επιχειρήσεις πρέπει να λειτουργούν σε ένα σύνολο συνθηκών ευνοϊκών για την καινοτομία, τις επενδύσεις και την απασχόληση.

1.2.

Σύμφωνα με εκτιμήσεις του ΟΗΕ (2) και του ΟΟΣΑ, τα προϊόντα απομίμησης αποτελούν το 5 με 7 %, ή το 2,5 % (εκτιμήσεις ΟΗΕ και ΟΟΣΑ αντιστοίχως) του παγκόσμιου εμπορίου. Η πλειονότητα των προϊόντων απομιμήσεων που κυκλοφορούν στην Ευρώπη παράγεται εκτός της ΕΕ, όμως η παραγωγή έχει αυξητικές τάσεις και στα κράτη μέλη της. Το διαδίκτυο έχει σε μεγάλο βαθμό απλοποιήσει και αυξήσει σημαντικά το περιθώριο της επιγραμμικής πώλησης απομιμήσεων, ενώ ο κίνδυνος δίωξης παραμένει πολύ χαμηλός.

1.3.

Η βιομηχανία απομιμήσεων εκμεταλλεύεται τόσο τις διαφορές στην αποτελεσματικότητα των τελωνειακών ελέγχων σε βασικά σημεία εισόδου στην ενιαία αγορά όσο και τον κατακερματισμένο και ποικίλο τρόπο εφαρμογής των ενωσιακών κανόνων και προτύπων ανά τα κράτη μέλη, με συνέπεια να διευκολύνεται η εισαγωγή στην ΕΕ προϊόντων που θέτουν σε κίνδυνο την υγεία των καταναλωτών, τη δημόσια ασφάλεια, την προστασία των πολιτών και την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων.

1.4.

Κατά συνέπεια, μια πλήρως λειτουργική και διαλειτουργική Τελωνειακή Ένωση πρέπει να εξασφαλίζει την αποτελεσματική λειτουργία του νέου συστήματος που θεσπίστηκε με τον τελωνειακό κώδικα, την προστασία των επιχειρήσεων από τον αθέμιτο ανταγωνισμό —ιδίως δε από την παγκόσμια βιομηχανία απομιμήσεων και πειρατικών προϊόντων— όχι μόνο προς το συμφέρον των επιχειρήσεων, αλλά και επειδή έχει άμεσες προεκτάσεις στην παγκόσμια υγεία, την ασφάλεια και την προστασία των πολιτών, καθώς και την οικονομική ανάπτυξη.

1.5.

Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, δεδομένου ότι δύο είδη παραποίησης πρέπει να διακρίνονται —η μεν απομίμηση ως παραβίαση των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας, δηλαδή απλώς αθέμιτος ανταγωνισμός με καμία απειλή για την ασφάλεια και τη δημόσια υγεία, η δε απομίμηση ως αδίκημα όπως ορίζεται στη σύμβαση Medicrime (3)—, η πάταξη των απομιμήσεων και της πειρατείας πρέπει να αποτελεί βασική προτεραιότητα της ΕΕ, όχι μόνο με σκοπό την κατοχύρωση της υγιούς ανάπτυξης του ελεύθερου παγκόσμιου εμπορίου χωρίς προστατευτισμό, αλλά και λόγω της ενίσχυσης της «επαγγελματικότητας» του οργανωμένου εγκλήματος στο εμπόριο παραποιημένων και πειρατικών προϊόντων και των κινδύνων που αυτό ενέχει για τους καταναλωτές. Αυτό θα μπορούσε να περιλαμβάνει κατάλληλες ποινικές διαδικασίες για να αποθαρρύνονται τέτοιες «εγκληματικές δραστηριότητες απομίμησης».

1.6.

Για να μειωθούν οι αρνητικές επιπτώσεις του αυξανόμενου όγκου των απομιμήσεων και πειρατικών προϊόντων στην αγορά, πρέπει να ληφθούν μέτρα σε τομεακό, εθνικό, ενωσιακό και πολυμερές επίπεδο για την αντιμετώπιση των εξής:

1.7.

Η ΕΟΚΕ είναι πεπεισμένη ότι όλοι οι δημόσιοι και ιδιωτικοί αρμόδιοι παράγοντες πρέπει να καταβάλουν κοινή προσπάθεια για τον προσδιορισμό και την εφαρμογή μιας κοινής στρατηγικής συντονισμένων μέτρων με σκοπό την πρόληψη, την ανίχνευση και την καταπολέμηση του φαινομένου αυτού, με την υποστήριξη του κατάλληλου κοινού τεχνικού και νομοθετικού πλαισίου.

1.8.

Ωστόσο, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η πρωτοβουλία είναι, κατά κύριο λόγο, θέμα του ιδιωτικού τομέα στην ΕΕ, και ο οποίος περιλαμβάνει τις/τους αμεσότερα ενδιαφερόμενες βιομηχανίες/ενδιαφερόμενους παρόχους υπηρεσιών, ολόκληρη την αλυσίδα προστιθέμενης αξίας, με τη συμμετοχή των κατόχων δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας και των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων. Η δε Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει να επικαιροποιήσει το κανονιστικό πλαίσιο για τα δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας με σκοπό τον εκσυγχρονισμό των ισχυόντων κανόνων και την προσαρμογή των επιλογών που προσφέρει σήμερα το Ποινικό Δίκαιο στην ΕΕ και τα κράτη μέλη της. Μαζί θα πρέπει να δημιουργήσουν μια ισχυρή κοινή ώθηση, από την πηγή και σε ολόκληρη την αλυσίδα εφοδιασμού, εντοπίζοντας διαλειτουργικούς μηχανισμούς διεθνούς συνεργασίας και παρακολούθησης προμηθευτών/πελατών προκειμένου να ελαχιστοποιηθεί ο κίνδυνος απομιμήσεων στην αλυσίδα εφοδιασμού.

1.9.

Η ενίσχυση της κοινής δράσης του ιδιωτικού τομέα είναι ζωτικής σημασίας, κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, ώστε να διασφαλιστούν αποτελεσματικές συνεργασίες με τους παρόχους ιστοτόπων, τους παραγωγούς περιεχομένου, τους ιδιοκτήτες εμπορικών σημάτων, τους φορείς ηλεκτρονικών πληρωμών, τους διαφημιζόμενους ή τα διαφημιστικά δίκτυα και τα μητρώα καταχώρισης χώρων στο διαδίκτυο, αλλά και να προκύψουν εθελοντικά μνημόνια κοινής δράσης, τα οποία μπορούν να αποφέρουν ταχείες προσαρμογές σε ξαφνικές αλλαγές της αγοράς.

1.10.

Η αποτελεσματική προώθηση από τον ιδιωτικό τομέα θα πρέπει να συνοδεύεται από δημόσια μέτρα όπως:

1.11.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι θα πρέπει να χρηματοδοτηθεί ευρωπαϊκή εκστρατεία για την καταπολέμηση των απομιμήσεων, συμπεριλαμβανομένης της θέσπισης μιας ευρωπαϊκής ημέρας κατά των απομιμήσεων και μιας ειδικής τηλεφωνικής γραμμής, όπου θα αναδεικνύονται τα εξής:

1.12.

Η ΕΟΚΕ κρίνει απαραίτητη την ενίσχυση του συντονισμού των διαφόρων υπηρεσιών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με τους συναρμόδιους ευρωπαϊκούς οργανισμούς και με τους ομολόγους τους στα κράτη μέλη. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με την παροχή επαρκών πόρων για τη συνεργασία σε όλη την Ευρώπη και με προσπάθειες για τη δημιουργία μιας πραγματικής νοοτροπίας συνεργασίας. Η δημιουργία μιας κεντρικής ειδικής ομάδας δράσης κατά των απομιμήσεων για ενδεδειγμένο χρονικό διάστημα εκτιμάται ότι μπορεί να συμβάλει στην επίτευξη του στόχου αυτού.

1.13.

Η ΕΟΚΕ καλεί το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο να προτρέψουν επειγόντως την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ώστε:

2.1.

Για τον ορισμό του θέματος της παρούσας γνωμοδότησης, γίνεται αναφορά στις έννοιες της παραποίησης/απομίμησης όπως ορίζονται στον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 608/2013. Η ηλεκτρονική και ψηφιακή πειρατεία, το εμπόριο δηλαδή και η διάδοση λογισμικού πληροφορικής ή παράνομων αρχείων κατά παράβαση των σχετικών νόμων περί διανοητικής ιδιοκτησίας, δεν εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της παρούσας γνωμοδότησης, δεδομένου ότι συνδέονται στενά με το Ψηφιακό Θεματολόγιο, για το οποίο η ΕΟΚΕ έχει συστήσει ειδική μόνιμη ομάδα μελέτης.

2.2.

Η ποσοτικοποίηση του φαινομένου της απομίμησης είναι σύνθετο έργο δεδομένου ότι, όπως συμβαίνει σε όλους τους τομείς παράνομης δραστηριότητας, τα διαθέσιμα δεδομένα βασίζονται υπερβολικά σε εκτιμήσεις και προσεγγιστικούς υπολογισμούς, εφόσον τα κανάλια παραποίησης ελέγχονται κατά το πλείστον από εγκληματικές οργανώσεις οι οποίες έχουν εντοπίσει το τεράστιο δυναμικό αυτού του είδους παράνομης δραστηριότητας με ελάχιστο κίνδυνο σύλληψης.

2.3.

Τα τελευταία χρόνια, οι τύποι προϊόντων που προορίζονται για απομίμηση έχουν πολλαπλασιαστεί, σε τέτοιο βαθμό ώστε να μην υπάρχουν πλέον προϊόντα που να μην μπορούν να παραποιηθούν και να πωληθούν. Όλα αντιγράφονται, από εξαρτήματα ένδυσης, ανταλλακτικά μηχανών, εργαλεία, οικοδομικά υλικά ή εξοπλισμό έως κοσμήματα, υποδήματα, αντικείμενα σχεδιασμού, παιχνίδια, καλλυντικά και φάρμακα. Μάλιστα, τα προϊόντα απομίμησης φαίνεται να αποτελούν πλέον έναν αυτοτελή παράλληλο τομέα, έναν πραγματικό ανταγωνιστή τον οποίο οι επιχειρήσεις πρέπει να αντιμετωπίζουν και έναντι του οποίου πρέπει να υπερασπίζονται το μερίδιο αγοράς τους.

2.4.

Η ευκολία αγοράς συνεπάγεται συχνά ότι οι καταναλωτές επιλέγουν τις απομιμήσεις, με σοβαρές επιπτώσεις στις επιχειρήσεις, ιδίως στις ΜΜΕ. Λόγω της ανεπαρκούς ρυθμιστικού καθεστώτος και των δυσκολιών στον έλεγχο, το ηλεκτρονικό εμπόριο και οι ηλεκτρονικοί πλειστηριασμοί αποτελούν έναν αποτελεσματικό και ασφαλή τρόπο δημιουργίας μιας ευρείας πελατειακής βάσης και εμπορίας φθηνών προϊόντων απομίμησης.

2.5.

Η παραχάραξη έχει καταστεί ένας από τους συντονιστές και χρηματοδότες του οργανωμένου εγκλήματος. Η συμμετοχή εγκληματικών οργανώσεων έχει οδηγήσει σε δραματική αύξηση του επιπέδου επαγγελματισμού στον κλάδο της παραποίησης/απομίμησης: οι οργανωμένοι εγκληματίες έχουν αναπτύξει τα αναγκαία δίκτυα ώστε να μπορούν να βελτιστοποιούν τα αποτελέσματά τους σε παγκόσμια κλίμακα.

2.6.

Η παραγωγή απομιμήσεων θεωρείται γενικά εξωτερικό φαινόμενο: οι στατιστικές των τελωνειακών αρχών δείχνουν σαφώς ότι η πλειοψηφία των χωρών από τις οποίες προέρχονται παραποιημένα προϊόντα δεν είναι κράτη μέλη της ΕΕ. Η Κίνα, μολονότι έχει αναλάβει τη σημαντικότερη δέσμευση για την πάταξη της απομίμησης, παραμένει ένας από τους βασικούς παράγοντες του τομέα αυτού.

2.7.

Η διάδοση του διαδικτύου δημιούργησε νέους διαύλους διανομής προϊόντων απομιμήσεων με χαμηλό κίνδυνο για τον πωλητή, λόγω της δυσκολίας ποινικής δίωξης των μεσαζόντων στην αλυσίδα προστιθέμενης αξίας. Συνεπώς, κρίνεται απαραίτητη η μεγαλύτερη συνεργασία σε όλη την αλυσίδα προστιθέμενης αξίας, εφόσον το ζητούμενο είναι η καταπολέμηση της εμπορίας προϊόντων απομιμήσεων.

2.8.

Στους κλάδους που συνδέονται άμεσα με τα δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας στην Ευρώπη παράγεται το 39 % του ΑΕγχΠ της ΕΕ και απασχολείται το 26 % των εργαζομένων (5). Σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες του ΠΟΕ (6), τα παραποιημένα προϊόντα αντιπροσωπεύουν μεταξύ 5 και 7 % του παγκόσμιου εμπορίου, ήτοι περίπου 600 δισεκατ. ευρώ ετησίως, ενώ ο ΟΟΣΑ (7) καθόρισε την αξία των εισαγόμενων προϊόντων απομίμησης στο 2,5 % του διεθνούς εμπορίου το 2013, ποσοστό που ισοδυναμεί με 338 δισεκατ. ευρώ. Εκτιμάται δε ότι ποσοστό έως και 5 %, ή ποσό ύψους 85 δισεκατ. ευρώ, των εμπορευμάτων που εισάγονται στην ΕΕ είναι απομιμήσεις ή πειρατικά προϊόντα, εξαιρουμένων όσων παράγονται και πωλούνται μέσα σε ένα μόνο κράτος μέλος και όσων αγοράζονται μέσω του διαδικτύου ή έμμεσης οικονομικής δραστηριότητας.

2.9.

Σύμφωνα με άλλα διεθνή στατιστικά στοιχεία από το 2017 (8), το διεθνές εμπόριο προϊόντων απομίμησης και πειρατείας εκτιμάται ότι, ετησίως, απέφερε από 923 δισεκατ. έως 1,13 τρισ. δολάρια ΗΠΑ.

2.10.

Η παραγωγή παραποιημένων προϊόντων, ακόμη και σε μεγάλη κλίμακα, αυξάνεται στα κράτη μέλη, καθώς όσοι δραστηριοποιούνται στον τομέα των απομιμήσεων προϊόντων επιδιώκουν να παρακάμπτουν τους τελωνειακούς ελέγχους στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ.

2.11.

Η διάθεση στην αγορά παραποιημένων και πειρατικών προϊόντων προκαλεί τεράστια ζημιά στην οικονομία, καθότι διευκολύνεται η ανάπτυξη μιας παραοικονομίας, η οποία στερεί (9) από τις κυβερνήσεις τα έσοδα που απαιτούνται για βασικές δημόσιες υπηρεσίες και επιβαρύνονται φορολογικά οι φορολογούμενοι, με αποτέλεσμα την απώλεια κανονικών θέσεων εργασίας.

2.12.

Στην ΕΕ, η απομίμηση είναι υπεύθυνη για απώλειες περίπου 800 000 θέσεων εργασίας ανά έτος και για ετήσιες απώλειες φορολογικών εσόδων ύψους περίπου 14,3 δισεκατομμυρίων ευρώ, συμπεριλαμβανομένου του ΦΠΑ και των ειδικών φόρων κατανάλωσης (10).

2.13.

Από την πλευρά του, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε μια σειρά ψηφισμάτων σχετικά με το θέμα, ιδίως το ψήφισμά του της 9ης Ιουνίου 2015 (11), στο οποίο προτείνεται η υιοθέτηση μίας προσέγγισης που θα βασίζεται στη συνεργασία όλων των φορέων για την καταπολέμηση της παραποίησης, η ενίσχυση της ευαισθητοποίησης των καταναλωτών και η παροχή πρόσθετων πληροφοριών, η ανάπτυξη νέων μοντέλων εμπορίου, η βελτίωση των μηχανισμών άμυνας για τις ΜΜΕ, η προώθηση της σύγκλισης των συμφερόντων μεταξύ των κρατών μελών και των τρίτων χωρών, καθώς και η διεύρυνση της χρήσης των δεδομένων που συλλέγονται από το Γραφείο Διανοητικής Ιδιοκτησίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (EUIPO/European Union Intellectual Property Office).

2.14.

Στις 19 Μαρτίου 2013, το Συμβούλιο ενέκρινε ψήφισμα με θέμα το σχέδιο δράσης των τελωνείων της ΕΕ κατά των παραβιάσεων των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας (ΔΠΙ) για την περίοδο 2013-2017, βάσει του οποίου τίθενται σαφείς στόχοι, διατίθενται οι κατάλληλοι πόροι και καθορίζονται δείκτες αποτελεσμάτων και απόδοσης σύμφωνα με έναν σαφώς καθορισμένο χάρτη πορείας όσον αφορά τα ακόλουθα:

2.15.

Στις 18 Μαΐου 2017, στα συμπεράσματά του με θέμα τον καθορισμό προτεραιοτήτων της ΕΕ για την καταπολέμηση του οργανωμένου και του σοβαρού διεθνούς εγκλήματος για την περίοδο 2018-2021, το Συμβούλιο υπογραμμίζει τα εξής: […] Συνεπώς, […] πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στο εμπόριο παράνομων αγαθών και υπηρεσιών στο Διαδίκτυο, […] συμπεριλαμβανομένων των παραποιημένων εμπορευμάτων […]».

3.1.

Οι τελωνειακές στατιστικές δείχνουν σαφώς ότι η πλειοψηφία των χωρών από τις οποίες προέρχονται προϊόντα απομιμήσεων δεν είναι μέλη της ΕΕ, δεδομένου ότι στους βασικούς παράγοντες της βιομηχανίας απομίμησης δεν περιλαμβάνονται μόνον η Κίνα και το Χονγκ Κονγκ, αλλά και άλλες ασιατικές χώρες που ειδικεύονται σε συγκεκριμένους τομείς: η Ινδία στα φαρμακευτικά προϊόντα, η Αίγυπτος στα τρόφιμα και η Τουρκία σε αρώματα, καλλυντικά και υποδήματα, καθώς και η Μαλαισία, η Λευκορωσία, τα Ενωμένα Αραβικά Εμιράτα, η Ινδονησία, η Ταϊλάνδη και οι Φιλιππίνες.

3.2.

Από στατιστικά στοιχεία των τελωνειακών αρχών της ΕΕ για το έτος 2014, προκύπτει έδειξαν ότι περισσότερο από το 66 % των παραποιημένων προϊόντων κλωστοϋφαντουργίας και ένδυσης προερχόταν από χώρες εκτός της ΕΕ.

3.3.

Τα σημεία διέλευσης για τη μεταφορά αγαθών από την Ασία στην Ευρώπη διαδραματίζουν ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο, εφόσον λειτουργούν ως κεντρικές ζώνες για τη μεταφορά εμπορευματοκιβωτίων σε ένα δίκτυο 3 000 ελεύθερων ζωνών που βρίσκονται σε 135 διαφορετικές χώρες. Στα σημεία αυτά ανταλλάσσεται, καταγράφεται και επισημαίνεται εκ νέου το περιεχόμενο των εμπορευματοκιβωτίων. Στα σημεία αυτά ανταλλάσσεται, καταγράφεται και επισημαίνεται εκ νέου το περιεχόμενο των εμπορευματοκιβωτίων.

3.4.

Ένας άλλος παράγοντας που πρέπει να ληφθεί υπόψη είναι η σημαντική αύξηση της εγχώριας παραγωγής απομιμήσεων και πειρατικών προϊόντων στην ΕΕ, δραστηριότητα η οποία, σύμφωνα με την Ευρωπόλ, γίνεται ολοένα και πιο κερδοφόρα για τους οργανωμένους εγκληματίες και η οποία ενέχει πολύ χαμηλότερους κινδύνους και συνδέεται με άλλα είδη εγκλημάτων όπως η απάτη, η παραχάραξη εγγράφων, η φοροδιαφυγή και η εμπορία ανθρώπων.

3.5.

Με τη μετεγκατάσταση των χώρων παραγωγής απομιμήσεων και πειρατικών προϊόντων εντός της ΕΕ, το χαμηλότερο κόστος μεταφοράς και τον μειωμένο κίνδυνο σύλληψης, αλλά και την ανάπτυξη καλά οργανωμένων εγκληματικών δικτύων με επαρκείς πόρους, φαίνεται ότι αναδύεται ένα νέο μοντέλο: η αναμενόμενη επέκταση της ελεύθερης ζώνης του λιμένος Ταγγέρης-Μεσογείου στο Μαρόκο, μόλις 15 χιλιόμετρα μακριά από την ΕΕ, θα μπορούσε να προσφέρει στα εγκληματικά δίκτυα περαιτέρω ευκαιρίες για την προώθηση μεγαλύτερων ποσοτήτων παραποιημένων προϊόντων στην ευρωπαϊκή αγορά.

3.6.

Οι χώρες των οποίων οι επιχειρήσεις επλήγησαν περισσότερο από δραστηριότητες απομίμησης μεταξύ 2011 και 2013 είναι οι ΗΠΑ σε ποσοστό 20 %, η Ιταλία κατά 15 %, η Γαλλία και η Ελβετία κατά 12 %, η Ιαπωνία και η Γερμανία κατά 8 % και το Ηνωμένο Βασίλειο και το Λουξεμβούργο. Εξάλλου, δεν θα πρέπει να υποτιμώνται οι έμμεσες ζημίες και το πρόσθετο κόστος που προκύπτουν για τον σχεδιασμό νέων και καινοτόμων λύσεων λόγω των δραστηριοτήτων απομίμησης.

4.1.

Η ΕΟΚΕ προτρέπει τα κράτη μέλη να εφαρμόσουν μέτρα με στόχο τα ακόλουθα:

4.2.

Η ΕΟΚΕ ζητά να υπάρξει ένα νέο πλαίσιο της ΕΕ για την περίοδο 2018-2021, καθώς και ένα πλήρως χρηματοδοτούμενο και συντονισμένο σχέδιο δράσης με στόχο την ενίσχυση της νομοθεσίας κατά της απομίμησης/παραποίησης και πρωτοβουλίες σε επίπεδο ΕΕ, μέσω μέτρων όπως:

5.1.

Είναι απαραίτητο, κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, να διασφαλιστεί καλύτερος συντονισμός των διαφόρων συναρμόδιων υπηρεσιών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και των αντίστοιχων ευρωπαϊκών οργανισμών. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με τη συγκρότηση ειδικής ομάδας που θα λογοδοτεί απευθείας στον πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, θα είναι ικανή να αλληλεπιδρά με τα αρμόδια τμήματα του ιδιωτικού τομέα, τους διεθνείς οργανισμούς και τις αρμόδιες αρχές των κρατών μελών.

5.2.

Αυτή η ειδική ομάδα δράσης κατά των απομιμήσεων θα πρέπει να υποβάλει μια συνολική ετήσια έκθεση για την πρόοδο που έχει σημειωθεί στον τεχνολογικό, διαρθρωτικό και κανονιστικό τομέα, ειδικά σε διεθνές επίπεδο.

5.3.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και οι ευρωπαϊκοί οργανισμοί, ιδιαίτερα το Γραφείο Διανοητικής Ιδιοκτησίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (European Union Intellectual Property Office — EUIPO), η Ευρωπόλ και η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία καταπολέμησης της απάτης (OLAF), καθώς και ΜΚΟ που δραστηριοποιούνται στην πάταξη της παραποίησης, πρέπει να συντονίσουν καλύτερα τη διεθνή δράση τους, διοργανώνοντας ετήσια διεθνή συνέδρια.

13.10.2017   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 345/32

Εισηγητής:

ο κ. José Manuel ROCHE RAMO

Συνεισηγήτρια:

η κ. Estelle BRENTNALL

1.1.

Η βιομηχανία ζάχαρης από ζαχαρότευτλα στην ΕΕ προετοιμάζεται για μία από τις μεγαλύτερες μεταλλαγές στην ιστορία της: την κατάργηση των ποσοστώσεων παραγωγής την 1η Οκτωβρίου 2017. Η κατάργηση των ποσοστώσεων θα δώσει ευκαιρίες στους παραγωγούς ζάχαρης από ζαχαρότευτλα της ΕΕ, ιδίως τη δυνατότητα να παράγουν περισσότερη ζάχαρη για χρήση στα τρόφιμα και να πραγματοποιούν απεριόριστες εξαγωγές. Για να επωφεληθεί από τα ανοίγματα αυτά, η βιομηχανία ζάχαρης από ζαχαρότευτλα στην ΕΕ εργάστηκε σκληρά για να αυξήσει την ανταγωνιστικότητά της. Εντούτοις, η κατάργηση των ποσοστώσεων παραγωγής δημιουργεί επίσης πρόσθετους κινδύνους και αβεβαιότητες και θα μπορούσε να θέσει υπό πίεση τον κλάδο. Θα ενταθεί ο ανταγωνισμός, ασκώντας πιέσεις στις τιμές τόσο για τους καλλιεργητές όσο και για τους μεταποιητές, ενώ η ισογλυκόζη αναμένεται να καταλάβει αυξημένο μερίδιο αγοράς. Οι λιγότερο ανταγωνιστικοί παραγωγοί και καλλιεργητές ζαχαρότευτλων της ΕΕ μπορεί, ενδεχομένως, να δυσκολευτούν να επιβιώσουν σε ένα σκληρότερο και ασταθέστερο περιβάλλον αγοράς. Το γεγονός αυτό μπορεί να έχει σοβαρές συνέπειες για τους εργαζομένους, τις επιχειρήσεις, τους γεωργούς και τις αγροτικές κοινότητες. Είναι απαραίτητο να εξακολουθήσουν να επαγρυπνούν οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής για το μέλλον του κλάδου.

1.2.

Η ενίσχυση για την ιδιωτική αποθεματοποίηση ζάχαρης θα είναι το μοναδικό ειδικό μέσο που θα παραμείνει ως επιλογή για τη στήριξη της βιομηχανίας ζάχαρης από ζαχαρότευτλα στην ΕΕ μετά την κατάργηση των ποσοστώσεων παραγωγής. Εντούτοις, σε περίπτωση κρίσης της αγοράς στον τομέα της ζάχαρης από ζαχαρότευτλα, δεν είναι σαφές υπό ποιες συνθήκες μπορεί να εισαχθεί η εν λόγω ενίσχυση. Πρέπει να οριστούν καλύτερα οι προϋποθέσεις ενεργοποίησης της ενίσχυσης για ιδιωτική αποθεματοποίηση ώστε να είναι το σύστημα κατάλληλο για τον σκοπό για τον οποίο προορίζεται. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα μπορούσε να εξετάσει το ενδεχόμενο να ορίσει μια αντικειμενική κατώτατη τιμή που θα πυροδοτούσε τη διαδικασία λήψης αποφάσεων για την ενεργοποίηση της ενίσχυσης για την ιδιωτική αποθεματοποίηση. Έτσι, η διαδικασία θα γινόταν λιγότερο υποκειμενική και θα προωθούνταν η ταχεία και ομοιόμορφη εισαγωγή της εν λόγω αρωγής σε περιόδους κρίσης. Θα πρέπει να εξεταστούν, επίσης, προαιρετικά, γενικές διατάξεις περί κρίσεων, όπως το άρθρο 222 του ενιαίου κανονισμού ΚΟΑ. Η EOKE εκφράζει την ικανοποίησή της για τη δημιουργία Παρατηρητηρίου της αγοράς ζάχαρης, υπό την προϋπόθεση ότι η σύνθεσή του θα είναι ισορροπημένη και ότι θα συνεδριάζει εγκαίρως σε περίπτωση εμφάνισης δυσκολιών στην αγορά.

1.3.

Η ΚΓΠ θα πρέπει να περιλαμβάνει εργαλεία της αγοράς που στηρίζουν τη συνεχιζόμενη παραγωγή ζάχαρης στα κράτη μέλη της ΕΕ. Η βιομηχανία ζάχαρης από ζαχαρότευτλα στην ΕΕ συμβάλλει καθοριστικά στη δημιουργία θέσεων εργασίας και στην οικονομική δραστηριότητα, καθώς και στην ανταγωνιστικότητα της βιομηχανίας τροφίμων και ποτών. Επί του παρόντος, η ΚΓΠ επιτρέπει στα κράτη μέλη να χορηγούν συνδεδεμένη στήριξη στους τομείς ή στις περιφέρειες όπου συγκεκριμένα είδη γεωργικής δραστηριότητας ή συγκεκριμένοι γεωργικοί τομείς που είναι ιδιαίτερα σημαντικοί για οικονομικούς, κοινωνικούς ή περιβαλλοντικούς λόγους αντιμετωπίζουν ορισμένες δυσκολίες. Αυτό συμβαίνει στην περίπτωση της καλλιέργειας ζαχαρότευτλων σε ευάλωτες περιφέρειες. Οι συνδεδεμένες άμεσες ενισχύσεις πρέπει να επικεντρώνονται στη μείωση του κινδύνου πτώσης και/ή εγκατάλειψης της παραγωγής ζαχαρότευτλων σε αυτές τις περιοχές, με στόχο την πρόληψη της ερήμωσης της υπαίθρου και την προστασία της βιοποικιλότητας. Στο πλαίσιο της αυξημένης αστάθειας, η άμεση στήριξη προς τους γεωργούς θα πρέπει να συμπληρώνεται από βελτίωση της πρόσβασης σε εργαλεία διαχείρισης του κινδύνου. Η αλληλεξάρτηση των μεταποιητών και των γεωργών είναι ο λόγος ύπαρξης του ειδικού συμβατικού πλαισίου που ρυθμίζει τη μεταξύ τους σχέση στον κλάδο.

1.4.

Σε περίπτωση μη ευνοϊκών εξελίξεων στην αγορά ζάχαρης της ΕΕ από την 1η Οκτωβρίου 2017, ενδέχεται να υπάρξουν απολύσεις. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να διερευνήσει την καταλληλότητα των διαφόρων ευρωπαϊκών διαρθρωτικών και επενδυτικών ταμείων (ΕΔΕΤ) προκειμένου να στηρίξει την περιφερειακή ή την τοπική απασχόληση, ιδίως για τους εργαζομένους και τους γεωργούς που πλήττονται από πιθανές παύσεις λειτουργίας εγκαταστάσεων. Μπορεί να χρειαστεί να εφαρμοστούν εξαιρέσεις όσον αφορά τα κριτήρια εισαγωγής κάποιων ταμείων.

1.5.

Από 1η Οκτωβρίου 2017, οι παραγωγοί ζάχαρης από ζαχαρότευτλα της ΕΕ θα υποχρεούνται να γνωστοποιούν τόσο την τιμή πώλησης του βασικού προϊόντος τους όσο και την τιμή αγοράς της αρχικής εισροής. Η διαφάνεια που παρατηρείται στους κατώτερους κρίκους της αλυσίδας εφοδιασμού και στους παραγωγούς ισογλυκόζης δεν είναι εφάμιλλη της τέτοιου βαθμού διαφάνειας στην αγορά. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να εξετάσει τις συστάσεις της ειδικής ομάδας για τις γεωργικές αγορές για επέκταση της διαφάνειας στην αγορά προς τα κάτω, στους χρήστες ζάχαρης, ώστε να δοθεί καλύτερη εικόνα του επιμερισμού της προστιθέμενης αξίας κατά μήκος της αλυσίδας εφοδιασμού. Η διαφάνεια στην αγορά –όσον αφορά είτε τους παραγωγούς ζάχαρης και ισογλυκόζης είτε τους χρήστες ζάχαρης– δεν πρέπει να πλήττει την ανταγωνιστική θέση των επηρεαζόμενων επιχειρήσεων.

1.6.

Η αύξηση των εξαγωγών ζάχαρης θα είναι καίριας σημασίας για τη βιομηχανία ζάχαρης της ΕΕ μετά την κατάργηση των ποσοστώσεων. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να προωθήσει τις εξαγωγές ζάχαρης της ΕΕ και να αμφισβητήσει την αυθαίρετη επιβολή μέσων εμπορικής άμυνας από εισαγωγείς τρίτων χωρών. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να επιδείξει σύνεση στις επιδιώξεις της για ελευθέρωση των συναλλαγών στο πλαίσιο των ενωσιακών διαπραγματεύσεων σε θέματα ελεύθερου εμπορίου. Θα πρέπει να αμφισβητήσει σθεναρότερα τις πολιτικές στήριξης των μεγάλων παγκόσμιων παραγωγών και εξαγωγέων ζάχαρης που προκαλούν στρέβλωση του εμπορίου, τόσο στο πλαίσιο του ΠΟΕ όσο και κατά τις διμερείς εμπορικές διαπραγματεύσεις.

1.7.

Η προώθηση εναλλακτικών χρήσεων για τα ζαχαρότευτλα —όπως η παραγωγή βιοαιθανόλης, οι ζωοτροφές, τα βιοπλαστικά και τα βιοτεχνολογικά χημικά— θα έχει ουσιαστική σημασία για τη μελλοντική ανταγωνιστικότητα του τομέα. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει να διατηρήσει το 7 % ως ανώτατο όριο για τα βιοκαύσιμα που μπορούν να συνυπολογίζονται για την επίτευξη του στόχου του 10 % για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας στις μεταφορές. Το παράρτημα IX της οδηγίας για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (2009/28/ΕΚ), το οποίο κατατάσσει τις μελάσες ως προηγμένη πρώτων υλών για βιοκαύσιμα, πρέπει να παραμείνει αμετάβλητο. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων θα πρέπει να εργαστούν για την ενθάρρυνση και την προώθηση της καινοτομίας στον τομέα των άλλων συμπαραγόμενων προϊόντων βιολογικής προέλευσης. Η προσπάθεια αυτή θα μπορούσε να λάβει τη μορφή ενός ταμείου καινοτομίας και ενός προγράμματος χαμηλότοκων δανείων.

2.1.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι ο κορυφαίος παραγωγός ζάχαρης από ζαχαρότευτλα στον κόσμο. Κατά μέσο όρο, παράχθηκαν 17,2 εκατ. τόνοι ετησίως την περίοδο μεταξύ 2011/12 και 2015/16. Οι εταιρείες παραγωγής ζάχαρης αγοράζουν περίπου 107 εκατ. τόνους ζαχαρότευτλων ετησίως από 137 000 ευρωπαίους καλλιεργητές. Το ζαχαρότευτλο μετατρέπεται κυρίως σε ζάχαρη, αλλά μεγάλη ποσότητα μεταποιείται σε άλλα προϊόντα, όπως ζωοτροφές, ανανεώσιμη αιθανόλη και βιολογικά προϊόντα. Τα προϊόντα αυτά μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο ως «μαξιλάρι ασφαλείας» σε περίπτωση υπερπροσφοράς.

2.2.

Τα εργοστάσια ζάχαρης από ζαχαρότευτλα βρίσκονται, ως επί το πλείστον, σε αγροτικές περιοχές που χαρακτηρίζονται από χαμηλά επίπεδα βιομηχανικής δραστηριότητας. Αποτελούν συχνά την οικονομική ραχοκοκαλιά των περιφερειών στις οποίες είναι εγκατεστημένα, καθώς υπάρχουν ελάχιστες βιομηχανικές εναλλακτικές. Ο τομέας ζάχαρης της ΕΕ παρέχει σχεδόν 28 000 άμεσες θέσεις εργασίας, που συγκεντρώνονται κυρίως στις πλέον ανταγωνιστικές περιφέρειες παραγωγής ζάχαρης από ζαχαρότευτλα. Οι θέσεις αυτές τείνουν να είναι σχετικά υψηλής εξειδίκευσης, και οι εργαζόμενοι στη βιομηχανία ζάχαρης απολαμβάνουν υψηλότερες αμοιβές σε σχέση με τους περισσότερους γεωργικούς τομείς. Πέραν της άμεσης απασχόλησης, η οικονομική δραστηριότητα που δημιουργεί ο κλάδος παρέχει επιπλέον 150 000 έμμεσες θέσεις εργασίας, παραδείγματος χάρη στους τομείς των μεταφορών, της εφοδιαστικής και των κατασκευών.

2.3.

Μόνο σε πολύ εξαιρετικές περιπτώσεις είναι εφικτή η επανεκκίνηση της παραγωγής ζάχαρης άπαξ και κλείσει η εγκατάσταση παραγωγής ζάχαρης. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η κατασκευή ενός εργοστασίου ζάχαρης συνεπάγεται υψηλές κεφαλαιουχικές δαπάνες, ύψους, κατά κανόνα, πολλών εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ. Στις περισσότερες περιπτώσεις, το κλείσιμο μίας και μόνο εγκατάστασης σημαίνει μόνιμη απώλεια σημαντικής βιομηχανικής δραστηριότητας, με αποτέλεσμα την απώλεια εκατοντάδων άμεσων και έμμεσων θέσεων εργασίας. Η αναζήτηση εναλλακτικής βιομηχανικής απασχόλησης μπορεί να οδηγήσει σε αστυφιλία και εγκατάλειψη της υπαίθρου.

2.4.

Παρεμφερής είναι η κατάσταση και για τους καλλιεργητές. Τα ζαχαρότευτλα πρέπει να καλλιεργούνται σε περιοχές που χαρακτηρίζονται από γεωγραφική εγγύτητα με τα εργοστάσια μεταποίησης, εξαιτίας του σχετικά υψηλού κόστους μεταφοράς των ζαχαρότευτλων —για την παραγωγή ενός τόνου ζάχαρης χρειάζονται έξι με επτά τόνοι ζαχαρότευτλων. Εάν φαλιρίσει ένα εργοστάσιο ζάχαρης, οι καλλιεργητές χάνουν μια αγορά για τα τεύτλα τους. Εάν δεν υπάρχει άλλο εργοστάσιο σε οικονομικά βιώσιμη απόσταση, αναγκάζονται να στραφούν προς άλλες καλλιέργειες. Το γεγονός αυτό έχει ιδιαίτερα αρνητικό αντίκτυπο στην οικονομική ανταποδοτικότητα των οικείων γεωργών, πολλοί από τους οποίους έχουν πραγματοποιήσει σημαντικές επενδύσεις σε ειδικό εξοπλισμό, όπως εξοπλισμός συγκομιδής τεύτλων, ο οποίος δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί για άλλες καλλιέργειες. Επιπλέον, η αιφνίδια στροφή προς άλλες καλλιέργειες από μεγάλο αριθμό γεωργών μπορεί να ασκήσει μεγάλες πιέσεις στις τοπικές αγορές γεωργικών προϊόντων.

2.5.

Η παραγωγή ζάχαρης από ζαχαρότευτλα είναι περιβαλλοντικά βιώσιμη. Τα ζαχαρότευτλα καλλιεργούνται πάντοτε σε αμειψισπορά με άλλες υπαίθριες καλλιέργειες. Η αμειψισπορά συμβάλλει στη διατήρηση της γονιμότητας του εδάφους και στη μείωση των επιπέδων παθογόνων οργανισμών και παρασίτων που αναπτύσσονται στο χώμα, μειώνοντας κατά αυτόν τον τρόπο τις απαιτήσεις φυτοπροστατευτικών προϊόντων. Η ανάπτυξη και διάδοση καλών πρακτικών είναι εκτεταμένη στις περιφέρειες της ΕΕ όπου καλλιεργούνται ζαχαρότευτλα. Ενθαρρύνεται η χρήση εδαφοκάλυψης και η μείωση του οργώματος στον κλάδο για την προώθηση της γονιμότητας του εδάφους και τη μείωση της διάβρωσης. Στα εργοστάσια, η χρήση ενέργειας ελαχιστοποιείται με τη χρήση συστημάτων συνδυασμένης παραγωγής θερμότητας και ηλεκτρισμού (CHP), καθώς και με την ανάκτηση θερμότητας και τη διατήρηση των υδάτινων πόρων.

3.1.

Ο τομέας της ζάχαρης της ΕΕ έχει επενδύσει σημαντικά σε τεχνικές βελτιώσεις και περιορισμούς του κόστους, το προσωπικό, την έρευνα, την κατάρτιση και την επιμόρφωση. Τα τελευταία 26 χρόνια, το μέσο κόστος παραγωγής της ΕΕ για τη ζάχαρη με ποσοστώσεις έχει αυξηθεί κατά μόλις 0,4 % ετησίως, έναντι ποσοστού πληθωρισμού 2,2 % ετησίως. Αυτό μεταφράζεται σε διαρκή μείωση του κόστους σε σχέση με τον πληθωρισμό τις δύο τελευταίες δεκαετίες (1). Τα εν λόγω οφέλη συνέβαλαν στην αύξηση της ανταγωνιστικότητας της βιομηχανίας τροφίμων και ποτών της ΕΕ που χρησιμοποιεί ζάχαρη.

3.1.1.

Η απόδοση της καλλιέργειας ζαχαρότευτλων έχει αυξηθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια χάρη σε έναν συνδυασμό τεχνικών βελτιώσεων και βελτιώσεων ως προς την ποικιλία των σπόρων που απορρέουν από τη συνεργασία μεταξύ της βιομηχανίας, των καλλιεργητών, του κλάδου έρευνας και ανάπτυξης και της εμπορίας σπόρων. Η μέση παραγωγή ζάχαρης από ζαχαρότευτλα (τόνοι ζάχαρης/εκτάριο) αυξήθηκαν κατά 2,4 % ετησίως τα τελευταία 26 χρόνια, και η τάση αυτή προβλέπεται να συνεχιστεί και την περίοδο μετά το 2017. Η παραγωγή ζάχαρης στην ΕΕ ανά εκτάριο είναι πλέον υψηλότερη από την παραγωγή στην Αυστραλία ή στην κεντρική και νότια Βραζιλία, περιοχές που συγκαταλέγονται στις ανταγωνιστικότερες του κόσμου. Τέσσερις από τις δέκα παγκοσμίως κορυφαίες εταιρείες παραγωγής ζάχαρης εδρεύουν στην ΕΕ (2).

3.2.

Αυτά τα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα οφείλονται εν μέρει σε μια σημαντική αναδιάρθρωση του κλάδου που έλαβε χώρα μεταξύ 2006 και 2009. Μετά τη μεταρρύθμιση του 2006, έχουν κλείσει σχεδόν τα μισά εργοστάσια ζάχαρης στην ΕΕ, με αποτέλεσμα την απώλεια 4,5 εκατ. τόνων παραγωγικής ικανότητας, πάνω από 24 000 άμεσων θέσεων εργασίας και 165 000 γεωργικών προμηθευτών (3). Ο μετασχηματισμός αυτός κατέστησε οικονομικά βιωσιμότερο τον τομέα της ζάχαρης της ΕΕ, παρά το μεγάλο κοινωνικό του κόστος. Από την περίοδο εμπορίας 2008/2009, η απασχόληση παρέμεινε σχετικά σταθερή· το ίδιο συνέβη και με τον αριθμό των εργοστασίων.

3.3.

Έχουν διατηρηθεί ισχυρές σχέσεις μεταξύ των μεταποιητών ζάχαρης και των εργαζομένων με από μακρού κοινωνικό διάλογο σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο. Ο κοινωνικός διάλογος της ΕΕ για τον τομέα της ζάχαρης υπάρχει από το 1968 και αποτέλεσε βασικό στοιχείο για τη διασφάλιση κοινωνικά επαρκούς μετάβασης σε δύσκολους καιρούς, όπως μετά τη μεταρρύθμιση της ενωσιακής πολιτικής για τη ζάχαρη το 2006. Συμβάλλοντας στην αίσθηση της συγκυριότητας, ο κοινωνικός διάλογος συμβάλλει στην ανταγωνιστικότητα της βιομηχανίας.

3.4.

Από το 2017 θα επιδιωχθούν περαιτέρω οφέλη ανταγωνιστικότητας, ιδίως δεδομένου ότι οι κατασκευαστές ενδέχεται να επιδιώξουν μείωση των πάγιων εξόδων από εν λειτουργία εργοστάσια σε πλήρη παραγωγική ικανότητα. Αυτό θα μπορούσε να συνεπάγεται μεγαλύτερης διάρκειας εκστρατείες μεταποίησης τεύτλων και, ως εκ τούτου, υψηλότερους κινδύνους τόσο για τους μεταποιητές όσο και για τους καλλιεργητές, λόγω αβεβαιοτήτων που σχετίζονται με τη συγκομιδή και την αποθήκευση τεύτλων κατά τη διάρκεια της χειμερινής περιόδου.

3.5.

Για λόγους αποφυγής των αποβλήτων, οι μεταποιητές ζάχαρης της ΕΕ χρησιμοποιούν ολόκληρο το ζαχαρότευτλο για να παράγουν μια σειρά προϊόντων εκτός από τη ζάχαρη, όπως για παράδειγμα: οι πέτρες και το χώμα από τα καθαρισμένα τεύτλα πωλούνται στον κατασκευαστικό κλάδο· το ινώδες υλικό από τα τεύτλα («πούλπα ζαχαρότευτλων») και μελάσες εξάγονται και μεταποιούνται για χρήση σε ζωοτροφές· και μελάσες και άλλα σιρόπια που προέρχονται από την παραγωγή ζάχαρης μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την παραγωγή ανανεώσιμης αιθανόλης. Οι παραγωγοί ζάχαρης διαφοροποιούνται επίσης, ολοένα και περισσότερο, συμμετέχοντας στην παραγωγή συστατικών για βιολογικά προϊόντα για βιομηχανίες όπως το πλαστικό, η κλωστοϋφαντουργία, τα φαρμακευτικά και τα χημικά προϊόντα.

4.1.

Οι μεταποιητές ζάχαρης από ζαχαρότευτλα και οι γεωργοί που καλλιεργούν ζαχαρότευτλα είναι αλληλεξαρτώμενοι. Οι γεωργοί εξαρτώνται από τις εταιρείες παραγωγής ζάχαρης για να παρέχουν το σταθερό κεφάλαιο και την εμπειρογνωμοσύνη που απαιτούνται για την εξαγωγή της ζάχαρης από τα τεύτλα τους, και οι μεταποιητές εξαρτώνται από τους συμβεβλημένους γεωργούς για τον εφοδιασμό τους. Για να ελαχιστοποιηθούν τα έξοδα μεταφοράς, οι γεωργοί πρέπει επίσης να βρίσκονται κοντά στο εργοστάσιο ζάχαρης που προμηθεύουν. Επιπλέον, πολλές από τις μεγαλύτερες εταιρείες παραγωγής ζάχαρης αποτελούν συνεταιρισμούς, πράγμα που δίνει τη δυνατότητα στους προμηθευτές γεωργούς να έχουν άμεση συμμετοχή στον κλάδο.

4.1.1.

Η αλληλεξάρτηση μεταποιητών και γεωργών απαιτεί ένα συγκεκριμένο συμβατικό πλαίσιο προκειμένου να εξισορροπούνται τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις μεταξύ των δύο εταίρων. Οι συμβατικές σχέσεις μεταξύ των γεωργών που καλλιεργούν ζαχαρότευτλα και των μεταποιητών ζάχαρης μετά το 2017 ορίζονται στο άρθρο 125 και στο παράρτημα X του ενιαίου κανονισμού ΚΟΑ. Οι κανόνες αυτοί συμπληρώθηκαν πρόσφατα από έναν κατ’ εξουσιοδότηση κανονισμό, ο οποίος επιτρέπει να συνεχίσουν να συμπεριλαμβάνονται οικειοθελώς ρήτρες επιμερισμού της αξίας στα συμβόλαια σχετικά με τα τεύτλα (4). Η πλειονότητα των βιομηχανιών ζάχαρης συμφώνησε προσφάτως συμβόλαια σχετικά με τα τεύτλα για την περίοδο 2017/2018 και εξής που περιλαμβάνουν κάποιας μορφής σχέση μεταξύ των τιμών των ζαχαρότευτλων και των τιμών της αγοράς ζάχαρης.

4.1.2.

Οι παραγωγοί ζάχαρης από ζαχαρότευτλα υποχρεούνται επί μακρόν να υποβάλλουν μηνιαίες εκθέσεις σχετικά με τις τιμές, την παραγωγή και τα αποθέματα, και η υποχρέωση αυτή θα παραμείνει σε ισχύ και μετά την κατάργηση των ποσοστώσεων. Από την 1η Οκτωβρίου 2017, οι τιμές των ζαχαρότευτλων θα γνωστοποιούνται επίσης στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή και θα δημοσιεύονται σε ετήσια βάση. Η διαφάνεια που παρατηρείται στους κατώτερους κρίκους της αλυσίδας εφοδιασμού και στους παραγωγούς ισογλυκόζης δεν είναι εφάμιλλη της τέτοιου βαθμού διαφάνειας στην αγορά που χαρακτηρίζει τον τομέα μεταποίησης της ζάχαρης. Τα στοιχεία δείχνουν ότι η μετακύλιση των τιμών κατά μήκος της αλυσίδας εφοδιασμού ζάχαρης είναι χαμηλή (5) και ενδέχεται να αξίζει να διερευνηθεί κατά πόσον είναι εφικτό να επιτευχθεί μεγαλύτερη διαφάνεια για τους χρήστες ζάχαρης από ζαχαρότευτλα στην ΕΕ.

4.2.

Στην αγορά ζάχαρης της ΕΕ δραστηριοποιούνται και επιχειρήσεις κατεργασίας ζαχαροκάλαμου. Οι επιχειρήσεις κατεργασίας ζαχαροκάλαμου δεν μετασχηματίζουν ζαχαρότευτλα, αλλά εξαρτώνται από τις εισαγωγές ακατέργαστης ζάχαρης ζαχαροκάλαμου προς κατεργασία. Η ΕΕ επιτρέπει απεριόριστες αδασμολόγητες εισαγωγές ζάχαρης από τις λιγότερο αναπτυγμένες χώρες στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας «Όλα εκτός από όπλα» (ΟΕΟ) και από κράτη της Αφρικής, της Καραϊβικής και του Ειρηνικού που έχουν συνάψει συμφωνία οικονομικής εταιρικής σχέσης (ΣΟΕΣ) με την ΕΕ. Οι επιχειρήσεις κατεργασίας ακατέργαστης ζάχαρης ζαχαροκάλαμου επωφελούνται από παραχωρήσεις σχετικά με αδασμολόγητη πρόσβαση στην αγορά στο πλαίσιο διμερών συμφωνιών με την Κεντρική Αμερική, την Κολομβία, το Περού, τον Ισημερινό και τη Νότια Αφρική που ανέρχονται επί του παρόντος συνολικά σε 420 000 τόνους κατ’ έτος. Η ετήσια διαθεσιμότητα ακατέργαστης ζάχαρης προς κατεργασία στο πλαίσιο της ποσόστωσης του καταλόγου CXL με μειωμένους δασμούς, που μοιράζεται μεταξύ Βραζιλίας, Αυστραλίας, Κούβας και όλων των τρίτων χωρών («Erga Omnes»), ανέρχεται συνολικά σε πάνω από 700 000 τόνους και αναμένεται να αυξηθεί σε 800 000 τόνους κατά την περίοδο 2017/2018. Τόσο στις διαπραγματεύσεις σε θέματα ελεύθερου εμπορίου που ολοκληρώθηκαν πρόσφατα όσο και στις εν εξελίξει διαπραγματεύσεις, η ΕΕ προσφέρει σε τρίτες χώρες επιπρόσθετη πρόσβαση στην αγορά ζάχαρης της ΕΕ.

5.1.

Από το 1968, η ενωσιακή παραγωγή ζάχαρης και ισογλυκόζης που προορίζονται για χρήση στα τρόφιμα περιορίζονται από ποσοστώσεις παραγωγής. Οι ποσοστώσεις παραγωγής θα πάψουν να υπάρχουν την 1η Οκτωβρίου 2017, δηλαδή με την έναρξη της περιόδου εμπορίας ζάχαρης 2017/2018 της ΕΕ. Έκτοτε, οι παραγωγοί ζάχαρης και ισογλυκόζης της ΕΕ θα είναι ελεύθεροι να παράγουν ζάχαρη και ισογλυκόζη για χρήση στα τρόφιμα χωρίς περιορισμούς. Επίσης, θα καταργηθεί και το υφιστάμενο ανώτατο όριο εξαγωγών (6). Κατά συνέπεια, οι φορείς εκμετάλλευσης του τομέα της ζάχαρης της ΕΕ θα είναι ελεύθεροι να εξάγουν ζάχαρη χωρίς περιορισμούς από την 1η Οκτωβρίου 2017.

5.2.

Η παραγωγή ζάχαρης αναμένεται να αυξηθεί κατά την περίοδο 2017/2018. Η αύξηση αυτή στην παραγωγή αναμένεται να είναι διαρθρωτική. Επιπλέον, η ισογλυκόζη αναμένεται να καταλάβει μεγαλύτερο μερίδιο της αγοράς γλυκαντικών υλών της ΕΕ, καθώς οι παραγωγοί ισογλυκόζης έχουν ως στόχο την παραγωγή 2 έως 3 εκατ. τόνων «με την πάροδο του χρόνου», μεγάλο μέρος της οποίας θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για την παραγωγή αναψυκτικών (7). Συγκριτικά, η κατανάλωση ζάχαρης της ΕΕ σημειώνει ελαφρώς πτωτική πορεία.

5.3.

Η αύξηση της εγχώριας παραγωγής ζάχαρης και το διευρυμένο μερίδιο αγοράς για την ισογλυκόζη θα μπορούσαν να αποδειχθούν αρνητικά για τις τιμές λευκής ζάχαρης της ΕΕ την περίοδο μετά την κατάργηση των ποσοστώσεων. Οι μεσοπρόθεσμες προοπτικές της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τις γεωργικές αγορές για την περίοδο 2016-2026 υποδεικνύουν ότι οι τιμές λευκής ζάχαρης της ΕΕ θα είναι κάτω από την κατώτατη τιμή αναφοράς των 404 ευρώ/τόνο για το μεγαλύτερο μέρος της περιόδου μετά την κατάργηση των ποσοστώσεων, δηλαδή κάτω από το κόστος παραγωγής ζάχαρης και καλλιέργειας ζαχαρότευτλων.

5.3.1.

Το 2015, οι τιμές λευκής ζάχαρης της ΕΕ άγγιξαν τα χαμηλότερα επίπεδα από τη θέση σε ισχύ του συστήματος καταγραφής των τιμών το 2006 (8). Η κατάσταση αυτή είχε σοβαρό αντίκτυπο στα οικονομικά αποτελέσματα των παραγωγών ζάχαρης της ΕΕ, πολλοί από τους οποίους δεν κατόρθωσαν να αποκομίσουν κέρδη κατά το οικονομικό έτος 2015/2016. Οι παραγωγοί ζάχαρης στην Ιταλία έχουν δεχθεί ιδιαίτερες πιέσεις, ενώ ένας παραγωγός επέλεξε να μην παράξει την περίοδο εμπορίας 2015/2016. Ο μοναδικός παραγωγός ζάχαρης της Ελλάδας αντιμετωπίζει επίσης σοβαρές δυσκολίες.

5.4.

Από την 1η Οκτωβρίου 2017, οι παραγωγοί ζάχαρης της ΕΕ θα είναι ελεύθεροι να πραγματοποιούν απεριόριστες εξαγωγές. Το γεγονός αυτό ενδέχεται να δώσει ευκαιρίες για αύξηση των εσόδων, αντισταθμίζοντας τις χαμηλότερες τιμές ζάχαρης που παρατηρούνται στο εσωτερικό της ΕΕ. Η παγκόσμια κατανάλωση ζάχαρης προβλέπεται να αυξηθεί με ρυθμούς της τάξης του 1,5 % έως 2 % ετησίως (περίπου 2-3 εκατ. τόνους κατ’ έτος), επομένως θα υπάρξει αρκετή ζήτηση για αύξηση των εξαγωγών ζάχαρης της ΕΕ.

5.4.1.

Εντούτοις, η αύξηση των εξαγωγών ζάχαρης της ΕΕ εξαρτάται από την ικανοποιητική πρόσβαση στις αγορές τρίτων χωρών. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει, κατά τις διαπραγματεύσεις για συμφωνίες ελεύθερων συναλλαγών, να επιδιώξει το άνοιγμα των αγορών ζάχαρης των καθαρών εισαγωγέων ζάχαρης τόσο με τη μείωση/κατάργηση των τελωνειακών δασμών όσο και με την επιβολή δασμολογικών ποσοστώσεων. Θα πρέπει, επίσης, να συνεχίσει να προβαίνει στην εξάλειψη των δασμών στις εξαγωγές προϊόντων της ΕΕ με υψηλή περιεκτικότητα σε ζάχαρη και να θέτει αυστηρούς κανόνες καταγωγής για τα εν λόγω προϊόντα, προκειμένου να εξασφαλιστεί ότι οι παραγωγοί ζάχαρης της ΕΕ επωφελούνται από την αύξηση των εξαγωγών.

5.4.2.

Οι εξαγωγείς ζάχαρης της ΕΕ αντιμετωπίζουν ενίοτε δυσκολίες εξαιτίας της εισαγωγής μέσων εμπορικής άμυνας από τρίτες χώρες. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να κάνει τα αδύνατα δυνατά για να καταπολεμήσει τα μέτρα αυτά μετά την απορρύθμιση του κλάδου την 1η Οκτωβρίου 2017 και ο τομέας της ζάχαρης πρέπει να προσφέρει την αναγκαία στήριξη στις όποιες συμφωνηθείσες διαδικασίες.

5.5.

Τόσο στις διαπραγματεύσεις σε θέματα ελεύθερου εμπορίου που ολοκληρώθηκαν πρόσφατα όσο και στις εν εξελίξει διαπραγματεύσεις, η ΕΕ προσφέρει σε τρίτες χώρες πρόσβαση στην αγορά ζάχαρης της ΕΕ. Το άνοιγμα της αγοράς εκθέτει τις τιμές λευκής ζάχαρης της ΕΕ σε καθοδικές πιέσεις και αυξανόμενη αστάθεια. Η παγκόσμια αγορά ως έχει αποτελεί υπολειπόμενη αγορά ντάμπινγκ που υπόκειται σε υψηλή αστάθεια και η οποία πραγματοποιεί συχνά συναλλαγές κάτω του μέσου κόστους παραγωγής ακόμη και των αποδοτικότερων παγκόσμιων βιομηχανιών. Αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στα μέτρα στήριξης ορισμένων από τους σημαντικότερους παραγωγούς και εξαγωγείς ζάχαρης που στρεβλώνουν το εμπόριο, όπως η Βραζιλία και η Ταϊλάνδη. Το αποτέλεσμα είναι να μην ανταγωνίζεται η βιομηχανία ζάχαρης από ζαχαρότευτλα στην ΕΕ επί ίσοις όρους τους παραγωγούς ζάχαρης τρίτων χωρών. Η Επιτροπή πρέπει να αντιμετωπίσει τη ζάχαρη ως ευαίσθητο ζήτημα στις διαπραγματεύσεις της σε θέματα ελεύθερου εμπορίου, διατηρώντας τους δασμούς της ΕΕ επί της ζάχαρης. Οι εν εξελίξει διαπραγματεύσεις με τη Mercosur εγκυμονούν σοβαρούς κινδύνους για τον τομέα, δεδομένου ότι η Βραζιλία είναι ο κυρίαρχος παραγωγός και εξαγωγέας στον κόσμο. Η Επιτροπή πρέπει να είναι προετοιμασμένη να αμφισβητήσει τους μεγάλους παρόχους επιδοτήσεων στον τομέα της ζάχαρης τόσο στο όργανο επίλυσης διαφορών του ΠΟΕ όσο και κατά τη διάρκεια των εμπορικών διαπραγματεύσεων.

13.10.2017   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 345/37

Εισηγήτρια:

η κ. Sofia BJÖRNSSON

1.1.

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) χαιρετίζει τη δήλωση του Κορκ 2.0 και τη διάσκεψη που οδήγησε, τον Σεπτέμβριο του 2016, στην εν λόγω δήλωση. Στη δήλωση εξακολουθεί να υποστηρίζεται ένθερμα η αγροτική πολιτική της ΕΕ.

1.2.

Οι αγροτικές περιοχές στην ΕΕ είναι ετερογενείς και παρουσιάζουν διαφορές μεταξύ και εντός των κρατών μελών. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι από τις διαφορές αυτές προκύπτει η ανάγκη να τεθούν προτεραιότητες όσον αφορά την αξιοποίηση των διαθέσιμων πόρων της ΕΕ και να επιδιωχθεί μια στρατηγική προσέγγιση. Για τον σκοπό αυτό, σημείο εκκίνησης πρέπει να αποτελέσουν οι προτεραιότητες των εκάστοτε κρατών μελών και των περιφερειών τους και — ακόμη σημαντικότερο — οι πρωτοβουλίες του ίδιου του αγροτικού πληθυσμού. Η υποχρεωτική εξέταση των επιπτώσεων των πολιτικών αποφάσεων και στρατηγικών για τις αγροτικές περιοχές προσφέρει επιπλέον τη δυνατότητα να λαμβάνονται υπόψη και να συνυπολογίζονται οι ιδιαίτερες συνθήκες των αγροτικών περιοχών.

1.3.

Η αγροτική ανάπτυξη αποτελεί διατομεακό θέμα, το οποίο εντέλει αφορά όλους τους τομείς πολιτικής. Απαιτείται μια πιο συνεκτική πολιτική όσον αφορά την αγροτική και την περιφερειακή ανάπτυξη και αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο χρειάζονται σημαντικά κονδύλια του προϋπολογισμού για τα ταμεία ΕΔΕΤ (Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία). Η ΕΟΚΕ διαπιστώνει ότι το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΓΤΑΑ) είναι το σημαντικότερο μεταξύ των Ευρωπαϊκών Διαρθρωτικών και Επενδυτικών Ταμείων- σε θέματα αγροτικής ανάπτυξης και τονίζει ότι τα υπόλοιπα ταμεία ΕΔΕΤ, όπως το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) και το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (ΕΚΤ) θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν εντατικότερα προς αυτήν την κατεύθυνση.

1.4.

Υπάρχουν τεράστιες δυνατότητες για την απλούστευση της πολιτικής. Η ΕΟΚΕ θεωρεί αναγκαία μια απλουστευμένη εφαρμογή της πολιτικής, τόσο σε επίπεδο ΕΕ όσο και σε εθνικό και σε περιφερειακό επίπεδο. Το ισχύον σύστημα είναι τόσο περίπλοκο ώστε πολλοί δυνητικοί αιτούντες δεν προβαίνουν καν στην υποβολή της αίτησης.

1.5.

Σε πολλές περιοχές της Ευρώπης, ιδίως σε αγροτικές περιοχές, εξακολουθούν να μην υπάρχουν βιώσιμες λύσεις στον τομέα της διαδικτυακής επικοινωνίας. Η ΕΟΚΕ αντιμετωπίζει το θέμα αυτό με πολύ επικριτικό πνεύμα. Οι αγροτικές περιοχές χρειάζονται τις ευρυζωνικές επικοινωνίες για την ασφάλειά τους, π.χ. λειτουργικές τηλεφωνικές συνδέσεις, καθώς επίσης για το βιοτικό τους επίπεδο. Η ευρυζωνική πρόσβαση μπορεί να αποδειχθεί ένας από τους καθοριστικούς παράγοντες για το κατά πόσον, ιδίως οι νέοι, θα θελήσουν να παραμείνουν στην ύπαιθρο ή να μεταναστεύσουν. Για τις επιχειρήσεις και τους επιχειρηματίες η πρόσβαση σε ευρυζωνικές υπηρεσίες συνιστά απόλυτη αναγκαιότητα.

1.6.

Λόγω του ισχυρού δεσμού της με τη γη, η γεωργία είναι ιδιαίτερα σημαντική για το αγροτικό περιβάλλον. Η γεωργική παραγωγή αποτελεί αναπόσπαστο μέρος των αγροτικών περιοχών, αφενός, διότι εφοδιάζει το κοινωνικό σύνολο με τρόφιμα που παράγονται με βιώσιμο τρόπο και, από την άλλη πλευρά, αποτελεί κινητήρια δύναμη για την ανάπτυξη της υπαίθρου. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ θεωρεί αυτονόητο το γεγονός ότι η μερίδα του λέοντος των επιδοτήσεων του ΕΓΤΤΑ προβλέπεται για τις γεωργικές δραστηριότητες. Οι καλές συνθήκες για τους γεωργούς νεαρής ηλικίας αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα της γεωργικής παραγωγής.

1.7.

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι η αειφόρος ανάπτυξη απαιτεί τη δημιουργία ενός καλού κλίματος για την καινοτομία.

1.8.

Η ΕΟΚΕ διαπιστώνει ότι οι 17 Στόχοι Βιώσιμης Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών και η Συμφωνία των Παρισίων για το κλίμα (COP 21) αποτελούν πρωταρχικούς στόχους για το σύνολο της πολιτικής της ΕΕ, ιδίως σε σχέση με την πολιτική για την αγροτική ανάπτυξη. Οι τοπικές και οι περιφερειακές αρχές που δραστηριοποιούνται στις αγροτικές περιοχές πρέπει να συμμετέχουν ενεργά στην εφαρμογή αυτών των διεθνών υποχρεώσεων.

2.1.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διοργάνωσε το 1996 μια διάσκεψη στην ιρλανδική πόλη Κορκ. Αυτή η διάσκεψη κατέληξε στη δήλωση του Κορκ, η οποία έθεσε τις βάσεις για τον δεύτερο πυλώνα της κοινής γεωργικής πολιτικής (ΚΓΠ) και τα προγράμματα αγροτικής ανάπτυξης. Το φθινόπωρο του 2016, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διοργάνωσε διάσκεψη απολογισμού στο Κορκ, η οποία ολοκληρώθηκε με την έγκριση της δήλωσης του Κορκ 2.0.

2.2.

Η δήλωση του Κορκ 2.0 εγκρίθηκε με ευρεία συναίνεση σε διάσκεψη που διοργανώθηκε από τη Γενική Διεύθυνση Γεωργίας και Αγροτικής Ανάπτυξης· οι περίπου 340 συμμετέχοντες, από την πλειονότητα των κρατών μελών της ΕΕ, εκπροσώπησαν την κοινωνία των πολιτών καθώς και τις αρχές σε εθνικό, περιφερειακό και ενωσιακό επίπεδο, μεταξύ αυτών, και την ΕΟΚΕ. Στο τέλος, υποβλήθηκε η δήλωση με τίτλο «Για μια καλύτερη ζωή στην ύπαιθρο», η οποία υιοθετήθηκε σιωπηρά από τους συμμετέχοντες. Αφετηρία της δήλωσης είναι η πολιτική γεωργίας και αγροτικής ανάπτυξης της ΕΕ.

2.3.

Από ορισμένες απόψεις, όμως, η δήλωση αυτή ορίζεται ευρύτερα, δεδομένου ότι σε αυτήν γίνεται αναφορά στους στόχους των Ηνωμένων Εθνών για τη βιώσιμη ανάπτυξη (Θεματολόγιο 2030) (1) και στη Συμφωνία των Παρισίων για το κλίμα (COP 21) (2).

2.4.

Εισαγωγικά, παρουσιάζονται οι λόγοι για τη δήλωση και εν συνεχεία δέκα σημεία ως κατευθυντήριες γραμμές για την πολιτική:

2.5.

Η δήλωση βασίζεται σε μια συνολική προσέγγιση για την αγροτική ανάπτυξη· η έκταση και το περιεχόμενο της δήλωσης συνιστούν τα ισχυρά της σημεία, διότι εξετάζονται όλες οι πτυχές που είναι απαραίτητες για τη βιωσιμότητα και την αειφορία του αγροτικού περιβάλλοντος στην ΕΕ. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η έκταση αυτή συνιστά ταυτόχρονα και αδυναμία, διότι η πολυπλοκότητα που προκαλεί δεν αφήνει περιθώρια εστίασης σε επίπεδο ΕΕ. Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει, με δεδομένο τις μεγάλες προκλήσεις για τις αγροτικές περιοχές, ότι οι διαθέσιμοι πόροι πρέπει να χρησιμοποιούνται στοχευμένα, έτσι ώστε να διασφαλιστούν συγκεκριμένα αποτελέσματα. Η εστίαση πρέπει να βασίζεται στις προτεραιότητες του εκάστοτε κράτους μέλους ή της εκάστοτε περιφέρειας και — ακόμη πιο σημαντικό — στις πρωτοβουλίες του αγροτικού πληθυσμού.

2.6.

Ως προς το περιεχόμενο, η δήλωση του Κορκ 2.0 είναι παρόμοια με τη δήλωση του 1996, με τη διαφορά, ωστόσο, ότι έχουν πλέον συμπεριληφθεί η κλιματική αλλαγή και η ψηφιοποίηση.

2.7.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η ίδια συνιστά ένα σημαντικό στοιχείο στην υλοποίηση της δήλωσης, και καλεί την Επιτροπή να παρουσιάσει στο μέλλον εκθέσεις προόδου σχετικά με την εφαρμογή.

2.8.

Σε όλα τα κράτη της ΕΕ υπάρχουν, σε εθνικό ή σε περιφερειακό επίπεδο, προγράμματα για την αγροτική ανάπτυξη, τα οποία χρηματοδοτούνται εν μέρει από το ΕΓΤΤΑ και εν μέρει με εθνικούς (δημόσιους και ιδιωτικούς) δημοσιονομικούς πόρους. Τα προγράμματα περιλαμβάνουν μέτρα που θα συμβάλουν στη βιώσιμη ανάπτυξη από τρεις απόψεις — από οικολογική, κοινωνική και οικονομική σκοπιά. Τα προγράμματα αυτά εκπονούνται από το εκάστοτε κράτος μέλος ή την ενδιαφερόμενη περιφέρεια και εγκρίνονται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

2.9.

Το ΕΓΤΤΑ αποτελεί μέρος των Ευρωπαϊκών Διαρθρωτικών και Επενδυτικών Ταμείων (τα λεγόμενα ταμεία ΕΔΕΤ), μαζί με το Ταμείο Συνοχής, το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ), το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (ΕΚΤ) και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Θάλασσας και Αλιείας (ΕΤΘΑ). Για την τεχνική εφαρμογή των ταμείων ΕΔΕΤ ισχύουν κοινές διατάξεις (3). Εξάλλου, κάθε χώρα έχει διαπραγματευτεί κοινές συμφωνίες εταιρικής σχέσης για τα ταμεία, στις οποίες καθορίζονται οι προτεραιότητες για την υλοποίηση των μέτρων. Τούτο αποτελεί τμήμα της υλοποίησης των στόχων της στρατηγικής «Ευρώπη 2020». Υπάρχει, επομένως, στενή διασύνδεση μεταξύ των ταμείων, καθώς και μία στρατηγική για την αλληλεπίδραση των ταμείων.

2.10.

Στο πλαίσιο του ΕΓΤΤΑ υπάρχουν αγροτικά δίκτυα, τα οποία λειτουργούν εν μέρει σε επίπεδο ΕΕ, ως το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Αγροτικής Ανάπτυξης, και εν μέρει σε εθνικό και σε περιφερειακό επίπεδο. Τα δίκτυα αυτά αποτελούν πλατφόρμες για επαφές και ανταλλαγή εμπειριών και βελτιώνουν τις προϋποθέσεις, έτσι ώστε τα προγράμματα για το αγροτικό περιβάλλον να εφαρμοστούν σωστά και να επιτύχουν τους στόχους τους.

2.11.

Η Επιτροπή των Περιφερειών έχει αναθέσει μια μελέτη προκειμένου να εξετάσει, σε ποιο βαθμό τα ταμεία ΕΔΕΤ παρέχουν χρηματοδότηση για την αγροτική ανάπτυξη (4). Δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι οι περισσότεροι πόροι για αυτούς τους σκοπούς ζητούνταν και εξακολουθούν να ζητούνται από το ΕΓΤΤΑ. Το ποσοστό των άλλων ταμείων, συγκριτικά με το ποσοστό του ΕΓΤΤΑ, είναι χαμηλό έως πολύ χαμηλό. Η ΕΟΚΕ ζητεί την αύξηση αυτού του ποσοστού, δεδομένου ότι η αγροτική ανάπτυξη αποτελεί οριζόντιο ζήτημα καίριας σημασίας για τη συνοχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

2.12.

Τα ταμεία ΕΔΕΤ ήταν και παραμένουν το σημαντικότερο μέσο της ΕΕ για την επίτευξη των στόχων που διατυπώνονται στη δήλωση του Κορκ. Η επόμενη περίοδος δημοσιονομικού προγραμματισμού της ΕΕ αρχίζει το 2021 και ο σχεδιασμός των πολιτικών για αυτήν την περίοδο θα είναι καθοριστικός για την καλύτερη επίτευξη των στόχων του Κορκ 2.0. Η ΕΟΚΕ σημειώνει επίσης ότι για την υλοποίηση της δήλωσης και των αντίστοιχων πολιτικών στόχων χρειάζονται σημαντικά δημοσιονομικά κονδύλια για τα ταμεία ΕΔΕΤ.

3.1.

Στο σημείο 1 της δήλωσης ζητείται η ύπαρξη ενός μηχανισμού για την εκτίμηση των επιπτώσεων στο αγροτικό περιβάλλον, με τον οποίο θα διασφαλιστεί ότι το δυναμικό των αγροτικών περιοχών θα αντικατοπτριστεί στις πολιτικές και τις στρατηγικές της ΕΕ. Η γεωργική πολιτική και η πολιτική αγροτικής ανάπτυξης θα πρέπει, με τη βοήθεια διατομεακών προσεγγίσεων, να διαμορφώσουν την ταυτότητα και τη δυναμική των αγροτικών περιοχών. Επιπλέον, θα πρέπει να προωθήσουν τη βιωσιμότητα, την κοινωνική ένταξη και την τοπική ανάπτυξη.

3.2.

Αγροτική θωράκιση («rural proofing») σημαίνει ότι οι ιδιαίτερες συνθήκες των αγροτικών περιοχών θα λαμβάνονται υπόψη και θα υπολογίζονται αντικειμενικά και συστηματικά. Η «αγροτική θωράκιση» μπορεί να αποτελέσει το μέσο εκείνο με το οποίο θα διαπιστωθεί ποιον αντίκτυπο έχουν οι πολιτικές αποφάσεις στο αγροτικό περιβάλλον, έτσι ώστε να αποφευχθούν τυχόν αρνητικές συνέπειες.

3.3.

Η «αγροτική θωράκιση» πραγματοποιείται, λόγου χάρη, στη Φινλανδία, το Ηνωμένο Βασίλειο και τον Καναδά. Μπορεί να έχει είτε υποχρεωτικό είτε προαιρετικό χαρακτήρα. Στη Βόρεια Ιρλανδία, η διενέργεια μιας τέτοιας «αγροτικής θωράκισης» προβλέπεται από τον νόμο από το 2016. Τα συστήματα των επιμέρους χωρών μοιάζουν μεταξύ τους.

3.4.

Προκειμένου αυτή η «αγροτική θωράκιση» να είναι αποτελεσματική, πρέπει να είναι υποχρεωτική. Η εκτίμηση αυτή πρέπει να παρέχει στους φορείς λήψης των αποφάσεων μια τεκμηριωμένη βάση για τις αποφάσεις τους. Μια «αγροτική θωράκιση» η οποία θα περιοριζόταν σε έρευνες και διαπιστώσεις, αλλά δεν θα επηρέαζε τη λήψη των αποφάσεων, θα στερούνταν κάθε χρησιμότητας.

3.5.

Επιπλέον, πρέπει να γίνει αντιληπτό ότι, εντός της ΕΕ και εντός ενός κράτους, μέλους δεν υπάρχει μόνο ένα αγροτικό περιβάλλον, αλλά πολλά διαφορετικά αγροτικά περιβάλλοντα με διαφορετικές δυνατότητες και συνθήκες. Αυτό πρέπει επίσης να αντικατοπτρίζεται στην «αγροτική θωράκιση» και στην πολιτική τόσο σε επίπεδο ΕΕ όσο και σε επίπεδο κρατών μελών, προκειμένου η αγροτική ανάπτυξη να είναι επιτυχής. Ο αγροτικός πληθυσμός συμβάλλει επίσης στη διαμόρφωση της ταυτότητας της εκάστοτε αγροτικής περιοχής, καθώς και στην ανάπτυξή της, όπως επίσης στη συζήτηση και την απόφαση σχετικά με τον βαθμό στον οποίο θα πρέπει να διατηρηθεί ο γεωργικός χαρακτήρας.

3.6.

Στο σημείο 8 της δήλωσης αναφέρεται ότι θα έπρεπε να υπάρχει διασύνδεση με τα επιτεύγματα και την προσέγγιση από τη βάση προς την κορυφή (bottom-up approach) του LEADER. Η ΕΟΚΕ έχει διατυπώσει σε πολλά έγγραφα τις απόψεις της για την πολιτική συνοχής της ΕΕ, τις εταιρικές σχέσεις που υφίστανται στο πλαίσιο αυτής της πολιτικής, τη μέθοδο LEADER καθώς και για τη νέα μέθοδο που σχετίζεται με μέτρα της τοπικής ανάπτυξης με πρωτοβουλία των τοπικών κοινοτήτων (CLLD).

3.7.

Η ΕΟΚΕ συμμερίζεται την ανάλυση που είχε ήδη παρουσιάσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην τρίτη της έκθεση σχετικά με την οικονομική και κοινωνική συνοχή του 2004, ότι, δηλαδή, από τη σκοπιά της πολιτικής, ο στόχος είναι να διευκολυνθεί η επίτευξη μιας πιο ισόρροπης ανάπτυξης, μειώνοντας τις υφιστάμενες ανισότητες, αποτρέποντας τις εδαφικές ανισορροπίες και καθιστώντας πιο συνεκτικές τόσο τις τομεακές πολιτικές όσο και την περιφερειακή πολιτική (5).

3.8.

Η ΕΟΚΕ σημειώνει, ωστόσο, ότι αυτό δεν επετεύχθη και ότι απαιτείται μια περισσότερο συνεκτική πολιτική για το αγροτικό περιβάλλον και την αγροτική ανάπτυξη.

3.9.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί επίσης την αρχή της εταιρικής σχέσης ως έναν αποτελεσματικό τρόπο για τη χρηματοδότηση των προγραμμάτων ΕΔΕΤ. Η αρχή της εταιρικής σχέσης συνεπάγεται ότι, παράλληλα με τους παραδοσιακούς οικονομικούς και κοινωνικούς φορείς, συμμετέχουν επίσης οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, περιβαλλοντικοί εταίροι, μη κυβερνητικές οργανώσεις καθώς και φορείς αρμόδιοι για την προώθηση της ισότητας ανδρών και γυναικών.

3.10.

Η μέθοδος LEADER αποτελεί ένα δοκιμασμένο μέσο ανάπτυξης, μέσω του οποίου ο δημόσιος τομέας και η κοινωνία των πολιτών μπορούν να συμμετάσχουν σε μια τοπική εταιρική σχέση. Η ΕΟΚΕ επισήμανε ήδη το 2011 ότι για τη μέθοδο αυτή θα πρέπει επίσης να υπάρχει προσβασιμότητα στους πόρους όλων των ταμείων ΕΔΕΤ. Αποτέλεσε επίσης θετικό παράγοντα για μια καλύτερη σύνδεση πόλης και υπαίθρου (6). Η μέθοδος αυτή μπορεί επίσης να εφαρμοστεί σε αστικές περιοχές, αυτό, ωστόσο, δεν θα πρέπει να αποβαίνει, κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, σε βάρος της αγροτικής ανάπτυξης.

3.11.

Κατά την περίοδο προγραμματισμού 2014-2020 προέκυψε η τοπική ανάπτυξη με πρωτοβουλία των τοπικών κοινοτήτων (CLLD, Community-Led Local Development), στο πλαίσιο της μεθόδου LEADER, ως νέο εργαλείο, το οποίο μπορεί να χρηματοδοτηθεί από κοινού από τα τέσσερα ταμεία ΕΔΕΤ. Η τοπική ανάπτυξη μπορεί να προωθηθεί αποτελεσματικότερα από εκείνους που ζουν και εργάζονται σε έναν τόπο και τον γνωρίζουν καλά.

3.12.

Τουλάχιστον ένα ποσοστό 5 % των πόρων από το ΕΓΤΤΑ θα πρέπει να διοχετευτούν στην τοπική ανάπτυξη με πρωτοβουλία των τοπικών κοινοτήτων. Λόγω της διάρθρωσής του, η οποία υπαγορεύει την ανάγκη να τηρηθούν κατά τη χρησιμοποίηση ενός εκ των ταμείων τα τέσσερα διαφορετικά κανονιστικά πλαίσια, δεν είναι εφικτή μια ορθολογική και απλουστευμένη χρήση. Πριν από την επόμενη περίοδο προγραμματισμού η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να υποβάλει προτάσεις για σημαντικές απλουστεύσεις και για τον καθορισμό κατώτατου ορίου του μεριδίου της χρηματοδότησης για τη μέθοδο, έτσι ώστε η τοπική ανάπτυξη με πρωτοβουλία των τοπικών κοινοτήτων να μπορέσει να αποδεσμεύσει πλήρως το δυναμικό της ως ένα εργαλείο τόσο για το αγροτικό όσο και για το αστικό περιβάλλον.

3.13.

Οι υπηρεσίες και η απασχόληση αποτελούν καθοριστικούς παράγοντες σχετικά με το κατά πόσον οι άνθρωποι είναι πρόθυμοι ή μπορούν να ζήσουν στην ύπαιθρο ή να μετακομίσουν σε αυτήν. Γενικά, παρατηρείται στην ΕΕ μια τάση εγκατάλειψης της υπαίθρου, η οποία οδηγεί σε μια καθοδική πορεία και περιορίζει τη δυνατότητα πραγμάτωσης των στόχων της ΕΕ και των Ηνωμένων Εθνών για τη βιώσιμη ανάπτυξη. Η δημογραφική εξέλιξη μπορεί να αποτελέσει μια αξιοσημείωτη μελλοντική πρόκληση, και τόσο οι νέοι όσο και οι ηλικιωμένοι άνθρωποι που ζουν σε αγροτικές περιοχές χρειάζονται τη δημιουργία των κατάλληλων προϋποθέσεων για μια καλή ποιότητα ζωής.

3.14.

Σχετικά με τη διαθεσιμότητα βασικών δημόσιων και εμπορικών υπηρεσιών στους τομείς της εκπαίδευσης, της υγείας και περίθαλψης, των ταχυδρομικών υπηρεσιών, των καταστημάτων τροφίμων, των δημοσίων συγκοινωνιών κ.λπ. μπορεί να προκύψουν διαφορές μεταξύ των αστικών και αγροτικών περιοχών. Αυτό μπορεί να διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στην απόφαση των ανθρώπων σχετικά με το πού θέλουν ή μπορούν να ζήσουν. Για οικογένειες με παιδιά μπορεί π.χ. η ύπαρξη υποδομών παιδικής φροντίδας να είναι καίριας σημασίας για το κατά πόσον οι γονείς θα καταφέρουν να ασκήσουν κάποια επαγγελματική δραστηριότητα. Σε ορισμένες περιοχές της Ευρώπης, η διαθεσιμότητα υπηρεσιών στην ύπαιθρο είναι γενικά δυσμενέστερη από ό,τι στις πόλεις. Αυτή η παράμετρος θα πρέπει να συνυπολογιστεί στον χωροταξικό σχεδιασμό, προκειμένου να εξασφαλιστεί η διατήρηση της ποιότητας ζωής στις αγροτικές περιοχές.

3.15.

Σε πολλές χώρες της ΕΕ, η ανεργία στην ύπαιθρο είναι υψηλότερη από ό,τι στις πόλεις. Ωστόσο, υπάρχουν ως προς αυτό το σημείο μεγάλες διαφορές, οι οποίες αντικατοπτρίζονται στις στατιστικές της Eurostat (7). Συγχρόνως, ορισμένες επιχειρήσεις διαμαρτύρονται για τις δυσχέρειες στην πρόσληψη ειδικευμένου εργατικού δυναμικού στις αγροτικές περιοχές. Ως εκ τούτου, διαφαίνεται μια αμοιβαία άνιση κατάσταση προσφοράς και ζήτησης. Παρατηρείται η τάση, οι νέοι που προσανατολίζονται προς την επαγγελματική κατάρτιση, να μετακινούνται σε περιοχές με πανεπιστήμια και ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα και να μην επιστρέφουν πλέον.

3.16.

Για τον αγροτικό πληθυσμό, η πρόκληση των προσεχών ετών συνίσταται στην εξασφάλιση των κατάλληλων προϋποθέσεων για την εγκατάσταση των μεταναστών, και κυρίως των οικογενειών τους. Θα πρέπει να προωθηθούν επίσης η επιδίωξη και η διατήρηση της αμοιβαίας εκτίμησης και του αμοιβαίου σεβασμού. Οι αγροτικές περιοχές μπορούν να προσφέρουν καλές συνθήκες διαβίωσης για τις οικογένειες των μεταναστών. Στις χώρες με υψηλά ποσοστά μετανάστευσης, π.χ. μεγάλες εισροές προσφύγων και μεταναστών, και αυξημένη μετανάστευση εργατικού δυναμικού, ενδέχεται να συνιστά πρόκληση η εξασφάλιση θέσεων εργασίας, συγχρόνως, όμως, η μετανάστευση μπορεί να αποτελέσει ευκαιρία για τη δημιουργία νέων δυνατοτήτων απασχόλησης.

3.17.

Τα ζητήματα της απασχόλησης και της εκπαίδευσης αντιμετωπίζονται στη δήλωση κυρίως στα σημεία 3 και 7. Στο ζήτημα των υπηρεσιών γίνεται μια μάλλον έμμεση αναφορά. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι οι πρωτοβουλίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την ανάπτυξη, είτε αυτές είναι άμεσες είτε έμμεσες, έχουν μεγάλη σημασία, ιδιαίτερα όσον αφορά τη δημιουργία θέσεων εργασίας μέσω της παροχής κινήτρων για επιχειρήσεις. Η πρόσβαση σε υπηρεσίες είναι εν πολλοίς εθνική αρμοδιότητα, παρά το γεγονός ότι, για παράδειγμα, τα ταμεία ΕΔΕΤ μπορούν να έχουν καταλυτική επίδραση.

3.18.

Η επιφάνεια γης της ΕΕ αποτελείται περίπου κατά 85 % από γεωργικές και δασικές εκτάσεις, με μεγάλες διαφορές μεταξύ των κρατών και των περιφερειών. Το αγροτικό τοπίο αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την παραγωγή τροφίμων και ζωοτροφών, ενέργειας και ινών και αποτελεί επίσης πηγή για τη διατήρηση και προμήθεια συλλογικών αγαθών, όπως π.χ. η πλούσια πανίδα και χλωρίδα. Το τοπίο διαφοροποιεί τις αγροτικές περιοχές από τις πόλεις και συνιστά μοναδικό χαρακτηριστικό των αγροτικών περιοχών στην ΕΕ· λόγω του ισχυρού δεσμού της με τη γη, η γεωργία είναι ιδιαίτερα σημαντική για το αγροτικό περιβάλλον. Στα σημεία 4 και 5 της δήλωσης γίνεται αναφορά στη διατήρηση του αγροτικού περιβάλλοντος και τη διαχείριση των φυσικών πόρων. Οι προϋποθέσεις για τη βιώσιμη χρήση και τη διαχείριση έχουν ζωτική σημασία για την «πραγματική αξία» του τοπίου, της ποιότητας των υδάτων και της βιοποικιλότητας.

3.19.

Ναι μεν η γεωργική παραγωγή θίγεται στη δήλωση, αλλά κυρίως έμμεσα. Το κείμενο μπορεί να ερμηνευθεί κατά τέτοιο τρόπο, ώστε η γεωργική παραγωγή (τροφίμων) να θεωρείται, σε ένα ορισμένο βαθμό, ως κάτι αυτονόητο. Όπως προαναφέρθηκε, θα υπάρξει σαφέστερη αναφορά στη διατήρηση και τη διαχείριση του περιβάλλοντος και των φυσικών πόρων. Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι η γεωργία αποτελεί αναπόσπαστο μέρος των αγροτικών περιοχών, αφενός, διότι παρέχει στο κοινωνικό σύνολο τρόφιμα που παράγονται με βιώσιμο τρόπο και, από την άλλη πλευρά, αποτελεί κινητήρια δύναμη για την ανάπτυξη της υπαίθρου. Οι απασχολούμενοι στους τομείς της γεωργίας και της δασοκομίας συνιστούν ένα σημαντικό τμήμα του αγροτικού πληθυσμού, δημιουργούν θέσεις εργασίας και φροντίζουν για την ύπαρξη ζήτησης για υπηρεσίες. Σημαντική πτυχή σε αυτό το πλαίσιο είναι ότι οι εργαζόμενοι που εισέρχονται για πρώτη φορά στον τομέα της γεωργίας, και κυρίως οι νεότεροι εξ αυτών, πρέπει να έχουν την ευκαιρία για αναλάβουν γεωργικές εκμεταλλεύσεις και να αναπτύξουν τη δραστηριότητά τους. Το ποσοστό των νέων γεωργών είναι χαμηλό και η διαδοχή των γενεών πρέπει να διευκολυνθεί.

3.20.

Για μια βιώσιμη γεωργική παραγωγή πρέπει οι τρεις διαστάσεις της βιώσιμης ανάπτυξης — η οικονομική, η κοινωνική και η περιβαλλοντική — να βρίσκονται σε ισορροπία. Οι οικονομικές πτυχές μπορεί ενίοτε να είναι καθοριστικές για τη διαχείριση. Ως παράδειγμα μπορούν να αναφερθούν λειμώνες και βοσκοτόπια με ποικίλα φυτά, που τείνουν να εκλείψουν, διότι η κτηνοτροφική παραγωγή με ζώα βοσκής είναι όλο και λιγότερο επικερδής, γεγονός που έχει, με τη σειρά του, αρνητικό αντίκτυπο στη βιοποικιλότητα. Αυτό καταδεικνύει με σαφήνεια ότι η μη οικονομική βιωσιμότητα των επιχειρήσεων μπορεί να επηρεάσει δυσμενώς το περιβάλλον και ότι οι γεωργοί πρέπει να λαμβάνουν αποζημίωση για τις περιβαλλοντικές τους υπηρεσίες.

3.21.

Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, η γεωργία είναι ο τομέας που σχετίζεται με την αγροτική ανάπτυξη για τον οποίο το ΕΓΤΤΑ είναι και πρέπει να είναι καθοριστικός. Η μερίδα του λέοντος των επιδοτήσεων του ΕΓΤΤΑ δικαίως προβλέπεται για τις γεωργικές δραστηριότητες, π.χ. με τη μορφή περιβαλλοντικών ενισχύσεων, αναβάθμισης προσόντων, πληρωμών για περιοχές με φυσικά μειονεκτήματα και επενδυτικών ενισχύσεων. Άλλοι τομείς του ΕΓΤΑΑ, π.χ. ενέργεια, ευρυζωνικές υπηρεσίες, καθώς και η προώθηση της καινοτομίας, έχουν θετικό αντίκτυπο στις αγροτικές περιοχές, με την ευρεία έννοια του όρου. Στο πλαίσιο αυτό, η γεωργία αποτελεί, συγχρόνως, μια απόλυτα συνήθη επιχειρηματική δραστηριότητα, επομένως, αυτή η ομάδα στόχος δεν θα πρέπει να εξαιρείται από τα κονδύλια άλλων ταμείων ΕΔΕΤ.

3.22.

Οι γεωργικές και οι δασοκομικές επιχειρήσεις μπορούν σήμερα να θεωρηθούν διαχειριστές, αλλά και θεματοφύλακες του τοπίου που δημιουργήθηκε από προηγούμενες γενεές. Για πολλούς ανθρώπους, η διαχείριση του αγροτικού τοπίου αποτελεί σημαντικό παράγοντα για καλύτερη ποιότητα ζωής, η σημασία της οποίας δεν θα πρέπει να υποτιμάται όσον αφορά τον ελεύθερο χρόνο, την ξεκούραση στην ύπαιθρο και τον τουρισμό. Η αξία του τοπίου και του εδάφους μπορεί να προσφέρει με πολλούς και διαφορετικούς τρόπους επιχειρηματικές δυνατότητες και βιοποριστικά μέσα.

3.23.

Σε μια πιο ισόρροπη εδαφική ανάπτυξη θα πρέπει επίσης να περιλαμβάνεται η μετάβαση σε βιώσιμα συστήματα τροφίμων (8). Η ανάπτυξη μιας ολιστικής προσέγγισης για τα συστήματα τροφίμων είναι καίριας σημασίας, προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι οικονομικές, οικολογικές και κοινωνικές προκλήσεις σε σχέση με την παραγωγή και την κατανάλωση τροφίμων και να επιτευχθεί μια ορθή υλοποίηση των πρωτοβουλιών σε διάφορα επίπεδα και σε πολλούς τομείς. Στις πρωτοβουλίες αυτού του είδους συγκαταλέγεται, για παράδειγμα, η στήριξη μικρού μήκους αλυσίδων εφοδιασμού με σκοπό την προώθηση της αγροτικής ανάπτυξης, παρέχοντας στους καταναλωτές υγιεινά και φρέσκα τρόφιμα (9). Αυτό θα ωφελήσει επίσης την τοπική οικονομία και την τοπική γεωργική παραγωγή.

3.24.

Η σημασία της καινοτομίας για την αγροτική ανάπτυξη, η οποία έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία και υλοποίηση νέων ιδεών, είναι πολύτιμη. Οι καινοτόμες λύσεις δημιουργούν τις προϋποθέσεις για μια βιώσιμη κοινωνία, έτσι ώστε οι αγροτικές περιοχές, λόγου χάρη, να μπορέσουν να συμβάλουν σε μια περισσότερο κυκλική, πράσινη οικονομία και σε κλιματικά ωφέλιμες λύσεις και να παραχθούν περισσότερα με μικρότερο κόστος. Η μεταφορά των γνώσεων και η πρόσβαση σε αυτές συνιστούν το κλειδί για την υλοποίηση καινοτόμων ιδεών.

3.25.

Οι νέες τεχνικές και οι νέες καινοτόμες μέθοδοι παραγωγής προσφέρουν καλές προοπτικές για μεγαλύτερη βιωσιμότητα στη γεωργική παραγωγή και, συνεπώς, υψηλότερα πρότυπα καλής διαβίωσης των ζώων, καθώς και ευρύτερες δυνατότητες αυξημένης παραγωγής με λιγότερα μέσα επέμβασης, π.χ. λιπάσματα ή φυτοπροστατευτικά προϊόντα. Οι νέες τεχνικές και η αξιοποίηση των καινοτομιών απαιτούν, σε πολλές περιπτώσεις, σημαντικές επενδύσεις, οι οποίες θα μπορούσαν να συνεπάγονται υψηλό κίνδυνο για τους μεμονωμένους επιχειρηματίες στον τομέα της γεωργίας. Συχνά, ένας επιχειρηματίας δεν μπορεί να αναλάβει μόνος του έναν τέτοιο κίνδυνο. Για να υποστηριχθούν οι τεχνολογίες και οι διαδικασίες που ζητούνται από την κοινωνία, θα πρέπει να διατεθούν επενδυτικές ενισχύσεις π.χ. από το πρόγραμμα αγροτικής ανάπτυξης. Ενδέχεται να προκύψει εγγενής σύγκρουση μεταξύ των τεχνολογικών εξελίξεων στον γεωργικό τομέα και της προσφοράς εργασίας, δεδομένου ότι ο αυξημένος βαθμός μηχανοποίησης και η διαρθρωτική ανάπτυξη έχουν, σε πολλές περιπτώσεις, ως αποτέλεσμα την απώλεια θέσεων εργασίας, ωστόσο, η εξέλιξη αυτή μπορεί ταυτόχρονα, να οδηγήσει σε οικονομικά σταθερότερες θέσεις εργασίας.

3.26.

Οι στρατηγικές για την εφαρμογή των καινοτομιών πρέπει να καθοδηγούνται από τις υφιστάμενες ανάγκες και όχι από τους διαθέσιμους πόρους. Στο σημείο 7 της δήλωσης τονίζεται ότι απαιτούνται βελτίωση των γνώσεων και τεχνικές και κοινωνικές καινοτομίες, καθώς και ότι οι φορείς πρέπει να συνεργαστούν κατά την αξιοποίηση και τη διάδοση των πληροφοριών. Στην προκειμένη περίπτωση, κοινοτικές πρωτοβουλίες, όπως η Ευρωπαϊκή Σύμπραξη Καινοτομίας (ΕΣΚ — European innovation partnership/EIP), π.χ. η Ευρωπαϊκή Σύμπραξη Καινοτομίας για τη Γεωργία (EIP-AGRI), μπορούν να βοηθήσουν με την προσέγγισή τους από τη βάση προς την κορυφή, μεριμνώντας για τη δικτύωση, την επικοινωνία και τις ανταλλαγές μεταξύ των φορέων σε διάφορα επίπεδα και προσαρμόζοντας την πρακτική επιχειρηματική συμπεριφορά. Για την ευρύτερη προώθηση της καινοτομίας στις αγροτικές περιοχές, θα ήταν χρήσιμο να προωθηθούν οι λεγόμενοι «διαμεσολαβητές καινοτομίας».

3.27.

Στη σημερινή κοινωνία, η πρόσβαση σε ευρυζωνικές υπηρεσίες υψηλών ταχυτήτων αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα των υποδομών και προϋπόθεση για την εύρυθμη λειτουργία της κοινωνίας, τόσο στην πόλη όσο και στην ύπαιθρο. Οι ευρυζωνικές υπηρεσίες επηρεάζουν, επομένως, τόσο τη διαθεσιμότητα του εργατικού δυναμικού όσο και την πρόσβαση στην απασχόληση. Παρατηρείται η τάση, οι εξελίξεις να πραγματοποιούνται ολοένα και περισσότερο διαδικτυακά. Σε πολλές περιοχές της Ευρώπης, ιδίως σε αγροτικές περιοχές, εξακολουθούν να μην υπάρχουν βιώσιμες λύσεις. Η ΕΟΚΕ αντιμετωπίζει το θέμα αυτό με πολύ επικριτικό πνεύμα. Οι αγροτικές περιοχές χρειάζονται τις ευρυζωνικές επικοινωνίες για την ασφάλειά τους, π.χ. λειτουργικές τηλεφωνικές συνδέσεις, καθώς επίσης για το βιοτικό τους επίπεδο, όπως, για παράδειγμα, μια ορθά λειτουργούσα τηλεόραση. Η ευρυζωνική πρόσβαση μπορεί να αποδειχθεί ένας από τους καθοριστικούς παράγοντες για το κατά πόσο, ιδίως οι νέοι, θα θελήσουν να παραμείνουν στην ύπαιθρο ή να μεταναστεύσουν. Για τις επιχειρήσεις, οι ευρυζωνικές συνδέσεις συνιστούν απόλυτη αναγκαιότητα, καθότι, στις περισσότερες περιπτώσεις, δεν μπορούν να εργαστούν χωρίς την εύρυθμη λειτουργία των ευρυζωνικών υπηρεσιών. Τα παραδείγματα που μπορούν να αναφερθούν είναι τα εξής: λύσεις πληρωμής σε μια κοινωνία που λειτουργεί όλο και περισσότερο χωρίς μετρητά, στις λογιστικές υπηρεσίες, στο ηλεκτρονικό εμπόριο ή στην επικοινωνία με τους πελάτες. Η γεωργική επιχειρηματικότητα αποτελεί παράδειγμα ενός τομέα στον οποίο οι ΤΠΕ καταλαμβάνουν ολοένα και σημαντικότερο ρόλο, χάρη στις νέες τεχνολογικές λύσεις που προσφέρουν.

3.28.

Η αναγκαιότητα και οι δυνατότητες της ψηφιοποίησης αναδεικνύονται στη δήλωση. Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, πρέπει εκεί, όπου οι δυνάμεις της ελεύθερης αγοράς δεν επαρκούν για την εξάπλωση των ευρυζωνικών υπηρεσιών — όπως συχνά συμβαίνει στις αγροτικές περιοχές –, να δρομολογηθούν υποστηρικτικές παρεμβάσεις. Σύμφωνα με την ΕΟΚΕ, το ΕΤΠΑ θα πρέπει να αποτελέσει τη σημαντικότερη πηγή για τις χρηματοδοτήσεις των υποδομών σε επίπεδο ΕΕ, ενώ το ΕΓΤΤΑ θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί για πιο περίπλοκα και στοχοθετημένα σχέδια. Σε αυτό μπορούν να συμβάλουν η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Στρατηγικών Επενδύσεων (ΕΤΣΕ), π.χ. μέσω καινοτόμων χρηματοδοτικών εργαλείων.

3.29.

Η σημασία των αγροτικών περιοχών στην κυκλική οικονομία είναι καθοριστική. Στη δήλωση αναφέρεται η κυκλική οικονομία στο σημείο 6 (Προώθηση μέτρων που σχετίζονται με το κλίμα) — επιπλέον η οικονομία αυτή προσφέρει περαιτέρω πλεονεκτήματα, τα οποία περιγράφονται στη γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ «Δέσμη μέτρων για την κυκλική οικονομία» (10). Μια βιώσιμη κυκλική οικονομία μεταξύ πόλης και υπαίθρου είναι απαραίτητη, και μάλιστα, όχι μόνο υπό το πρίσμα των πόρων, αλλά επίσης για να στηριχθεί η γεωργία και να περιοριστεί η ανάγκη εισαγωγής πόρων. Ως εκ τούτου, οι αγροτικές περιοχές μπορούν να συμβάλουν σημαντικά προς μια περισσότερο κυκλική κοινωνία, αφενός διότι οι περιοχές αυτές μπορούν να μεριμνήσουν ώστε τα απόβλητα να χρησιμοποιούνται ως πόροι, όπως λιπάσματα ή βελτιωτικά εδάφους, και αφετέρου διότι μπορούν να προμηθεύουν ανανεώσιμη ενέργεια και βιοϋλικά.

3.30.

Ένα βήμα για τον περιορισμό των εκπομπών που είναι επιβλαβείς για το κλίμα αποτελεί η χρησιμοποίηση λιγότερων ορυκτών καυσίμων και περισσότερων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Προς αυτή την κατεύθυνση μπορούν επίσης να συμβάλουν οι αγροτικές περιοχές: με την παραγωγή ηλιακής, αιολικής και υδροηλεκτρικής ενέργειας, καθώς και με τη βιοενέργεια. Ωστόσο, η παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές μπορεί επίσης να επιβαρύνει αισθητά τον άνθρωπο και το περιβάλλον, λόγω του γεγονότος ότι πρέπει να ληφθούν υπόψη όλες οι πτυχές της βιώσιμης ανάπτυξης.

3.31.

Όσον αφορά την κλιματική αλλαγή, πρέπει να ελαχιστοποιηθούν οι επιπτώσεις της, καθώς επίσης να υπάρξει προσαρμογή στις επιπτώσεις της. Οι αγροτικές περιοχές, λόγω των εκτεταμένων καλλιεργούμενων εκτάσεων και δασών, διαθέτουν μεγάλο δυναμικό ως υποδοχείς διοξειδίου του άνθρακα, συμβάλλοντας έτσι στον περιορισμό των εκπομπών που είναι επιβλαβείς για το κλίμα, ενώ η ίδια η παραγωγή συμβάλλει σε αυτού του είδους τις εκπομπές. Για τον περιορισμό αυτών των εκπομπών θα πρέπει να εφαρμοστούν οι βέλτιστες διαθέσιμες τεχνικές. Σε όλα τα επίπεδα — από τους παραγωγούς μέχρι τους φορείς λήψης των αποφάσεων — πρέπει να προωθηθεί η δημιουργία ικανοτήτων, στο πλαίσιο της οποίας πρέπει πάντοτε να λαμβάνονται υπόψη οι επενδυτικές δυνατότητες.

3.32.

Συνοπτικά, οι αγροτικές περιοχές διαθέτουν σημαντικό δυναμικό ώστε να συμβάλουν στη δημιουργία μιας βιώσιμης κοινωνίας και ως εκ τούτου στην επίτευξη των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών (Θεματολόγιο 2030) και της Συμφωνίας των Παρισίων για την κλιματική αλλαγή (COP 21), κάτι που προκύπτει σαφώς από τη δήλωση του Κορκ 2.0. Οι προκλήσεις, ωστόσο, είναι μεγάλες και απαιτείται, τόσο με απτό όσο και μη απτό τρόπο, να πραγματοποιηθούν σημαντικές επενδύσεις για την αντιμετώπισή τους.

3.33.

Όταν γίνεται λόγος για τη χρηματοδότηση με πόρους της ΕΕ, ακούγονται πολύ συχνά παράπονα ότι είναι ιδιαίτερα περιπλοκή, τόσο για τους δικαιούχους της όσο και για τις αρχές. Στο σημείο 9 της δήλωσης θίγεται η πολυπλοκότητα αυτής της πολιτικής. Η ΕΟΚΕ θεωρεί αναγκαία μια απλουστευμένη εφαρμογή της πολιτικής, τόσο σε επίπεδο ΕΕ όσο και σε εθνικό και σε περιφερειακό επίπεδο, της εφαρμογής της πολιτικής. Το ισχύον σύστημα είναι τόσο περίπλοκο ώστε πολλοί δυνητικοί αιτούντες δεν προβαίνουν καν στην υποβολή της αίτησης, με αποτέλεσμα, η πολυπλοκότητα να αποτελεί το κύριο εμπόδιο για την εφαρμογή και την επίτευξη των στόχων της πολιτικής. Κατ’ αρχήν, ορισμένες αιτήσεις δεν μπορούν να συμπληρωθούν δεόντως χωρίς τη βοήθεια συμβούλου. Για τους μεμονωμένους ενδιαφερόμενους φορείς, η ασφάλεια δικαίου πρέπει να βρίσκεται στο επίκεντρο.

3.34.

Για την τρέχουσα περίοδο προγραμματισμού 2014-2020, οι διοικητικοί κανόνες για τα ταμεία ΕΔΕΤ συνοψίστηκαν σε έναν κοινό κανονισμό (11). Κατά βάση, τούτο αξιολογείται θετικά, διότι ένας βελτιωμένος συντονισμός επιφέρει αύξηση της αποδοτικότητας ιδίως κατά την άσκηση της δημοσίας εξουσίας, ενώ τα οφέλη για τους μεμονωμένους αιτούντες θα είναι πολύ μικρότερα, δεδομένου ότι ο ίδιος δικαιούχος σπάνια υποβάλλει αίτηση για χορήγηση χρηματοδοτικών κονδυλίων από διαφορετικά ταμεία. Τα οφέλη της τοπικής ανάπτυξης με πρωτοβουλία των τοπικών κοινοτήτων θα μπορούσαν να είναι μεγαλύτερα σε εκείνες τις χώρες, στις οποίες η τοπική ανάπτυξη χρηματοδοτείται από περισσότερα ταμεία. Οι επιπτώσεις του κοινού κανονισμού θα πρέπει να διερευνηθούν περαιτέρω.

3.35.

Η υφιστάμενη πολιτική για την αγροτική ανάπτυξη υλοποιείται στο πλαίσιο του ΕΓΤΤΑ μέσω προγραμμάτων για την αγροτική ανάπτυξη με βάση προτεραιότητες και κεντρικούς τομείς. Αποτέλεσμα αυτού είναι η εφαρμογή ενός συστήματος άκρως κατακερματισμένων χρηματοδοτικών κονδυλίων των προγραμμάτων, δεδομένου ότι η ταξινόμηση σε μέτρα, κεντρικούς τομείς και προτεραιότητες συνοδεύεται από διαφορετικές θέσεις και γραμμές του προϋπολογισμού. Εξαιτίας αυτού, επηρεάστηκε η σαφήνεια των προγραμμάτων και προέκυψε αυξημένος διοικητικός φόρτος για τις αρχές, γεγονός το οποίο, με τη σειρά του, αποβαίνει σε βάρος των πόρων που προορίζονται για την εφαρμογή των προγραμμάτων και περιορίζει τη δυνατότητα επίτευξης των στόχων των εν λόγω προγραμμάτων.

3.36.

Το σημείο 10 της δήλωσης περιλαμβάνει προβληματισμούς για την αποδοτικότητα και την υποχρέωση λογοδοσίας της πολιτικής. Οι προβληματισμοί αυτοί αποτελούν ταυτόχρονα κατευθυντήριες αρχές για τις δημοσιονομικές διαδικασίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η οποία, το 2015, δρομολόγησε την πρωτοβουλία «Εστίαση του προϋπολογισμού της ΕΕ στα αποτελέσματα». Οι πολίτες και οι φορολογούμενοι πρέπει να γνωρίζουν, σε ποια αποτελέσματα οδηγούν οι πολιτικές και σε ποιο βαθμό επιτυγχάνονται οι στόχοι της πολιτικής.

13.10.2017   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 345/45

Εισηγήτρια:

η κ. Milena ANGELOVA

1.1.

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) επικροτεί την υλοποίηση της δέσμης μέτρων για τις υπηρεσίες γενικού οικονομικού συμφέροντος (ΥΓΟΣ), η οποία παρέχει ασφάλεια δικαίου στους παρόχους δημόσιων υπηρεσιών. Η δέσμη μέτρων επιτυγχάνει την κατάλληλη ισορροπία μεταξύ της ανάγκης προώθησης και στήριξης των ΥΓΟΣ και του στόχου της πρόληψης δυνητικών στρεβλώσεων του ανταγωνισμού. Ωστόσο, οι ενδιαφερόμενοι φορείς σε περιφερειακό και σε τοπικό επίπεδο, ιδίως οι πάροχοι ΥΓΟΣ που ανήκουν στο δημόσιο (όπως αποκαλύπτεται στη μελέτη με τίτλο «Review of Member States» reports on the implementation of the European Commission Decision on the provision of State aid to the provision of services of general economic interest» [Εξέταση των εκθέσεων των κρατών μελών σχετικά με την εφαρμογή της απόφασης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής περί χορήγησης κρατικών ενισχύσεων για την παροχή υπηρεσιών γενικού οικονομικού συμφέροντος]), εκφράζουν τις επιφυλάξεις τους σχετικά με βασικά ζητήματα στο πλαίσιο των υφιστάμενων κανόνων που εγείρουν περιττούς φραγμούς ή στερούνται ασφάλειας δικαίου. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ ζητεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να λάβει τα απαιτούμενα μέτρα για τη βελτίωση των υφιστάμενων κανόνων και της πρακτικής εφαρμογής τους, να παράσχει κατευθυντήριες γραμμές, να δημιουργήσει συλλογή των βέλτιστων πρακτικών και να εξετάσει –όπου απαιτείται– την ανάγκη επικαιροποίησης και τροποποίησης της δέσμης μέτρων.

1.2.

Από την εξέταση των δύο πρώτων κυμάτων των εκθέσεων των κρατών μελών σχετικά με την εφαρμογή της δέσμης μέτρων για τις ΥΓΟΣ, η ΕΟΚΕ διαπιστώνει με ανησυχία ότι δεν θίγουν το καίριο ζήτημα των απαιτήσεων συμβατότητας, θέμα που εξετάζεται ενδελεχώς στο πλαίσιο.

1.3.

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι, στην πλειονότητα των περιπτώσεων, η έλλειψη βεβαιότητας ή το σημαντικό κόστος που συνεπάγεται η εκπλήρωση των απαιτήσεων εγείρει φραγμούς οι οποίοι κωλύουν αδικαιολόγητα το έργο των αρχών όσον αφορά την πλήρη εφαρμογή της πολιτικής για τις ΥΓΟΣ. Τα εν λόγω εμπόδια έχουν πλήττουν σοβαρά τις περιφερειακές και τις τοπικές αρχές, δεδομένου ότι ο διάλογος μεταξύ των κρατών μελών και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με τις υποθέσεις κρατικών ενισχύσεων διεξάγεται από την κεντρική κυβέρνηση, ενώ άλλα διοικητικά επίπεδα δεν τυγχάνουν άμεσης πρόσβασης στη συγκεκριμένη διαδικασία.

1.4.

Το γεγονός ότι υποβάλλονται στοιχεία μόνο για περιορισμένο αριθμό ΥΓΟΣ σε περιφερειακό ή σε τοπικό επίπεδο (σύμφωνα με την ανωτέρω μελέτη) καταδεικνύει ότι η έλλειψη άμεσων διαύλων επικοινωνίας με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρεμποδίζει την ορθή χρηματοδότηση δημόσιων υπηρεσιών, με συνέπεια οι αρμόδιες αρχές να διστάζουν ακόμη περισσότερο να αξιοποιήσουν πλήρως την απόφαση και να εξαλείψουν τυχόν αμφιβολίες ως προς την εφαρμογή της.

1.5.

Η ΕΟΚΕ ζητεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να διερευνήσει τις δυνατότητες αναβάθμισης της απόφασης και επέκτασης του πεδίου εφαρμογής της, προκειμένου να συμπεριληφθούν τα ακόλουθα στοιχεία:

1.5.1.

Η ΕΟΚΕ προτείνει στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να καταργήσει το όριο απαλλαγής και να συμπεριλάβει το σύνολο των ΥΓΟΣ στην απόφαση, ανεξάρτητα από το ετήσιο αντισταθμιστικό ποσό. Από την προσεκτική μελέτη της υφιστάμενης εφαρμογής προκύπτει ότι έτσι θα περιοριστούν οι διοικητικές δαπάνες και οι περίπλοκες καταστάσεις που θα καλούνταν διαφορετικά να αντιμετωπίσουν οι αρχές, ιδίως σε τοπικό επίπεδο, χωρίς να στρεβλώνεται ο ανταγωνισμός καθ’ οιονδήποτε τρόπο.

1.5.2.

Υπό το πρίσμα της κατάστασης που επικρατεί στην αγορά εργασίας και λαμβανομένων υπόψη των ιδιαιτέρως προβληματικών αναντιστοιχιών μεταξύ προσφοράς και ζήτησης δεξιοτήτων που τη χαρακτηρίζουν, η ΕΟΚΕ ζητεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εξετάσει το ενδεχόμενο διεύρυνσης του πεδίου εφαρμογής της απόφασης προκειμένου να διασφαλιστεί η επιλεξιμότητα των υπηρεσιών που παρέχονται για την ενίσχυση των γνώσεων και των επαγγελματικών προσόντων των ατόμων και διευκολύνουν, κατ’ αυτόν τον τρόπο, τη βελτίωση των προοπτικών τους για απασχόληση.

1.5.3.

Η ΕΟΚΕ ζητεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εξετάσει προσεκτικά και ενδεχομένως να τροποποιήσει συγκεκριμένα σημεία της απόφασης, κυρίως όσον αφορά τα εξής: το χρονοδιάγραμμα της τήρησης αρχείων με το σύνολο των απαιτούμενων πληροφοριών για τη διαπίστωση της συμβατότητας της χορηγούμενης αντιστάθμισης· την ανάγκη να αποσαφηνιστεί ότι η περίοδος ανάθεσης δεν θα πρέπει να έχει σημαντικές επιπτώσεις ούτε στην ανανέωση ή την παράτασή της ούτε στην επιλεξιμότητα των παρόχων υπηρεσιών που είναι επιφορτισμένοι με την εκπλήρωση του στόχου της δημόσιας υπηρεσίας· την ανάγκη να οριστεί άμεσα διαθέσιμη μέθοδος υπολογισμού του εύλογου κέρδους· την ανάγκη παροχής περαιτέρω διευκρινίσεων κατά την εξέταση της απαίτησης κατανομής των κερδών από τη βελτίωση της παραγωγικότητας μεταξύ της επιχείρησης και του κράτους μέλους και/ή των χρηστών· την ανάγκη να εξασφαλιστεί μια πιο ευέλικτη προσέγγιση για τις υπερβάσεις ήσσονος σημασίας που δεν ξεπερνούν το 10 % της μέσης ετήσιας αντιστάθμισης, ούτως ώστε να απαλλάσσονται από την υποχρέωση ενημέρωσης των παραμέτρων.

1.6.

Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι οι προϋποθέσεις συμβατότητας δυνάμει του πλαισίου χρήζουν περαιτέρω διευκρινίσεων ως προς τα ακόλουθα σημεία:

1.7.

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο δεν έχουν εκδώσει κανονισμούς για τη θέσπιση αρχών και προϋποθέσεων που να διέπουν τις υπηρεσίες γενικού οικονομικού συμφέροντος, ιδίως στο οικονομικό και δημοσιονομικό πεδίο. Ως εκ τούτου, καλεί το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο και την Επιτροπή να μελετήσουν τρόπους εκπλήρωσης αυτής της επιταγής του άρθρου 14 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ), με την επιφύλαξη των αρμοδιοτήτων των κρατών μελών και των κανόνων της Συνθήκης που αναφέρονται στο εν λόγω άρθρο.

2.1.

Στο σχέδιο δράσης της για το 2017, η ΕΟΚΕ τόνισε τη σημασία των υπηρεσιών γενικού οικονομικού συμφέροντος ως βασικού στοιχείου του ευρωπαϊκού οικονομικού και κοινωνικού μοντέλου μας, οι οποίες κατοχυρώνονται με το άρθρο 14 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

2.2.

Σύμφωνα με το άρθρο 14, η Ένωση και τα κράτη μέλη καλούνται, στο πλαίσιο των αντίστοιχων αρμοδιοτήτων τους, να «μεριμνούν ούτως ώστε οι υπηρεσίες αυτές να λειτουργούν βάσει αρχών και προϋποθέσεων, ιδίως οικονομικών και δημοσιονομικών, οι οποίες επιτρέπουν την εκπλήρωση του σκοπού τους». Επιπλέον, το άρθρο ορίζει ότι «[Τ]ο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο, αποφασίζοντας μέσω κανονισμών σύμφωνα με τη συνήθη νομοθετική διαδικασία, καθιερώνουν τις εν λόγω αρχές και καθορίζουν τις εν λόγω προϋποθέσεις, με την επιφύλαξη της αρμοδιότητας των κρατών μελών, τηρουμένων των Συνθηκών, για την παροχή, την ανάθεση και τη χρηματοδότηση των υπηρεσιών αυτών». Η εντολή αυτή δεν έχει αποτυπωθεί μέχρι στιγμής σε συγκεκριμένες νομοθετικές πρωτοβουλίες. Αντιθέτως, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει αναπτύξει μια μακρόπνοη δέσμη κανόνων για τις κρατικές ενισχύσεις οι οποίοι εφαρμόζονται στις ΥΓΟΣ σύμφωνα με τη νομολογία του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

2.3.

Οι προϋποθέσεις συμβατότητας με τους κανόνες της Συνθήκες για τις κρατικές ενισχύσεις και τις διατάξεις του άρθρου 106 παράγραφος 2 της ΣΛΕΕ αποτελούν αντικείμενο αντιδικίας από τότε που το Πρωτοδικείο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων έκρινε, στην απόφαση που εξέδωσε το 1997 (1), ότι η αντιστάθμιση που χορηγείται υπέρ επιχειρήσεων οι οποίες είναι επιφορτισμένες με την εκπλήρωση υποχρέωσης παροχής δημόσιας υπηρεσίας θα πρέπει να θεωρείται κρατική ενίσχυση. Έως τότε ήταν ευρέως αποδεκτό ότι η αντιστάθμιση των επιπρόσθετων δαπανών λόγω των απαιτητικότερων υποχρεώσεων που συνδέονταν με τις ΥΓΟΣ δεν παρείχαν κανένα πλεονέκτημα. Το Δικαστήριο ανέτρεψε τη θέση αυτή το 2001 (2), εκτιμώντας ότι η αντιστάθμιση μπορούσε να θεωρηθεί κρατική ενίσχυση μόνον εάν υπερέβαινε τις επιπρόσθετες δαπάνες με τις οποίες βαρύνεται ο καθορισμένος πάροχος. Τέλος, με την απόφαση που εκδόθηκε στην υπόθεση Altmark το 2003 (3) καθορίστηκαν τα κριτήρια που θα πρέπει να πληροί οποιοδήποτε καθεστώς αντιστάθμισης ώστε να μην εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής των κανόνων για τις κρατικές ενισχύσεις.

2.4.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξακριβώνει τη συμβατότητα των ΥΓΟΣ με τους κανόνες για τις κρατικές ενισχύσεις τηρώντας αυστηρά τα τρία προκαταρκτικά κριτήρια της απόφασης Altmark. Προς τον σκοπό αυτό προβλέπονται οι ακόλουθες απαιτήσεις:

2.5.

Το 2005, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξέδωσε τη «δέσμη μέτρων Monti-Kroes», η οποία επικαιροποιήθηκε το 2011 (η «δέσμη μέτρων Almunia»), με βασικούς κανόνες για τη χρηματοδότηση των ΥΓΟΣ: η δέσμη μέτρων περιλαμβάνει μια ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (4) (εφεξής το «πλαίσιο») για τον καθορισμό των προϋποθέσεων συμβατότητας για τις ΥΓΟ, και μια απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (5) για την απαλλαγή από την υποχρέωση κοινοποίησης καθεστώτων που συνεπάγονται μικρότερο κίνδυνο στρεβλώσεων του ανταγωνισμού, είτε λόγω της περιορισμένης χρηματοδότησής τους (το άρθρο 2 παράγραφος 1 στοιχείο α) της απόφασης καθορίζει το ετήσιο όριο στο ποσό των 15 εκατ. ευρώ), είτε επειδή στοχεύουν δραστηριότητες που καλύπτουν κοινωνικές ανάγκες (π.χ. νοσοκομεία· υγεία και μακροχρόνια φροντίδα· παιδική μέριμνα· πρόσβαση και επανένταξη στην αγορά εργασίας· κοινωνική στέγαση· φροντίδα και κοινωνική ένταξη ευπαθών ομάδων· και θαλάσσιες συνδέσεις με νησιά, αερολιμένες και λιμένες με μικρό όγκο επιβατών). Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δήλωσε την πρόθεσή της να προβεί σε επανεξέταση της εν λόγω δέσμης μέτρων πέντε έτη μετά την έναρξη ισχύος τους.

2.6.

Στο πλαίσιο του προγράμματός της για την Ευρώπη, η ΕΟΚΕ επιδιώκει να συμβάλει με την παρούσα γνωμοδότηση πρωτοβουλίας στην επικείμενη επανεξέταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, προβαίνοντας σε αναλυτική εξέταση της εμπειρίας που αποκομίστηκε κατά την υλοποίηση της δέσμης μέτρων για τις ΥΓΟΣ. Προς τον σκοπό αυτό, η ΕΟΚΕ ανέθεσε την εκπόνηση μελέτης σχετικά με την εφαρμογή των κανόνων για τις ΥΓΟΣ στις κρατικές ενισχύσεις υπό μορφή αντιστάθμισης (μελέτη με τίτλο «Review of Member States' reports on the implementation of the European Commission Decision on the provision of State aid to the provision of services of general economic interest» [Εξέταση των εκθέσεων των κρατών μελών σχετικά με την εφαρμογή της απόφασης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής περί χορήγησης κρατικών ενισχύσεων για την παροχή υπηρεσιών γενικού οικονομικού συμφέροντος]).

2.7.

Οι αντισταθμίσεις για την παροχή ΥΓΟΣ επηρεάζουν σπανίως τον ανταγωνισμό, στον βαθμό που καλύπτουν τις επιπρόσθετες δαπάνες που αναλαμβάνουν οι καθορισμένοι πάροχοι κατά την εκπλήρωση του στόχου της δημόσιας υπηρεσίας. Ως εκ τούτου, η επιβολή στους εν λόγω παρόχους του φόρτου που συνδέεται με την κοινοποίηση κρατικής ενίσχυσης φαίνεται να αποτελεί προϊόν υπερβάλλοντος ζήλου που δικαιολογείται μόνο σε περιπτώσεις στις οποίες άλλοι συμμετέχοντες ενδέχεται να υφίστανται αδιαμφισβήτητη ζημία. Αντιθέτως, οι κοινοτικές ενέργειες δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν συμπεριφορές που υπονομεύουν σε σοβαρό βαθμό τις συνθήκες της αγοράς, όπως οι πωλήσεις από τρίτες χώρες που υπόκεινται σε πρακτικές ντάμπινγκ ή η διαμόρφωση τιμών σε χαμηλότερα από τα δεόντως αιτιολογημένα επίπεδα. Κατά συνέπεια, η επέκταση του πεδίου εφαρμογής της απόφασης όσον αφορά την απαλλαγή των ΥΓΟΣ από την υποχρέωση κοινοποίησης, σε συνδυασμό με την ενίσχυση της ασφάλειας δικαίου και τη μεγαλύτερη ευελιξία κατά την εφαρμογή των κανόνων, φαίνεται ότι είναι καίριας σημασίας για τη διασφάλιση της ορθής τήρησης των διατάξεων της Συνθήκης που προάγουν τις εν λόγω βασικές υπηρεσίες.

3.1.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η απόφαση επιτυγχάνει την κατάλληλη ισορροπία μεταξύ της ανάγκης προώθησης και στήριξης των ΥΓΟΣ και του στόχου της πρόληψης δυνητικών στρεβλώσεων του ανταγωνισμού. Η απαλλαγή από την υποχρέωση κοινοποίησης περιορίζει τις διοικητικές δαπάνες και τις πολύπλοκες καταστάσεις που θα καλούνταν διαφορετικά να αντιμετωπίσουν οι αρχές, ιδίως σε τοπικό επίπεδο. Δεδομένου ότι οι ΥΓΟΣ που δεν είναι επιλέξιμες δυνάμει της απόφασης υπόκεινται σε αυστηρότερους κανόνες, δεν θα πρέπει να εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της μόνον οι περιπτώσεις που εγείρουν ιδιαίτερες ανησυχίες για τον ανταγωνισμό, σύμφωνα με τον σκοπό της συγκέντρωσης σε επίπεδο ΕΕ των πόρων για τον έλεγχο των κρατικών ενισχύσεων. Η πείρα έχει καταδείξει ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εγκρίνει τη συντριπτική πλειονότητα των καθεστώτων ΥΓΟΣ που εξετάζει. Από την έναρξη ισχύος της απόφασης και του πλαισίου του 2012, μόνον τρεις υποθέσεις ΥΓΟΣ οδήγησαν στην κίνηση διαδικασίας εμπεριστατωμένης έρευνας δυνάμει του άρθρου 108 παράγραφος 2 της ΣΛΕΕ. Οι δύο υποθέσεις αφορούσαν την παροχή ταχυδρομικών υπηρεσιών (κρατική ενίσχυση SA.35608 υπέρ των Ελληνικών Ταχυδρομείων (ΕΛΤΑ) και κρατική ενίσχυση SA.37977 υπέρ των ισπανικών ταχυδρομείων), ενώ η τρίτη υπόθεση αφορούσε ένα καθεστώς νοσοκομειακών υπηρεσιών (κρατική ενίσχυση SA.19864 για τη χρηματοδότηση των νοσοκομείων IRIS στην Περιφέρεια Βρυξελλών-πρωτευούσης) έπειτα από την έκδοση απόφασης του Δικαστηρίου με την οποία ακυρώθηκε απόφαση έγκρισης εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, καθώς ο βαθμός πολυπλοκότητας επέβαλε την κίνηση επίσημης διαδικασίας έρευνας. Σε όλες τις υποθέσεις που εξετάζει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, οι ισχυρισμοί των ανταγωνιστών διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο, γεγονός που διασφαλίζει απόλυτη πειθαρχία, χωρίς να απαιτείται η συστηματική κοινοποίηση των καθεστώτων ΥΓΟΣ. Επιπλέον, η νομολογία και η πρακτική της Ευρωπαϊκής Επιτροπής παρέχουν επαρκή καθοδήγηση στους ενδιαφερόμενους φορείς ώστε να εκτιμάται με ακρίβεια κατά πόσον δύνανται να εφαρμόσουν με ασφάλεια την απόφαση χωρίς να απαιτείται η κοινοποίηση των καθεστώτων ΥΓΟΣ για την εξασφάλιση πλήρους βεβαιότητας. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ θα ήθελε να ζητήσει από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να περιορίσει την απαίτηση κοινοποίησης σε μορφές ενίσχυσης ή σε συγκεκριμένες δραστηριότητες, στις περιπτώσεις στις οποίες δυνητικές στρεβλώσεις ενδέχεται να αιτιολογούν την αυστηρότερη εξέτασή τους ώστε να διασφαλίζονται ισότιμοι όροι ανταγωνισμού (6).

3.2.

Ο καθορισμός ορίου σε συνάρτηση με το ύψος της ενεχόμενης ενίσχυσης και την ενεργοποίηση συνεπώς της υποχρέωσης κοινοποίησης είναι ενδεχομένως σκόπιμος για τον έλεγχο σε επίπεδο ΕΕ, ιδίως στις περιπτώσεις στις οποίες η χορήγηση της ενίσχυσης συνεπάγεται μη διαφανείς επιμέρους διαδικασίες, όπως εκπτώσεις φόρων ή φοροαπαλλαγές, δάνεια με ευνοϊκούς όρους ή δημόσιες εγγυήσεις. Επιπλέον, η απόφαση προβλέπει ότι συγκεκριμένες δραστηριότητες ενδέχεται να απαιτούν έλεγχο λόγω επιφυλάξεων ως προς τον ανταγωνισμό, γεγονός που επιτρέπει την επιβολή υποχρέωσης κοινοποίησης για την αντιμετώπιση των λόγω περιπτώσεων. Σε κάθε περίπτωση, η διατήρηση του υφιστάμενου ορίου που καθορίζεται στο άρθρο 2 παράγραφος 1 στοιχείο α) της απόφασης σε τόσο ακραία χαμηλά επίπεδα βαρύνει τις αρχές με αδικαιολόγητο φόρτο, χωρίς κανένα ορατό πλεονέκτημα για την επιβολή των κανόνων του ανταγωνισμού. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ θα ήθελε να ζητήσει από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να περιορίσει την απαίτηση κοινοποίησης σε μορφές ενίσχυσης ή σε συγκεκριμένες δραστηριότητες, στις περιπτώσεις στις οποίες δυνητικές στρεβλώσεις ενδέχεται να αιτιολογούν την αυστηρότερη εξέτασή τους ώστε να διασφαλίζονται ισότιμοι όροι ανταγωνισμού.

3.3.

Η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εξετάσει το ενδεχόμενο διεύρυνσης του πεδίου εφαρμογής της απόφασης προκειμένου να διασφαλίζεται η σύνδεση των επιλέξιμων υπηρεσιών με την ενίσχυση των γνώσεων και των επαγγελματικών προσόντων των ατόμων και να διευκολύνεται, συνεπώς, η βελτίωση των προοπτικών τους στον τομέα της απασχόλησης. Επιπροσθέτως, είναι αναγκαίο να ληφθεί μέριμνα για την αποσαφήνιση των γκρίζων ζωνών που αφορούν τη συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα, όπου θα ήταν ευπρόσδεκτη η παροχή περαιτέρω καθοδήγησης.

3.4.

Η απόφαση θα πρέπει να διασφαλίζει ότι οι αντισταθμίσεις συμβιβάζονται πλήρως με τις διατάξεις του υπέρτερου κοινοτικού δικαίου και ότι αποφεύγεται η επιβολή αδικαιολόγητου φόρτου για τις περιφερειακές και τις τοπικές αρχές. Ειδικότερα, το άρθρο 8 επιβάλλει στα κράτη μέλη την υποχρέωση να τηρούν διαθέσιμες, για όλη τη διάρκεια της περιόδου ανάθεσης και για τουλάχιστον δέκα έτη από το τέλος της περιόδου ανάθεσης, όλες τις πληροφορίες που απαιτούνται για να διαπιστωθεί αν οι αντισταθμίσεις που έχουν χορηγηθεί συμβιβάζονται με την απόφαση. Ο κανόνας αυτός αντιβαίνει στο άρθρο 17 του κανονισμού (ΕΕ) 2015/1589 του Συμβουλίου, το οποίο προβλέπει ότι μετά την παρέλευση δέκα ετών, οποιαδήποτε χορηγηθείσα ενίσχυση δεν μπορεί να ανακτηθεί και, επομένως, όπως καταδεικνύει η συνήθης πρακτική, η Επιτροπή δεν την υποβάλει σε δοκιμή συμβατότητας. Η διατήρηση πληροφοριών για χρονική περίοδο άνω των δέκα ετών χωρίς να εξυπηρετείται κανένας σκοπός ελέγχου κρατικών ενισχύσεων συνιστά αδικαιολόγητο φόρτο για τις αρχές και παραβιάζει τις αρχές της αναλογικότητας και της χρηστής διαχείρισης που κατοχυρώνονται στη Συνθήκη.

3.5.

Το άρθρο 2 παράγραφος 2 της απόφασης εφαρμόζεται στις αναθέσεις που χορηγούνται για μέγιστη περίοδο δέκα ετών, εξαιρουμένων των περιπτώσεων που αφορούν ΥΓΟΣ οι οποίες προϋποθέτουν σημαντικές επενδύσεις που δικαιολογούν την πρόβλεψη μεγαλύτερης περιόδου. Μολονότι η πρακτική της Ευρωπαϊκής Επιτροπής δυνάμει του πλαισίου ερμηνεύει συνήθως τον συγκεκριμένο κανόνα κατά την έννοια ότι αποτρέπει τις αναθέσεις από την υπέρβαση της εν λόγω περιόδου, η διατύπωση της απόφασης θα μπορούσε να αφήνει να εννοηθεί ότι οι επιχειρήσεις που είναι επιφορτισμένες με την εκπλήρωση υποχρέωσης παροχής δημόσιας υπηρεσίας για μεγαλύτερη χρονική περίοδο ενδέχεται να μην εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της. Κατά συνέπεια, η ΕΟΚΕ ζητεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να διευκρινίσει ότι η περίοδος της ανάθεσης δεν θα πρέπει να έχει σημαντικές επιπτώσεις ούτε στην ανανέωση ή την παράτασή της ούτε στην επιλεξιμότητα των παρόχων υπηρεσιών που είναι επιφορτισμένοι με την εκπλήρωση του στόχου της δημόσιας υπηρεσίας. Το ζήτημα αυτό χρήζει ιδιαίτερης προσοχής στην περίπτωση των παρόχων που ανήκουν στο δημόσιο και τους έχει ανατεθεί η παροχή δημόσιας υπηρεσίας από τις οικείες αρχές, διότι έχουν ως αποκλειστικό σκοπό την παροχή της εν λόγω δημόσιας υπηρεσίας.

3.6.

Στο άρθρο 5 παράγραφοι 5, 7 και 8, σχετικά με το εύλογο κέρδος, θα πρέπει να καθορίζεται άμεσα διαθέσιμη μέθοδος για τον υπολογισμό του. Η υφιστάμενη προσέγγιση, όπως και η προσέγγιση δυνάμει του πλαισίου, περιλαμβάνει μεθόδους, όπως ο συντελεστής εσωτερικής απόδοσης, οι οποίες έχουν αποδειχτεί υπερβολικά πολύπλοκες για τις τοπικές ΥΓΟΣ και, ως εκ τούτου, η χρήση τους είναι αποθαρρυντική για τον υπολογισμό της αντιστάθμισης. Ο καθορισμός κριτηρίων αναφοράς για την αποδοτικότητα συνεπάγεται δαπανηρές συμβουλευτικές υπηρεσίες, οι οποίες είναι απρόσιτες για την πλειονότητα των ΥΓΟΣ. Η ΕΟΚΕ ζητεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αποσαφηνίσει το συγκεκριμένο ζήτημα, δεδομένου ότι η πρακτική της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κάνει δεκτή την άμεση σύγκριση με την αποδοτικότητα των συναφών τομέων βάσει διαθέσιμων επίσημων ή ιδιωτικών πηγών δεδομένων που αναγνωρίζονται ευρέως ως απολύτως αντιπροσωπευτικές.

3.7.

Παρά την έλλειψη σχετικού ορισμού, τα κίνητρα αποδοτικότητας λαμβάνονται υπόψη στο άρθρο 5 παράγραφος 6, καθιστώντας συνεπώς αναγκαία την παροχή περαιτέρω διευκρινίσεων, ιδίως κατά την εξέταση της απαίτησης περί κατανομής των κερδών από τη βελτίωση της παραγωγικότητας μεταξύ της επιχείρησης, του κράτους μέλους και/ή των χρηστών. Η ΕΟΚΕ ζητεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εξαλείψει κάθε αμφιβολία σχετικά με τον τρόπο ερμηνείας της απαίτησης αυτής.

3.8.

Το άρθρο 6 παράγραφος 2 της απόφασης προβλέπει ότι τυχόν υπεραντιστάθμιση θα πρέπει να ενεργοποιεί την υποχρέωση ενημέρωσης των παραμέτρων για το μέλλον. Μολαταύτα, αντιστάθμιση που δεν υπερβαίνει το 10 % του μέσου ετήσιου ποσού της μέσης ετήσιας αντιστάθμισης μπορεί να μεταφερθεί στην επόμενη περίοδο. Η εξασφάλιση πλήρους συνοχής επιτάσσει την απαλλαγή από την υποχρέωση ενημέρωσης των παραμέτρων στη δεύτερη περίπτωση, ούτως ώστε να αποφεύγεται η διενέργεια επανεκτίμησης, η οποία θα συνεπαγόταν νομική αβεβαιότητα για τους καθορισμένους παρόχους σε περιπτώσεις που δεν επηρεάζουν τον ανταγωνισμό. Η ΕΟΚΕ συνιστά στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να μεριμνήσει για την υιοθέτηση πιο ευέλικτης προσέγγισης όσον αφορά τις υπερβάσεις ήσσονος σημασίας που δεν ξεπερνούν το 10 % της μέσης ετήσιας αντιστάθμισης, ούτως ώστε να απαλλάσσονται από την υποχρέωση ενημέρωσης των παραμέτρων.

3.9.

Θα πρέπει να αποφεύγεται κάθε μορφή μεταχείρισης που εισάγει διακρίσεις σε βάρος των τοπικών και των περιφερειακών αρχών και, επομένως, των υπηρεσιών γενικού οικονομικού συμφέροντος που παρέχονται στα αντίστοιχα επίπεδα. Επί του παρόντος, οι τοπικές και οι περιφερειακές αρχές πρέπει να υποβάλλουν τις αιτήσεις, τις απαντήσεις και τις αμφιβολίες τους μέσω του επίσημου διαύλου επικοινωνίας του οικείου κράτους μέλους, δεδομένου ότι μόνον το κράτος μέλος μπορεί να συμμετέχει σε επίσημο διάλογο με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τις διατάξεις των κρατικών ενισχύσεων. Ως εκ τούτου, οι πληροφορίες που οι τοπικές και οι περιφερειακές αρχές επιθυμούν να θέσουν υπόψη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής πρέπει να λαμβάνονται πρωτίστως υπόψη από το αντίστοιχο κράτος μέλος. Για τον λόγο αυτό, η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να καθιερώσει πιο διαρθρωμένο διάλογο με τις τοπικές και τις περιφερειακές αρχές σχετικά με τις διαδικασίες και τα ζητήματα των κρατικών ενισχύσεων. Οι κανόνες και οι απαιτήσεις περί κρατικών ενισχύσεων θα πρέπει επίσης να προσαρμόζονται στις ιδιαίτερες ανάγκες και τα μέσα που τίθενται στη διάθεση των περιφερειακών και των τοπικών αρχών, ούτως ώστε να διασφαλίζεται η αμερόληπτη και ισότιμη μεταχείρισή τους στην πράξη.

4.1.

Το πλαίσιο καθορίζει λεπτομερώς τις διάφορες απαιτήσεις για τη διασφάλιση της συμβατότητας σύμφωνα με το άρθρο 106 παράγραφος 2 της ΣΛΕΕ και τη νομολογία για την ερμηνεία του. Μολονότι παρέχει επαρκείς διευκρινίσεις για τα κριτήρια που εφαρμόζει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, συχνά υιοθετεί υπερβολικά επιφυλακτική στάση η οποία δημιουργεί περιττά προβλήματα και παράγει έως κάποιον βαθμό αβεβαιότητα. Η πρακτική της Ευρωπαϊκής Επιτροπής καταδεικνύει ότι σε πολλούς τομείς, οι εν λόγω δυσκολίες αντιμετωπίζονται με την εφαρμογή μιας ρεαλιστικής ερμηνείας του πλαισίου. Οι ειδικές αναφορές στις εν λόγω λύσεις θα μπορούσαν να αυξήσουν την ασφάλεια δικαίου και να ενισχύσουν στην πράξη την ίση μεταχείριση, τηρουμένης παράλληλα της αρχής σύμφωνα με την οποία κάθε υπόθεση θα πρέπει να εξετάζεται χωριστά. Για τον λόγο αυτό, η ΕΟΚΕ συνιστά στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αποσαφηνίσει περαιτέρω τους εναλλακτικούς τρόπους εκπλήρωσης της εν λόγω απαίτησης που χρησιμοποιούνται ήδη ευρέως στην πράξη. Οι εν λόγω αποσαφήνιση θα μπορούσε να εξαλείψει πολλές από τις αμφιβολίες που διατηρούν επί του παρόντος πολλές αρχές και μεγάλος αριθμός παρόχων.

4.2.

Σύμφωνα με τη Συνθήκη, η ανάθεση και ο καθορισμός στόχου δημόσιας υπηρεσίας εμπίπτει στις θεμελιώδεις αρμοδιότητες των κρατών μελών. Συνεπώς, οι αναφορές που γίνονται στο σημείο 13 του πλαισίου όσον αφορά τις προϋποθέσεις που θα πρέπει να πληρούν οι ΥΓΟΣ/δημόσιες υπηρεσίες μπορούν να χρησιμεύσουν μόνον ως ωφέλιμη καθοδήγηση. Ωστόσο, η συμπερίληψη των εν λόγω αναφορών ενδέχεται να εγείρει θεμιτές επιφυλάξεις σχετικά με τον δυνητικό περιορισμό των εξουσιών των κρατών μελών. Και τούτο διότι απόκειται στα κράτη μέλη να αποφασίζουν, για λόγους δημόσιου συμφέροντος, τα πρότυπα «ποιότητας, ασφάλειας, οικονομικής προσιτότητας, ίσης μεταχείρισης και προώθησης της καθολικής πρόσβασης και των δικαιωμάτων των χρηστών» που θα πρέπει να πληροί κάθε βασική υπηρεσία, ανεξάρτητα από την κάλυψή της από την αγορά ή τυχόν ανάθεση εκπλήρωσης δημόσιου στόχου. Τα κράτη μέλη έχουν επίσης την αρμοδιότητα να αποφασίζουν συνακολούθως κατά πόσον η διασφάλιση των εν λόγω προτύπων προϋποθέτει ΥΓΟΣ/δημόσια υπηρεσία. Οι συνθήκες της αγοράς, παρότι είναι υψίστης σημασίας, δεν μπορούν να ανατρέπουν ή να περιορίζουν την ικανότητα των αρχών να προασπίζονται το δημόσιο συμφέρον. Κατά συνέπεια, η ΕΟΚΕ προτείνει στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να περιορίσει στον συγκεκριμένο τομέα τη δράση της σε μια απλή παραπομπή στην ανακοίνωση καθοδήγησης που εξέδωσε για τον περιορισμό του πεδίου εφαρμογής της αξιολόγησής της στον έλεγχο της δυνητικής ύπαρξης πρόδηλου σφάλματος, ένα ζήτημα που εμπίπτει εντέλει στη δικαιοδοσία του Δικαστηρίου.

4.3.

Το σημείο 14 επιβάλλει αδικαιολόγητα προϋποθέσεις στις αρμοδιότητες των κρατών μελών για την ανάθεση εκπλήρωσης στόχου δημόσιας υπηρεσίας, καθώς τους επιβάλλει την υποχρέωση να διεξάγουν δημόσιες διαβουλεύσεις ώστε να λαμβάνονται υπόψη τα συμφέροντα των χρηστών και των παρόχων, προϋπόθεση η οποία καταπατά τις εθνικές αρμοδιότητες που δεν εμπίπτουν στο πεδίο αρμοδιοτήτων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Παρότι οι αρχές αποδίδουν πάντα τη δέουσα προσοχή στα συμφέροντα των ενδιαφερόμενων φορέων, το γεγονός ότι αναγκάζονται να αιτιολογούν την ανάγκη ανάθεσης εκπλήρωσης δημόσιου στόχου και να διεξάγουν δημόσιες διαβουλεύσεις, ή να θεσπίζουν εναλλακτικά μέσα, δεν συνάδει με τις διατάξεις και τις αρχές της Συνθήκης. Από την πρακτική της Ευρωπαϊκής Επιτροπής προκύπτει ότι η ίδια δίνει περιορισμένη έμφαση στον εν λόγω κανόνα, ιδίως εάν τα κράτη μέλη αντιμετωπίζουν δυσκολίες κατά την επιβολή του. Κατά συνέπεια, η ΕΟΚΕ προτείνει στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να συντάξει εκ νέου το συγκεκριμένο σημείο ώστε να αποφευχθούν υποχρεωτικές απαιτήσεις οι οποίες ενδέχεται να καταπατούν εθνικές διαδικασίες θέσπισης νομοθεσίας, δημιουργώντας κατ’ αυτόν τον τρόπο αδικαιολόγητα προβλήματα.

4.4.

Η απαίτηση του σημείου 19 του πλαισίου, σύμφωνα με την οποία η ανάθεση πρέπει να συμμορφώνεται με τους κανόνες της Ένωσης στον τομέα των δημόσιων συμβάσεων, δεν λαμβάνει υπόψη την εκτενή επανεξέταση του παράγωγου δικαίου στον εν λόγω τομέα έπειτα από την έκδοση της δέσμης μέτρων του 2014 για τις δημόσιες συμβάσεις. Σύμφωνα με το άρθρο 1 παράγραφος 2 της οδηγίας για τις δημόσιες προμήθειες, η εν λόγω οδηγία εφαρμόζεται μόνο στις αγορές αναθετουσών αρχών και δεν είναι δυνατόν να επιβληθεί δεσμευτικό καθεστώς για τις ΥΓΟΣ, διότι αφορούν καθήκοντα που επιτελούνται από επιχείρηση εξ ονόματος της αρχής. Επομένως, οποιαδήποτε απαίτηση δυνάμει του δικαίου για τη σύναψη δημόσιων συμβάσεων αντιβαίνει στην οδηγία που τη διέπει. Η δέσμη μέτρων του 2014 για τη σύναψη δημόσιων συμβάσεων περιλαμβάνει επίσης για πρώτη φορά διατάξεις σχετικά με τις συμβάσεις παραχώρησης. Ωστόσο, θα ήταν άκρως παραπλανητικό να συναχθεί το συμπέρασμα ότι οι ΥΓΟΣ θα μπορούσαν να εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του συγκεκριμένου καθεστώτος: οι συμβάσεις παραχώρησης υποδηλώνουν ότι οι επιχειρήσεις αναλαμβάνουν εξολοκλήρου τον κίνδυνο μετά την ανάθεση, σε πλήρη αντίθεση με τις ΥΓΟΣ, στο πλαίσιο των οποίων οι αρχές καλύπτουν τις επιπρόσθετες δαπάνες που συνεπάγεται η παροχή της υπηρεσίας, ελαχιστοποιώντας κατ’ αυτόν τον τρόπο τον κίνδυνο. Το καθεστώς αυτό μπορεί να ισχύσει μόνο σε περίπτωση που η αρχή επιλέγει να εφαρμόσει καθεστώς ευνοϊκής μεταχείρισης σε μια ΥΓΟΣ, αλλά στις περιπτώσεις αυτές δεν υπάρχει στοιχείο ενίσχυσης διότι ο καθορισμένος πάροχος αναλαμβάνει εξολοκλήρου τον κίνδυνο. Κατά συνέπεια, στις ΥΓΟΣ δεν εφαρμόζονται ούτε οι κανόνες περί σύναψης δημοσίων συμβάσεων ούτε οι κανόνες περί συμβάσεων παραχώρησης. Από νομικής πλευράς, το πλαίσιο μπορεί να απαιτεί μόνο από τα κράτη μέλη να εφαρμόζουν, κατά περίπτωση, τις αρχές της διαφάνειας και της ίσης μεταχείρισης για την επιλογή των παρόχων, ιδίως του ιδιωτικού τομέα, χωρίς η απαίτηση αυτή να συνοδεύεται από δεσμευτικές υποχρεώσεις. Για τον λόγο αυτό, η ΕΟΚΕ ζητεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αναθεωρήσει το σημείο 19 του πλαισίου, ούτως ώστε να ληφθούν δεόντως υπόψη οι νέες νομικές απαιτήσεις όσον αφορά τη σύναψη δημοσίων συμβάσεων και συμβάσεων παραχώρησης.

4.5.

Παρότι το σημείο 22 του πλαισίου προβλέπει ότι το ύψος της αντιστάθμισης μπορεί να προσδιοριστεί είτε με βάση το αναμενόμενο κόστος και τα έσοδα είτε με βάση το πραγματικό κόστος και τα έσοδα, σύμφωνα με την πρακτική της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, συνήθως, απαιτείται ο εκ των προτέρων προσδιορισμός του ύψους της αντιστάθμισης. Η συγκεκριμένη μέθοδος υπολογισμού, η οποία δεν επιτρέπει στις αρχές να υπολογίζουν εκ των υστέρων την αντιστάθμιση σύμφωνα με το πραγματικό καθαρό κόστος, φαίνεται ότι συνιστά αδικαιολόγητη παρέμβαση που θα μπορούσε να επισύρει ανεπίλυτα προβλήματα, διότι, εάν τα εκ των προτέρων υπολογιζόμενα ποσά δεν καλύπτουν το καθαρό κόστος, ο πάροχος αντιμετωπίζει το πρόβλημα της συστηματικής υποχρηματοδότησης. Επιπλέον, εάν η αρχή παράσχει συμπληρωματική στήριξη για την κάλυψη αυτού του κενού, βρίσκεται καταρχήν αντιμέτωπη με την επιβολή κυρώσεων λόγω παραβίασης των προϋποθέσεων που καθορίζονται στην απόφαση έγκρισης. Κατά την πρακτική της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η ασυνέπεια αυτή παραβλέπεται σε πολύ μεγάλο βαθμό, εκτός από τις περιπτώσεις στις οποίες το ζήτημα εγείρεται από τον ενδιαφερόμενο προσφεύγοντα. Μολονότι φαίνεται να είναι σκόπιμος ο καθορισμός εκ των προτέρων μεθοδολογίας για τον υπολογισμό του ύψους της αντιστάθμισης, τα υπολογιζόμενα, ενδεικτικά ποσά δεν θα πρέπει να έχουν δεσμευτικό χαρακτήρα. Ο υπολογισμός του καθαρού κόστους και του ύψους της αντίστοιχης αντιστάθμισης μπορεί να γίνει μόνον αφού καταστούν διαθέσιμα τα ετήσια αποτελέσματα. Κατά συνέπεια, η ΕΟΚΕ ζητεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εξασφαλίσει την πλήρη συνοχή και συμμόρφωση με το δεύτερο κριτήριο της απόφασης Altmark συνδυάζοντας την εκ των προτέρων μεθοδολογία με την πλήρη χρήση του εκ των υστέρων υπολογισμού του καθαρού κόστους, εκτός εάν η αρχή προτιμά να ορίσει το ύψος της αντιστάθμισης κατά τον χρόνο της ανάθεσης.

4.6.

Η μέθοδος του καθαρού αποφευχθέντος κόστους για τον υπολογισμό της αντιστάθμισης βασίζεται στην παραδοχή ότι απουσία υποχρέωσης παροχής δημόσιας υπηρεσίας, ο καθορισμένος πάροχος θα υποβάθμιζε τις δραστηριότητές τους και θα επιδίωκε να μεγιστοποιήσει τα έσοδα. Η χρήση της συμβατικής μεθόδου του καθαρού αποφευχθέντος κόστους σημαίνει ότι ο πάροχος διακόπτει όλες τις ζημιογόνες δραστηριότητές του. Η διαφορά μεταξύ αυτού του αντίστροφου σεναρίου και των πραγματικών αποτελεσμάτων του παρόχου της υπηρεσίας καθορίζει το ύψος της αντιστάθμισης. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προέκρινε πρόσφατα τη χρήση της προσέγγισης του κόστους αποδοτικότητας, στο πλαίσιο της οποίας το αντίστροφο σενάριο συνίσταται στη διακοπή των δραστηριοτήτων που δεν επιτρέπουν στην επιχείρηση να μεγιστοποιήσει τα αποτελέσματά της. Κατά τον τρόπο αυτό, η αντιστάθμιση δεν καλύπτει μόνο τις συμπληρωματικές δαπάνες της ΥΓΟΣ, αλλά και τις λιγότερο αποδοτικές δραστηριότητες, ακόμη και αν δεν είναι κερδοφόρες. Για την εξισορρόπηση των αντισταθμιστικών πληρωμών, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή απαιτεί να αφαιρούνται από το ποσό της αντιστάθμισης τα πλεονεκτήματα της αγοράς και τα επουσιώδη πλεονεκτήματα που απολαμβάνει ο πάροχος. Η προτίμηση της προσέγγισης του κόστους αποδοτικότητας συνεπάγεται εκ των πραγμάτων αποκλίσεις κατά την εφαρμογή μιας ενιαίας αρχής, γεγονός που υπονομεύει την ασφάλεια δικαίου. Η ΕΟΚΕ συνιστά στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να κάνει δεκτές αμφότερες τις προσεγγίσεις και να παράσχει σχετικά περαιτέρω καθοδήγηση εντός του πλαισίου, το οποίο δεν περιέχει επί του παρόντος σχεδόν καμία υπόδειξη ως προς τον τρόπο δημιουργίας των σχετικών αντίστροφων σεναρίων.

4.7.

Η μέθοδος κατανομής του κόστους φαίνεται να είναι η πλέον κατάλληλη για την πλειονότητα των ΥΓΟΣ, δεδομένου ότι ο υπολογισμός της βασίζεται στη διαφορά μεταξύ του κόστους εκπλήρωσης της υποχρέωσης παροχής δημόσιας υπηρεσίας και των αντίστοιχων εσόδων. Παρά ταύτα, τα κράτη μέλη που επιθυμούν να χρησιμοποιήσουν την εν λόγω μέθοδο πρέπει να αιτιολογούν την απόρριψη της προσέγγισης του καθαρού αποφευχθέντος κόστους η οποία θεωρείται κατά τα άλλα υποχρεωτική. Δεδομένου ότι η προσέγγιση του καθαρού αποφευχθέντος κόστους προϋποθέτει την εκπόνηση πολύπλοκης και δαπανηρής ανάλυσης, με συνέπεια να απαιτείται συχνά η παροχή υπηρεσιών εξωτερικών συμβούλων, η ΕΟΚΕ συνιστά στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αναγνωρίσει τη συγκεκριμένη μέθοδο ως απολύτως έγκυρη και ισότιμη με τη μέθοδο του καθαρού αποφευχθέντος κόστους, με εξαίρεση τις περιπτώσεις ειδικών δραστηριοτήτων, όπως οι ταχυδρομικές υπηρεσίες, στις οποίες η εν λόγω μεθοδολογία θεωρείται δεσμευτική, σύμφωνα με την τρίτη ταχυδρομική οδηγία.

4.8.

Το σημείο 32 του πλαισίου, σχετικά με τα έσοδα, ορθώς περιλαμβάνει το πλεονάζον κέρδος που παράγεται από ειδικά ή αποκλειστικά δικαιώματα. Εντούτοις, σύμφωνα με την πρόσφατη πρακτική, στο εν λόγω κέρδος συμπεριλαμβάνονταν το κέρδος από την παροχή καθολικής υπηρεσίας, παρά το γεγονός ότι δεν προέκυπτε από ανάλογα δικαιώματα, με συνέπεια να προκύπτουν παραπλανητικές αξιολογήσεις. Είναι σκόπιμο να τονιστεί ότι η καθολική κάλυψη εμπεριέχει μειονέκτημα, διότι ο καθορισμένος πάροχος δεσμεύεται να εξυπηρετεί μια δεδομένη επικράτεια, ανεξάρτητα από το συνεπαγόμενο κόστος. Επομένως, σε περίπτωση που ο πάροχος παρέχει την εν λόγω υπηρεσία σε κερδοσκοπική βάση, οι αρχές της Συνθήκης παραβιάζονται εάν το εν λόγω πλεόνασμα χρηματοδοτεί σε υποχρεωτική βάση άλλες ζημιογόνες υποχρεώσεις παροχής δημόσιας υπηρεσίας. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ ζητεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αποσαφηνίσει το συγκεκριμένο σημείο και να κάνει τη διάκριση μεταξύ, αφενός, των ειδικών ή αποκλειστικών δικαιωμάτων που συνεπάγονται πλεονέκτημα, το κέρδος του οποίου θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη κατά τη χρηματοδότηση υποχρεώσεων παροχής δημόσιας υπηρεσίας, και, αφετέρου, της καθολικής κάλυψης που συνεπάγεται μειονέκτημα για τον καθορισμένο πάροχο.

4.9.

Το εύλογο κέρδος, όπως προβλέπεται στο πλαίσιο, θέτει ορισμένα ζητήματα που πρέπει να αποσαφηνιστούν περαιτέρω. Παρότι το πλαίσιο προκρίνει τη χρήση εσωτερικών συντελεστών απόδοσης, αναγνωρίζει την εγγενή δυσκολία της εφαρμογής αυτής της μεθόδου. Ως εκ τούτου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συγκρίνει στην πράξη επιχειρήσεις από τον ίδιο ή από συναφή τομέα χρησιμοποιώντας τυποποιημένα κριτήρια αποδοτικότητας, όπως η απόδοση ιδίων κεφαλαίων (ROE/return on equity) ή η απόδοση των στοιχείων του ενεργητικού (ROS/return on assets). Εντούτοις, η έλλειψη βεβαιότητας επί του ζητήματος αυτού οδηγεί σε αποκλίνοντα αποτελέσματα. Για τον λόγο αυτό, η ΕΟΚΕ προτείνει στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αναγνωρίσει όλα τα πρότυπα και τα καθιερωμένα κριτήρια αποδοτικότητας και να μην καταστήσει υποχρεωτικό ένα δεδομένο πρότυπο ή κριτήριο. Η ΕΟΚΕ ζητεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να παράσχει περαιτέρω διευκρινίσεις σχετικά με τα πρότυπα αποδοτικότητας και να επιτρέπει τη χρήση διαφόρων προτύπων αντί να επιβάλλει ένα συγκεκριμένο πρότυπο στα κράτη μέλη.

4.10.

Η απαίτηση περί υποχρεωτικής αποδοτικότητας των σημείων 39 έως 46 του πλαισίου αποδεικνύεται ότι συνιστά ανυπέρβλητο εμπόδιο, τόσο για τους ενδιαφερόμενους φορείς όσο και για τις αρχές. Δεδομένου ότι το πλαίσιο δεν παρέχει καμία απολύτως ένδειξη σχετικά με τον τρόπο υπολογισμού των κινήτρων αποδοτικότητας, η πρακτική της Ευρωπαϊκής Επιτροπής επιτρέπει τη διεξαγωγή ευρέως αποκλινουσών αξιολογήσεων, με αποτέλεσμα να διακυβεύονται οι αρχές της ασφάλειας δικαίου και της ίσης μεταχείρισης. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ ζητεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αποσαφηνίσει περαιτέρω τους εναλλακτικούς τρόπους υπολογισμού των εν λόγω κινήτρων, η χρήση των οποίων δεν θα πρέπει να είναι δεσμευτική λόγω της πολυπλοκότητας που συνεπάγονται.

13.10.2017   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 345/52

1.1.

Η ψηφιοποίηση και η ρομποτοποίηση στον τομέα των μετακινήσεων των ατόμων και της μεταφοράς αγαθών προσφέρουν στην κοινωνία πολλά οφέλη, όπως καλύτερη πρόσβαση και ευκολία για τους επιβάτες, αποδοτικότητα και παραγωγικότητα για την εφοδιαστική αλυσίδα, βελτίωση της κυκλοφοριακής ασφάλειας και μείωση των εκπομπών ρύπων. Παράλληλα, εκφράζονται ανησυχίες σχετικά με την ασφάλεια, την ιδιωτική ζωή, την εργασία και το περιβάλλον.

1.2.

Αν και η τεχνολογία προσφέρει απεριόριστες ευκαιρίες, η πρόοδος δεν πρέπει να καθοδηγείται αποκλειστικά από την τεχνολογία, αλλά πρέπει να αποσκοπεί στη δημιουργία προστιθέμενης αξίας για την κοινωνία. Συνεπώς, η πολιτική συζήτηση —μαζί με την ουσιαστική συμμετοχή της κοινωνίας πολιτών στις διαδικασίες προγραμματισμού των μεταφορών, ιδίως σε μεγάλες αστικές περιοχές— είναι απαραίτητη.

1.3.

Η υλοποίηση των ψηφιακών μεταφορών απαιτεί λύσεις για τα υπάρχοντα σημεία συμφόρησης καθώς και ολοκληρωμένες επενδύσεις στο δίκτυο ΔΕΔ-Μ στα συστήματα μεταφορών, ενέργειας και τηλεπικοινωνιών, συμπεριλαμβανομένης της ανάπτυξης δικτύων πέμπτης γενιάς (5G). Τα χρηματοδοτικά μέσα της ΕΕ, όπως ο μηχανισμός «Συνδέοντας την Ευρώπη», το Ευρωπαϊκό Ταμείο Στρατηγικών Επενδύσεων και το πρόγραμμα «Ορίζοντας 2020», πρέπει να στηρίξουν τα εν λόγω εγχειρήματα.

1.4.

Η ψηφιοποίηση και η ρομποτοποίηση των μεταφορών παρέχουν νέες επιχειρηματικές ευκαιρίες τόσο για τις βιομηχανίες παραγωγής όσο και για τις βιομηχανίες υπηρεσιών, συμπεριλαμβανομένων των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων ΜΜΕ, ενώ θα μπορούσε να αποτελέσει τομέα ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος για την ΕΕ. Για τον σκοπό αυτό, η ΕΟΚΕ ζητεί να ενθαρρυνθεί και να διευκολυνθεί το επιχειρηματικό περιβάλλον, μεταξύ άλλων, το άνοιγμα προς τα νέα επιχειρηματικά μοντέλα και η ενίσχυση της ανάπτυξης των ευρωπαϊκών ψηφιακών διαύλων.

1.5.

Η ψηφιοποίηση και η ρομποτοποίηση των μεταφορών θα επιφέρουν βαθιές αλλαγές στη φύση της εργασίας και τη ζήτηση δεξιοτήτων. Η ΕΟΚΕ τονίζει τη σημασία της αντιμετώπισης αυτών των διαρθρωτικών αλλαγών μέσω της ενίσχυσης της δίκαιης και ομαλής μετάβασης στη νέα κατάσταση και της κάλυψης του χάσματος δεξιοτήτων, καθώς επίσης και μέσω της κατάλληλης παρακολούθησης της προόδου. Ο κοινωνικός διάλογος, η ενημέρωση και η διαβούλευση με τους εργαζομένους έχουν ιδιαίτερη σημασία στη διαδικασία μετάβασης. Τα κράτη μέλη επίσης πρέπει να προσαρμόσουν τα εκπαιδευτικά τους συστήματα ώστε να ανταποκρίνονται στη ζήτηση των νέων δεξιοτήτων.

1.6.

Η ψηφιοποίηση και η ρομποτοποίηση των μεταφορών απαιτούν επαρκή διαθεσιμότητα, προσβασιμότητα και ελεύθερη ροή δεδομένων. Ταυτόχρονα, πρέπει να διασφαλίζεται η κατάλληλη προστασία των προσωπικών δεδομένων. Η αύξηση των δυνατοτήτων ασφάλειας στον κυβερνοχώρο και η αντιμετώπιση των ζητημάτων ευθύνης είναι επίσης απαραίτητες στο πλαίσιο των νέων εξελίξεων.

1.7.

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει τον διατροπικό χαρακτήρα των ψηφιακών μεταφορών, ο οποίος βρίσκεται στο επίκεντρο της στρατηγικής της ΕΕ για τις μεταφορές. Η διατροπικότητα προϋποθέτει επίσης την ανάπτυξη στενών δεσμών με άλλους τομείς πολιτικής, όπως οι τομείς που αφορούν την ψηφιακή ενιαία αγορά, την ενέργεια, τη βιομηχανική ανάπτυξη, την καινοτομία και τις δεξιότητες. Καθώς οι στόχοι και οι απαιτήσεις του μετριασμού της κλιματικής αλλαγής λειτουργούν ως ένας από τους κινητήριους μοχλούς των ψηφιακών μεταφορών, υπάρχει επίσης στενή σχέση με την περιβαλλοντική βιωσιμότητα.

2.1.

Η ψηφιοποίηση επεκτείνεται σε όλους τους τομείς της οικονομίας και της κοινωνίας, με τις μεταφορές να αποτελούν έναν από τους τομείς που χρησιμοποιούνται συχνά ως παράδειγμα. Σκοπός της παρούσας γνωμοδότησης πρωτοβουλίας είναι να εξεταστούν οι εξελίξεις και οι προεκτάσεις της ψηφιοποίησης και της ρομποτοποίησης των μεταφορών από την άποψη της κοινωνίας ως σύνολο, συμπεριλαμβανομένων των επιχειρήσεων, των εργαζομένων, των καταναλωτών και των πολιτών εν γένει και να διατυπωθούν οι απόψεις της ΕΟΚΕ ως προς τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να ληφθούν υπόψη οι εξελίξεις αυτές κατά τη χάραξη πολιτικής της ΕΕ, προκειμένου να αξιοποιηθούν οι ευκαιρίες και να αντιμετωπιστούν σωστά οι κίνδυνοι.

2.2.

Ήδη, τόσο στις αγορές όσο και σε διάφορους τομείς πολιτικής σε εθνικό και ενωσιακό επίπεδο, οι εξελίξεις είναι ραγδαίες. Η ΕΟΚΕ έχει επίσης ασχοληθεί με το θέμα αυτό στις γνωμοδοτήσεις που αφορούσαν, μεταξύ άλλων, το μέλλον της αυτοκινητοβιομηχανίας (1), την ευρωπαϊκή στρατηγική για συνεργατικά και ευφυή συστήματα μεταφορών ή C-ITS (2), και την τεχνητή νοημοσύνη (3).

2.3.

Η ψηφιοποίηση των μεταφορών λαμβάνει διάφορες μορφές. Επί του παρόντος, οχήματα, αεροσκάφη και πλοία χρησιμοποιούν ήδη ψηφιακές πληροφορίες με πολλούς τρόπους, συμπεριλαμβανομένης της τεχνολογίας και των υπηρεσιών που υποστηρίζουν την οδήγηση αυτοκινήτων, τον έλεγχο της κυκλοφορίας των τρένων, τη διαχείριση της αεροπορίας και της ναυτιλίας. Η ψηφιοποίηση των πληροφοριών σχετικά με τους επιβάτες και τα αγαθά είναι ένας ακόμη τομέας καθημερινής εφαρμογής. Τρίτον, χρησιμοποιούνται συχνά ρομπότ σε τερματικές εγκαταστάσεις στον τομέα της εφοδιαστικής των εμπορευματικών μεταφορών.

2.4.

Η περαιτέρω αυτοματοποίηση και ρομποτοποίηση ανοίγουν νέες προοπτικές για τη μεταφορά αγαθών και ανθρώπων, καθώς και για διάφορα είδη παρακολούθησης και επιτήρησης. Τα εικονικά ρομπότ, δηλαδή τα ρομπότ λογισμικού, έχουν κεντρική θέση στον τομέα αυτό, επιτρέποντας την αυξημένη χρήση και σύνδεση διαφορετικών συστημάτων πληροφοριών, καθώς τα συστήματα αυτά μπορούν να λειτουργούν ως μία διαλειτουργική μονάδα.

2.5.

Η αυτοματοποίηση των μεταφορών περιλαμβάνει την ανάπτυξη μέσων μεταφοράς όσον αφορά την αλληλεπίδρασή τους τόσο με ανθρώπους, όσο και με υποδομές και άλλα εξωτερικά συστήματα. Τα μηχανοκίνητα και μη επανδρωμένα οχήματα, τα πλοία και τα συστήματα ελέγχου του εναέριου χώρου που είναι πλήρως αυτόνομα και λειτουργούν έτσι ανεξάρτητα, αποτελούν το τελευταίο βήμα στην εξέλιξη αυτή.

2.6.

Επί του παρόντος, πολλές αυτοκινητοβιομηχανίες κατασκευάζουν αυτοκίνητα χωρίς οδηγούς και τα δοκιμάζουν στην πράξη. Σε πολλές πόλεις υπάρχουν ήδη μετρό χωρίς οδηγό, ενώ δοκιμάζονται και λεωφορεία και στόλοι φορτηγών χωρίς οδηγό. Η χρήση μη επανδρωμένων συστημάτων αεροσκαφών ή τηλεκατευθυνόμενων αεροσκαφών (δρόνοι) αυξάνεται ραγδαία, ενώ αναπτύσσονται ακόμη και τα τηλεκατευθυνόμενα και αυτόνομα πλοία. Εκτός από τα οχήματα, τα αεροσκάφη και τα πλοία, διερευνώνται νέα είδη λύσεων που αφορούν τις υποδομές και τα συστήματα ελέγχου της κυκλοφορίας.

2.7.

Παρά το γεγονός ότι λαμβάνονται μέτρα για αυτόνομες και μη επανδρωμένες μεταφορές, οι βασικές δομές εξακολουθούν να βασίζονται στους ανθρώπους ως κύριους παράγοντες. Οι ακριβείς προεκτάσεις αυτών των αλλαγών πρόκειται να γίνουν ορατές όταν οι πλήρως αυτόνομες και μη επανδρωμένες μεταφορές γίνουν πραγματικότητα. Οι προγνώσεις για το πότε θα συμβεί αυτό εμφανίζουν μεγάλες διαφορές. Ωστόσο, είναι σημαντική η προετοιμασία για το μέλλον και η λήψη των απαραίτητων αποφάσεων σε εύθετο χρόνο.

2.8.

Η ψηφιοποίηση επιτρέπει επίσης στους επιβάτες και σε άλλους χρήστες των μεταφορών να επωφεληθούν από τη νέα ιδέα των «μετακινήσεων ως υπηρεσίας» μέσω ψηφιακών διαύλων.

2.9.

Με τη συνεχή ανάπτυξη των μετακινήσεων ως υπηρεσίας επιδιώκεται να καλυφθεί καλύτερα η ζήτηση της αγοράς μέσω του συνδυασμού των συστημάτων κράτησης, αγοράς και πληρωμής των αλυσίδων μεταφοράς και μέσω της παροχής πληροφοριών σε πραγματικό χρόνο σχετικά με τα δρομολόγια, τις καιρικές συνθήκες και τις συνθήκες κυκλοφορίας, καθώς και τις διαθέσιμες δυνατότητες και λύσεις μεταφοράς. Ως εκ τούτου, οι μετακινήσεις ως υπηρεσία αποτελούν την ψηφιοποιημένη διεπαφή μεταφορών του χρήστη. Παράλληλα, επιδιώκεται η βελτιστοποίηση της χρήσης της μεταφορικής ικανότητας.

2.10.

Η ραγδαία ανάπτυξη της τεχνολογίας όπως τα μαζικά δεδομένα, το υπολογιστικό νέφος, τα δίκτυα κινητής τηλεφωνίας 5ης γενιάς, οι αισθητήρες, η ρομποτική και η τεχνητή νοημοσύνη —ειδικά με τις ικανότητες μάθησης που διαθέτει όπως η νοημοσύνη των μηχανών και η εις βάθος μάθηση— συνιστούν τον κύριο παράγοντα που συντελεί στην εξέλιξη των ψηφιακών και αυτοματοποιημένων μεταφορών.

2.11.

Ωστόσο, είναι προφανές ότι δεν μπορεί κανείς να προχωρήσει με επιτυχία εάν η πρόοδος καθοδηγείται αποκλειστικά από την τεχνολογία. Ιδανικά, η ανάπτυξη θα πρέπει να βασίζεται στην κοινωνική ζήτηση. Από την άλλη πλευρά, είναι συχνά δύσκολο για τους πολίτες να εντοπίζουν τις ευκαιρίες που προσφέρουν οι νέες εξελίξεις.

3.1.

Η ψηφιακή ανάπτυξη δημιουργεί συνθήκες για τη διατροπικότητα και συμβάλλει έτσι στη συστημική προσέγγιση στις μεταφορές. Παράλληλα, χάρη στην ψηφιακή ανάπτυξη, το σύστημα μεταφορών θα διαθέτει πολλά νέα στοιχεία εκτός από την παραδοσιακή υποδομή.

3.2.

Ωστόσο, η βάση του συστήματος παραμένει ως έχει: δρόμοι, σιδηρόδρομοι, λιμάνια και αεροδρόμια. Εκτός από αυτά τα βασικά στοιχεία, απαιτείται προηγμένη ψηφιακή υποδομή, η οποία αφορά συστήματα χαρτογράφησης και εντοπισμού θέσης, διάφορα είδη αισθητήρων για την παραγωγή δεδομένων, υλισμικό και λογισμικό για την επεξεργασία δεδομένων και κινητές και ευρυζωνικές συνδέσεις για τη διανομή δεδομένων. Στην ψηφιακή υποδομή περιλαμβάνονται επίσης τα συστήματα αυτοματοποιημένης διαχείρισης και ελέγχου κυκλοφορίας.

3.3.

Δεδομένου ότι τόσο η ψηφιακή όσο και η ψηφιοποιημένη υποδομή απαιτούν ηλεκτρική ενέργεια, και δεδομένης της αλληλεπίδρασης μεταξύ ευφυών ηλεκτρικών δικτύων και ηλεκτρικών οχημάτων, η υποδομή ηλεκτρικής ενέργειας αποτελεί επίσης βασικό στοιχείο του συστήματος μεταφορών. Τέλος, απαιτούνται νέες υπηρεσίες και υποδομές για την πρόσβαση στις πληροφορίες κυκλοφορίας καθώς και για την κράτηση και την πληρωμή των υπηρεσιών μετακινήσεων. Το σύστημα —από την υλική υποδομή έως τις υπηρεσίες φυσικής μεταφοράς— συνδέεται έτσι με διάφορα είδη ψηφιακών στοιχείων.

3.4.

Παρά τις ραγδαίες εξελίξεις, εξακολουθούν να υπάρχουν πολλά εμπόδια που παρακωλύουν την πρόοδο προς την κατεύθυνση των ψηφιακών συστημάτων μεταφορών, και τα οποία θα πρέπει για τον λόγο αυτόν να ξεπεραστούν. Μεταξύ άλλων, αναφέρονται οι ελλείψεις στη διαθεσιμότητα και προσβασιμότητα των δεδομένων, η έλλειψη γρήγορων συνδέσεων στο Διαδίκτυο, καθώς και τεχνικοί περιορισμοί σχετικά με τους αισθητήρες και τον εντοπισμό θέσης σε πραγματικό χρόνο.

3.5.

Η ΕΟΚΕ ζητεί να υλοποιηθούν επενδύσεις στην τεχνολογία και στις υποδομές, στις οποίες μπορούν να κατασκευαστούν ψηφιακές μεταφορές, και ιδίως στα συστήματα διαχείρισης και ελέγχου της κυκλοφορίας: η SESAR (ερευνητικό σχέδιο διευθέτησης της εναέριας κυκλοφορίας υπό τον «Ενιαίο Ευρωπαϊκό Ουρανό») και το ERTMS (Ευρωπαϊκό Σύστημα Διαχείρισης της Σιδηροδρομικής Κυκλοφορίας) είναι έργα που βρίσκονται ήδη σε ώριμο στάδιο αλλά δεν διαθέτουν σημαντικούς οικονομικούς πόρους. Το VTMIS (Σύστημα Ενημέρωσης και Διαχείρισης Ναυσιπλοΐας) και το C-ITS δεν έχουν ακόμα αναπτυχθεί πλήρως. Επιπλέον, πρέπει να διατίθενται συνδέσεις 5ης γενιάς κατά μήκος του κεντρικού δικτύου ΔΕΔ-Μ. Τα χρηματοδοτικά μέσα της ΕΕ, όπως ο μηχανισμός «Συνδέοντας την Ευρώπη», το Ευρωπαϊκό Ταμείο Στρατηγικών Επενδύσεων και το πρόγραμμα «Ορίζοντας 2020», πρέπει να στηρίξουν τις εν λόγω δεσμεύσεις.

3.6.

Η διαλειτουργικότητα των ψηφιακών συστημάτων είναι επίσης απαραίτητη προκειμένου να καταστεί δυνατή η διασυνοριακή σύνδεση τόσο σε εγχώριο όσο και σε διεθνές επίπεδο. Η ΕΕ θα πρέπει να προσπαθήσει να αναδειχθεί σε πρόδρομο και ρυθμιστή των εξελίξεων στον τομέα αυτό.

3.7.

Η ΕΟΚΕ τονίζει το γεγονός ότι η ψηφιοποίηση δεν εξαλείφει την ανάγκη για επενδύσεις σε βασικές υποδομές μεταφορών, μολονότι βελτιστοποιεί τη χρήση της υφιστάμενης δυναμικότητας. Επιπλέον, κατά τη διάρκεια της μεταβατικής περιόδου, τα μερικώς αυτοματοποιημένα και τα πλήρως αυτόνομα οχήματα και πλοία κινούνται παράλληλα, γεγονός το οποίο πρέπει να ληφθεί υπόψη στις οδικές και θαλάσσιες υποδομές. Έχουν επίσης ανακύψει νέα ζητήματα στην αεροπορία λόγω της ανάπτυξης τηλεκατευθυνόμενων αεροσκαφών.

3.8.

Η ΕΟΚΕ ενθαρρύνει την ανάπτυξη συστημάτων διαχείρισης της κυκλοφορίας και τη θέσπιση κοινών κανόνων για τηλεκατευθυνόμενα αεροσκάφη σε επίπεδο ΕΕ και σε παγκόσμιο επίπεδο (Διεθνής Οργανισμός Πολιτικής Αεροπορίας). Επιπλέον, απαιτείται η θέσπιση κανόνων στον Διεθνή Ναυτιλιακό Οργανισμό προκειμένου να καταστεί δυνατή η ανάπτυξη και η καθιέρωση εξ αποστάσεως ελεγχόμενης και αυτόνομης ακτοπλοΐας, μεταξύ άλλων και στους λιμένες.

4.1.

Η ψηφιοποίηση και η ρομποτοποίηση αποφέρουν αυξημένη αποδοτικότητα, παραγωγικότητα και ασφάλεια για τις εμπορευματικές μεταφορές και την εφοδιαστική αλυσίδα. Δημιουργούνται επίσης νέες επιχειρηματικές ευκαιρίες για τις βιομηχανίες παραγωγής και υπηρεσιών όσον αφορά τον αυτοματισμό και τη ρομποτική, τις υπηρεσίες για τις μετακινήσεις των πολιτών, τις λύσεις για αποδοτικότερη υλικοτεχνική υποστήριξη ή την ψηφιοποίηση ολόκληρου του συστήματος μεταφορών. Αυτό ισχύει τόσο για τις μεγάλες εταιρείες όσο και για τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, συμπεριλαμβανομένων των νεοφυών επιχειρήσεων.

4.2.

Λαμβάνοντας υπόψη ότι οι εταιρείες της ΕΕ πρωταγωνιστούν σε πολλούς τομείς που σχετίζονται με τις ψηφιακές μεταφορές, στο πεδίο αυτό θα μπορούσε κάλλιστα να αναπτυχθεί ανταγωνιστικό πλεονέκτημα. Δεδομένου ότι εκτός της ΕΕ οι εξελίξεις όσον αφορά την ανάπτυξη ψηφιακών και αυτόνομων μεταφορών είναι ραγδαίες, η ΕΕ πρέπει επίσης να ενισχύσει τις προσπάθειές της στους τομείς της καινοτομίας, των υποδομών και της ολοκλήρωσης της ενιαίας αγοράς, συμπεριλαμβανομένης της προσαρμογής του νομικού πλαισίου στις νέες συνθήκες λειτουργίας.

4.3.

Υπάρχει επίσης ανάγκη για άνοιγμα προς την κατεύθυνση της ανάπτυξης και εισαγωγής νέων τύπων επιχειρηματικών μοντέλων που βασίζονται σε ψηφιακές πλατφόρμες. Προκειμένου να ενισχυθεί η δημιουργία ευρωπαϊκών πλατφορμών, πρέπει να διασφαλιστεί ότι έχουν διαμορφωθεί ευνοϊκές και πρόσφορες συνθήκες και ότι το κανονιστικό πλαίσιο παρέχει στις επιχειρήσεις ίσους όρους ανταγωνισμού.

4.4.

Η ψηφιοποίηση και η ρομποτοποίηση των μεταφορών βασίζονται κυρίως στη διαχείριση δεδομένων, όπως συμβαίνει και σε κάθε άλλο τομέα. Από επιχειρησιακή άποψη, τα δεδομένα μπορούν να θεωρηθούν ως παραγωγικός συντελεστής ή πρώτη ύλη προς επεξεργασία και τελειοποίηση για τη δημιουργία προστιθέμενης αξίας. Για τον σκοπό αυτό, η ελεύθερη ροή δεδομένων είναι ουσιώδης. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ ζητεί αποτελεσματικές λύσεις που να εξαλείφουν τα προβλήματα που συνδέονται με την προσβασιμότητα, τη διαλειτουργικότητα και τη διαβίβαση δεδομένων, με παράλληλη κατοχύρωση της επαρκούς προστασίας των δεδομένων και της ιδιωτικής ζωής.

4.5.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί σημαντικό να ανοίξει και να διευκολυνθεί η πρόσβαση όλων των χρηστών σε μαζικά δεδομένα σχετικά με τις μεταφορές και υποδομές που παράγονται από τον δημόσιο τομέα. Επιπλέον, απαιτούνται διευκρινίσεις και κανόνες για τη διαχείριση μη προσωπικών δεδομένων, ιδίως των δεδομένων που παράγονται από αισθητήρες και ευφυείς συσκευές. Κατά την αξιολόγηση των ζητημάτων προσβασιμότητας και επαναχρησιμοποίησης των δεδομένων, είναι σκόπιμο να επισημανθεί ότι, κατά κανόνα, ανταγωνιστικό πλεονέκτημα δεν αποφέρουν αυτά καθαυτά τα δεδομένα, αλλά τα εργαλεία, οι πόροι καινοτομίας και η θέση στην αγορά για την επεξεργασία τους.

4.6.

Για την ανάπτυξη και απόκτηση εμπειρίας σε ψηφιακές και αυτόνομες μεταφορές, πρέπει να διευκολυνθεί ο πειραματισμός και η πιλοτική εφαρμογή νέων τεχνολογιών και εννοιών. Για τον σκοπό αυτό, θα πρέπει να δημιουργηθούν λειτουργικά περιβάλλοντα καινοτομίας και επιχειρηματικότητας, κατάλληλα δοκιμαστήρια και ένα ευνοϊκό ρυθμιστικό πλαίσιο. Η ΕΟΚΕ καλεί τις αρχές να υιοθετήσουν μια προσέγγιση που θα τονώνει την καινοτομία αντί να εφαρμόζει λεπτομερείς κανόνες και απαιτήσεις, που παρακωλύουν την ανάπτυξη.

5.1.

Οι συνέπειες της ψηφιοποίησης και της ρομποτοποίησης των μεταφορών για την εργασία είναι προφανώς οι ίδιες με τους άλλους τομείς. Οι νέες έννοιες και διεργασίες ενδέχεται να οδηγήσουν σε απώλειες θέσεων εργασίας, ενώ νέες θέσεις εργασίας μπορεί να δημιουργηθούν από τα νέα προϊόντα και τις υπηρεσίες.

5.2.

Οι σημαντικότερες αλλαγές μπορεί να σημειωθούν στον ίδιο τον τομέα των μεταφορών και της εφοδιαστικής αλυσίδας, όμως προεκτάσεις για την απασχόληση μπορεί να παρατηρηθούν και στους συναφείς μεταποιητικούς τομείς, καθώς και στις αλυσίδες εφοδιασμού και στις περιφερειακές μονάδες.

5.3.

Με την ανάπτυξη των μη επανδρωμένων μεταφορών, η ζήτηση για προσωπικό μεταφορών θα μειωθεί. Το ίδιο ισχύει και για τις αποτελέσματα της αυξανόμενης χρήσης της ρομποτικής για τη σωματική εργασία σε τερματικές εγκαταστάσεις. Ορισμένες από τις εργασίες μπορεί να αντικατασταθούν από καθήκοντα ελέγχου και επίβλεψης, αλλά με την πάροδο του χρόνου μπορεί να μειωθούν και αυτές οι δραστηριότητες. Παράλληλα, μπορεί να δημιουργηθούν νέες θέσεις εργασίας σε άλλους κλάδους, ιδίως σε όσους σχετίζονται με τις τεχνολογίες της πληροφορίας και της επικοινωνίας, τις ψηφιακές υπηρεσίες, την ηλεκτρονική και τη ρομποτική. Επιπλέον, ενώ η σωματική εργασία και τα διεκπεραιωτικά καθήκοντα μειώνονται, ενισχύεται η σημασία των καθηκόντων επίλυσης προβλημάτων και των δημιουργικών εργασιών.

5.4.

Η αλλαγή των καθηκόντων οδηγεί και σε σημαντική αλλαγή στη ζήτηση δεξιοτήτων στην αγορά. Υπάρχει αυξανόμενη ζήτηση για επαγγελματίες του κυβερνοχώρου υψηλής εξειδίκευσης, όπως οι προγραμματιστές λογισμικού. Ωστόσο, παρατηρείται αυξανόμενη ανάγκη για τις πρακτικές δεξιότητες που συνδέονται με τη χρήση ρομποτικής και δραστηριότητες συναφείς με συστήματα συνεργασίας ανθρώπου — ρομπότ. Επιπλέον, θα αυξηθεί η σημασία των επαγγελματιών με ευρείες ικανότητες.

5.5.

Η ΕΟΚΕ τονίζει τη σημασία της σωστής αντιμετώπισης αυτών των διαρθρωτικών αλλαγών με την κατάρτιση στρατηγικών για τη διασφάλιση δίκαιης και ομαλής μετάβασης, τη μείωση των αρνητικών κοινωνικών επιπτώσεων και την παροχή λύσεων όσον αφορά το χάσμα δεξιοτήτων, σε συνδυασμό με την κατάλληλη παρακολούθηση της προόδου. Ο κοινωνικός διάλογος, η ενημέρωση και διαβούλευση με τους εργαζομένους σε όλα τα επίπεδα επιδρούν καθοριστικά στη διεργασία μετάβασης.

5.6.

Υπάρχουν τόσο άμεσες όσο και μακροπρόθεσμες ανάγκες για κατάρτιση και εκπαίδευση. Τα κράτη μέλη διαδραματίζουν αποφασιστικό ρόλο για την κάλυψη της ζήτησης νέων δεξιοτήτων μέσω της προσαρμογής των εκπαιδευτικών τους συστημάτων, και τα παραδείγματα προς μίμηση θα πρέπει να διαδοθούν σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στην επιστήμη, την τεχνολογία, τη μηχανική και τα μαθηματικά, με δεδομένο ότι η ζήτηση για την εξεύρεση νέων λύσεων απαιτεί επίσης πλούσιες ικανότητες καθώς και εκπαίδευση στις τέχνες και τις κοινωνικές επιστήμες.

6.1.

Φαίνεται ότι οι πολίτες δεν γνωρίζουν σε μεγάλο βαθμό τι είδους ευκαιρίες προσφέρει η ψηφιοποίηση και η ρομποτοποίηση όσον αφορά π.χ. την προσβασιμότητα και τη διευκόλυνση των μετακινήσεων, ενώ η ασφάλεια και η προστασία της ιδιωτικής ζωής αποτελούν τις κύριες ανησυχίες. Απαιτείται μεγαλύτερη γνώση και προβολή των πλεονεκτημάτων και τα μειονεκτημάτων, καθώς και η κατάλληλη συμμετοχή της κοινωνίας πολιτών στις διαδικασίες προγραμματισμού των μεταφορών σε τοπικό επίπεδο, ιδίως σε μεγάλες αστικές περιοχές.

6.2.

Η προηγμένη αυτοματοποίηση προφανώς αυξάνει την ασφάλεια των μεταφορών λόγω της μείωσης των ανθρώπινων λαθών. Από την άλλη πλευρά, ενδέχεται να προκύψουν νέοι κίνδυνοι ασφάλειας εξαιτίας των περιορισμών των αισθητήρων στην ικανότητα αναγνώρισης σχήματος, της πιθανής δυσλειτουργίας των συσκευών, διαταραχών στο Διαδίκτυο και νέων τύπων ανθρώπινων λαθών, όπως σφαλμάτων λογισμικού. Ωστόσο, το καθαρό αποτέλεσμα εκτιμάται ότι είναι σίγουρα θετικό.

6.3.

Καθώς αυξάνονται οι ανησυχίες σχετικά με την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο, ο τομέας αυτός θα αποτελέσει ένα από τα βασικά στοιχεία της ασφάλειας των μεταφορών. Η ασφάλεια στον κυβερνοχώρο αφορά οχήματα, αεροσκάφη και πλοία, αλλά και την υποδομή που τα υποστηρίζει, τα διαχειρίζεται και τα ελέγχει.

6.4.

Η εισαγωγή και ανάπτυξη μη επανδρωμένων και αυτόνομων μεταφορών εγείρει επίσης το ζήτημα των κανόνων κυκλοφορίας, ιδίως εκείνων που σχετίζονται με ηθικές πτυχές. Δεδομένου ότι οι μεταφορές συντελούνται πέραν των εθνικών συνόρων, θα πρέπει να εναρμονιστούν οι κανόνες κυκλοφορίας στην εσωτερική αγορά με στόχο την περαιτέρω εναρμόνιση σε διεθνές επίπεδο.

6.5.

Όταν οι μεταφορές γίνονται πλήρως αυτόνομες, προκύπτουν επίσης νέα ερωτήματα σχετικά με τις ευθύνες. Αυτό αντικατοπτρίζεται και στην ανάπτυξη των ασφαλιστικών συστημάτων. Το κύριο πρόβλημα ενδέχεται να είναι η εκ των πραγμάτων απόδοση ευθύνης σε περίπτωση ατυχήματος, δεδομένου του ρόλου των ψηφιακών συστημάτων και της συμμετοχής διαφόρων συναρμοδίων, όπως οι κατασκευαστές και οι ιδιοκτήτες των οχημάτων, αλλά και οι διαχειριστές της υποδομής. Για τον σκοπό αυτό, πρέπει ενδεχομένως να προβλέπεται αυξημένη αποθήκευση δεδομένων προκειμένου να προσδιορίζονται οι περιστάσεις του ατυχήματος. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να διερευνήσει ενδεχόμενα πλαίσια συλλογής δεδομένων και απαιτήσεις για λόγους ευθύνης, λαμβάνοντας υπόψη την ανάγκη προστασίας της ιδιωτικής ζωής.

6.6.

Όσον αφορά την προστασία της ιδιωτικής ζωής και τις αυξανόμενες ανάγκες σε δεδομένα, οι πολίτες ανησυχούν για το κατά πόσον παρακολουθούνται συνεχώς. Η χρήση της αναγνώρισης σχήματος εγείρει επίσης ανησυχίες για την προστασία της ιδιωτικής ζωής. Όσον αφορά την προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, από το 2018 θα εφαρμοστεί ο Γενικός κανονισμός για την προστασία δεδομένων με στόχο να ισχύει ενιαία δέσμη κανόνων στο σύνολο της ΕΕ. Η ΕΟΚΕ έχει επιστήσει την προσοχή στη σημασία της προστασίας της ιδιωτικής ζωής και των δεδομένων στις προηγούμενες γνωμοδοτήσεις της και υπογραμμίζει το γεγονός ότι τα δεδομένα πρέπει να χρησιμοποιούνται μόνο για σκοπούς σχετικούς με τη λειτουργία του συστήματος και να μην διατηρούνται για άλλους σκοπούς.

7.1.

Ο κλιματικός και περιβαλλοντικός αντίκτυπος των μεταφορών εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Η βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης των οχημάτων, των αεροσκαφών και των πλοίων συνιστά ένα από τα βασικά μέτρα για τη μείωση των εκπομπών ρύπων. Η ενεργειακή απόδοση συμβαδίζει συνήθως με την αυτοματοποίηση των συστημάτων λειτουργίας και ελέγχου.

7.2.

Η αντικατάσταση των ορυκτών καυσίμων με καύσιμα χαμηλής περιεκτικότητας σε άνθρακα, ηλεκτρική ενέργεια ή υδρογόνο αποτελεί ένα ακόμη βασικό μέσο μείωσης των εκπομπών ρύπων. Αν και χωριστές διεργασίες, η διάδοση των ηλεκτρικών οχημάτων και η ανάπτυξη ευφυών ηλεκτρικών δικτύων είναι στενά συνδεδεμένες με την αυτοματοποίηση των μεταφορών.

7.3.

Τα μέτρα που αυξάνουν τη ροή της κυκλοφορίας μπορούν επίσης να συντελέσουν σημαντικά στη μείωση των εκπομπών. Η ψηφιοποίηση και η αυτοματοποίηση επιτρέπουν την ομαλή μεταφορά και αποτελεσματικές αλυσίδες πολυτροπικών μεταφορών. Αυτό σημαίνει μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα στις μεταφορές, μεγαλύτερη ενεργειακή απόδοση, χαμηλότερη κατανάλωση καυσίμου και λιγότερες εκπομπές ρύπων. Για τον σκοπό αυτό, υψίστης σημασίας είναι επίσης η υψηλή ποιότητα των υποδομών και η ομαλή διέλευση των συνόρων. Επιπλέον, η χρήση γης και ο πολεοδομικός σχεδιασμός επηρεάζουν τις ανάγκες και τη ροή της κυκλοφορίας.

7.4.

Ο περιβαλλοντικός αντίκτυπος δεν σχετίζεται μόνο με τις ίδιες τις μεταφορές, αλλά και με τον κύκλο ζωής των οχημάτων, των αεροσκαφών και των πλοίων, από την κατασκευή μέχρι το τέλος του κύκλου ζωής τους. Ο επαναπατρισμός των μονάδων παραγωγής και η ανάπτυξη της προσέγγισης της κυκλικής οικονομίας αποτελούν φαινόμενα που συμβάλλουν στη μείωση των επιπτώσεων του κύκλου ζωής.

7.5.

Οι αυτόνομες μεταφορές ενδέχεται να οδηγήσουν σε μεγαλύτερη χρήση ιδιωτικών αυτοκινήτων λόγω της αυξημένης ευκολίας για τους επιβάτες. Από την άλλη πλευρά, η συλλογική χρήση αυτοκινήτων —μαζί με τη χρήση των δημόσιων συγκοινωνιών— υποτίθεται ότι θα μειώσει τον αριθμό ιδιωτικών αυτοκινήτων. Επομένως, οι προτιμήσεις των καταναλωτών επιδρούν καθοριστικά στο μέλλον της κινητικότητας. Οι καταναλωτές μπορεί να επηρεαστούν από την παροχή άμεσα διαθέσιμων υποδομών σχεδιασμού ταξιδίων που ενθαρρύνουν τα άτομα να προβαίνουν σε φιλικές προς το περιβάλλον επιλογές. Η συμπεριφορά των καταναλωτών θα μπορούσε επίσης να επηρεαστεί από την παροχή κατάλληλων κινήτρων σχετικών με την τιμολόγηση.

13.10.2017   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 345/58

Εισηγητής: ο κ.

Miguel Ángel CABRA DE LUNA

1.1.

Η κοινωνική οικονομία (ΚΟ) αποτελεί καθοριστικό παράγοντα που συμβάλλει στην επίτευξη των στόχων όλων των ευρωπαϊκών πολιτικών που έχουν εξωτερική διάσταση: εξωτερική πολιτική και ασφάλειας, εμπορική, γειτονίας, κλιματικής αλλαγής, συνεργασίας για την ανάπτυξη και την αειφόρο ανάπτυξη. Εντούτοις, η έλλειψη ενδεδειγμένου κανονιστικού περιβάλλοντος, τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε εθνικό επίπεδο, εμποδίζει τον εν λόγω τομέα να αναπτύξει όλες τις δυνατότητές του και να μεγιστοποιήσει τον αντίκτυπό του.

1.2.

Το Μέσο εταιρικής σχέσης (1) για τη συνεργασία με τρίτες χώρες, καθώς είναι προσανατολισμένο στις αναπτυγμένες και αναπτυσσόμενες χώρες, μπορεί, από την πλευρά του, να αποτελέσει ευκαιρία για την ΚΟ της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) στη διεργασία διεθνοποίησής της, ενισχύοντας την ανταγωνιστικότητα, την καινοτομία και την έρευνα.

1.3.

Η ΕΕ διαδραματίζει καίριο ρόλο στη μάχη για την εξάλειψη της φτώχειας και την τόνωση της οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης σε παγκόσμιο επίπεδο, γεγονός που αποτυπώνεται στο Θεματολόγιο για την περίοδο μετά το 2015 της ΕΕ και στο Θεματολόγιο 2030 για τη βιώσιμη ανάπτυξη του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ).

1.4.

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) εκφράζει την ικανοποίησή της για τη σημασία που αποδίδει το Συμβούλιο, με το Θεματολόγιο για την περίοδο μετά το 2015, στην «κοινωνική οικονομία για τη δημιουργία θέσεων απασχόλησης και τη βιώσιμη ανάπτυξη», που ανοίγει νέες προοπτικές για την προώθηση της κοινωνικής οικονομίας στην εξωτερική της διάσταση (σημείο 43 του Θεματολογίου για την περίοδο μετά το 2015), μολονότι εκφράζει τη λύπη της για το ότι η Επιτροπή δεν έχει συμπεριλάβει την ΚΟ στην πρότασή της για μια νέα κοινή αντίληψη για την ανάπτυξη.

1.5.

Οι αξιοσημείωτες επιχειρηματικές επιτυχίες σε διάφορες χώρες εκτός ΕΕ οδηγούν στη διαπίστωση ότι η κοινωνική οικονομία, με τις διάφορες επιχειρηματικές της μορφές, έχει διακριτή παρουσία στην καθημερινή ζωή και στην παραγωγική δραστηριότητα πολλών περιοχών της Αφρικής, της Αμερικής και της Ασίας, και συμβάλλει καθοριστικά στη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης και εργασίας εκατομμυρίων ανθρώπων.

1.6.

Μεταξύ των διαφόρων επιχειρηματικών μορφών της ΚΟ που υφίστανται στις προαναφερθείσες περιοχές, αξίζει να σημειωθεί, μεταξύ άλλων, η ηγετική θέση των συνεταιρισμών και αλληλασφαλιστικών εταιρειών, που είναι πολυάριθμες και δραστηριοποιούνται στη γεωργική παραγωγή, στη χρηματοδότηση και στη μικροχρηματοδότηση, στην παροχή καθαρού νερού, στη στέγαση, στην επαγγελματική ένταξη των ατόμων με αναπηρία, στη μείωση της ανεπίσημης εργασίας μέσω δραστηριοτήτων συλλογικής επιχειρηματικότητας της κοινωνικής οικονομίας, στην επαγγελματική ένταξη των νέων και στη χειραφέτηση της γυναίκας, η οποία διαδραματίζει ολοένα και σημαντικότερο ρόλο στην παραγωγική δραστηριότητα των συνεταιρισμών και των αλληλασφαλιστικών εταιρειών.

1.7.

Πέραν των συνεταιρισμών, των αλληλασφαλιστικών εταιρειών και των άλλων συναφών επιχειρήσεων της ΚΟ σε συνεταιριστική βάση, αξίζει να σημειωθεί ο σημαντικός ρόλος των μη κερδοσκοπικών οργανισμών, ενώσεων και ιδρυμάτων, με την κοινή ονομασία ΜΚΟ, που αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της ΚΟ στον τριτογενή τομέα κοινωνικής δράσης και διαχειρίζονται υπηρεσίες κοινωνικής ασφάλειας, υγείας, εκπαίδευσης και άλλες, ενθαρρύνοντας μάλιστα και πρωτοβουλίες επιχειρηματικότητας υπό τη μορφή ΚΟ στον τοπικό πληθυσμό.

1.8.

Η Επιτροπή έχει αναγνωρίσει τον σημαντικό ρόλο που μπορούν να διαδραματίσουν οι επιχειρήσεις της ΚΟ (ΕΚΟ) στην ανάπτυξη της κυκλικής οικονομίας, στην οποία μπορούν να συμβάλουν «σημαντικά» (2). Στην Ευρώπη, υπάρχουν πλήθος παραδείγματα ορθών πρακτικών στον τομέα αυτόν, στον οποίο οι επιχειρήσεις της ΚΟ μπορούν να διαδραματίσουν ουσιαστικό ρόλο για τις επενδύσεις οι οποίες σχεδιάζονται για το Ευρωπαϊκό Εξωτερικό Επενδυτικό σχέδιο (ΕΕΕΣ) σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας στην Αφρική. Οι ΕΚΟ συμβάλλουν ιδιαιτέρως στην αειφόρο οικονομική ανάπτυξη, μειώνοντας τις αρνητικές περιβαλλοντικές τους επιπτώσεις.

1.9.

Τα παραδοσιακά χρηματοδοτικά μέσα δεν είναι αποτελεσματικά για τις ΕΚΟ, με την επιφύλαξη της δράσης της ηθικής τράπεζας, καθώς οι ΕΚΟ χρειάζονται ειδικά προσαρμοσμένα μέσα. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ εκφράζει τη λύπη της για το γεγονός ότι, παρόλο που οι ΕΚΟ διαδραματίζουν αναμφίβολα πρωταγωνιστικό ρόλο στην επίτευξη των στόχων βιώσιμης ανάπτυξης και στην κοινωνικο-οικονομική τους υπόσταση, δεν αναγνωρίζονται ιδιαίτερα, με τρόπο συστηματικό, ως παράγοντας των προγραμμάτων τόνωσης της διεθνοποίησης και ενίσχυσης της επιχειρηματικότητας στο εξωτερικό, καθώς και της συνεργασίας για την ανάπτυξη της ΕΕ. Ούτε το ΕΕΕΣ ούτε το Ευρωπαϊκό Ταμείο για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη (ΕΤΒΑ) διαθέτουν ειδική γραμμή χρηματοδότησης για τις ΕΚΟ.

1.10.

Παραδείγματος χάρη, η ανανέωση της συμφωνίας εταιρικής σχέσης του Κοτονού αφορά πάνω από 100 χώρες της Αφρικής, της Καραϊβικής και του Ειρηνικού (ΑΚΕ) με συνολικό πληθυσμό 1,5 δισεκατομμύριο ανθρώπους. Η συμφωνία εταιρικής σχέσης θα ανανεωθεί το 2020 και οι διαπραγματεύσεις αναμένεται να ξεκινήσουν το αργότερο τον Αύγουστο του 2018. Προξενεί έκπληξη το γεγονός ότι στην προαναφερθείσα ανακοίνωση, η οποία βασίζεται στο Θεματολόγιο 2030 του ΟΗΕ και στην παγκόσμια στρατηγική της ΕΕ για την εξωτερική πολιτική και την πολιτική ασφάλειας, μεταξύ των μη κρατικών φορέων που συμμετέχουν στην εταιρική σχέση, δεν αναφέρεται η κοινωνική οικονομία, η οποία καλύπτεται από τον γενικό όρο «κοινωνία πολιτών, οικονομικοί και κοινωνικοί εταίροι και ιδιωτικός τομέας» (σημείο 4.3.3 της ανακοίνωσης).

1.11.

Η εμπορική πολιτική αποτελεί έναν από τους πυλώνες της εξωτερικής δράσης της ΕΕ. Η οργανωμένη κοινωνία πολιτών συμμετέχει στις επιμέρους συμφωνίες της ΕΕ με άλλες χώρες ή περιοχές του κόσμου (εμπορικές συμφωνίες, συμφωνίες εταιρικής σχέσης, συμφωνίες οικονομικής συνεργασίας) μέσω των μεικτών συμβουλευτικών επιτροπών (ΜΣΕ) και των εσωτερικών συμβουλευτικών ομάδων (ΕΣΟ) που θεσπίζουν τις εν λόγω συμφωνίες. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η παρουσία της ΚΕ, η οποία συμμετέχει ήδη σε πολλές συμφωνίες, πρέπει να γενικευτεί και να αποτελεί σταθερή συνιστώστα σε όλες τις συμφωνίες.

1.12.

Τόσο το ΕΤΒΑ όσο και η ΕΤΕπ πρέπει να συνεργαστούν για την οικοδόμηση ειδικού χρηματοπιστωτικού οικοσυστήματος των ΕΚΟ, όπως ακριβώς ζητείται με τη γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ (3). Επιπλέον, στα προγράμματα τεχνικής βοήθειας και αναπτυξιακής συνεργασίας του ΕΕΕΣ πρέπει να προβλέπεται η προώθηση των συνεργατικών ψηφιακών πλατφορμών. Η ψηφιακή οικονομία δημιουργεί νέες προοπτικές δράσης και ανάπτυξης για τις ΕΚΟ. Έτσι, η συνεργατική οικονομία επιτρέπει τη δημιουργία μη κερδοσκοπικών πλατφορμών («platform cooperativism») και την ανάπτυξη δραστηριοτήτων μεγάλου ενδιαφέροντος για την εξωτερική διάσταση της κοινωνικής οικονομίας, όπως είναι η συνεργατική παραγωγή, η συμμετοχική χρηματοδότηση (crowfunding ή peer-to-peer lending), η συνεργατική διακυβέρνηση ή η συνεργατική μάθηση (learning). Σ’ αυτή την τελευταία περίπτωση, η μάθηση μέσω συνεργατικών πλατφορμών μπορεί να αποβεί σημαντική για την επιτόπου κατάρτιση επιχειρηματιών της ΚΟ στις γειτονικές χώρες και στις χώρες του Νότου, ενισχύοντας το δομικό ανθρώπινο κεφάλαιο σε αυτές τις χώρες.

1.13.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί τη σύσταση της Συμβουλευτικής Ομάδας για τις κοινωνικές επιχειρήσεις (GECES) με σκοπό την ενίσχυση του ρόλου των ΕΚΟ στην εξωτερική πολιτική της ΕΕ. Στην κατεύθυνση αυτή, η Επιτροπή και η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης (ΕΥΕΔ) πρέπει να συντονίσουν τις πολιτικές και τις πρωτοβουλίες τους προκειμένου να:

1.14.

Η Επιτροπή και η ΚΟ πρέπει να διευκολύνουν τη συμμετοχή των G20 και G7 στην προώθηση ειδικών πολιτικών στήριξης της ΚΟ (όπως παρουσιάζεται στο χωρίς αποκλεισμούς επιχειρηματικό πλαίσιο G20), που θα αντανακλούν τις διαφορές αξιών, αρχών και λόγων ύπαρξης των οργανώσεων αυτών (Σύσταση αριθ. 12 της GECES).

1.15.

Μέσω της οικονομικής διπλωματίας πρέπει να προωθηθεί ο ρόλος της ΚΟ στα διεθνή φόρουμ (UNTFSSE, ILGSSE, G20, G7, ΔΟΕ κ.λπ.) και η συνεργασία με τους διεθνείς χρηματοδοτικούς οργανισμούς.

1.16.

Η ΕΕ πρέπει να διασφαλίσει ότι, κατά τη διαπραγμάτευση των εμπορικών συμφωνιών, οι ΕΚΟ δεν θα υφίστανται διακρίσεις σε σύγκριση με άλλες επιχειρήσεις, εξαλείφοντας τους μη δασμολογικούς φραγμούς, οι οποίοι, εκ των πραγμάτων, προκαλούν αυτήν τη διάκριση.

1.17.

Τόσο ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Γειτονίας (ΕΜΓ) όσο και τα άλλα χρηματοδοτικά μέσα θα πρέπει να συμβάλλουν κατά συστηματικό τρόπο στην προώθηση της ΚΟ, είτε στις ενταξιακές διαπραγματεύσεις με χώρες υποψήφιες για ένταξη στην ΕΕ, είτε με άλλες γειτονικές χώρες, δικαιούχους προτιμησιακών συμφωνιών.

1.18.

Η Επιτροπή πρέπει να εδραιώσει τον ηγετικό της ρόλο στη διεθνή συνεργασία και στην ενίσχυση και αναγνώριση των ΕΚΟ ως βασικού παράγοντα στον ιδιωτικό τομέα για την επίτευξη των ΣΒΑ και ως μέρους της εξωτερικής ατζέντας της ΕΕ. Για τον σκοπό αυτόν, θα πρέπει να συντονιστούν οι δραστηριότητες των διαφόρων τμημάτων της Επιτροπής και της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Εξωτερικής Δράσης (ΕΥΕΔ) και να θεσπιστούν προγράμματα κοινής δράσης αναπτυξιακής συνεργασίας με άλλους διεθνείς χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς, όπως η Παγκόσμια Τράπεζα (ΠΤ), ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ), η Αφρικανική Τράπεζα Ανάπτυξης, η Ασιατική Τράπεζα Ανάπτυξης και άλλοι δημόσιοι και ιδιωτικοί οργανισμοί που αναζητούν πολυμερείς επενδύσεις, ακόμη και σε τοπικό επίπεδο, δημιουργώντας κίνητρα για την αποδοτική λειτουργία αυτών των μέσων χρηματοδότησης. Οι ΕΚΟ πρέπει να ενταχθούν άμεσα, αποτελεσματικά και συνολικά στο πλαίσιο της «οικονομικής διπλωματίας» της ΕΕ. Η Επιτροπή πρέπει να ενδυναμώσει τους δεσμούς συνεργασίας στον τομέα της ΚΟ με τους διεθνείς οργανισμούς (ΟΗΕ, ΔΟΕ, ΟΟΣΑ κ.λπ.).

1.19.

Η Επιτροπή πρέπει να συμπεριλάβει ρητά τον τομέα της ΚΟ, ως επιχειρηματικό παράγοντα της ΕΕ, στις πρωτοβουλίες πρόσβασης σε τρίτες αγορές και σε όλα τα προγράμματα συνεργασίας για την ανάπτυξη, καθώς και στην εφαρμογή του Θεματολογίου για την περίοδο μετά το 2015, θεσπίζοντας ειδικούς δείκτες και στόχους για τους συνεταιρισμούς και τις άλλες συναφείς επιχειρήσεις της ΚΟ. Πιο συγκεκριμένα, είναι σημαντικό η Επιτροπή και η Ύπατη Εκπρόσωπος της Ένωσης για θέματα Εξωτερικής Πολιτικής να συμπεριλάβουν ρητά την ΚΟ ως έναν από τους μη κρατικούς φορείς στην προσεχή συμφωνία εταιρικής σχέσης και να προβλέψουν στο ΕΕΕΣ και στο ΕΤΒΑ γραμμές ειδικής χρηματοδότησης για τις ΕΚΟ.

1.20.

Προκειμένου να συμβάλει στην παρακολούθηση και την αναθεώρηση των ΣΒΑ, η καταγραφή πρέπει να περιλαμβάνει μια περιοδική έκθεση για τις πολιτικές σύνδεσης μεταξύ των κρατών και άλλων δημόσιων αρχών και της ΚΟ, συμπεριλαμβανομένων των συνεταιρισμών, που είναι μέσα ζωτικής σημασίας για την υλοποίηση των ΣΒΑ. Επίσης, τα κράτη θα πρέπει να ενθαρρύνονται να παράγουν δεδομένα και στατιστικές.

1.21.

Η Επιτροπή πρέπει να διευκολύνει την ένταξη της ΚΟ στον διαρθρωμένο διάλογο που θα προωθήσει με τον ιδιωτικό τομέα της Ευρώπης και της Αφρικής, στο πλαίσιο μιας πλατφόρμας βιώσιμων επιχειρήσεων για την Αφρική.

1.22.

Η Επιτροπή πρέπει να προωθήσει την προτιμησιακή στήριξη στις ΕΚΟ που συνδέονται με την κυκλική οικονομία, που έχουν αξιοσημείωτα επιτεύγματα στην Ευρώπη και μπορούν να καταστούν σημαντικοί παράγοντες της αειφόρου ανάπτυξης σε χώρες εκτός Ευρώπης, δημιουργώντας πολλές θέσεις εργασίας για τους νέους και τις γυναίκες στο τοπικό επίπεδο.

1.23.

Η Επιτροπή και τα κράτη μέλη πρέπει να προωθήσουν τη συμμετοχή, τη διαβούλευση και τον συντονισμό της επιχειρηματικής τους δράσης στο εξωτερικό και της αναπτυξιακής συνεργασίας με τους αντιπροσωπευτικούς οργανισμούς της ΚΟ, είτε τους ευρωπαϊκούς είτε τους εθνικούς, καθώς επίσης και με εκείνους τους διεθνείς οργανισμούς της ΚΟ που περιλαμβάνουν χώρες Βορρά-Νότου και Νότου-Νότου. Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει το αίτημά της (4) για τη δημιουργία Ευρωπαϊκού φόρουμ της Κοινωνίας Πολιτών για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη με σκοπό την προώθηση και την παρακολούθηση της εφαρμογής του Θεματολογίου 2030, με βασικούς συντελεστές το Συμβούλιο, την Επιτροπή, το Κοινοβούλιο, τους αντιπροσωπευτικούς οργανισμούς της ευρωπαϊκής ΚΟ και τα υπόλοιπα μέλη της κοινωνίας πολιτών.

1.24.

Τα προγράμματα τεχνικής βοήθειας και ανάπτυξης της Επιτροπής πρέπει να προβλέπουν τη συμμετοχή των δικτύων και των αντιπροσωπευτικών οργανώσεων της ΚΟ ως διαμεσολαβητών και στρατηγικών παραγόντων για την υλοποίηση των προγραμμάτων επενδύσεων και συνεργασίας στις γειτονικές χώρες και για την ανάπτυξη και στήριξη των κυβερνήσεων προκειμένου να προωθήσουν ένα ευνοϊκό θεσμικό περιβάλλον για τις ΕΚΟ. Η νότια Μεσόγειος και τα Βαλκάνια αποτελούν απόλυτη προτεραιότητα.

1.25.

Η Επιτροπή και η ΕΥΕΔ πρέπει να προωθήσουν στις τρίτες χώρες μια διαδικασία ταυτοποίησης των διαφόρων κατηγοριών ΕΚΟ, όπως επίσης και τη διαμόρφωση ενδεδειγμένου νομικού πλαισίου που θα επιτρέπει την απεικόνιση του συνόλου των ΕΚΟ. Δεδομένου ότι πρόκειται για περίπλοκη και μεσοπρόθεσμη/μακροπρόθεσμη διαδικασία, πρέπει να δοθεί έμφαση στους συνεταιρισμούς και τις αλληλασφαλιστικές εταιρείες, που είναι φορείς εξαπλωμένοι σε όλο τον κόσμο, με καθορισμένα νομικά πλαίσια, διακριτή παρουσία σε όλους τους κλάδους της παραγωγικής δραστηριότητας και με ένα σύστημα αξιών και διακυβέρνησης το οποίο εμπνέει το σύνολο της ΚΟ και επιτρέπει να θεωρούνται οι φορείς αυτοί ως η ραχοκοκκαλιά της ΚΟ.

1.26.

Για τους σκοπούς που επιδιώκονται με την παρούσα γνωμοδότηση, η ΕΟΚΕ προτρέπει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να υλοποιήσει ταχέως τη δέσμευσή της να αυξήσει τη διυπηρεσιακή ευαισθητοποίηση σχετικά με την κοινωνική οικονομία με την πραγματοποίηση εσωτερικών ενημερώσεων προς τις οικείες Γενικές Διευθύνσεις και τις αντιπροσωπείες της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε τρίτες χώρες.

2.1.

Στην παγκόσμια στρατηγική για την εξωτερική πολιτική και την πολιτική ασφάλειας της ΕΕ, οι δύο βασικές προτεραιότητες της ΕΕ είναι η ασφάλεια της ΕΕ και οι επενδύσεις στην ανθεκτικότητα των κρατών και των κοινωνιών που βρίσκονται ανατολικά της Ευρώπης και στον Νότο, μέχρι την Κεντρική Αφρική. Κατά την εφαρμογή των εν λόγω προτεραιοτήτων και της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Γειτονίας (ΕΠΓ), η ΚΟ μπορεί να διαδραματίσει καίριο ρόλο για την προώθηση διαδικασιών βιώσιμης και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης.

2.2.

Η ΕΠΓ, με χώρες ανατολικά και νότια της Ευρώπης, καθώς και το χρηματοδοτικό της μέσο, ο ΕΜΓ, αποτελούν καίριο στοιχείο για την προώθηση των σχέσεων με τις 16 χώρες στις οποίες εφαρμόζεται, 6 στην ανατολή και 10 στη νότια Μεσόγειο, καθώς η ΕΕ διαθέτει 15,4 δισεκατ. ευρώ για την ανάπτυξη των χωρών αυτών κατά την περίοδο 2014-2020.

2.3.

Το ΕΕΕΣ, μέσω του ΕΤΒΑ, θα προωθήσει στην Αφρική και στις γειτονικές προς την ΕΕ χώρες επενδύσεις ύψους μεταξύ 44 και 88 δισεκατ. ευρώ για την περίοδο 2016-2020, προβλέποντας ως επιλέξιμους αντισυμβαλλόμενους για τα επενδυτικά σχέδια, οργανισμούς του δημόσιου τομέα και επενδυτές του ιδιωτικού τομέα.

2.4.

Το διεθνές εμπόριο αποτελεί έναν από τους πυλώνες της νέας Ευρωπαϊκής Στρατηγικής 2020 για την οικοδόμηση μιας πιο ανταγωνιστικής και οικολογικής Ένωσης. Οι συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου και επενδύσεων που προωθεί η ΕΕ μπορούν να συμβάλουν στην αύξηση του δυναμισμού της οικονομικής ανάπτυξης στην ΕΕ, λαμβανομένου υπόψη ότι το 90 % της μελλοντικής παγκόσμιας ανάπτυξης θα σημειωθεί εκτός Ευρώπης. Η ΕΕ θα πρέπει να διασφαλίσει ότι οι επιχειρήσεις της ΚΟ δεν θα υφίστανται διακρίσεις σε σύγκριση με άλλες επιχειρήσεις, κατά τη διαπραγμάτευση των εμπορικών συμφωνιών, εξαλείφοντας τους μη δασμολογικούς φραγμούς, οι οποίοι, εκ των πραγμάτων, προκαλούν αυτήν τη διάκριση. Η ευρωπαϊκή ΚΟ πρέπει να χρησιμοποιεί αυτές τις συμφωνίες για να ενθαρρύνει τη διεθνοποίηση των εταιρειών της, τόσο στο πεδίο των γειτονικών χωρών που βρίσκονται ανατολικά και νότια της Ευρώπης όσο και στον υπόλοιπο κόσμο.

2.5.

Η ΕΕ διαδραματίζει καίριο ρόλο στον αγώνα για την εξάλειψη της φτώχειας και για την τόνωση της οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης σε παγκόσμιο επίπεδο. Η επίσημη αναπτυξιακή βοήθεια που προσφέρουν η ΕΕ και τα κράτη μέλη ανήλθε σε 68 δισεκατ. ευρώ το 2015 (5) και υπερβαίνει το 50 % των υπόλοιπων χορηγών σε παγκόσμιο επίπεδο.

2.6.

Το Συμβούλιο, στη συνεδρίασή του της 26ης Μαΐου 2015, ενέκρινε τη θέση της ΕΕ για το νέο Αναπτυξιακό Θεματολόγιο για την περίοδο μετά το 2015 (Νέα παγκόσμια εταιρική σχέση για την εξάλειψη της φτώχειας και τη βιώσιμη ανάπτυξη μετά το 2015). Το εν λόγω Θεματολόγιο για μετά το 2015 υποστηρίχθηκε από την ΕΕ στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ του Σεπτεμβρίου του 2015, που ενέκρινε το Θεματολόγιο 2030 για τη βιώσιμη ανάπτυξη. Στο εν λόγω θεματολόγιο για την περίοδο μετά το 2015 το Συμβούλιο επισημαίνει τη «σημασία των πολύ μικρών, των μικρών και των μεσαίων επιχειρήσεων και των επιχειρήσεων της κοινωνικής οικονομίας για τη δημιουργία θέσεων απασχόλησης και τη βιώσιμη ανάπτυξη» (σημείο 43).

3.1.

Οι ΕΚΟ απαρτίζονται από πολλαπλούς παράγοντες, που διαθέτουν κοινό πυρήνα ταυτότητας, ο οποίος περιλαμβάνει, αφενός μεν αρχές και αξίες συμπεριφοράς που τους προσδίδουν ελεύθερο και εθελοντικό χαρακτήρα, αφετέρου δε δημοκρατικά και συμμετοχικά συστήματα διακυβέρνησης, προερχόμενα από την κοινωνία των πολιτών, με στόχο να προέχει η ικανοποίηση και η εκπλήρωση των αναγκών των ανθρώπων και των κοινωνικών τους ομάδων με κριτήρια αλληλεγγύης, και όχι η αμοιβή των επενδυτών κεφαλαίου (6). Είναι ενδεικτικό ότι η Unesco αναγνώρισε τους γερμανικούς συνεταιρισμούς ως άυλη κληρονομιά της ανθρωπότητας.

3.2.

Οι παράγοντες που απαρτίζουν την ΚΟ οριοθετούνται και εποπτεύονται επαρκώς από τα θεσμικά όργανα της ΕΕ, καθώς επίσης και από τους ίδιους τους πρωταγωνιστές τους και από την επιστημονική λογοτεχνία. Αξίζει να σημειωθεί το ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σχετικά με την κοινωνική οικονομία (2008/2250(INI)) της 25ης Ιανουαρίου 2009, το Εγχειρίδιο για τους δορυφορικούς λογαριασμούς των επιχειρήσεων της κοινωνικής οικονομίας: συνεταιρισμοί και αλληλασφαλιστικές εταιρείες, το οποίο προωθήθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (2006)· οι γνωμοδοτήσεις της ΕΟΚΕ (7) και η Έκθεση της ΕΟΚΕ σχετικά με την Κοινωνική οικονομία στην Ευρωπαϊκή Ένωση  (8). Όλα τα προαναφερθέντα κείμενα συμφωνούν στο ότι ο τομέας της ΚΟ απαρτίζεται από πολλές και ποικίλες επιχειρήσεις και φορείς «που βασίζονται στην αρχή ότι οι άνθρωποι προέχουν του κεφαλαίου, που περιλαμβάνουν οργανωτικές μορφές όπως συνεταιρισμοί, αλληλασφαλιστικές εταιρείες, ιδρύματα και ενώσεις, καθώς και νέες μορφές κοινωνικών επιχειρήσεων» (Συμπεράσματα του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης της 7ης Δεκεμβρίου 2015 σχετικά με την «Προαγωγή της κοινωνικής οικονομίας ως βασικού μοχλού οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης στην Ευρώπη») (9).

4.1.

Η ΚΟ μπορεί να διαδραματίσει πολύ σημαντικό ρόλο στην εξωτερική δράση της ΕΕ. Η ιστορία της ΚΟ είναι μια ιστορία επιτυχιών, όχι μόνο στην Ευρώπη, αλλά και σε πολλές γειτονικές χώρες του Νότου και σε μεγάλες περιοχές της Αφρικής. Αυτό επισήμανε η ΔΟΕ στη σύστασή της 193 της 20ής Ιουνίου 2002 σχετικά με την προώθηση των συνεταιρισμών, θεωρώντας ότι αποτελούν έναν από τους πυλώνες της οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης και ότι, χάρη στις αξίες και στα συστήματα διακυβέρνησής τους, προωθούν την πληρέστερη συμμετοχή όλου του πληθυσμού στην εν λόγω ανάπτυξη, ενδυναμώνοντας τη σταθερότητα, την εμπιστοσύνη και την κοινωνική συνοχή.

4.2.

Η Επιτροπή και το Συμβούλιο έχουν επισημάνει επανειλημμένως τη σημασία των συνεταιρισμών και της ΚΟ για την εξωτερική δράση της ΕΕ. Έτσι, στην ανακοίνωση της Επιτροπής της 12ης Σεπτεμβρίου 2012 («Οι ρίζες της δημοκρατίας και της αειφόρου ανάπτυξης: οι δεσμεύσεις που έχει αναλάβει η Ευρώπη έναντι της κοινωνίας των πολιτών στο πλαίσιο των εξωτερικών σχέσεων») υπογραμμίζεται ο ρόλος των συνεταιρισμών ως σημαντικού φορέα της κοινωνίας των πολιτών […] οι οποίοι δραστηριοποιούνται ιδιαίτερα στην προώθηση της επιχειρηματικότητας και στη δημιουργία θέσεων απασχόλησης κινητοποιώντας τις κοινότητες απλών πολιτών». Το Συμβούλιο από την πλευρά του, στο Θεματολόγιο για την περίοδο μετά το 2015, αποδίδει στην ΚΟ σημαντικό ρόλο για τη δημιουργία θέσεων απασχόλησης και τη βιώσιμη ανάπτυξη (σημείο 43 του Θεματολογίου για την περίοδο μετά το 2015).

4.3.

Στην παγκόσμια στρατηγική για την εξωτερική πολιτική και την πολιτική ασφάλειας της ΕΕ, μεταξύ των δύο βασικών προτεραιοτήτων της ΕΕ συγκαταλέγονται η ασφάλεια της ΕΕ και οι επενδύσεις στην ανθεκτικότητα των κρατών και των κοινωνιών που βρίσκονται ανατολικά και νότια της Ευρώπης, μέχρι την Κεντρική Αφρική.

4.4.

Η ΕΠΓ αποτελεί βασικό στοιχείο προκειμένου να διασφαλιστούν οι προτεραιότητες που καθορίζονται στην παγκόσμια στρατηγική για την εξωτερική πολιτική και την πολιτική ασφάλειας της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στη στρατηγική αυτή, μία από τις προτεραιότητες της εξωτερικής δράσης συνίσταται στην επένδυση στην ανθεκτικότητα των κρατών και των κοινωνιών που βρίσκονται ανατολικά και νότια της Ευρώπης, μέχρι την Κεντρική Αφρική, τόσο για τις χώρες που καλύπτονται όσο και για τις χώρες που δεν καλύπτονται από την ΕΠΓ.

4.5.

Η εδραίωση ανθεκτικών κρατών γύρω από την Ευρώπη, προτεραιότητα της εξωτερικής δράσης της ΕΕ, δεν μπορεί να διασφαλιστεί χωρίς ισχυρές, συνεκτικές και σταθερές κοινωνίες. Η ΚΟ, που βασίζεται σε επιχειρήσεις δημιουργημένες από τους ανθρώπους για τους ανθρώπους, αποτελεί δυναμική έκφραση της κοινωνίας πολιτών. Οι ΕΚΟ αποτελούν καρπό συλλογικών επιχειρηματικών πρωτοβουλιών των πολιτών, οι οποίες ενσωματώνουν οικονομικούς και κοινωνικούς στόχους σε ένα κοινό εγχείρημα, που καθιστά τα άτομα υπεύθυνα για την τύχη τους και πρωταγωνιστές της ζωής τους, επιτρέποντάς τους να βελτιώσουν τις συνθήκες διαβίωσής τους και να αυξήσουν τις προσδοκίες τους για το μέλλον. Το στοιχείο αυτό αποτελεί την καλύτερη εγγύηση για την εδραίωση ανθεκτικών κρατών ανατολικά της Ευρώπης και στον Νότο, σε άλλες χώρες, που είτε καλύπτονται είτε δεν καλύπτονται από την ΕΠΓ, όπως επισημαίνεται στην παγκόσμια στρατηγική για την εξωτερική πολιτική και την πολιτική ασφάλειας της ΕΕ. Και αποτελεί την καλύτερη εγγύηση ώστε να καταστεί βιώσιμη και να διασφαλιστεί η μακροπρόθεσμη επιτυχία της πρώτης από τις πέντε προτεραιότητες της εξωτερικής δράσης της ΕΕ –η ασφάλεια του κοινού μας σπιτιού, της Ευρώπης– αποτρέποντας τελικά τα φαινόμενα ριζοσπαστικοποίησης.

4.6.

Τέλος, η εξωτερική διάσταση της ΚΟ μπορεί να συμβάλει καθοριστικά στη δημιουργία θέσεων απασχόλησης με δικαιώματα, σε χώρες με υψηλά ποσοστά παραοικονομίας ή σε χώρες που βρίσκονται σε διαδικασία μετάβασης όσον αφορά το οικονομικό τους μοντέλο. Μπορεί να συμβάλει επίσης στην αποτροπή του κλεισίματος επιχειρήσεων με το να τις αναλαμβάνουν οι εργαζόμενοι, υπό συνεταιριστική νομική και οργανωτική μορφή.

5.1.

Η εμπορική πολιτική αποτελεί έναν από τους πυλώνες της εξωτερικής δράσης της ΕΕ. Η οργανωμένη κοινωνία πολιτών συμμετέχει στις διάφορες συμφωνίες της ΕΕ με άλλες χώρες ή περιοχές του κόσμου (εμπορικές συμφωνίες, συμφωνίες σύνδεσης, συμφωνίες οικονομικής εταιρικής σχέσης) μέσω των ΜΣΕ και των ΕΣΟ που θεσπίζουν τις εν λόγω συμφωνίες. Η ΕΟΚΕ συνιστά η παρουσία της ΚΟ να γενικευτεί και να αποτελεί σταθερή συνιστώσα στις συμφωνίες αυτές, εφόσον ήδη συμμετέχει σε αρκετές, προτείνει δε να χρησιμοποιείται η εμπειρία της ΚΟ στα κεφάλαια για τη βιώσιμη ανάπτυξη των συμφωνιών αυτών, για τη δημιουργία επιχειρήσεων με τις αξίες και τα χαρακτηριστικά της ΚΟ. Συνιστά επίσης οι οργανώσεις της ΚΟ να εντάσσονται κανονικά στη σύνθεση των ΕΣΟ της κοινωνίας πολιτών, οι οποίες προβλέπονται από τα εν λόγω κεφάλαια, καθώς και στις επιχειρηματικές αποστολές που προωθεί η Επιτροπή σε τρίτες χώρες.

5.2.

Η παρουσία της ΚΟ στις ΜΣΕ και στις ΕΣΟ μπορεί να συμβάλει στη σύσφιγξη των σχέσεων, των δεσμών και της συνεργασίας της ΚΟ μεταξύ των διαφορετικών περιοχών. Κάτι που άλλωστε συμβαίνει ήδη μεταξύ της ΚΟ της ΕΕ και των αντίστοιχων αντισυμβαλλομένων τους στη Λατινική Αμερική και τη νότια ακτή της Μεσογείου.

5.3.

Η ΕΠΓ, μέσω του ΕΜΓ, διαθέτει 15,4 δισεκατ. ευρώ την περίοδο 2014-2016 για την επίτευξη των στόχων της. Το ΕΕΕΣ (10), το οποίο παρέχει ένα συνολικό πλαίσιο για την αύξηση των επενδύσεων στην Αφρική και στις γειτονικές χώρες της ΕΕ, μπορεί να αποτελέσει ενδεδειγμένο μέσον για την προώθηση της κοινωνικής οικονομίας σε αυτές τις γεωγραφικές περιοχές.

5.4.

Τον Νοέμβριο του 2017 θα πραγματοποιηθεί η 5η σύνοδος κορυφής Αφρικής-ΕΕ που θα αναδιατυπώσει και θα αναπτύξει περαιτέρω την εταιρική σχέση Αφρικής-ΕΕ (11). Η Επιτροπή πρέπει να διευκολύνει την ένταξη της ΚΟ στον διαρθρωμένο διάλογο που θα προωθήσει με τον ιδιωτικό τομέα της Ευρώπης και της Αφρικής, στο πλαίσιο μιας πλατφόρμας βιώσιμων επιχειρήσεων για την Αφρική.

5.5.

Η Επιτροπή έχει αναγνωρίσει τον σημαντικό ρόλο που μπορούν να διαδραματίσουν οι ΕΚΟ στην ανάπτυξη της κυκλικής οικονομίας, στην οποία η συμβολή τους μπορεί να είναι «απαραίτητη» (12). Στην Ευρώπη, υπάρχουν πολλά παραδείγματα ορθής πρακτικής στον τομέα αυτό, ιδίως στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.

5.6.

Χάρη στα χαρακτηριστικά και τις αξίες τους, οι ΕΚΟ μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικότατο ρόλο στις επενδύσεις οι οποίες σχεδιάζονται από το ΕΕΕΣ σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας στην Αφρική, με βάση τα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματά τους που απορρέουν από την καλύτερη διαχείριση των πόρων, τις πρώτες ύλες και το δέσιμο με τον τόπο, δίνοντας τη δυνατότητα να δημιουργηθούν νέες θέσεις εργασίας στο τοπικό επίπεδο, κυρίως για τους νέους και τις γυναίκες. Η προτιμησιακή στήριξη των ΕΚΟ που συνδέονται με την κυκλική οικονομία θα διευκολύνει την οικονομική ανάπτυξη να καταστεί βιωσιμότερη, μειώνοντας τον αρνητικό περιβαλλοντικό της αντίκτυπο μέσω της βελτίωσης της διαχείρισης των πόρων και της μείωσης της εξόρυξης και της ρύπανσης.

5.7.

Το Μέσο εταιρικής σχέσης (13) για τη συνεργασία με τρίτες χώρες, προσανατολισμένο στις αναπτυγμένες και αναπτυσσόμενες χώρες, μπορεί να αποτελέσει ευκαιρία για την ΚΟ της ΕΕ στη διεργασία διεθνοποίησής της, ενισχύοντας την ανταγωνιστικότητα, την καινοτομία και την έρευνα.

5.8.

Όπως έχει επισημανθεί επανειλημμένως, η λογική των χρηματοπιστωτικών αγορών δεν ευνοεί την ανάπτυξη των ΕΚΟ. Τα παραδοσιακά χρηματοπιστωτικά μέσα δεν μπορούν να εξυπηρετήσουν τις ΕΚΟ, οι οποίες χρειάζονται ειδικά προσαρμοσμένα μέσα. Για τον λόγο αυτό, οι πραγματικές δυνατότητες των ΕΚΟ μπορούν να αξιοποιηθούν μόνον εάν η πρόσβαση στη χρηματοδότηση ενταχθεί σε ένα προσαρμοσμένο και πλήρως ολοκληρωμένο οικοσύστημα (14).

5.9.

Η GECES επισήμανε και αυτή με τη σειρά της ότι η Επιτροπή θα πρέπει να χορηγήσει ειδική άμεση και έμμεση χρηματοδότηση στις ΕΚΟ, περιλαμβάνοντας και τις επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται σε αυτόν τον τομέα σε τρίτες χώρες, από κοινού με τις κυβερνήσεις τους, καθώς και να στηρίξει τους κοινωνικούς χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς (Σύσταση 13 της έκθεσης GECES «Το μέλλον της κοινωνικής οικονομίας και των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στον τομέα»).

5.10.

Υπό αυτή την έννοια, τόσο ο ΕΜΓ όσο και τα άλλα χρηματοδοτικά μέσα θα πρέπει να συμβάλλουν κατά συστηματικό τρόπο στην προώθηση της ΚΟ, τόσο στις ενταξιακές διαπραγματεύσεις με τις υποψήφιες χώρες, όσο και τις άλλες γειτονικές χώρες, δικαιούχους προτιμησιακών συμφωνιών.

5.11.

Πρόσφατα, η Επιτροπή δρομολόγησε κάποιες εξωτερικές πρωτοβουλίες, όπως η «Συμφωνία-πλαίσιο εταιρικής σχέσης μεταξύ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και της Διεθνούς Συνεταιριστικής Ένωσης (Alliance Coopérative Internationale) για την προώθηση του συνεταιριστικού τομέα σε παγκόσμιο επίπεδο», που θα εκτελεστεί την περίοδο 2016-2020, μέσω ενός προγράμματος με προϋπολογισμό οκτώ εκατομμύρια ευρώ. Ωστόσο, τόσο η ΕΠΓ όσο και η συνολική στρατηγική για την εξωτερική πολιτική και την πολιτική ασφάλειας παραβλέπουν τις ΕΚΟ όταν πρέπει να τις συμπεριλάβουν ρητά ως επιχειρηματικούς φορείς στις εξωτερικές πολιτικές και στα εξωτερικά προγράμματα της ΕΕ και δεν προβλέπουν καμία γραμμή ειδικής χρηματοδότησης για τις ΕΚΟ από τα υψηλά κονδύλια που διαθέτουν για το ΕΕΕΣ και το ΕΤΒΑ, ούτε προβλέπεται κάτι στις δράσεις για τη διεθνοποίηση υπέρ των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων.

5.12.

Η Επιτροπή και η ΚΟ πρέπει να διευκολύνουν τη συμμετοχή των G20 και G7 στην προώθηση ειδικών πολιτικών στήριξης των επιχειρήσεων και των χωρίς αποκλεισμούς ΕΚΟ (όπως παρουσιάζεται στο χωρίς αποκλεισμούς επιχειρηματικό πλαίσιο G-20), που θα αντανακλούν καλύτερα τις διαφορές στο σύνολο των αξιών, αρχών και λόγων ύπαρξης των οργανισμών, όπως προτείνει η GECES (Σύσταση αριθ. 12).